Groenbeheerplan 2020 - 2026

Geldend van 07-08-2017 t/m heden

Intitulé

Groenbeheerplan 2020 - 2026

SAMENVATTING

Om duidelijkheid te verschaffen aan het bestuur, de organisatie en de inwoners van de gemeente Nuenen wat betreft het beheer van het groen in de gemeente is het groenbeheerplan opgesteld. Dit is een geactualiseerde versie van het Groenbeheerplan 2012-2016, waarin dus ook de meest actuele situatie binnen de gemeente meegenomen is. Zowel als het aankomt op de financiële onderbouwing als de aantallen binnen de beheergroepen.

Het doel van dit document is het bieden van een actueel en compleet groenbeheerplan dat in alle opzichten een duurzaam kader biedt voor het beheer en de (her)inrichting van het gemeentelijk groenareaal. Naast dit hoofddoel zijn zes belangrijke pijlers opgesteld welke leidend zijn voor dit groenbeheerplan, namelijk:

  • 1.

    Groene gemeente;

  • 2.

    Inwonerparticipatie, gezamenlijke totstandkoming met inwoners;

  • 3.

    Functionaliteit;

  • 4.

    Schoon en veilig;

  • 5.

    Parels binnen de gemeente Nuenen;

  • 6.

    Communicatie.

  • 7.

    Biodiversiteit

Het groen wordt onderhouden op B-niveau, met uitzondering van de verderop in dit plan gespecificeerde 'parels'. Deze objecten fungeren als visitekaartje van de gemeente Nuenen en dienen derhalve op A-niveau onderhouden te worden. Om dit te kunnen monitoren maakt de gemeente Nuenen gebruik van een beheerprogramma waarin de beheergroepen met bijbehorende kenmerken worden bijgehouden.

Het groen bestaat uit meerdere beheergroepen zoals bijvoorbeeld bomen, heesters, en bermen. In al deze beheergroepen worden werkzaamheden uitgevoerd om de beplanting in stand te houden. Het doel van deze werkzaamheden is het behouden van de beplanting conform beheergroep volgens een vastgesteld kwaliteitsbeeld. Deze kwaliteitsbeelden zijn ontwikkeld om over technische eisen voor het groenonderhoud te kunnen praten in plaats van over subjectieve uitingen als mooi of lelijk.

Diverse budgetvoorstellen zijn gedaan om de beschikbare financiële middelen in te zetten richting verschillende plannen om het beheer en beleid op peil te houden. Dit betreft bijvoorbeeld het bestrijden van invasieve exoten. Door deze voorstellen uit te voeren wordt een hoog kwaliteitsniveau van het groen in de gemeente niet alleen nu, maar ook richting de toekomst gewaarborgd.

1 Inleiding

De groenstructuur van de gemeente Nuenen wordt enerzijds bepaald door de historische en moderne wegenstructuur, anderzijds door de diverse grotere (historische) groen- en parkgebieden en waterstructuren binnen de kern. Om dit optimaal tot zijn recht te laten komen dient het groen goed beheerd te worden. De gemeente Nuenen draagt zorg voor het gemeentelijk openbaar groen. Het openbaar groen heeft een grote waarde wat betreft gezondheid, veiligheid, beleving en duurzaamheid. Het groenbeheerplan is noodzakelijk om de gewenste waarden te realiseren. Samen met onze inwoners nemen we maatregelen om verzorgd en gebruiksvriendelijk openbaar groen te realiseren.

Dit groenbeheerplan legt de kwaliteitsuitgangspunten, beheerspeerpunten, en de uitvoering vast. Het groenbeheerplan geeft nieuwe inzichten in met name het bermbeheer en de biodiversiteit. Daarnaast dient het plan om de bestaande werkwijze te beschrijven en om de visie en streefbeelden te kunnen (bij)sturen. Het geeft richting aan doelmatig en planmatig groenbeheer en is de basis voor de beheerafspraken. Voor de wijkbeheerders geeft het houvast en biedt het handvaten bij het toezicht houden op de uitvoering van het beheer en onderhoud van het groen, zodanig dat de streefbeelden gerealiseerd kunnen worden. Om het groenbeheerplan actueel te houden, in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen en de beheervisie en kwaliteitsuitgangspunten bij te kunnen stellen dient dit plan om de 6 jaar geëvalueerd te worden.

Het plangebied bestrijkt het groen binnen de gemeente Nuenen waarvan de gemeente eigenaar en/of beheerder is.

1.1 Aanleiding

Het beheer van het groen in de gemeente Nuenen wordt al jaren op dezelfde manier uitgevoerd. Maar het is bij het bestuur, de organisatie en de inwoners niet altijd duidelijk waarom het groen op een bepaalde manier wordt beheerd. De wens om een actueel beeld te krijgen van het groenbeheer en de beheerkosten vormen de belangrijkste aanleiding voor het opstellen van dit groenbeheerplan.

Het Groenstructuurplan Nuenen 2010 en het groenbeheerplan 2012 — 2016 vormen het uitgangspunt voor dit groenbeheerplan. Daarnaast worden ook nieuwe (beleids-)ontwikkelingen meegenomen. Aan de hand van dit groenbeheerplan worden jaarlijks werkplannen gemaakt. Hierin wordt precies beschreven hoe de beheermaatregelen dienen te worden uitgevoerd.

1.2 Doel

Een actueel, compleet groenbeheerplan dat in alle opzichten een duurzaam kader biedt voor het beheer en de (her)inrichting van het gemeentelijk groenareaal.

Naast het hierboven gestelde hoofddoel zijn zeven belangrijke pijlers opgesteld welke leidend zijn voor dit groenbeheerplan, namelijk:

  • 1.

    Groene gemeente;

  • 2.

    Inwonerparticipatie, gezamenlijke totstandkoming met inwoners;

  • 3.

    Functionaliteit;

  • 4.

    Schoon en veilig;

  • 5.

    Parels binnen de gemeente Nuenen;

  • 6.

    Communicatie.

  • 7.

    Biodiversiteit

Deze zogenoemde pijlers worden in paragraaf 3.2 nader toegelicht.

1.3 Leeswijzer

Hoofdstuk 2 gaat over de het gemeentelijk groen en de indeling hiervan. Daarnaast wordt ingegaan op de organisatie achter het groenbeheer, de uitbesteding van de werkzaamheden en de SROI.

Hoofdstuk 3 omschrijft de beheervisie, de beheerspeerpunten en de betrokkenheid van de inwoners hierin.

De uitvoering van het groenbeheer komt in Hoofdstuk 4 aan bod. Hier worden de beheergroepen apart besproken en aangevuld met de arealen. De onderwerpen ziekten en plagen, het vervangen van het groen en de diverse objecten/gebieden die de gemeente Nuenen herbergt komen ook aan bod.

Tot slot wordt het financiële beeld in Hoofdstuk 5 nader besproken.

2 Indeling groenbeheer

2.1 Gemeentelijk groen

Groen dient meerdere doelen en is onmisbaar in de leefomgeving. Het draagt bij aan de leefbaarheid en de beleving van de leefomgeving. Aan de hand van enkele kernwoorden luidt de beheervisie van het groen:

Overzichtelijk

Gemeentelijke groenvoorzieningen worden ten behoeve van het algemeen belang aangelegd en met een duidelijke functie. Omdat het beheer van deze groenvoorzieningen in verband met beschikbaar budget minder intensief kan zijn dan in een gemiddelde particuliere tuin, wordt het groen ook op een andere wijze onderhouden. In plaats van zeer veel verschillende beheergroepen en werkwijzen en dus uitzonderingen, hanteert de gemeente een overzichtelijk aantal beheergroepen waarbinnen ruimte is voor maatwerk. Uiteindelijk streeft de gemeente een uniform beeld na, en dienen twee vakken binnen één beheergroep in heel Nuenen herkenbaar hetzelfde te zijn.

Inzichtelijk

Tegenwoordig wordt steeds meer een cijfermatige onderbouwing verwacht. Zeker in bezuinigingsjaren is het simpelweg noodzakelijk om aan te tonen wat zich aan areaal binnen de gemeente bevindt, welk kwaliteitsbeeld je waar wilt bereiken en vooral wat het kost om dit voor elkaar te krijgen. Hierin maken we onderscheid in beheer en onderhoud. Onderhoud is behouden wat we op dit moment hebben en beheren doen we voor de langere termijn. Daarom dient het beheerbestand up-to-date gehouden te worden.

Veilig

Als gevolg van wet- en regelgeving, maar ook uit plichtsbesef heeft gemeente Nuenen een zorgplicht voor haar eigendommen. Het beheer is er daarom ook op gericht om het groen veilig te maken en te houden. Door te zorgen dat alle beheergroepen op het juiste kwaliteitsniveau onderhouden worden, wordt voorkomen dat onveilige situaties ontstaan. Een voorbeeld hierbij is het periodiek uitvoeren van BVC-controles (boomveiligeheidscontroles).

2.1.1 Groenbeheer

Gemeente Nuenen is zowel verantwoordelijk voor het onderhoud van het openbaar groen in het buitengebied als in de dorpskernen. Bij het onderhoud hiervan wordt onderscheid gemaakt tussen:

  • 1.

    Bomen

  • 2.

    Hagen

  • 3.

    Heesters

  • 4.

    Bosplantsoen

  • 5.

    Grassen en kruidachtigen

  • 6.

    Bermen en watergangen

Om de beheergroepen planmatig te organiseren zijn de beheergroepen afgestemd op diverse onderdelen. Groen dat een nagenoeg identiek onderhoud nodig heeft behoort tot eenzelfde beheergroep, afgestemd op de dagelijkse onderhoudspraktijk.

2.1.2 Objecten/gebieden en de parels van gemeente Nuenen

De omschreven beheergroepen horen bij het regulier groenbeheer van de gemeente Nuenen. Daarnaast heeft gemeente Nuenen bepaalde 'parels', deze zogenoemde parels dienen op een hoger onderhoudsniveau beheerd te worden. In hoofdstuk 4 worden deze objecten en gebieden nader toegelicht.

2.2 Organisatie groenbeheer

De organisatie van het groenbeheer in de gemeente Nuenen is hieronder in een organogram weergegeven.

afbeelding binnen de regeling

Organisatie:

De medewerkers van de organisatie die zijn belast met het groenbeheer kunnen worden onderverdeeld in beleid, voorbereiding en uitvoering.

Beleid:

De planvoorbereider groen is onder andere verantwoordelijk voor het groenbeleid en bestuurlijke advisering.

Voorbereiding:

  • De werkvoorbereider groen is verantwoordelijk voor het bijhouden van het beheersysteem.

  • Veranderingen in het areaal van verschillende beheergroepen en het toevoegen of verwijderen van beheergroepen wordt door deze medewerker uitgevoerd. Daarnaast maakt de werkvoorbereider bestekken en (voor)calculaties, en ondersteunt de teamcoördinatoren (uitvoering) bij het opstellen van de planning.

Uitvoering:

  • Het reguliere groenbeheer wordt grotendeels uitgevoerd door de WSD.

  • Het onderhoud aan de bomen en het maaien van bermen en watergangen, dit wordt aan diverse aannemers uitbesteed.

  • Door de aannemersbegeleider groen wordt toezicht gehouden op de lopende bestekken. Verder handelt hij de meldingen van inwoners af die de gemeente via diverse kanalen bereiken.

  • De taken van de buitendienst zijn voor groen beperkt tot de uitvoering van incidentele werkzaamheden. De buitendienst voert dus geen structurele werkzaamheden uit.

2.3 Groenbeheersysteem

Het openbaar groen dat bij de gemeente in beheer is, is opgenomen in een digitale beheersysteem. Het beheersysteem is ingedeeld in beheergroepen. Groen dat een nagenoeg identiek beheer nodig heeft, behoort bij dezelfde beheergroep. Van elke beheergroep worden de gegevens die van belang zijn, zoals soort, hoogte, plantjaar en dergelijke bijgehouden. Voor ons is van belang waar ligt het areaal en waaruit bestaat het.

Door de hoeveelheden per beheergroep af te zetten tegen de eenheidsprijzen uit het bestek maken we een kostenraming. Op basis van deze kostenraming maken we een meerjarenplanning voor de Meerjarenprogrammabegroting.

2.4 Kwaliteitsbeoordeling

De kwaliteit van de openbare ruimte wordt op meerdere momenten gemeten. De (beeld)kwaliteit van het groen wordt door middel van onderstaande meetwijzen gecontroleerd.

Kwaliteitsmeting groenonderhoud

De uitvoering van de onderhoudsbestekken dient gestructureerd te worden door het systematisch bepalen van de per schouw te bezoeken locaties. Dit gebeurt door het indelen van de gemeente in zones. Elke zone bestaat uit ongeveer 40 locaties. Op deze manier worden locaties niet dubbel, of voor lange tijd niet bezocht.

Doel

Onderhoudsbestekken

Planning

Eén keer per maand een schouw

Uitvoeting

Bezoeke 40 locaties in de gemeente Nueanen per schouw en vaststellen waar onderhoud plaats dient te vinden op basis van beeldkwaliteit

Uitvoering door:

Aaanemersbegeleider en aannemer

Inspectie beheergroepen

De openbare ruimte dient een aantrekkelijke uitstraling te hebben, die onze inwoners graag gebruiken. Dit bereiken we door een openbare ruimte waarvan de (beeld)kwaliteit op orde is.

Doel

Kwaliteit beheergroepen vaststellen

Planning

Gedurende de werkzaamheden

Uitvoering

Gedurende de werkzaamheden wordt de kwaliteit per beheergroep gepeild, om deze na het onderhoud vast te leggen.

Uitvoering door:

Aannemer

Boomveiligheidscontrole (BVC)

Elke boom binnen de gemeente Nuenen die als individuele boom beheerd wordt (dus geen bosplantsoen of bossen) krijgt 1 keer per 3 jaar een zogenaamde BVC-controle (boomveiligheidscontrole). Een BVC-controle is een visuele controle waarbij gekeken wordt of gebreken aanwezig of te verwachten zijn. Naast de BVC-controle zal in dezelfde werkgang een inventarisatie plaatsvinden van de onderhoudstoestand en eventuele wijzigingen in kenmerken zoals diameter of hoogte. Deze gegevens staan vermeld in het paspoort van de boom, dit paspoort dient ook als verzekering wanneer iets gebeurt met de boom waardoor schade wordt aangebracht.

Doel

Boomveiligheid

Planning

Eén keer per drie jaar

Uitvoering

Visuele controle

Uitvoering door:

Aannemersbegeleider en aannemer

2.5 Uitbesteding werkzaamheden

De uitbesteding van het groenbeheer gebeurt in de gemeente Nuenen op contractbasis. Hierbij wordt aandacht besteed aan de rol van de gemeente en de gunningscriteria. Het nadrukkelijk opnemen van kwaliteitsaspecten in aanbestedingstrajecten van groenwerkzaamheden biedt kansen voor Nuenen. Daarmee biedt de gemeente opdrachtnemers de kans meerwaarde te bieden op thema's die de gemeente Nuenen belangrijk vindt. De expertise van de opdrachtnemer kan daarmee ook beter worden benut. Een economisch meest voordelige inschrijving (EMVI) biedt kansen om aspecten als Social Return on Investment (SROI), biodiversiteit en lokale betrokkenheid in de aanbesteding te verankeren.

2.6 Sociale taak invulling

De gemeente Nuenen hecht er veel waarde aan om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te helpen. In het kader van de Participatiewet en de beleidsnotitie Social return Zuidoost Brabant (2018) maken publieke opdrachtgevers, zoals de gemeente Nuenen, bij de inkoop afspraken met organisaties over sociale criteria die opgenomen zijn in de opdrachtverstrekking. In ruil voor de verkregen opdracht vragen deze publieke opdrachtgevers een stukje werkgelegenheid terug. Dit noemen we SROI (Social Return on Investment). Het komt er dus op neer dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt meer kansen op werk of ontwikkelingsmogelijkheden krijgen. De gemeenten in regio Zuidoost Brabant hebben ervoor gekozen dat bij een aanbesteding vanaf €100.000,- de verplichting ontstaat om SROI als prestatie-eis in het contract op te nemen. Dit is ook van toepassing op de aanbesteding van het groenbeheer bij de gemeente Nuenen; minimaal 5% van de opdrachtsom excl. BTW dient dan ook door de opdrachtnemer besteed te worden aan de invulling van de SROI.

Onderhoudswerkzaamheden in het groen bieden de mogelijkheid aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt weer te participeren. De gemeente Nuenen hecht dan ook grote waarde aan het bieden van deze kans.

3 Visie Groenbeheer

De speerpunten en pijlers van de gemeente Nuenen geven richting aan het groenbeheerplan.

3.1 Beheervisie

Om het groenbeheer visueel te maken en uit te kunnen leggen aan bewoners, maar ook om aan te kunnen besteden, wordt het groen conform kwaliteitsbeelden beheerd. Hierbij worden objectieve normen aan het beeld gekoppeld om deze kwaliteitsbeelden meetbaar te maken. Deze normen zijn opgesteld door het CROW. Het CROW is een kennisplatform met betrekking tot infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte.

De omschrijving per kwaliteitsniveau is als volgt:

A+

Unieke uitstraling

Nagenoeg ongeschonden

A

Aantrekkelijk

Mooi en comfortabel

B

Verzorgd

Functioneel

C

Onverzorgd

Onrustig beeld, discomfort of enige vorm van hinder

D

Verloedering

Kapitaalvernietiging, uitlokking van vernieling, functieverlies, juridische aansprakelijkstelling of sociale onveiligheid

De standaard voor de gehele gemeente Nuenen is B-kwaliteit. Op enkele representatieve plekken in de kernen wordt een ander niveau gehandhaafd, de zogenoemde 'parels'. Het beheerniveau voor deze objecten is kwaliteitsniveau A.

3.2 Beheerspeerpunten

Kort en bondig omschrijven we hieronder de speerpunten. Deze speerpunten staan centraal in het groenbeleid van de gemeente Nuenen.

3.2.1 Nuenen als groene gemeente

De groene buitenruimte is één van de visitekaartjes van de gemeente Nuenen. Het is een groene gemeente en wil dit ook blijven in de toekomst. Dit groene karakter dient gewaarborgd te worden, en is dan ook vastgelegd in het Coalitieprogramma 2018-2022 en wordt geborgd in de Omgevingsvisie 2020.

Nuenen herbergt een groot areaal aan groen. Openbaar groen is een wezenlijk onderdeel van de openbare ruimte en is essentieel voor de inwoners. Groen in de woonomgeving bevordert de gezondheid, het woonplezier, herstel van stress en vermindert mentale vermoeidheid. Uit onderzoek1 is gebleken dat in woonomgevingen met meer natuurlijke elementen, zoals groen of water, bewoners minder vaak naar de dokter gaan en zich gezonder voelen.

3.2.2 Inwonerparticipatie

Bewoners die zich willen inzetten voor het onderhoud van het openbaar groen krijgen hiervoor alle medewerking vanuit de gemeente. Bewoners kunnen door zelfwerkzaamheid de door hen gewenste beeldkwaliteit realiseren. Zij steken dan letterlijk de handen uit de mouwen om de uitstraling op een hoger niveau te brengen overeenkomstig hun wensen binnen de door de gemeente gestelde kaders. Vanuit het IVN zijn er diverse momenten waarop inwoners hun steentje bijdragen aan het openbaar groen. Daarnaast leveren ook andere soortgelijke partijen en individuele betrokken inwoners hun bijdrage aan het groenbeheer. Dit vertaalt zich in:

  • Het knotten van bomen;

  • Onderhoud van de bijen- en vlindertuintjes

  • Onderhoud van Jeu des Boules banen.

  • De invulling van het beleidsplan Spelen en bewegen in de openbare ruimte

Naast deze praktische betrokkenheid worden inwoners ook op beleidsniveau gevraagd betrokken te zijn bij de inrichting van de publieke ruimte. In 2019/2020 wordt in samenspraak met de inwoners van de gemeente Nuenen de structuurvisie 'De wereld van Van Gogh' ontwikkeld. In een structuurvisie wordt de ruimtelijke ambitie voor een bepaald gebied vastgelegd. Het gaat hierbij om de hoofdlijnen en niet om concrete plannen. "De structuurvisie dient in de toekomst als leidraad voor toekomstige ontwikkelingen in het plangebied"2. In de Omgevingsvisie 2020 wordt nader omschreven hoe dit in de praktijk toepassing vindt.

3.2.3 Functionaliteit

Gemeentelijke groenvoorzieningen worden ten behoeve van het algemeen belang aangelegd en met een duidelijke functie. Omdat het beheer van deze groenvoorzieningen in verband met beschikbaar budget minder intensief kan zijn dan in een gemiddelde particuliere tuin, wordt het groen ook op een andere wijze onderhouden.

In plaats van veel verschillende beheergroepen en werkwijzen en dus uitzonderingen hanteert de gemeente een overzichtelijke groep van beheergroepen waarbinnen ruimte is voor wat maatwerk. Uiteindelijk dient het beeld van twee vakken binnen één beheergroep in heel Nuenen herkenbaar hetzelfde zijn.

3.2.4 Schoon en veilig

Als gevolg van wet- en regelgeving, maar ook uit plichtsbesef heeft gemeente Nuenen een zorgplicht voor haar eigendommen. Het beheer is daarom gericht om het groen veilig te maken en het veilig te houden. Structureel worden boomveiligheidscontroles uitgevoerd en bermen worden zo gemaaid, dat de zichthoeken niet belemmerd worden. Bij het groenbeheer wordt rekening gehouden met sociale veiligheid en verkeersveiligheid.

Wanneer inwoners beter op de hoogte zijn van het kwaliteitsniveau dat door de gemeente Nuenen gehandhaafd wordt, kunnen zij beter signalen afgeven wanneer dit niveau niet bereikt wordt. Door actief te laten zien en horen hoe het groen in de gemeente Nuenen eruit hoort te zien, en duidelijk te maken waar overlast en achterstallig onderhoud gemeld kan worden, kunnen inwoners hier alert op zijn en actief naar handelen. Dit voorkomt onveilige situaties, en zorgt dat indien onveilige situaties zich voordoen deze adequaat verholpen kunnen worden. Het breed informeren van de inwoners draagt op die manier bij aan de veiligheid binnen de gemeente Nuenen.

3.2.5 Parels binnen de gemeente Nuenen

De 'parels' dienen als visitekaartje van de gemeente Nuenen, daarom is het van belang dat deze objecten dit ook uitstralen door middel van een hoog onderhoudsniveau. Het groenbeheer is voor de gehele gemeente op onderhoudsniveau B vastgesteld met uitzondering van de parels. Voor de parels geldt onderhoudsniveau A. Dit betekent volgens het CROW dat deze objecten er aantrekkelijk uit moeten zien. Alle gebieden die op dit niveau onderhouden dienen te worden zijn terug te vinden in bijlage 1. De 'parels' representeren de geschiedenis van de gemeente Nuenen en onderstrepen het karakter van de groenstructuur die je overal in de kernen terugziet. De 'parels' worden in paragraaf 4.6. verder toegelicht.

3.2.6 Communicatie

Alle inwoners hebben in bepaalde mate te maken met de activiteiten van het groenbeheerplan. Of dit nu is door het recreëren in één van de parken, of door ervaren overlast in de straat. Daarom is het van belang dat de inwoners op de hoogte zijn van de wijze waarop het groenbeheer uitgevoerd wordt, en wat de maatstaven zijn. Daarnaast is het ook van belang om draagvlak te creëren voor het Groenbeheerplan, zodat de inwoners hier ook bij betrokken kunnen worden. De communicatie in relatie tot het groenbeheer wordt grotendeels geïntegreerd in de realisatie van de Omgevingsvisie 2020.

3.2.7 Biodiversiteit

De term biodiversiteit is de samentrekking van de woorden 'biologische diversiteit'. Een grote diversiteit aan levensvormen, oftewel vele variaties van dieren, planten, bacteriën en schimmels in een gebied, dragen bij aan de biodiversiteit. Al deze soorten spelen een rol in de werking van ecosystemen, en zijn dus essentieel voor het functioneren hiervan. Biodiversiteit is dan ook noodzakelijk voor het leven en welzijn van mensen. De biodiversiteit in Nederland wordt onder andere bedreigd door het eenzijdig en intensief beheren van het groen. Hierdoor wordt het ecosysteem verstoord en sterven bepaalde soorten uit, waardoor andere soorten op hun beurt de overhand nemen. Dit heeft in de afgelopen jaren geresulteerd in verschillende plagen welke schadelijk zijn voor mens en milieu. Om dit tegen te gaan en opnieuw balans te brengen in het ecosysteem dient biodiversiteit gestimuleerd te worden, dit begint bij de transitie van intensief naar extensief beheer. Een veilige en verzorgde openbare ruimte kan goed samengaan met het extensief onderhouden van groen, waar flora en fauna meer de ruimte krijgen. De ecologische functies van het groen dragen bij aan een aantrekkelijke openbare ruimte voor de directe gebruikers en aan de biodiversiteit in de gemeente Nuenen. Waar mogelijk zal de openbare ruimte ingericht worden op biodiversiteit in zijn algemeen. Het beheer van de bermen en watergangen wordt in 2020 aangepast, hierdoor zal de biodiversiteit van de bermen en watergangen worden vergroot.

4 Groenbeheer

In dit hoofdstuk wordt per beheergroep een omschrijving gegeven met betrekking tot welke beheermaatregelen gehanteerd worden in het groenbeheer. Doelstelling hierbij is het planmatig organiseren van het groenbeheer, waarbij aan de wettelijke eisen wordt voldaan en waarbij een zo kwalitatief hoogwaardig mogelijk beeld behaald wordt binnen de kadervormende budgetten. De werkzaamheden per beheergroep en per onderhoudsniveau zijn nader gespecificeerd door het CROW, op basis hiervan worden de werkzaamheden door de gemeente Nuenen dan ook uitgevoerd.

4.1 Bomen

In de gemeente Nuenen staan om en nabij de 25.000 bomen. Voor deze bomen geldt een zorgplicht vanuit het Burgerlijk Wetboek. De zorgplicht houdt kortweg in dat de eigenaar van de boom verantwoordelijk is voor het juiste beheer en dus aansprakelijk gesteld kan worden bij 'slecht' beheer. Binnen deze zorgplicht gelden enkele gradaties voor wat betreft de aandacht die de boom behoeft op basis van standplaats (het risico dat er iets gebeurt met een boom langs een drukke weg is groter dan een boom midden in het weiland), de boomsoort en eventuele bekende of zichtbare gebreken van de boom. Zie voor de specifieke omgang met het bomenbestand binnen de gemeente het Bomenbeleidsplan (2017).

Het bomenbestand bestaat uit bijna vijfentwintigduizend bomen. In de tabel hieronder is de hoeveelheid per type boom weergegeven.

Groentype

Hoeveelheid

Solitaire boom

21.138

Waardevolle boom

2.329

Leiboom

58

Knotboom

928

Gekandelaberde boom

48

Vormboom

45

Totaal

25.546

afbeelding binnen de regeling

4.1.1 Snoeien bomen

Het snoeien van bomen wordt in drie categorieën ingedeeld.

  • Begeleidingssnoei: Hierbij worden voornamelijk takken uit de tijdelijke kroon gesnoeid. Tijdelijke kroon wil zeggen het gedeelte van de kroon dat in de loop van de jaren zal verdwijnen door het opkronen van de stam.

  • Onderhoudssnoei: Vanaf het moment dat een boom de benodigde opkroonhoogte bereikt heeft valt een boom in de onderhoudssnoei. Opkronen is derhalve niet meer nodig en het onderhoud bestaat uit het verwijderen van (potentiële) probleemtakken in de blijvende kroon.

  • Vormsnoei: Hieronder vallen bomen zoals Leibomen, Kandelaberbomen en Knotbomen.

Daarnaast geldt voor begeleidings- en onderhoudssnoei dat er een onderscheid in de volgende klassen te maken is:

  • Aanvaard boombeeld: Onderhoudstoestand is goed, geen noodzaak tot snoeien

  • Achterstallig boombeeld: Met 1 snoeibeurt (maximaal 20% van bladmassa) krijgt de boom een aanvaard boombeeld.

  • Verwaarloosd boombeeld: Er zijn minimaal 2 snoeibeurten (20-40% van de bladmassa per beurt) nodig om de boom een aanvaard boombeeld te geven.

4.1.2 Voorpootrecht

Het voorpootrecht houdt in dat grondbezitters het recht hebben om bomen te planten, te bezitten en te rooien in de berm van de weg die grenst aan het eigen perceel, maar daar ook de zorgplicht voor hebben. In de Meierij zijn pootrechten een veel voorkomend fenomeen met een lange geschiedenis (12e of 13e eeuw). De gemeente Nuenen erkent dit recht als aangetoond kan worden dat deze rechten ooit verworven zijn, bijvoorbeeld op basis van een paragraaf in de koopakte. In de gemeente Nuenen staan een aantal bomen met (erkend) voorpootrecht, oftewel deze bomen staan op grond van de gemeente, terwijl het eigendom van de boom en de bijbehorende zorgplicht bij derden ligt. Zie voor nadere informatie bijlage H van het Bomenbeleidsplan (2017).

4.1.3 Boomveiligheidsbeleid

Bij boomveiligheidsbeleid draait het om risicobeheersing. Het is niet mogelijk om veiligheid te garanderen, dit wordt ook niet vereist vanuit de wet. Periodieke controles, uitvoering van veiligheidsmaatregelen en regulier onderhoud aan bomen kunnen de risico's op ongevallen en materiële schade wel beperken. Een boomveiligheidsbeleid moet daarom invulling geven aan het beperken van risico's, anders gezegd 'risicobeheersing'. Op basis van een risicomatrix wordt de boomveiligheid gecontroleerd, deze is opgenomen in bijlage 2.

In de komende jaren is een verschuiving van ontwikkeling naar beheer en onderhoud te verwachten. Hierbij wordt de renovatie (vervanging) van openbare ruimte steeds belangrijker. Ook het groen raakt een keer op.

De juiste boom voor de desbetreffende locatie, en de juiste plaats voor de desbetreffende boom. Een combinatie van boomsoorten, groeiplaats en groeiruimte maakt een keuze passend of niet. In het verleden zijn niet alle keuzes voldoende afgewogen. Daarop moet actie worden ondernomen. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden in het projectmatig en het planmatig vervangen. Voorgesteld wordt om de middelen voor vervanging van bomen binnen projecten onderdeel te laten zijn van de budgetaanvraag voor het project.

Het vervangen van alle bomen in een woonstraat is doormiddel van een enquête mogelijk, zie hiervoor het Bomenbeleidsplan (p.7 'Afwegingskader bij velling' en bijlage J.14). Hier zijn de volgende voorwaarden aan toegevoegd:

  • Het enquête gebied is minimaal de betreffende woonwijk, conform de gemeentelijke indeling, waar de gevraagde woonstraat onderdeel van is;

  • Te verwachten levensduur van de bomen minder dan 15 jaar is;

  • Leidend bij renovatie van straten is het riool, als dat aan vervangen toe , dan wordt ook de vervanging van de aanwezige bomen overwogen;

  • De uitgezette enquête moet door minimaal 60% van alle huishoudens in de wijk worden ingevuld. Waarbij de voorgestelde maatregel door minimaal 80% van alle huishoudens in de wijk wordt ondersteund;

  • Als bovengenoemde uitgangspunten niet van toepassing zijn, wordt er niet overgegaan tot het verwijderen van alle bomen in een woonstraat.

BUDGETVOORSTEL 1. OPSTELLEN RENOVATIEPLAN BOMENBESTAND

In het verleden zijn geen structurele middelen beschikbaar gesteld voor de renovatie van bomen. De reden hiervoor is dat grootschalige vervanging van bomen onderdeel uitmaakt van grotere renovatieprojecten. De middelen werden hierdoor steeds incidenteel beschikbaar gesteld. Incidentele vervanging van bomen wordt gefinancierd vanuit de inboet. Door de renovatie van bomen onder te verdelen in project- en planmatige renovatie kunnen bomen die daadwerkelijk aan vervanging toe zijn worden vervangen.

Voor het opstellen van een bomenrenovatieplan wordt eenmalig een uitgave gedaan. Deze en andere investeringsvoorstellen zijn nader gespecificeerd in hoofdstuk 5.

4.1.4 Ziekten en plagen

De gemeente Nuenen is zich bewust van het ziekten- en plagenbeeld in het publieke groen. Hier acteert zij zowel preventief als repressief in. Daarnaast wil de gemeente ook de natuur haar werk laten doen, en zal dus niet overal op ingegrepen worden.

Alleen tegen de eikenprocessierups wordt preventief gespoten op plaatsen waar een hoge druk qua rupsen wordt verwacht in combinatie met plaatsen waar veel mensen komen. Aansluitend worden op basis van meldingen nadien nog nesten verwijderd. We hanteren hiervoor de "Leidraad beheersing eikenprocessierups". De bestrijding van de eikenprocessierups is volop in beweging. Vele innovatieve projecten worden ontwikkeld, maar zijn op dit moment nog niet bruikbaar in de openbare ruimte. De verwachting is dat de komende jaren deze nieuwe technieken verder worden ontwikkeld en toepasbaar zijn in de openbare ruimte. In het aanbestedingstraject is hiermee rekening gehouden en is de mogelijkheid om nieuwe efficiëntere en minder belastende methodes, voor mens en dier, toe te passen.

Hierbuiten wordt verder geen cyclisch beheer uitgevoerd ten aanzien van plagen in bomen. Het bestrijden van ziekten in bomen wordt nader omschreven in het Bomenbeleidsplan 2017.

4.1.5 Inboet- en renovatieplan

Twee belangrijke de speerpunten van de gemeente Nuenen zijn:

  • Nuenen als groene gemeente;

  • Nuenen is schoon en veilig.

Om het groen op niveau te houden wordt elk jaar beplanting vervangen. Dit gebeurt in de vorm van het inboeten van beplanting die afgestorven en niet aangeslagen is en door middel van het renoveren van bepaalde plantvakken. Om het groen in de gemeente op peil te houden dient het vervangen van het groen planmatig uitgevoerd te worden.

BUDGETVOORSTEL 2. OPSTELLEN VAN EEN GROENRENOVATIEPLAN

Om de groenrenovaties in beeld te brengen is planmatig onderzoek vereist. Om het groen van de gemeente op peil te houden dient dit in beeld gebracht te worden. Naast een verzorgde uitstraling van het openbaar groen kan hiermee ingespeeld worden op de realisatie van toekomstige projecten. Door iedere twee jaar het groen te beoordelen worden onverwachte kosten voor renovatie uitgesloten.

Voor het opstellen van het groenrenovatieplan wordt eenmalig een bedrag beschikbaar gesteld.

BUDGETVOORSTEL 3. OPNAMERONDE BEELDKWALITEIT BEPLANTING

Naast het opstellen van een renovatieplan kan de kwaliteitsbeoordeling uitgebreid worden met een inspectie ten behoeve van de renovatie. Door beplanting bij einde levensduur te vervangen wordt het groen op het gewenste niveau behouden.

Doel

Beeldkwaliteit op niveau houden

Planning

1 x per twee jaar

Uitvoering

Gedurende de werkzaamheden worden de beplantingsvakken beoordeeld op noodzakelijke vervanging.

Uitvoering door:

Toezichthouder en beleidsmedewerker

Voor het controleren van de openbare ruimte om te bepalen in welke mate de beplanting nog aan de beeldkwaliteit voldoet is iedere twee jaar een investering noodzakelijk, welke beschikbaar gesteld wordt in 2021.

4.2 Heesterplantsoen

Deze groep beslaat 24% van de oppervlakte, oftewel bijna een kwart van het openbaar groen buiten de bermen en watergangen. Het heesterplantsoen neemt echter het merendeel van het budget in beslag. Hieruit kan geconcludeerd worden dat het beheer van deze groep relatief duur is ten opzichte van de overige beheergroepen. Anderzijds draagt deze groep het meeste bij qua beleving van de leefomgeving omdat hiermee kleur en accentueringen aangebracht worden.

Deze groep is onderverdeeld in diverse subgroepen die als separate beheergroepen in het beheerbestand zijn opgenomen. Kortweg kan gezegd worden dat het onderhoud bestaat uit het verwijderen van zwerfvuil en blad, onkruidbeheersing en het snoeien van het heesterplantsoen.

Beheergroep

Aantal m2

Bodembedekkers

95.154 m2 

Botanischerozen

7.128 t/12 

Hagen

25.895 m2 

Heesterrozen

4.229 m2 

Heesters

100.409 m2 

afbeelding binnen de regeling

4.2.1 Bodembedekkers

Onder bodembedekkers wordt de groep laagblijvende heesters verstaan met een liggende of kruipende groeiwijze. Voorbeelden hiervan zijn Hedera (klimop) of Vinca (maagdenpalm). Bodembedekkers worden toegepast op plaatsen waar voldoende overzicht gewenst is, bijvoorbeeld bij in/uitritten en kruisingen. Enkele jaren na aanplant ontstaat een volledige bedekking van de bodem waardoor onkruid nauwelijks een kans krijgt. Bodembedekkers hebben sierwaarde door de bladvorm, textuur, structuur en soms door de bloeiwijze. Afhankelijk van de situatie worden er in deze beheergroep regelmatig solitaire heesters geplant.

4.2.2 Botanische rozen

Botanische rozen zijn een groep bijzondere heesters. Het zijn rijk bloeiende, gedoornde heesters die worden gekenmerkt door hun rozenbottels. Het betreft soorten die ook in de natuur voorkomen en op eigen wortel staan. Dit betekent dus sterke soorten die weinig eisen stellen aan de ondergrond.

4.2.3 Hagen en blokhagen

Hagen en blokhagen zijn strakke (geschoren) lijn- of blokvormige beplantingen die worden gekenmerkt door eenduidigheid in vorm en plantensoort (bijvoorbeeld Carpinus (haagbeuk), Fagus (beuk) of Crataegus (meidoorn)). (Blok)hagen worden meestal als afscheiding, camouflage en/of met een verkeer geleidende functie geplant.

4.2.4 Heesterrozen

Heesterrozen (bodembedekkende en kruipende rozen, en Rugosa (hybriden)) zijn rozen die veelal op eigen wortel staan.

4.2.5 Heesters

Heesters zijn houtige gewassen die struikvormend zijn en vooral een sierwaarde hebben (bladvorm, kleur, habitus, vruchten etc.) Geregelde snoei moet plaatsvinden voor het behoud, bloei en/of functie van de beplanting. Het onderhoud is intensief, onkruiden zijn niet of nauwelijks gewenst.

4.3 Bosplantsoen

Het beeld van bosplantsoen kenmerkt zich door een dichte, inheemse struiken- en kruidenlaag eventueel aangevuld met een open bomenlaag of enkele verspreide bomen. Afhankelijk van de standplaats, de oppervlakte en samenstelling qua soorten wordt dit bosplantsoen, houtwal, houtsingel of in sommige gevallen struweel (alleen struikvormers) genoemd.

Beheergroep

Aantal m2

Bosplantsoen

179.530 m2 

Landschappelijke beplanting

9.846 m2 

Het beheer van deze beplantingen bestaat voornamelijk uit het periodiek dunnen en/of terugzetten van de beplanting. In de bebouwde kom worden extra maatregelen uitgevoerd om te voorkomen dat de beplanting teveel over de randen van het beplantingsvak groeit en daarmee overlast veroorzaakt. Het bosplantsoen binnen de bebouwde kom is opgenomen in het cyclisch beheerprogramma. De landschappelijke beplantingen (nog) niet, beheerwerkzaamheden hierin worden naar aanleiding van meldingen/klachten uitgevoerd. In de planning van het onderhoud is meegenomen dat jaarlijks 20% van het oppervlakte gesnoeid wordt.

Hakhoutbeheer

Het afzetten van bosplantsoen gebeurd sporadisch volgens hakhoutbeheer. De bomen worden daarbij afgezaagd op een tiental centimeter boven de grond. In de volgende seizoenen schieten ze opnieuw uit.

4.4 Grassen en kruiden

Gazon is een relatief goedkope beheergroep omdat het lage onderhoudskosten met zich mee brengt, maar wel een groot oppervlak beslaat. Daarnaast is het ook nog multifunctioneel in gebruik doordat het sierwaarde heeft en ingezet kan worden bij recreatie.

Beheergroep

Aantal m2

Gazon

344.405 m2 

Sportveld

115.901 m2 

Bloembollen

107 m2 

afbeelding binnen de regeling afbeelding binnen de regeling

Gazons

Grasmengsel met een gesloten zode waarop in het groeiseizoen regelmatig (maai-)beheer plaatsvindt.

Bloembollen

De stukken gazons waar bloembollen in staan worden als gazon beheerd, behalve in de tijd dat de bloembollen boven de grond staan. In die periode worden geen maaibeurten uitgevoerd totdat de bloemen zijn uitgebloeid en het loof bruin begint te worden. Na het maaien en afvoeren van het loof worden die oppervlaktes als gazon beheerd. Doordat bloembollen weinig onderhoud met zich meebrengen, maar in de bloeiperiode wel op een positieve manier bijdragen aan het straatbeeld is het streven geuit om het aantal vierkante meters van deze beheergroep te vergroten, het uitbreiden van deze beheergroep komt de biodiversiteit ten goede.

4.5 Bermbeheer

De gemeente Nuenen beheert bermen, watergangen en oevers die belangrijk zijn voor het functioneren van de wegen binnen de gemeente.

4.5.1 Ecologisch berenbeheer

De gemeente Nuenen wil invulling geven aan beheer dat bijdraagt aan een hogere biodiversiteit in de bermen en bermsloten. Hierbij worden de volgende doelstellingen gehanteerd:

  • Meer bloeiende bloemen en kruiden ontwikkelen en behouden in de bermen en watergangen;

  • Meer leefgebied ontwikkelen en behouden van insecten in de bermen en watergangen;

  • Sinusbeheer toepassen daar waar mogelijk;

  • Hakhoutbeheer toepassen daar waar mogelijk.

Sinusbeheer

Sinusbeheer is een vorm van gefaseerd maaien, waarbij per maaibeurt steeds een wisselend patroon van te maaien en niet te maaien delen wordt uitgezet, op basis van vegetatiekenmerken (aanwezigheid van structuur, bloei, ruigte) op dat moment. Een sinuspad wordt gemaaid dat dat de grens aangeeft tussen de daarna te maaien en niet te maaien delen. De te maaien delen worden enkele weken later gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd. Hierdoor ontstaat een vloeiend patroon van vlakken in verschillende groeistadia: van recent gemaaid, enkele weken of maanden geleden gemaaid tot soms meer dan een jaar geleden gemaaid. Dit leidt tot een gevarieerde vegetatiestructuur, waar fauna van profiteert door verschillen in bloeimomenten, structuur en variatie in microklimaat.

4.5.2 Bermen en Watergangen

Bermen

De gemeente Nuenen herbergt 787.137 m2 aan berengras. Bermen bestaan uit een vegetatie van gras en kruiden. Ze worden duidelijk minder intensief beheerd dan de gazons en bevinden zich hoofdzakelijk aan de randen van de bebouwde omgeving en langs de wegen in het buitengebied. Bermen met bermgras vervullen meerdere functies, dit betreft:

  • Verhoging van de stabiliteit van de weg (constructieve functie);

  • Opvang van regenwater;

  • Bieden van ruimte voor bomen, kabels, leidingen, lichtmasten, bebakening, verkeersborden, uitwijkmanoeuvres en parkeren;

  • Ecologische functie voor planten, insecten en kleine zoogdieren;

  • Ontsluitingsmogelijkheden bieden aan naastliggende percelen (uitweg);

  • Verfraaiing dorpsaangezicht/verbetering woon- en leefklimaat.

Beheergroep

Maaifrequentie

Aantal m2

Bermgras vlak

1 keer maaien

105.707 m2 

Bermgras vlak

1 keer maaien 20% overstaan

96.166 m2 

Bermgras vlak

2 keer maaien

147.354 m2 

Bermgras vlak

2 keer maaien 20% overstaan

218.701 m2 

Bermgras talud

1 keer maaien

843 m2 

Bermgras talud

1 keer maaien 20% overstaan

949 m2 

Bermgras talud

2 keer maaien

4.434 m2 

Bermgras talud

2 keer maaien 20% overstaan

16.145 m2 

Bermgras vlak

Sinusbeheer

39.191 m2 

afbeelding binnen de regeling

In het kader van het ecologisch bermbeheer en de biodiversiteit is de maaifrequentie heroverwogen. De maaifrequentie van bermen die oorspronkelijk vier keer per jaar werden gemaaid is terug gebracht naar twee keer per jaar. Bij het maaien wordt het maaisel afgevoerd. Bij iedere maaibeurt blijft 20% overstaan. Om verruiging te voorkomen wordt het overstaande deel bij de volgende maaibeurt mee gemaaid, en blijft op andere delen 20% overstaan. De 20% die blijft overstaan moet bij voorkeur zonnig gesitueerd en bloemrijk zijn. De toetsing van goed maaibeheer van bermen en watergangen is vastgelegd in Kleurkeur van de Vlinderstichting. Door deze nieuwe standaard kunnen opdrachtgevers en aannemers zich beter voorbereiden op een insectenvriendelijk bermbeheer.

In het maaibestek van bermen en watergangen zijn de richtlijnen van Kleurkeur opgenomen en geeft het een garantie dat het maaibeheer gericht is op het verhogen van de ecologische kwaliteit.

  • Bermgras maaien en afvoeren 1 x per jaar tussen 1 september en 15 oktober;

  • Bermgras maaien en afvoeren 2 x per jaar tussen 1 juni en 15 juli en 15 september en 15 oktober.

Op locaties met voldoende omvang wordt sinusbeheer geadviseerd. Dit houdt in dat twee keer per jaar gemaaid wordt waarbij het maaisel wordt afgevoerd. Per maaibeurt wordt ongeveer 50% van de oppervlakte gemaaid in een wisselend patroon. Om verruiging te voorkomen dient de totale oppervlakte één keer per twee jaar volledig gemaaid zijn.

Watergangen

Het voornaamste doel van de watergangen is het bergen of afvoeren van water, derhalve is het beheer er op gericht dit mogelijk te maken. Afhankelijk van de watergang in het waterafvoerend systeem wordt regelmatig onderhoud zelfs verplicht door het Waterschap dat éénmaal per jaar een schouwronde uitvoert op het uitgevoerde werk. Het beheer van de A-watergangen valt onder de verantwoordelijkheid van Waterschap De Dommel. Het beheer van de B- en C-watergangen wordt uitgevoerd door de gemeente Nuenen.

Beheergroep

Maaifrequentie

Aantal m2

Vijver

883 m2 

Retentievijver

2.680 m2 

Watergang

1 keer maaien

105 ma

Watergang

1 keer maaien 20% overstaan

82.757 m2 

Watergang

2 keer maaien 20% overstaan

13.172 m2 

afbeelding binnen de regeling

Ook de watergangen dienen ecologisch beheerd te worden. Dit betekent dat de watergangen één of twee keer per jaar gemaaid worden waarbij het maaisel wordt afgevoerd. De watergangen buiten de bebouwde kom worden maximaal één keer per jaar gemaaid, alleen binnen de bebouwde kom bevinden zich waterlopen die twee keer per jaar gemaaid dienen te worden. Daarnaast blijft bij elke maaibeurt 20% van de vegetatie overstaan om zo leefgebied voor insecten te behouden.

Vijvers

Het beheer van de vijvers (883 m2) bestaat uit het uitmaaien van voornamelijk de randen om te voorkomen dat de vijvers verlanden en langzaam dichtgroeien. Daarnaast wordt het drijfvuil verwijderd. Dit laatste is voor wat betreft het natte profiel van het merendeel van de vijvers een taak van het Waterschap. Ook het overige beheer van het natte profiel valt onder de verantwoordelijkheid van het waterschap. De gemeente is wel verantwoordelijk voor de afvoer van bijvoorbeeld gemaaid riet.

Retentievijver

Belangrijke functie van een retentievijver (2.680 m2) is het bergen en laten filteren van regenwater. In principe wordt een retentievijver onderhouden alsof het gazon is, met het verschil dat er geen onderhoudswerkzaamheden (kunnen) worden uitgevoerd als er water in de retentievijver staat.

4.5.3 Biodiversiteit

In Nederland wordt gewerkt aan een ecologische hoofdstructuur om de afname van de biodiversiteit in Nederland af te remmen. Ook gemeente Nuenen houdt zich hier actief mee bezig in de vorm van ecologisch bermbeheer en besteedt hier aandacht aan tijdens renovatie en inboet werkzaamheden.

BUDGETVOORSTEL 4. VERGROTEN BIODIVERSITEIT

Naast de bermen en watergangen dient in de komende jaren geïnvesteerd te worden in het vergroten van de biodiversiteit in de openbare ruimte. Om biodiversiteit een goede plaats te geven in het beheer van de openbare ruimte moeten de volgende maatregelen genomen te worden:

  • Bepalen welke beheergroepen iets kunnen betekenen voor de biodiversiteit en op wat voor manier.

  • Uitbreiden stroken bloembollen.

  • Inzet op gebiedseigen soorten.

  • Bepalen welke financiële middelen hiervoor beschikbaar zijn.

  • Monitoren van het nieuwe bermbeheer. Wat voor effect heeft het nieuwe maaibeleid op de biodiversiteit. Monitoren en zo nodig bijstellen van het beleid.

  • Monitoring in samenwerking met I.V.N.

  • Het volgen van ontwikkelingen op de markt betreffende ecologisch beheer.

  • Opstellen plannen.

  • Beheer aanpassen.

Voor het inventariseren van de mogelijkheden om de biodiversiteit uit te breiden in het beheer van de openbare ruimte dient er eenmalig een budget beschikbaar te worden gesteld. Daarnaast moet er jaarlijks budget worden vrijgemaakt voor de uitvoeringswerkzaamheden.

4.5.4 Invasieve exoten

De gemeente Nuenen beschouwt de Japanse duizendknoop en de reuzenberenklauw als niet-wenselijk. Deze soorten woekeren snel en wortelen diep. Doordat het uittrekken van de plant met wortel en al maar tot op zekere hoogte werkt, is de plant erg moeilijk te bestrijden. Om verspreiding van invasieve- of woekersoorten zoals de reuzenberenklauw en de Japanse duizendknoop te voorkomen is beheersing nodig. Momenteel worden de soorten in toom gehouden door middel van maaien en het zorgvuldig afvoeren van al het maaisel. Dit is echter niet voldoende om de soorten volledig te bestrijden. Het streven is dan ook om de huidige hoeveelheid in toom te houden en de invasieve exoten geen kans bieden op uitbreiden.

BUDGETVOORSTEL 5. BESTRIJDEN INVASIEVE EXOTEN

Om verdere schade aan de leefomgeving te voorkomen wordt vanaf 2020 jaarlijks een budget beschikbaar gesteld om de invasieve exoten te bestrijden.

4.6 Objecten en gebieden

Objecten en gebieden die buiten het groenbeheerplan vallen en veelal zelf een beheerplan hebben worden hier omschreven. Hiervoor gelden andere kaders welke in dit groenbeheerplan buiten beschouwing zijn gelaten.

4.6.1 Parels van de gemeente Nuenen

De 'parels' van de gemeente Nuenen zijn toonaangevende elementen binnen het groen van de gemeente Nuenen. Dit zijn uiteenlopende objecten met hun eigen beheerplan. Doordat de parels functioneren als visitekaartje van de gemeente Nuenen is het van belang dat deze objecten dit ook uitstralen door middel van een hoog onderhoudsniveau. Voor de parels geldt dan ook onderhoudsniveau A.

Begraafplaats Tomakker

Begraafplaats Tomakker was gedurende zijn verblijf in Nuenen een geliefd teken- en schilderonderwerp van Vincent van Gogh. Bovendien ligt op deze begraafplaats zijn vader begraven. Begraafplaatsen zijn besloten gebieden die hun eigen beheer hebben. De gemeente Nuenen kent zeven begraafplaatsen, waarvan vier beheerd worden door de kerk. De overige drie begraafplaatsen worden onderhouden en beheerd door de gemeente. Doordat de begraafplaatsen anders worden beheerd dan het openbaar groen, hebben deze een eigen beheerplan.

Rotondes

Rotondes begeleiden het verkeer op veilige wijze door de gemeente, daarnaast bieden ze ruimte voor extra groenelementen in het straatbeeld. Doordat de rotondes een prominente positie innemen in het straatbeeld dient het onderhoud hiervan op peil te zijn zodat de representativiteit van de elementen gewaarborgd blijft.

Historische bomen

Nuenen herbergt meer dan 2300 waardevolle bomen. Enkele van deze bomen zijn zeer bijzonder en vergen extra aandacht, evenals onderhoud. Dit geldt bijvoorbeeld voor de oude zomerlinde (de gerechtslinde) aan de straat Berg. Deze boom is door de bomenstichting zelfs gekwalificeerd als een boom van de ereklasse.

Park Houtrijk

Dit park is een voormalige tuin bijbehorende bij de villa 'Houtrijk' en functioneert als locatie om te ontspannen en recreëren voor de inwoners van Nuenen. Daarnaast bevinden zich in park Houtrijk verschillende historische bomen welke ook als 'parel' worden aangemerkt.

Park

Het Park is een driehoekig plantsoen in Nuenen, met een bijzondere geschiedenis. Tegenwoordig is het Park regelmatig het toneel is van manifestaties en dergelijke. Doordat zowel park Houtrijk als het Park een prominente plaats innemen in het straatbeeld van Nuenen dienen beiden goed en op een hoog onderhoudsniveau onderhouden te worden om op een positieve manier een bijdrage te leveren aan de uitstraling van het dorp.

Oorlogs- en verkeersslachtoffer monumenten;

In de gemeente Nuenen bevinden zich op drie locaties oorlogsmonumenten en verschillende verkeersslachtoffermonumenten. Deze monumenten dienen als eerbetoon en hebben een herdenkingsfunctie. Het is dan ook van belang dat monumenten representatief zijn en goed, op het juiste onderhoudsniveau, onderhouden worden. Aangezien de oorlogs- en verkeersslachtoffer monumenten in de gemeente Nuenen erg divers zijn dient elk object apart beoordeeld te worden, en heeft het een passend beheerplan. In sommige gevallen zijn gemeentelijke monumenten in het bezit van inwoners of andere organisaties. De eigenaar kan in zo'n geval voor het onderhoud of de restauratie van het monument subsidie aanvragen bij de gemeente. Nadere informatie hierover staat in de Subsidieverordening onderhoud gemeentelijke monumenten.

De wereld van Van Gogh (i.o.);

De gemeente Nuenen wil de komende jaren veel en ingrijpende werkzaamheden verrichten aan de noordwestzijde van het Park, aan de Papenvoort en het gebied rondom de Hooidonkse Beek. In dit gebied herinneren veel plekken aan het werk van Van Gogh. De visie welke de leidraad vormt voor de ruimtelijke ambitie is dan ook vernoemd naar de schilder, namelijk 'De wereld van Van Gogh'. Deze structuurvisie is nog in ontwikkeling en het is dan ook onduidelijk welke werkzaamheden uiteindelijk verricht dienen te worden en wat voor gevolgen dit heeft op het beheer van dit gebied. De gemeente Nuenen heeft wel voor ogen dat dit gebied, samen met de andere parels, dient te functioneren als visitekaartje voor de gemeente. En in het bijzonder de relatie dient te benadrukken die Nuenen en haar omgeving heeft met Vincent van Gogh. Met deze status dient de wereld van Van Gogh wanneer het gerealiseerd is beheerd te worden op onderhoudsniveau A. Dit onderhoudsbudget is nu niet gebudgetteerd, maar wordt als areaal uitbreiding opgenomen worden in het onderhoudsbudget.

Kern Gerwen en kern Nederwetten

Elke kern heeft haar eigen geschiedenis en identiteit. Gerwen is bijvoorbeeld de oudste kern binnen de gemeente, en Nederwetten is op zijn beurt de kleinste. Dit komt terug in de inrichting van elke kern en het soort groen wat hiervoor is ingezet. Om dit te benadrukken dient elke kern op het juiste niveau onderhouden worden om op deze manier recht te doen aan elke kern binnen de gemeente.

4.6.2 Overig

Bos

Het beheer van de gemeentelijke bossen valt onder de verantwoordelijkheid van Bosgroep Zuid Nederland. De gemeentebossen van Nuenen, Gerwen en Nederwetten zijn in totaal 48,9 ha groot en verdeeld over vijf objecten. Zie voor een nadere omschrijving het Beheerplan gemeentebossen 2011-2016 (Bosgroep Zuid Nederland, 2010).

Spelen en bewegen

Locaties voor spelen en bewegen dienen veilig en toegankelijk te zijn. Doordat de gemeente Nuenen de gehele openbare ruimte ziet als speelgelegenheid, dient het ook als zodanig beheerd te worden. Een nadere omschrijving, toelichting en het bijbehorende onderhoud van speeltoestellen wordt nader omschreven in het beleidsplan 'Spelen en bewegen in de openbare ruimte'.

Waterpartijen

A-watergangen worden beheerd door het Waterschap, deze watergangen vallen daarom niet onder het beheer van gemeente Nuenen. De A-wateren zijn de belangrijkste wateren van de regio. Dit betreft met name grotere sloten, beken en waterplassen, die van belang zijn voor een goede waterhuishouding.

4.7 Verkoop groen

In de gemeente Nuenen is het mogelijk om openbaar groen aan te kopen. In het algemeen gaat dit om groen dat direct grenst aan een gebouw, zogenaamd snippergroen of restgroen, en groen dat ligt in de directe nabijheid van een (bebouwd) perceel, een functionele relatie daarmee heeft of dat krijgt en dat geen of nauwelijks nut heeft voor de gemeente. Openbaar groen dat binnen de zogenaamde hoofdstructuur ligt of dat beeldbepalend is voor een wijk of straat, komt niet voor verkoop in aanmerking. Openbaar groen wordt alleen verkocht aan de eigenaren van aangrenzende percelen. Openbaar groen wordt niet verkocht aan huurders.

Op basis van dit algemene uitgangspunt voor de verkoop van openbaar groen heeft de gemeente beleidsregels opgesteld. Voor elk verzoek wordt vervolgens afzonderlijk beoordeeld of dit afbreuk doet aan de functie van het openbaar groen.

5 Financieel

5.1 Kosten groenbeheer

In onderstaand schema zijn de beheergroepen met de daarbij behorende jaarlijkse onderhoudskosten (in euro's) opgenomen zoals deze in het beheersysteem zijn vastgelegd. Deze cijfers zijn afgezet tegen de budgetten in de exploitatiebegroting. In dit schema wordt uitgegaan van het beheren op B-niveau met uitzondering van de parels, deze worden beheerd op A-niveau.

Benodigde begroting

2020

2021

2022

2023

Watergangen

79.880

79.880

79.880

79.880

Bossen

45.000

45.000

45.000

45.000

Onderhoud openbaar Groen

Groenbestek

787.684

819.292

819.292

819.292

Inboet

80.000

80.000

80.000

80.000

Maaien Bermen

66.800

66.800

66.800

66.800

Landschappelijke beplanting

20.765

20.765

20.765

20.765

Reconstructie (Investering)

35.000

35.000

35.000

35.000

Bomen, BVC en snoeien

150.000

150.000

150.000

150.000

Eikenprocessierups

45.000

45.000

45.000

45.000

Benodigd budget (subtotaal)

1.325.129

1.356.737

1.356.737

1.356.737

Nieuw beleid

Planvorming bomenbestand

10.000

Renovatieplan

20.000

Planvorming biodiversiteit

20.000

Opname beeldkwaliteit beplanting

7.500

7.500

Bestrijding invasieve exoten

15.000

15.000

15.000

15.000

Totaal benodigd budget

1.357.629

1.391.737

1.389.237

1.391.737

Begrotingswijziging

-32.500

-35.000

-42.500

-15.000

5.2 Budgetvoorstellen

De rapportage bevat budgetvoorstellen. Deze budgetvoorstellen (kosten indicatief) zijn maatregelen om te zorgen dat het beheer en beleid op het vereiste niveau blijft. Hieronder is een overzicht te zien van de budgetvoorstellen, deze zijn opgedeeld in eenmalige en structurele kosten (jaarlijks). De budgetvoorstellen 1, 2, 3 en 4 bestaan uit het opstellen van plannen. Wanneer na het opstellen van deze plannen blijkt dat extra budget nodig is, komen wij terug met een voorstel aan de raad.

2020

2021

2022

2023

Planvorming renovatie bomenbestand

10.000

Renovatieplan

20.000

Planvorming vergroten biodiversiteit

20.000

Opname beeldkwaliteit beplanting

7.500

7.500

Bestrijding invasieve exoten

15.000

15.000

15.000

15.000

Totaal begrotingswijziging

-32.500

-35.000

-42.500

-15.000

Dekking:

T.l.v. algemene reserve

32.500

T.l.v. begrotingsresultaat

35.000

42.500

15.000

6 Bijlagen

  • 1.

    BEHEERGEBIEDEN BEELDKWALITEIT A

  • 2.

    RISICOBEHEERSING BOOMVEILIGHEIDSBELEID

Ondertekening

BIJLAGE 1. BEHEERGEBIEDEN BEELDKWALITEIT

afbeelding binnen de regeling

BIJLAGE 2. RISICOBEHEERSING BOOMVEILIGHEIDSBELEID

Risico kan als volgt worden gedefinieerd: risico is kans x effect.

Kans op incidenten

Kans

Effecten

  • Leeftijd/ontwikkelstadium

  • Boomsoort en cultuurvariëteit

  • Boomhoogte

  • Gebruiksintensiteit van de omgeving van de boom

    • o

      Statisch gebruik

    • o

      Dynamisch gebruik

      • Verkeersintensiteiten

      • Snelheden

      • Kwetsbaarheid van de personen

  • Omgevingsrisicoklasse

    • o

      Extensief gebruik

    • o

      Intensief gebruik

In de volgende matrix zijn de effecten van en kans op incidenten tegenover elkaar gezet. Hieruit volgt een score, die aangeeft hoe groot het risico per boom is. Aan de hand hiervan is de controlefrequentie te bepalen. De hierboven genoemde punten zijn samengevat om een indicatie te geven. Hoe hoger de kans op een incident, hoe meer punten deze heeft gekregen. Jonge bomen hebben bijvoorbeeld 1 punt, en oude of aangetaste bomen 4. Deze indeling is ook gemaakt voor het effect van een incident, ingedeeld in laag of hoog.

afbeelding binnen de regeling

Bepalen effecten.

Het effect van een incident hangt af van de geografische locatie van de boom. Wanneer deze midden in een beplanting staat is het risico dat personen of zaken geraakt worden veel kleiner dan wanneer deze in een drukke winkelstraat staat. Op de kaart moeten de twee gebruiksklasses worden aangegeven. Voor de gemeente Nuenen is gekozen om voor deze indeling de grenzen van de bebouwde kom aan te houden. De gemeente Nuenen heeft vooral een woonfunctie. Hierdoor is er nauwelijks sprake van gebieden of straten met zeer intensief gebruik zoals bijvoorbeeld dorps- of winkelcentra.

Bepalen kans.

De kans dat zich een incident voordoet hangt af van de leeftijd, soort en hoogte van de boom. Ook het resultaat van boomveiligheidscontroles, meldingen en eventuele informatie over herinrichting worden meegenomen. Informatie om de kans te bepalen kan gehaald worden uit:

  • De boomsoort. Sommige soorten hebben een grotere kans op incidenten. Ook is hier uit af te leiden of de boom gevoelig is voor bepaalde ziektes.

  • Het plantjaar van de boom.

  • De risicoklasse zoals ingevuld in het beheersysteem. Attentiebomen en risicobomen moeten elk jaar gecontroleerd worden.

  • Boomveiligheid, aantastingen en ziekten. Hierin zijn verschillende aantastingen opgenomen die de kans op een incident vergroten. Het gaat hierbij om zwamaantastingen en ziektes. Ook zaken als in rot, holtes, houtboorders en schades kunnen de kans op incidenten vergroten.

  • Meldingen. Wanneer over een boom meldingen komen over incidenten of mogelijke incidenten kan aan de hand daarvan de risico klasse verhoogd worden. Ook wanneer vergelijkbare bomen in de buurt een verhoogde kans op incidenten hebben kan de klasse verhoogd worden.

  • Informatie over herinrichting. Wanneer in de omgeving van de boom een herinrichting heeft plaatsgevonden kan dit het risico op incidenten vergroten. Graafwerkzaamheden kunnen het wortelstelsel aantasten waardoor de stabiliteit van de boom minder kan worden.