Projectplan Watersysteemverbetering Groot Limmer Polder

De watersysteemanalyse laat zien dat de Groot Limmer Polder gevoelig is voor extreme neerslag. Door middel van een aantal maatregelen in het watersysteem van de polder kan een klimaatbestendiger watersysteem worden gerealiseerd met verminderde risico's op wateroverlast in agrarisch- en woongebied.

Het klimaat verandert. Een van de meest ingrijpende veranderingen zijn de steeds vaker voorkomende hevige stortbuien. In korte tijd treedt er hevige regenval op die tot wateroverlast kan leiden. De watersysteemstudie geeft inzicht in de mogelijke gevolgen van extreme neerslag. Met 3Di modellen zijn op een hoog detailniveau de waterstromen en inundaties berekend om zo inzicht te verkrijgen in de werking van het huidige watersysteem bij extreme buien en mogelijke knelpunten. Daarnaast is met de 3Di modellen inzicht verkregen in de effectiviteit van maatregelen die het hoogheemraadschap zelf kan nemen en maatregelen die het hoogheemraadschap kan stimuleren met haar samenwerkingspartners ter bevordering van een klimaat bestendig watersysteem.

Resultaten uit deze watersysteemanalyse laten zien dat in het gebied van de Groot Limmer Polder in extreme omstandigheden, zowel in de stedelijke gebieden van de kernen Castricum, Limmen en Uitgeest als in het landelijk gebied daar omheen, wateroverlast ontstaat bij extreme neerslag. De analyse laat vervolgens zien dat als je deze wateroverlast uitdrukt in schaderisico, verreweg de grootste schaderisico's in de stedelijke kernen liggen.

Het hoogheemraadschap heeft maatregelen onderzocht die getroffen kunnen worden om overtollig water te verdelen over het gebied en versneld af te voeren, gericht op vermindering van het schaderisico. Uit de analyses is naar voren gekomen dat er verbeteringen in het watersysteem mogelijk zijn door een aantal duikers te verruimen, de aanleg, aanpassing en automatsering van diverse stuwen en het aanleggen van nieuwe verbindingen. Dit in combinatie met het vergroten van de bemalingscapaciteit en installatie van een gebiedsregeling. De specifieke werkzaamheden worden in deel I van dit projectplan verder beschreven. De verbeteringen in het watersysteem zullen leiden tot een klimaat robuustere Groot Limmer Polder.

Het projectplan watersysteemverbetering Groot Limmer Polder bestaat uit twee delen. In deel I worden de voorgenomen werkzaamheden beschreven. Hier wordt beschreven wat het Hoogheemraadschap gaat doen en hoe het werk wordt uitgevoerd. Deel II betreft de verantwoording en uitvoerbaarheid. Beschreven wordt waarom dit werk wordt uitgevoerd. Dit deel is, met andere woorden, de onderbouwing van het plan.

Alex Rennings

Projectleider Watersystemen

Telefoon: 072 582 82 82

E-mail: A.Rennings@hhnk.nl

4 Ligging en begrenzing van het projectgebied

Binnen het project wordt onderscheid gemaakt tussen plangebied en projectgebied. Het plangebied is het gebied waarop het Projectplan betrekking heeft. Het plangebied omvat de Groot Limmer Polder, de Castricummerpolder, polder de Zien en de Dorregeesterpolder (verder Groot Limmer Polder genoemd). De maatregelen liggen verspreid in het plangebied. Binnen het plangebied bevinden zich verschillende projectlocaties. Het plangebied is weergegeven in figuur 1. In figuur 2 zijn de locaties van de maatregelen zichtbaar.

Figuur 1: Plangebied

Figuur 2: Locaties van de maatregelen

5 Huidige situatie

Om beter inzicht te krijgen op de gevolgen van extreme neerslag is het hele beheergebied van het hoogheemraadschap onderzocht. De essentie van de methodiek die hierbij gebruikt is, is een stresstest. Met de stresstest worden de gevolgen van een aantal klimaatbuien met een 3Di-model van het gebied doorgerekend. De methodiek is zowel toepasbaar in stedelijk als in landelijk gebied.

De eerste stap van de stresstest is een hydraulische toets. Met de hydraulische toets wordt getoetst of het water uit de diverse gebieden zonder problemen afgevoerd kan worden volgens de huidige normen voor waterafvoer.

Vervolgens worden in het model 18 klimaatbuien doorgerekend. Hierbij worden over de verschillende polders extreme buien gesimuleerd en de gevolgen geanalyseerd. In de analyse is onderscheid gemaakt naar inundatie als gevolg van plasvorming en inundatie vanuit het watersysteem. Inundatie als gevolg van plasvorming is inundatie1 die ontstaat door plasvorming op het maaiveld. Dit ontstaat als gevolg van een beperkte ontwatering. Het hoogheemraadschap heeft beperkte mogelijkheden om deze inundaties te voorkomen, omdat de perceel inrichting en de drainagemiddelen in beheer zijn van de grondeigenaren. Inundatie vanuit het watersysteem is het gevolg van beperkingen in het oppervlaktewatersysteem. Het hoogheemraadschap heeft meer mogelijkheden om deze inundaties te voorkomen, omdat ze het oppervlaktewatersysteem beheert.

Op basis van de uitkomsten van de stresstest is geconcludeerd dat bij extreme neerslag zowel in de stedelijke kernen van Castricum, Limmen en Uitgeest als in het landelijk gebied daar omheen wateroverlast ontstaat. In bijlage 8 zijn deze resultaten weergegeven. De analyse laat ook zien dat de schade door wateroverlast niet gelijkmatig is verdeeld over het gebied. De grootste schaderisico’s door wateroverlast liggen in de stedelijke kernen. De schade in het stedelijke gebied kan worden verminderd wanneer bij wateroverlast een deel van het water uit de stedelijke kern van Castricum naar het oostelijk gelegen landelijke gebied wordt geleid en de bemalingscapaciteit wordt vergroot.

6 Gewenste situatie

Tijdens een werksessie met de hydrologen van het waterschap en gebiedsbeheerders zijn de resultaten uit de stresstest gepresenteerd en besproken. Op basis hiervan zijn in overleg met hydrologen en gebiedsbeheerders de maatregelen gedefinieerd. Deze maatregelen bestaan enerzijds uit het oplossen van de hydraulische knelpunten en anderzijds uit een verbeterde sturing/verdeling van het water om de schade te beperken. Als gevolg van de maatregelen daalt de waterstand en nemen de inundaties vanuit het watersysteem in diepte en omvang af. Met name de aangepaste sturing (vanuit het stedelijke gebied verdelen over het landelijke gebied) en de inzet van noodbemaling zijn effectief onder extreme omstandigheden.

Tabel 1 geeft een overzicht van de maatregelen. De maatregelen zorgen in situaties van wateroverlast voor een betere verdeling van het water. Maatregel 28 en 29 dragen bij aan een verbetering van de wateraanvoer ten tijden van watertekort. Met het aanbrengen van de twee vispassages bij de bestaande stuwen wordt vismigratie tussen de peilgebieden verbeterd. Er worden met deze maatregelen geen waterpeilen aangepast. In figuur 2 van hoofdstuk 4 is de geografische ligging van de maatregelen weergegeven.

Het vergroten van de bemalingscapaciteit met de inzet van gemaal 1879, is een separaat project en is in voorliggend projectplan dus ook niet meegenomen.

Tabel 1: Maatregelen

7 Maatvoering

De maatvoering per maatregel is beschreven en toegelicht in bijlage 1a. Per maatregel zijn tekeningen uitgewerkt. Deze tekeningen zijn te vinden in bijlage 1b. De maatvoering is zo nauwkeurig mogelijk weergegeven, maar u moet rekening houden met bij de uitvoering onvermijdelijke of noodzakelijke geringe afwijkingen.

8 Effecten op de omgeving

In dit hoofdstuk zijn de effecten van de activiteiten ten behoeve van dit project beschreven. Tevens zijn de relevante mitigerende en compenserende maatregelen beschreven. De effecten zijn zowel voor de gebruiksfase als de uitvoeringsfase bepaald. De gebruiksfase betreft de situatie na de uitvoering van het project. Bij de bepaling van de effecten van de uitvoering is uitgegaan van een worst case scenario, met maximaal ruimtebeslag en maximale uitvoeringsinspanning zoals beschreven in dit projectplan.

Tijdens de uitvoering worden de uitvoeringseffecten gemonitord. De monitoring is afgestemd op de uitvoeringswijze. In dit project wordt geen grondwater verlaagd en de meeste werkzaamheden vinden ook niet heel dicht bij woningen of gebouwen plaats. Voorafgaand aan de uitvoering worden een aantal zogenaamde nul-opnames gemaakt van bijvoorbeeld wegen en land en van gebouwen en andere objecten. Ook bestaande eigendommen van HHNK worden opgenomen. Deze opname wordt bij voorkeur met de eigenaar uitgevoerd en bestaat meestal uit foto’s. Eigenaren worden hiervoor vooraf uitgenodigd. Op deze manier ligt de beginsituatie in ieder geval vast. Indien nodig worden tijdens de uitvoering ook metingen uitgevoerd. De noodzaak wordt in overleg met de eigenaar afgestemd en is ook afhankelijk van de uitvoeringswijze.

9 Randvoorwaarden en uitgangspunten voor de uitvoering

Met betrekking tot de uitvoering worden de volgende voorwaarden en uitgangspunten gehanteerd:

Uitgangpunten

• •

  De maatregelen ter verbetering van het watersysteem in de Groot Limmer Polder zijn primaigericht op het voorkomen van wateroverlast in de Groot Limmer Polder. Het betreft maatregel 1, 5, 7a, 7b, 10, 12, 14_1, 14_2 en 14_3, 24 en 27. Maatregel 28 en 29 zijn gericht op verbeteren van wateraanvoer. Maatregel 5 en 25 betreffen het aanbrengen van vispassages. Maatregel 23 betreft het verbeteren van de bereikbaarheid van een bestaande stuw.

• •

  De uitwerking moet voldoen aan de eisen die HHNK stelt aan de technische uitwerking. Deze eisen worden in de uitvoeringsdocumenten verwerkt. De ontwerp- en uitvoeringsdocumenten worden getoetst door HHNK.

• •

  Met de direct betrokkenen wordt overleg gevoerd over de uitvoering van de werkzaamheden. De aannemer is geïnformeerd over de overleggen die in de ontwerpfase hebben plaatsgevonden en kent eventuele afspraken die gemaakt zijn. De aannemer maakt met direct betrokkenen afspraken over tijdelijk gebruik tijdens de uitvoering van land en toegangswegen. Deze afspraken worden vastgelegd.

• •

  De voorwaarden uit toestemmingen, ontheffingen en vergunningen worden verwerkt in de uitvoeringsdocumenten. In de voorbereiding zijn hiertoe gesprekken geweest met betrokken bevoegde gezagen. Dit betreft, naast HHNK zelf, de gemeente Castricum en gemeente Uitgeest (bestemmingsplan en toestemming voor gebruik van wegen) en de Provincie Noord Holland (toestemming voor gebruik van wegen, en gebruik van grond). Met PWN vindt afstemming plaats i.v.m. de ligging van de drinkwatertransportleiding bij Maatregel 14_2. Voor uitvoering van maatregel 24 en 27 is vergunning nodig van ProRail omdat de werkzaamheden binnen 11 meter van het spoor plaatsvinden. De werkzaamheden zullen de ligging van het spoor niet negatief beïnvloeden.

• •

  Voor de uitvoering van de werkzaamheden is geen grondaankoop nodig.

• •

  Er vindt geen wijziging van waterpeilen plaats

Planning

De voorbereiding van de werkzaamheden vinden plaats in 2021.

Het (voorliggende) projectplan waterwet wordt naar verwachting begin februari 2022 definitief vastgesteld.

Aansluitend wordt naar verwachting in februari 2022 ook de aannemingsovereenkomst getekend. De aannemer is in de voorbereiding betrokken bij de uitwerking van de werkzaamheden. Na ondertekenen van de aannemingsovereenkomst start de aannemer de werkvoorbereiding voor de werkzaamheden en besteld de materialen. Naar verwachting kunnen de werkzaamheden vanaf april 2022 starten. De werkzaamheden moeten uiterlijk 31 december 2022 opgeleverd zijn.

Uitvoering van de werkzaamheden

De werkzaamheden bestaan voornamelijk uit het vervangen en aanbrengen van kunstwerken zoals stuwen, inlaten, pompen en damwand. Er wordt nagenoeg geen grondwerk uitgevoerd. De aannemer is in de voorbereiding betrokken en dat betekent dat de uitvoeringskennis direct toegepast kan worden. Een voorbeeld is het toepassen een duikteam om de stuwen bij locatie 1 en 5 aan te brengen. Hierdoor is de overlast voor de omgeving beperkt en hoeft de waterloop niet afgedamd te worden. Er wordt zoveel mogelijk met standaardoplossingen gewerkt zodat er geen tijd verloren gaat bij de levering van materialen. Alle kunstwerken worden geautomatiseerd. De stroomvoorziening wordt geregeld middels compacte solar bediening. Hierdoor hoeven geen stroomkabels aangelegd te worden en is de stroomvoorziening duurzaam. Op locaties waar stroom aanwezig is (bijvoorbeeld locatie 1, 5, 7a, 14_2, 25 en 28) wordt gebruik gemaakt van de elektriciteit die op of nabij de locatie aanwezig is.

10 Afwijkingsmogelijkheden in de uitvoering

Afwijkingen van de uitvoeringswijze worden niet voorzien. HHNK heeft de voorbereiding van de werkzaamheden samen met de aannemer uitgevoerd. Eerst wordt de voorbereiding afgerond en nadat alle vergunningen en toestemmingen binnen zijn en de prijsopgave van de aannemer past binnen het beschikbare budget wordt overgegaan tot opdrachtverlening voor uitvoering van de werkzaamheden.

Afwijkingen kunnen wel plaatsvinden door onvoorziene omstandigheden. De voorbereiding is zorgvuldig en zo volledig mogelijk gedaan. De maatregelen zijn afgestemd met de beheerders en bij de uitwerking is de aannemer betrokken. Er zijn onderzoeken uitgevoerd naar bodem, archeologie, niet gesprongen explosieven en ecologie. Er zijn gesprekken geweest met de direct betrokken particulieren en organisaties en betrokken overheden.

Indien er sprake is van een onvoorziene omstandigheid in de uitvoering dan vindt er eerst overleg plaats tussen de aannemer en HHNK over de oorzaak, de acties die direct genomen moeten worden en de maatregelen die nodig zijn om tot een oplossing te komen.

11 Beheer en onderhoud

Op het moment dat dit projectplan is uitgevoerd, zal het hoogheemraadschap de gerealiseerde werken inmeten en optekenen op revisietekeningen. Vervolgens worden de maten of de functionele eisen in de legger vastgelegd. Hiervoor neemt het hoogheemraadschap een leggerbesluit.

Het beheer en het onderhoud wordt uitgevoerd conform de beheer- en onderhoudsrichtlijn.

12 Meekoppelkansen

Het aanbrengen van de vispassages bij locatie 5 en 25 betreft een meekoppelkans evenals de inlaatvoorzieningen bij locaties 28 en 29.

Dit hoofdstuk vormt de verantwoording van de in deel I omschreven voorgenomen werkzaamheden. In de onderstaande paragrafen wordt beschreven welke aspecten in een projectplan deel II aan de orde moeten/kunnen komen. Per aspect is beknopt aangegeven wat moet worden beschreven.

13 Toetsing aan wet- en regelgeving en beleid

Dit projectplan levert primair een bijdrage aan de doelstellingen uit de Waterwet. Deze doelstellingen zijn vertaald in waterbeleid en waterregelgeving.

Verder houdt het projectplan rekening met het omgevingsbeleid en de –regelgeving. Een project als dit heeft immers effect op hoe de omgeving eruit ziet en hoe deze door mensen ervaren wordt. Er wordt bijvoorbeeld rekening gehouden met archeologische, cultuurhistorische, natuur- en landschappelijke waarden. Ook dit vindt u terug in hoofdstuk 8.

Het beleid zoals hieronder is beschreven, betreft zowel eigen beleid van het hoogheemraadschap, als beleid en regelgeving van andere overheden zoals de Europese Unie, de rijksoverheid, de provincie en de gemeente.

14 Onderzoek en rapportages

Op de locaties waar sprake is van grondwerken (grond graven of bagger verwijderen) zijn de onderstaande onderzoeken uitgevoerd. De onderzoeken zijn in de bijlagen toegevoegd.

• •

  ecologische quick scan (bijlage 2)

• •

  explosievenonderzoek (bijlage 3 en bijlage 4)

• •

  verkennend bodemonderzoek (bijlage 5)

• •

  archeologisch onderzoek (bijlage 6 en bijlage 7)

Uit de resultaten komt naar voren dat er voor de uitvoering van de werkzaamheden geen bijzondere omstandigheden zijn. Per 1 juli 2021 is de Wet Stikstofreductie en Natuurverbetering in werking getreden. Deze wet stelt de stikstofuitstoot in de bouwfase vrij van vergunning in het kader van de Wet natuurbescherming.

15 Aanvullende afspraken

Er zijn geen aanvullende afspraken.

16 Uitvoerbaarheid van het projectplan

Behalve het verkrijgen van vergunningen en publiekrechtelijke toestemmingen, zijn er ook andere zaken van belang voor de uitvoerbaarheid van het projectplan, zoals financiering en het verkrijgen van eigendom of toestemming van de eigenaar. Deze aanvullende aspecten worden in dit hoofdstuk beschreven.

17 Schade en nadeelcompensatie

Bij de voorbereiding van dit projectplan is de aannemer die het werk gaat uitvoeren al betrokken en zo kunnen uitvoeringsrisico’s ook direct beheerst worden. Er worden daarom geen schades voorzien voor omwonenden of bedrijven. Mocht er tijdens de uitvoering toch schade ontstaan dan gelden onderstaande regelingen.

Nadeelcompensatie

Indien een belanghebbende als gevolg van de uitvoering van het projectplan schade lijdt, kan zij bij het hoogheemraadschap een verzoek om een vergoeding indienen. Het hoogheemraadschap keert een schadevergoeding uit voor zover de schade redelijkerwijs niet ten laste van de indiener moet komen en de schade niet al anderszins is verzekerd. Schade die binnen het normaal maatschappelijke risico valt, wordt derhalve niet vergoed. Een belanghebbende kan haar verzoek indienen tot uiterlijk vijf jaar nadat hij heeft vastgesteld dat hij in een wezenlijk nadeliger positie is komen te verkeren door de uitvoering van het projectplan. Twintig jaar na het afgerond zijn van de werkzaamheden verjaart elke mogelijkheid om nadeelcompensatie te vragen. Bij de behandeling van een verzoek om nadeelcompensatie past het hoogheemraadschap de Verordening nadeelcompensatie 2015 van het hoogheemraadschap toe.

Nadeelcompensatie kabels en leidingen

Ook een beheerder of eigenaar die zijn kabel of leiding moet aanpassen vanwege het projectplan, kan het hoogheemraadschap om nadeelcompensatie vragen. De Verordening nadeelcompensatie 2015 van het hoogheemraadschap verklaart de Nadeelcompensatieregeling verleggen kabels en leidingen in en buiten Rijkswaterstaatwerken en Spoorwerken 1999 van overeenkomstige toepassing op deze verzoeken. De benadeelde eigenaar of gebruiker kan een verzoek indienen, zodra het algemeen bestuur het projectplan heeft vastgesteld.

Opstallen

Een aantal in het plangebied aanwezige bedrijven ondervindt mogelijk nadeel vanwege het projectplan. Een tegemoetkoming in de eventuele inkomensverliezen en de kosten ten gevolge van de tijdelijke plaatsing op een andere locatie of definitieve plaatsing is in sommige gevallen mogelijk. Met belanghebbenden worden, waar van toepassing, door het hoogheemraadschap afspraken gemaakt.

Uitvoeringsschade

Tijdens de realisatie van de versterking kan sprake zijn van niet voorziene situaties waarbij als gevolg van werkzaamheden fysieke schade wordt toegebracht aan de eigendommen van derden (doorgaans gebouwen, grondstructuur, gewassen en dergelijke). Als deze schade onverhoopt optreedt en aan de werkzaamheden zijn toe te schrijven, kan het hoogheemraadschap de eigenaar/gebruiker schadeloos stellen.

18 Rechtsbescherming

Projectprocedure Waterwet

Ter voorbereiding van werkzaamheden aan een waterstaatswerk dient de waterbeheerder een projectplan op te stellen. Het hoogheemraadschap is als beheerder van het waterstaatswerk het bevoegd gezag dat het projectplan vaststelt.

Dit plan is tot stand gekomen na zorgvuldig onderzoek naar alle relevante belangen en waarden en in afstemming met de kaders vanuit wetgeving en beleid.

Toch kan het zijn dat belanghebbenden opmerkingen hebben op dit plan en/of vinden dat hun specifieke belang onvoldoende is meegenomen. De inspraakverordening van HHNK stelt dat voor een projectplan met betrekking tot een waterstaatswerk inspraak wordt verleend overeenkomstig afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht. Dit betekent dat eerst de mogelijkheid wordt geboden gedurende zes weken de stukken in te zien en de mogelijkheid zienswijzen naar voren te brengen. Na de bestuurlijke vaststelling is er beroep mogelijk bij de rechtbank en hoger beroep bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Op de behandeltermijnen is eveneens de Crisis- en herstelwet van toepassing.

19 Conclusie

De watersysteemanalyse laat zien dat de Groot Limmer Polder gevoelig is voor extreme neerslag.

Het probleem van wateroverlast bij hevige regenval doet zich voornamelijk voor in de hoger gelegen bebouwde gebieden van Castricum, Limmen en Uitgeest. Door de verharde oppervlakten komt het water hier versneld tot afstroming. Het water stroomt dan versneld vanuit deze peilgebieden naar de lager gelegen landelijke peilgebieden, welke vervolgens te maken krijgen met wateroverlast doordat het water niet versneld kan worden weggemalen en niet kan worden verdeeld over de naast gelegen polders (binnen het projectgebied).

Voorliggend projectplan maakt mogelijk dat in situaties met extreme neerslag de afvoer van deze landelijke peilgebieden gewaarborgd kan worden. Door het aanbrengen van geautomatiseerde stuwen kan het water in eerste instantie worden vastgehouden, waardoor het laagste punt voor het gemaal niet direct wordt (over)belast met het hele waterbezwaar van de polder. Ook sturen de stuwen het water in de afvoerrichting, door het naar andere peilgebieden te laten lopen, waardoor het water meer verdeeld wordt over de omringende polders.

Door de stuwen op te nemen in een gebiedsregeling reageren de stuwen automatisch op een extremiteit en gaat het stelsel van stuwen direct in werking om het water vast te houden, het vervolgens goed te verdelen en zodat het efficiënt naar de gemalen afgevoerd kan worden.

Dit project zorgt voor een klimaatbestendiger watersysteem en verminderde de risico's op wateroverlast in een agrarisch gebied met grasland en natuur, alsmede de op de polder afwaterende dorpsgebieden.

20 Bijlagen

De bijlages 1 t/m 8 zijn op te vragen voor geïnteresseerden.

Beroep