Beleidslijn toezicht en handhaving Wassen van machines op agrarische bedrijven

1.1 Aanleiding

Akkerbouwers, loonwerkers en boomkwekers: bijna allemaal wassen en spoelen ze hun machines op wasplaatsen. Tijdens het wassen van de spuitmachine, aanmaken van de spuitvloeistof en of spoelen van lege verpakkingen van gewasbeschermingsmiddelen (gbm), bestaat de kans dat restanten gbm het riool of de sloot in stromen. Een groot probleem dat de kwaliteit van het oppervlaktewater bedreigt en daarmee ook de KRW doelstellingen.

De Noordoostelijke waterschappen hebben afgelopen twee jaar in het kader van een bewustwordingscampagne wasplaatsen en/of erven bij agrariërs en loonwerkers onderzocht op aanwezigheid van werkzame stoffen van gewasbeschermingsmiddelen. Kort samengevat kan geconcludeerd worden dat gemiddeld per bedrijf 20 werkzame stoffen per monster zijn aangetroffen, waarvan ruim de helft de normen voor oppervlaktewater overschrijden. Kortom: het wassen van machines op agrarische bedrijven is een activiteit waar enorme milieuwinst is te behalen. En dat is mogelijk; er zijn diverse zuiveringssystemen voor gewasbeschermingsmiddelen waarbij geen lozing plaatsvindt.

Huidige regelgeving is alleen uitvoerbaar bij een controle op heterdaad. Vanwege het grote milieubelang is het verzoek vanuit handhaving om ook achteraf, nadat de activiteit heeft plaatsgevonden, te handhaven. In deze notitie wordt hiervoor een beleidslijn voorgesteld om samen met alle Noordoostelijke waterschappen uniform tegen verontreiniging van het oppervlaktewater als gevolg van deze activiteit op te treden. Elk waterschap legt deze beleidslijn ter goedkeuring voor aan eigen bestuur.

1.2 Wet- en regelgeving

Activiteitenbesluit milieubeheer

Voor het aanleggen en gebruik van een wasplaats zijn voorschriften opgenomen in het Activiteitenbesluit milieubeheer. Er zijn regels voor zowel het uit- als inwendig wassen van werktuigen waarmee gewasbeschermingsmiddelen zijn toegepast en voor lozing van hemelwater van een bodem beschermende voorziening. In bijlage 1 staat een kort overzicht van deze regels.

Wet gewasbeschermingsmiddelen

De Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Wgb) stelt eisen aan handelingen met gewasbeschermingsmiddelen en biociden (zie bijlage 2). De waterbeheerder is bevoegd om op deze voorschriften te handhaven.

Tweede nota duurzame gewasbescherming

Hierin zijn gezamenlijke doelen, ambities en maatregelen voor duurzame gewasbescherming voor de periode 2013-2023 vastgelegd. Opgenomen is dat de waterkwaliteit in 2023 op orde moet zijn. Dit geldt zowel voor water dat bestemd is voor drinkwater, als voor de ecologische kwaliteit van oppervlaktewater (Kaderrichtlijn Water). In 2023 mogen er nagenoeg geen overschrijdingen van gewasbeschermingsmiddelen meer plaatsvinden. Dit betekent dat het aantal overschrijdingen van de milieukwaliteitsnormen dan met 90% moet zijn afgenomen ten opzichte van 2013. In 2018 moet het aantal overschrijdingen met 50% zijn afgenomen.

1.3 Doel

Alle Noordoostelijke waterschappen willen uniform tegen deze activiteit optreden. Daarom heeft deze notitie als doel:

‘het vaststellen van een beleidslijn voor het afvalwater dat vrijkomt bij het wassen van (spuit)machines* en vermindering van verontreiniging van oppervlaktewater.’

*Machines die in aanraking zijn geweest met gewasbeschermingsmiddelen, dat zijn poot-, zaai- en spuitmachines.

Het wassen van (spuit)machines binnen het activiteitenbesluit milieubeheer is alleen uitvoerbaar bij een controle op heterdaad. Vanwege het grote milieubelang is het verzoek vanuit handhaving om ook achteraf, nadat de activiteit heeft plaatsgevonden, te handhaven. Door het nemen van monsters is handhaving op de zorgplicht mogelijk. Deze strategie wordt in dit voorstel nader toegelicht, met uiteindelijk als doel verbetering van de oppervlaktewater kwaliteit. Ook voor de agrarische sector zelf is het van groot belang vanwege behoud van gewasbeschermingsmiddelen.

2.1 Huidige situatie

In de praktijk blijkt dat veel (spuit)machines op het erf worden schoongemaakt. Door bijvoorbeeld het spoelen en reinigen van veldspuiten, poot- en of zaaimachines kunnen er resten van gewasbeschermingsmiddelen in het riool of de sloot terecht komen.

De activiteit ‘wassen van spuitmachines’, mag volgens het Activiteitenbesluit twee keer per jaar binnen de inrichting op het erf (onverharde bodem) plaatsvinden, met daarbij de kans op uitspoeling van het afvalwater met behoorlijke vrachten aan gewasbeschermingsmiddelen naar bodem. Bij het wassen op het erf vindt er in veel gevallen ook direct of indirect lozing op het oppervlaktewater plaats. Het inwendig reinigen van spuitmachines (zonder zuiveringsvoorziening) op het erf is niet toegestaan. Toch gebeurt dit in de praktijk.

Bij loonwerkers vindt lozing vaak op de riolering plaats. Gewasbeschermingsmiddelen worden niet gezuiverd op een rioolwaterzuiveringsinstallatie en komen dus rechtstreeks in het oppervlaktewater terecht. Bij de meeste loonwerkers is geen zuiveringsvoorziening aanwezig.

Een nul lozing van gewasbeschermingsmiddelen is niet reëel. Aan machines die in aanraking zijn geweest met grond zoals bijvoorbeeld poot-, zaai- en grondbewerkingsmachines kunnen gewasbeschermingsmiddelen zitten. Bij het reinigen van deze machines worden na monstername zeer waarschijnlijk lage concentraties werkzame stoffen van gewasbeschermingsmiddelen aangetroffen.

2.2 Handhavend optreden

Bij lozingen op oppervlaktewater zijn de waterschappen bevoegd gezag. Bij lozingen op vuilwaterriool en de bodem zijn de gemeentes bevoegd gezag. In deze strategie stellen wij een gelijke aanpak van zowel lozing op riolering als lozing op oppervlaktewater voor.

2.3 Handhavingsstrategie

Er is geen verband tussen het aantal gevonden werkzame stoffen en de concentratie aangetoond. Het houden van toezicht en handhaven heeft als doel een verbetering van de waterkwaliteit door het gehalte aan werkzame stoffen in oppervlaktewater te verminderen. Voor de handhavingsstrategie is daarom de totale hoeveelheid werkzame stof per monster, uitgedrukt in µg/l, als uitgangspunt genomen.

De volgende werkwijze wordt voorgesteld:

≥ 1.000 µg werkzame stof/liter

Bij bedrijven waar in een genomen monster (vanuit een straatkolk en/ of wasplaats) meer dan 1.000 µg/liter aan werkzame stof wordt aangetroffen, wordt handhavend opgetreden op basis van de zorgplicht artikel 2a WGB. Deze bedrijven krijgen een boeterapport.

Deze bedrijven moeten daarnaast een plan van aanpak opstellen om emissie van gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater of riool bij het wassen van machines te voorkomen. Het uitvoertraject varieert van een half jaar tot een jaar.

Bedrijven moeten de huidige voorziening met de aangetroffen restanten gewasbeschermingsmiddelen leegmaken en reinigen.

≥150 µg werkzame stof/liter - ≤1.000 µg werkzame stof/liter

Bedrijven waar in een genomen monster (vanuit een straatkolk en/ of wasplaats) tussen de 150 µg/liter en de 1.000 µg/liter aan werkzame stof wordt aangetroffen wordt bestuursrechtelijk opgetreden en moet een plan van aanpak opgesteld worden om erfemissie van gewasbeschermingsmiddelen te voorkomen. Het uitvoertraject varieert van een half jaar tot een jaar.

Bedrijven moeten de huidige voorziening met de aangetroffen restanten gewasbeschermingsmiddelen reinigen.

≤150 µg werkzame stof/liter

Bedrijven onder de 150 µg/liter krijgen een adviesgesprek.