Bibliotheekbeleid 2022-2025

Locaties

Sinds 2007 is er wel het een en ander veranderd on onze lokale bibliotheken: Biblionet heeft het beheer van de locaties overgenomen van de lokale stichting (per 1-1-2015) en conform het beleid van Kern & Kader zijn er nu 4 goed toegeruste locaties (locatie in 2e Exloërmond is vervallen). Er rijdt er geen bibliobus meer, maar zijn er wel steeds meer Bibliotheken op school (dBos, 7 locaties in 2020). Daarnaast heeft de bibliotheek een enorme digitaliseringsslag gemaakt en biedt nu, gemeente-breed, allerlei digitale programma’s en e-boeken aan.

Trends

Het bibliotheekwerk is in ontwikkeling, maar dat is het eigenlijk al jaren. De trends die in de vorige beleidsnota’s ‘Boeken en meer’ (2007), ‘Bibliotheekwerk Borger-Odoorn 2013 en verder’ (2013) en ‘Van klassieke collecties naar maatschappelijke connecties’ (2017) worden geschetst, lopen door tot in dit Coronatijdperk: steeds minder leden, steeds minder fysieke uitleningen en een grote toename van digitale diensten. Daarnaast is in het verleden de basis gelegd voor meer samenwerking tussen de bibliotheken en andere lokale partijen, zoal bv dorpsraden en een historische vereniging. Deze vormen van samenwerking worden op de 4 locaties onderzocht en in praktijk gebracht.

Gerealiseerd

Basis infrastructuur (uitleen)

Personeel t.b.v. de uitleningen, vrijwilligers, huisvesting (4 locaties + 7 dBos), media (fysieke + digitale media), automatisering en inrichting.

Het totale team van de bibliotheken bestaat uit één lokale coördinator, drie frontofficemedewerkers, één educatieadviseur, één educatiemedewerker en 49 vrijwillige medewerkers.

Binnen deze infrastructuur wordt gewerkt aan specifieke ondersteuning voor het basisonderwijs (zoals is voorgenomen in de vorige beleidsnota), met name door dBos.

Programmering

In drie delen: Leren, Lezen en Leven. Deze drie delen vormen tezamen het gehele programma voor alle inwoners van Borger-Odoorn en werken op alle fronten aan participatie en het recht voor iedere burger om volwaardig deel te nemen aan de maatschappij. Het gaat daarbij niet alleen om fysieke programmering maar ook om digitale. De programmering wordt, daar waar kansen liggen, zoveel mogelijk vormgegeven in nauwe samenwerking met andere maatschappelijke en/of educatieve organisaties. Voorbeelden van programmering: activiteiten t.b.v. taalontwikkeling en taalondersteuning, Klik&Tik, Digisterker, belastingspreekuur, maatschappelijke cursussen in de bibliotheek, lezingen, schrijverstoernee, Boekenweek, ontmoeting & debat, IPad cafés, themabijeenkomsten etc.

Binnen deze programmering wordt de educatie van nieuwkomers en informatie t.b.v. het sociaal domein vorm gegeven. Dit zal verder doorontwikkeld worden in samenhang met andere lokale partners. Ook de ondersteuning van de doelgroep 12-18 jaar zal hierbij meer aandacht gaan krijgen.

Educatie

Te beginnen bij de doelgroep 0 - 18 jaar: Boekstart in de kinderopvang. In Borger-Odoorn is Boekstart in de Kinderopvang geïmplementeerd in 12 locaties kinderopvang. Tevens wordt er vanuit de doorgaande leeslijn voorschools ook specifiek geprogrammeerd op de doelgroep 0 - 4 jaar: prentenboek van het jaar, voorleesmaand, voorleesuurtjes in de bibliotheek, peutervoorstellingen e.d. Zo krijgt de doelstelling m.b.t. het bestrijden van laaggeletterdheid uit de vorige beleidsnota dus al aardig vorm.

Vanaf de basisschoolleeftijd vindt programmering met name plaats in het concept de Bibliotheek op school (dBos). Zowel de collectie voor de doelgroep 4 -12 als de monitoring en de begeleiding plus activiteiten binnen school zijn in dBos opgenomen.

Zie ook voor algemene informatie https://www.biblionetdrenthe.nl/diensten en specifiek voor het Coronajaar 2020: https://biblionetdrenthe.maglr.com/jaarverslag-borger-odoorn-2020/corona.

Kosten

Tot en met 2010 werd er nog indexering toegepast op de jaarlijkse subsidiebedragen.

Met de economische crisis van 2009 werden er bezuinigingen doorgevoerd die leidden tot een lager jaarbedrag dat overeenkwam met het niveau van 2005 en voor 4 jaar werd vastgesteld. Maar wel met minder m2 voor de locaties. Uiteindelijk verdween de locatie in 2e Exloërmond helemaal.

* Met ingang van 2019 krijgt iedere Drentse gemeente € 100.000 van de provincie. Deze bedragen zijn uitsluitend voor de negen plattelandsgemeenten. Het is geen extra budget, maar het totaal van een aantal veranderde geldstromen die via de provincie lopen. De aanleiding hiervoor is de invoering van de bibliotheekwet in 2015 waarin voor iedere overheidslaag (rijk, provincie, gemeente) is beschreven wie waarvoor verantwoordelijk is. Deze bedragen zijn niet in het overzicht meegenomen.

Daarnaast is in 2021 éénmalig maar structureel een extra bedrag beschikbaar gesteld van € 15.000,- om de loonkostenstijging te compenseren.

De kengetallen in Borger-Odoorn

2018 en 2019 (bron: jaarverslag 2019 Biblionet)

Het aantal leden blijft afnemen, net als het aantal uitleningen. Maar opvallend is dat ook online bezoeken en het downloaden van e-boeken afnemen. Tot Corona.

Corona in 2020

De impact van de coronapandemie is ook niet aan Bibliotheek Borger-Odoorn voorbijgegaan. Flexibiliteit is ontzettend belangrijk gebleken. Tijdens de eerste lockdown is gestart met het bezorgen van materialen. Wat zeer gewaardeerd werd door de lezers die immers thuis moesten blijven. Digitaal werd er ook in Borger-Odoorn nu juist meer geleend. Biblionet heeft echter geen lokale cijfers, wel Drenthe-breed (B9 = de 9 plattelandsgemeenten):

Wanneer de mobiliteit afneemt door Corona, neemt het e-lezen duidelijk toe.

In augustus is nog geprobeerd om een aantal activiteiten zoals het digitaal café, de cursussen Klik&Tik en Digisterker, de BiebFabriek en de belastingspreekuren op te starten. Maar toen in oktober de maatregelen werden aangescherpt, moest dit worden gestopt. In het laatste kwartaal zijn de leden nog wel voorzien van materialen via afhaalpunten. Een bibliotheekmedewerker trok een duidelijke conclusie na corona:

“Door de coronacrisis is iedereen echt gaan inzien hoe belangrijk het is om als organisatie online aanwezig te zijn en als mens gebruik te kunnen maken van de online mogelijkheden. Niet alleen voor kinderen en jongeren, maar juist ook voor ouderen. Daar moeten wij met de bibliotheken ook echt op gaan inzetten. In het afgelopen jaar zijn we bezig geweest met hoe wij onze dienstverlening online kunnen aanbieden, de volgende stap is om een combinatie van online thuis en fysiek in de bibliotheek te maken.”

Algemeen

Biblionet voert voor Borger-Odoorn de gemeentelijke taken uit:

Deze 5 taken worden vorm gegeven op of vanuit 4 verschillende locaties. De eerste 3 worden onder meer door het project Boekstart in de kinderopvang (met de kleine plaatjes kijken en vertellen) en de Bibliotheek Op School (dBOS) ingevuld. De Bibliotheek op school is een landelijke aanpak voor het basisonderwijs. Hiervoor werken bibliotheken en scholen structureel samen aan taalontwikkeling, leesbevordering en mediawijsheid van kinderen. In 2022 komt daar nog een basisschool bij en wordt onderzocht of een dBos mogelijk is voor het Esdalcollege in Borger (voor >12 jaar).

Maar uiteraard blijft een ruimte waarin boeken en uiteenlopende educatieve middelen te vinden zijn, de reguliere basis voor de bibliotheek. Voor het lenen van boeken e.d. is wel een lidmaatschap vereist. Tot 19 jaar is dat gratis, maar ouders moeten hun kind wel zelf aanmelden.

Voor met name de laatste 2 taken wordt steeds meer samen gewerkt met lokale partijen als bv een dorpshuis (Odoorn) of een historische vereniging met museum aspiraties (Nieuw-Buinen).

Meer dan boeken!

Bovenstaande taken hebben een nauwe relatie met het sociaal domein: mensen laten meedoen, zeker als het gaat om taal en onafhankelijke informatie. Maar ook met het cultuurbeleid: cultuur verbindt en biedt mensen een mogelijkheid om mee te doen en zichzelf te ontwikkelen.

• •

  Als gemeente willen we inzetten op de maatschappelijke verbinding met andere domeinen, waarbij het digitale meedoen een heel belangrijke factor is. We willen graag dat onze inwoners zo veel mogelijk in staat zijn om informatie te verzamelen, zonder dat ze continu door een algoritme gestuurd worden. De bibliotheken dragen bij in onafhankelijke (digitale en fysieke) informatie verwerking.

• •

  Daarnaast willen we ook dat de bibliotheken verbinden met de lokale cultuur, daar een podium voor bieden. De 4 locaties hebben daarbij de mogelijkheid om een eigen signatuur te laten zien.

• •

  Conform het beleid van Kern & Kader, willen we graag dat de locaties op hun eigen wijze vorm geven aan de 5 taken in de 4 te onderscheiden gebieden in onze gemeente.

Basisvoorzieningen

Biblionet faciliteert vier fysieke vestigingen in Borger-Odoorn. Daarbij gaat het om professionele ondersteuning op locatie:

ondersteunen van vrijwilligers, uitlenen van boeken ed., onderhoud en inrichting, automatisering en diverse media (fysiek en digitaal).

Aanbod van diverse programma’s

De programmering wordt, daar waar kansen liggen, zoveel mogelijk vormgegeven in nauwe samenwerking met andere maatschappelijke en/of educatieve organisaties. Voor de komende periode willen we dat jongeren (12 jaar en ouder) meer bereikt worden. Met name waar het gaat om informatieverwerking en ontplooiing d.m.v. taal. We zien graag dat daarin wordt samengewerkt met onder meer het jongerenwerk van Andes en de cultuurcoach.

Voorbeelden van programmering: activiteiten t.b.v. taalontwikkeling en taalondersteuning, Klik&Tik (zie https://www.bibliothekendrenthe.nl/digitaal-leren/klik-en-tik), Digisterker (zie https://www.bibliothekendrenthe.nl/digisterker-cursussen), belastingspreekuur (zie https://www.bibliothekendrenthe.nl/digitaal-leren/belastingspreekuur), maatschappelijke cursussen in de bibliotheek, lezingen, schrijverstoernee, boekenweek, ontmoeting & debat, IPad cafés, themabijeenkomsten etc.

Daarnaast bieden de 4 bibliotheken ook onderdak aan het Taalhuis, dat uitgevoerd wordt door stichting Andes (zie https://www.andesborgerodoorn.nl/meedoen/taalhuis/).

Educatieve activiteiten

Hierbij gaat het om het bevorderen van inhoudelijke kennis en kunde voor de doelgroep 0 - 18 jaar. Deze aanpak start bij Boekstart (zie https://www.boekstart.nl/wat-is-boekstart/?gclid=EAIaIQobChMIhq269sLq8wIVwp13Ch3aBA8CEAAYASACEgK8DPD_BwE) in de kinderopvang. Tevens wordt er vanuit de doorgaande leeslijn voorschools ook specifiek geprogrammeerd op de doelgroep 0 - 4 jaar: prentenboek van het jaar, voorleesmaand, voorleesuurtjes in de bibliotheek, peutervoorstellingen e.d.

Vanaf de basisschoolleeftijd vindt programmering met name plaats in het concept de Bibliotheek op school (dBos). Zowel de collectie voor de doelgroep 4 -12 als de monitoring en de begeleiding plus activiteiten binnen school zijn in dBos opgenomen.

Waar mogelijk, zien wij graag dat ook leerlingen na school mogelijkheden hebben om leuke, leerzame activiteiten te ondernemen, ook als ze op een school zitten zonder dBos. Hierbij is samenwerking met lokale partijen van belang.

De locaties

Nieuw-Buinen

In Nieuw-Buinen zit de bibliotheek op de eerste verdieping van de MFA (Multi Functionele Accommodatie) Noorderbreedte, boven het dorpshuis. Naast de gebruikelijke activiteiten, werkt deze bibliotheek nauw samen met de lokale historische vereniging in de vorm van het ontwikkelen van een museum dat de geschiedenis van de glasindustrie in Nieuw-Buinen vertelt. Hiervoor heeft de vereniging onder meer een Leader subsidie ontvangen. In 2022 wordt het glasmuseum ingericht in met name de ruimte van de bibliotheek.

Borger

In Borger loop je via het dorpshuis in de MFA Het Hunzehuys naar de bibliotheek op de begane grond. Er wordt de komende tijd onderzocht hoe de MFA meer ruimte aan de scholen kan bieden. Dit betekent dat de bibliotheek minder ruimte gaat hebben in het gebouw. De besprekingen van wat nu de beste oplossing is voor dit filiaal zijn nog in volle gang. De bibliotheek werkt hierbij nauw samen met het dorpshuis en de scholen.

Odoorn

In Odoorn is een mooie samenwerking tot stand gekomen tussen de bibliotheek, het dorpshuis, lokale ondernemers en een zorgaanbieder. In het voormalige hotel De Stee wonen mensen met een beperking, maar heeft ook het dorpshuis een plek gevonden op de begane grond. Na een ingrijpende verbouwing zal hier een heuse ‘dorpshuiskamer’ gerealiseerd worden, waarin zowel het dorpshuis als de bibliotheek deelnemen.

Valthermond

De MFA in Valthermond, ‘t Brughuus, biedt onderdak aan de 4e bibliotheek in onze gemeente. Hier is nog weinig sprake van intensieve samenwerking met lokale partijen, mede omdat het gebouw niet echt uitnodigend lijkt te zijn voor gebruikers. Het is absoluut een uitdaging om hier een bruisende bibliotheek te creëren.

De blik vooruit: 2022-2025

Belangrijke thema’s voor de komende jaren

De 5 taken voor het bibliotheekwerk worden ook in Borger-Odoorn onderschreven (zie hoofdstuk 4). En ook de 3 landelijke thema’s (hoofdstuk 3) vormen een belangrijk uitgangspunt.

Maar daarnaast liggen er ook lokale uitdagingen, waar we in de uitvoeringsovereenkomst nadere afspraken over maken:

• •

  op alle fronten taalontwikkeling stimuleren (want er is nog steeds veel laaggeletterdheid in onze gemeente);

• •

  inwoners zoveel mogelijk ondersteunen in hun digitale vaardigheden;

• •

  per locatie komen tot goede samenwerkingsafspraken met andere maatschappelijke organisaties om zo laagdrempelig en toegankelijk te zijn. Met name in Valthermond ligt in dat opzicht een grote uitdaging.

Uitvoeringsovereenkomst met Biblionet

Met Biblionet Drenthe wordt een uitvoeringsovereenkomst afgesloten in de vorm van een ‘manifest’ waarin de belangrijkste taken voor de periode 2022-2025 genoemd worden. Deze beleidsnotitie vormt daarvoor de onderlegger. Het bibliotheek-manifest is terug te vinden in de bijlage.

Te verwachten kosten in 2022-2025

Voor de beleidsperiode 2022-2025 zullen nog nadere afspraken gemaakt moeten worden over de kostenontwikkeling. Biblionet heeft immers personeel in dienst waarvoor het gebonden is aan CAO afspraken. Niet of beperkt indexeren betekent automatisch bezuinigen. Vooralsnog is op jaarbasis € 522.426,- beschikbaar in de begroting.