Transitievisie Warmte gemeente Bergeijk - Op weg naar een Bergeijk zonder aardgas

Voorwoord

Voor u ligt de Transitievisie Warmte van de gemeente Bergeijk. Opgesteld voor en door inwoners, ondernemers en andere stakeholders. Met deze visie leggen we vast hoe en wanneer we de woningen en gebouwen in Bergeijk gaan verduurzamen. Daarbij blijven we dicht bij de gemeente Bergeijk en haar inwoners en ondernemers. Duurzaamheid betekent niet alleen een energiezuinig huis, duurzaam betekent ook goed en toekomst- en levensbestendig wonen en werken.

In Bergeijk is het prettig wonen, werken en recreëren. Tegelijk moeten we als gemeente voldoen aan de Rijksdoelstellingen om de CO2-uitstoot te beperken. De gebouwde omgeving heeft daar een belangrijk aandeel in. Daarom is onze visie op duurzame warmte: betrouwbare, onafhankelijke en betaalbare duurzame energie voor alle Bergeijkenaren met comfortabele woningen en gebouwen om in te wonen, werken en recreëren, ongeacht het seizoen. Dus: behaaglijk warm in de winter, verfrissend koel in de zomer. En dat met een betaalbare energierekening met mindere afhankelijkheid van bijvoorbeeld sterk stijgende energieprijzen. Zo blijft Bergeijk toekomstbestendig met stap-voor-stap naar betaalbaar wonen.

We gaan de Rijksdoelstellingen bereiken door inwoners en ondernemers te helpen, te informeren en te faciliteren. Tot 2030 zetten we in op energiebesparing en wooncomfort. Ieder op zijn eigen tempo. Dat is niet nieuw voor de gemeente Bergeijk. Al jaren zet de gemeente met het uitvoeringsprogramma BErgeijkENERGY op deze manier in op de energietransitie: van opwek tot besparing en van woningen tot mobiliteit. De Transitievisie Warmte sluit aan bij deze reeds ingezette weg maar brengt voor het onderdeel gebouwde omgeving meer focus aan.

College van Burgemeester en Wethouders

Gemeente Bergeijk

1. Inleiding

1.1. Klimaatakkoord

Om opwarming van de aarde en klimaatveranderingen tegen te gaan is wereldwijd afgesproken om het energieverbruik te verminderen en over te stappen op het gebruik van duurzame en hernieuwbare energiebronnen: de Energietransitie. Eén van de uitdagingen binnen die transitie is het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Alle gebouwen in Nederland moeten uiteindelijk verwarmd worden zonder aardgas of andere fossiele brandstoffen. Dat heet de Warmtetransitie.

In Nederland zijn de wereldwijde afspraken vertaald en vastgelegd in het Klimaatakkoord met als ambitie: een volledig duurzame energievoorziening in 2050. Het klimaatakkoord bestaat uit vijf tafels: elektriciteit, mobiliteit, industrie, landbouw en landgebruik en gebouwde omgeving. Gemeenten zijn de regisseur van de tafels ‘elektriciteit’ en ‘gebouwde omgeving’ (aardgasvrij maken, isoleren en aansluiten op een duurzame warmtebron).

Aan de gemeenten de taak om een visie op te stellen om hun woningvoorraad te verduurzamen; de Transitievisie Warmte. Alle gemeenten leggen eind 2021 een Transitievisie Warmte voor aan het Rijk. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) analyseert deze visies. Hierbij wordt onder andere gekeken naar de haalbaarheid van de warmtetransitie door alle visies ‘bij elkaar op te tellen’[1]. De visies worden iedere 5 jaar geactualiseerd.

[1] Het inzetten van bepaalde duurzame warmtebronnen wordt onderbouwd en vastgelegd in de Transitievisie Warmte. Van sommige warmtebronnen weten we al dat deze beperkt beschikbaar zijn in de toekomst. In Nederland kan bijvoorbeeld maar een beperkte hoeveelheid groen gas geproduceerd worden. Uit het ‘optellen van de visies’ moet blijken of de geplande duurzame warmte uit groen gas niet de beschikbaarheid overschrijdt.

1.2. Wat is een Transitievisie Warmte?

In de Transitievisie Warmte (TVW) wordt vastgelegd wanneer (fasering) en hoe (technisch ontwerp) alle woningen en gebouwen in een gemeente aardgasvrij worden. Het is een beleidsdocument dat in beeld brengt wat (per wijk) de mogelijke alternatieven zijn voor aardgas en welke wijken eventueel voor 2030 al aan de beurt zijn om te verduurzamen. De Transitievisie Warmte wordt door de gemeenteraad vastgesteld en iedere 5 jaar geactualiseerd.

De Transitievisie warmte focust op de bestaande bouw. Omdat de wetgeving voor nieuwe woningen en gebouwen de afgelopen jaren steeds verder is aangescherpt en verduurzaamd heeft nieuwbouw een goed isolerende ‘schil’. Daarnaast moeten nieuwbouwwoningen per 1 juli 2018 aardgasvrij zijn[2].

In deze Transitievisie Warmte wordt ook de (toekomstige) koude-vraag meegenomen. De combinatie van klimaatveranderingen, hittegolven en een groeiende welvaart zorgt voor een stijging in het aantal geïnstalleerde airco’s. Met een stijgend elektriciteitsverbruik en in geval van fossiele brandstoffen CO2-uitstoot tot gevolg.

De Transitievisie Warmte (TVW) geeft geen definitieve keuze voor de alternatieve warmtebron of voor de definitieve einddatum van het aardgas per wijk. Daarom volgen na het vaststellen van de Transitievisie Warmte de uitvoeringsplannen. Deze Transitievisie Warmte geeft wél een visie, een strategie en een ambitieniveau en is daarmee de eerste belangrijke stap in de warmtetransitie, maar zeker niet te laatste stap.

[2] De datum waarop de aanvraag voor een omgevingsvergunning is gedaan is hierbij leidend. Het college is bevoegd om bij zwaarwegende redenen hiervan af te wijken.

1.3. Aansluiting bij

De Transitievisie Warmte sluit aan bij de toekomstvisie van Bergeijk:

• •

  Het behoud van de leefbaarheid in de kernen. In relatie tot de warmtetransitie betekent dit dat het in de kernen van Bergeijk aantrekkelijk wonen is omdat de woningen er comfortabel zijn en de energierekening betaalbaar is.

• •

  Het zijn van een groene en duurzame gemeente. In relatie tot de warmtetransitie houdt dit in dat alle woningen en gebouwen in Bergeijk in de toekomst op een duurzame manier verwarmd en gekoeld worden.

• •

  Het zijn van een zelfstandige gemeente. In relatie tot de warmtetransitie betekent dit dat de gemeente een gedegen proces en betaalbare aanpak vastlegt in de Transitievisie Warmte met als uitgangspunt een toekomstbestendig en energieneutraal Bergeijk.

Bergeijk werkt samen met de 21 gemeenten uit de Metropoolregio Eindhoven toe naar een Regionale Energie Strategie (RES). Een onderdeel hiervan is de Regionale Structuur Warmte waarin we als regio afspraken maken over het gebruik van gemeentegrensoverschrijdende duurzame warmtebronnen. Beschikbare informatie uit de (concept) RES is meegenomen in de Bergeijkse Transitievisie Warmte. Daarnaast heeft specifiek met de Kempengemeenten (Bladel, Eersel, Oirschot, Reusel-de Mierden) overleg en kennisuitwisseling plaatsgevonden.

Bergeijk heeft als doel om samen met de Kempengemeenten Energieneutraal te zijn. Om deze doelstelling te behalen heeft Bergeijk het programmaplan BErgeijkENERGY. Jaarlijks wordt een uitvoeringsprogramma opgesteld met projecten die opgepakt worden om de doelstelling ‘energieneutraal’ te behalen. De resultaten van dit uitvoeringsprogramma worden geëvalueerd en er wordt een nieuw uitvoeringsprogramma opgesteld. Het opstellen van de Transitievisie Warmte is één van de projecten uit het programmaplan BErgeijkENERGY. Toekomstige uitvoeringsplannen, voortvloeiend uit de Transitievisie Warmte worden ook opgenomen in BErgeijkENERGY.

De effecten van klimaatveranderingen worden steeds zichtbaarder om ons heen. Hitterecords, perioden van droogte, dan weer afgewisseld met hevige neerslag, zijn aan de orde van de dag. Het is ook duidelijk dat CO2-reductie alléén niet voldoende is om deze effecten tegen te gaan. Onze maatschappij moet zich ook aanpassen én voorbereiden op een veranderd klimaat. Gemeente Bergeijk heeft een klimaatstresstest uitgevoerd. Deze diende als uitgangspunt voor de klimaatrisico-dialogen die gevoerd zijn met inwoners, ondernemers en stakeholders uit het buitengebied. Dit heeft geresulteerd in een aantal speerpunten en deze zijn verwerkt tot een uitvoeringsagenda klimaatadaptatie. Deze aanpak draagt ook bij aan de uitvoering van de warmtetransitie. Bijvoorbeeld door het vergroenen van wijken en bedrijventerreinen wordt de koudevraag gereduceerd.

1.4. Vervolg

De gemeente Bergeijk heeft het Plan van Aanpak om te komen tot een omgevingsvisie vastgesteld. Naar verwachting wordt in 2021 de omgevingsvisie van Bergeijk vormgegeven en wordt deze vastgesteld nadat de omgevingswet in werking is getreden (verwacht: 2022). De Transitievisie Warmte wordt een onderdeel van de omgevingsvisie.

De uitkomsten van de Transitievisie Warmte worden ook opgenomen in de te actualiseren geldende woonvisie (start actualisatie: 2022). Hieruit voortvloeiend worden ook weer prestatieafspraken gemaakt met woningcorporaties. Hiermee wordt de Transitievisie Warmte ook onderdeel van het gemeentelijke volkshuisvestelijk beleid.

2. Doorlopen proces

Op 28 januari 2021 heeft de gemeenteraad van Bergeijk de startnotitie Transitievisie Warmte vastgesteld. Hierin is het proces omschreven om te komen tot de visie. Daar waar nodig is gedurende de ontwikkeling van de visie bijgestuurd. Een weergave van het uiteindelijk doorlopen proces is weergegeven in Figuur 1.

Figuur 1 . Doorlopen proces opstellen Transitievisie Warmte Bergeijk

De Transitievisie Warmte is samen met experts en deskundigen opgesteld. In expertsessies is met hen afgestemd, verdieping aangebracht en input opgehaald. Bij deze expertsessies waren betrokken;

• •

  woningbouwcorporaties Woningbelang en de De Zaligheden;

• •

  Enexis Netbeheer (de regionale netbeheer die elektriciteit en gas naar woningen en gebouwen transporteert);

• •

  KempenEnergie (lokale energiecoöperatie, ook als vertegenwoordiger van inwoners);

• •

  Platform Ondernemend Bergeijk (ondernemersvereniging, ook als vertegenwoordiger van ondernemers);

• •

  Gemeente Bergeijk: portefeuillehouders energietransitie en duurzaam wonen, ambtelijke organisatie milieu, RO, wonen, beheer en riool;

• •

  en als agendaleden; Waterschap de Dommel en woningbouwcorporatie Vestia en Wooninc.

Figuur 2. Een fotomoment met de stakeholders en de (concept) Transitievisie Warmte V.l.n.r. Sander Bierens van Enexis Netbeheer, Floor Ambachtsheer van gemeente Bergeijk, Jeroen van der Hoek van gemeente Bergeijk, wethouder Stef Luijten, wethouder Marko van Dalen, Werner Timmermans van Woningstichting de Zaligheden en Ad van de Ven van KempenEnergie. De andere stakeholders die hebben deelgenomen aan de expertsessies waren niet in de gelegenheid om aanwezig te zijn bij het fotomoment.

Voor het vaststellen van deze Transitievisie Warmte is een concept voorgelegd aan inwoners en andere geïnteresseerden. In verschillende fysieke en digitale bijeenkomsten is met hen de inhoud van de visie besproken en input opgehaald en verwerkt. De opgehaalde input is samengevat en terug te lezen in Bijlage VI.

3. Analyse en onderzoek

Voor de warmte- en besparingsanalyse (zie Bijlage II) zijn relevante informatie en studies verzameld en geïnterpreteerd. Aannames en uitkomsten van verschillende studies zijn met elkaar vergeleken. Tijdens de expertsessies is de analyse besproken, verdieping aangebracht en lokale kennis toegevoegd. Hieruit werd geconcludeerd dat:

• •

  er weinig concrete duurzame warmtebronnen zijn voor Bergeijk en ook dat de mogelijkheden voor collectieve oplossingen zeer gering zijn;

• •

  de warmtetransitie in eerste instantie om mensen draait en daarna pas om techniek (het zijn tenslotte de inwoners van Bergeijk die de technieken moeten kopen, (laten) installeren en gebruiken);

• •

  energie besparen (m.n. isoleren van woningen) ontzettend belangrijk is voor alle mogelijk strategieën en duurzame warmteoplossingen.

Het elektrificeren van de bebouwde omgeving heeft gevolgen voor het elektriciteitsnet. Uit een eerste analyse van Enexis Netbeheer blijkt dat de elektrificatie van de bebouwde omgeving in Bergeijk geen directe knelpunten oplevert in het laagspanningsnet (zie ook Bijlage VII). Dit betekent dat de maatschappelijke kosten voor elektrificatie in Bergeijk gering zijn en dat er geen knelpunten te verwachten zijn in de levering van elektriciteit.

Naar aanleiding van de warmte- en besparingsanalyse en de expertsessies is besloten het proces bij te sturen (ten opzichte van het proces dat in de startnotitie stond omschreven) door:

• •

  de wijkgerichte aanpak (grotendeels) los te laten omdat er geringe kansen zijn voor collectieve oplossingen;

• •

  in te zetten op een gemeentebrede aanpak en samen met de experts (stakeholders) een strategie op te stellen met als uitgangspunten energie besparen, klaar-voor-aardgasvrij (aardgasvrij-ready) maken en isoleren;

• •

  de strategie te onderbouwen en kwantificeren, met onder andere de verwachte CO2-reductie, zodat op basis hiervan bepaald kan worden wat het effect is van deze strategie;

• •

  een route en planning op te nemen in de TVW met concrete ambities en doelen;

• •

  aan het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) duidelijk aan te geven waarom we van de startanalyse afwijken en wat we van het PBL verwachten.

4. De Bergeijkse visie

In 2050 heeft iedere inwoner en ondernemer in Bergeijk toegang tot betrouwbare, onafhankelijke en betaalbare duurzame warmte én koude. Woningen en gebouwen zijn comfortabel om in te wonen, werken en recreëren, ongeacht het seizoen.

Dit doen we om klimaatverandering een halt toe te roepen en de landelijke klimaatdoelen te behalen zoals gesteld door de Rijksoverheid: 49% CO2-reductie in 2030 en 100% CO2-reductie in 2050. In deze transitie waarin we uiteindelijk afscheid nemen van het gebruik van aardgas is het primaire doel om CO2-uitstoot te reduceren. De gemeente Bergeijk legt de focus daarom tot 2030 bij CO2-reductie, en pas na 2030 wordt het doel ‘aardgasvrij’ leidend.

De gemeente heeft een realistische regierol in de warmtetransitie; de aanpak en uitvoering van de Transitievisie Warmte moet vooral realistisch zijn. Dat betekent dat we inzetten op bewezen technieken met degelijke wet- en regelgeving. Inwoners maken zo veel mogelijk eigen keuzes en worden niet gedwongen tot een bepaalde (collectieve) keuze. Daarbij stimuleren, faciliteren en informeren we onze inwoners en ondernemers zo veel als mogelijk.

Met onderstaande strategie leggen we vast hoe we, stap voor stap, onze Bergeijkse visie verwezenlijken.

5. Strategie

5.1. Hoofdstrategie: klaar-voor-aardgasvrij tot 2030

CO2-uitstoot reduceren is, in ieder geval tot 2030, belangrijker dan aardgasvrij worden. Tot 2030 zetten we daarom in op het klaar-voor-aardgasvrij (ook wel aardgasvrij-gereed of aardgasvrij-ready genoemd) maken van woningen en gebouwen in Bergeijk. Dat betekent dat woningen en gebouwen nog wel gebruik maken van aardgas maar dat deze met duurzame maatregelen gereed worden gemaakt om in de toekomst (met een relatief kleine stap) van het aardgas af te gaan. De stap naar loskoppelen van aardgas wordt hiermee kleiner gemaakt maar de eigenaar heeft wel al profijt van de aanpassingen. Denk hierbij aan de volgende maatregelen om gebouwen te verbeteren en het wooncomfort te vergroten;

• 1.

  Ventilatie: zoals balansventilatie met warmte-terug-win-unit;

• 2.

  Isolatie: zoals vloerisolatie, muurisolatie, dakisolatie, HR++ glas, geïsoleerde buitendeuren, tochtafdichting, etc.;

• 3.

  Technieken: zoals zonnepanelen (PV-panelen) voor het opwekken van elektriciteit, zonneboilers voor het opwekken van warmte (of een combinatie van zonneboiler en PV-panelen zoals PVT-panelen), elektrisch of inductie koken, infraroodpanelen, lagetemperatuurafgiftesystemen zoals LT-radiatoren, vloer- en muurverwarming, warmte-terug-win-technieken zoals wtw-douche (maar ook de eerder genoemde wtw-ventilatie);

• 4.

  Kleinschalige opslag van energie: zowel elektrisch (batterijen) als warmte of koude opslag.

Extra nadruk ligt hierbij op goed ventileren en isoleren. Isoleren is een no-regret-maatregel (geen-spijt-maatregel). Wie zijn woning isoleert krijgt daar geen spijt van. Immers voor iedere duurzame warmtetechniek is goede isolatie noodzakelijk. Daarnaast is door goede isolatie niet alleen minder warmte nodig in de koude maanden maar ook minder koude (zoals airconditioning) in de warme maanden. Een goed ventilatiesysteem is daarvoor wel vereist. Deze maatregelen zijn een investering in de verbetering (comfort, waarde) van de woning.

Deze strategie kan en wordt gemeentebreed uitgerold. De wijkgerichte aanpak is niet noodzakelijk en wordt daarom grotendeels losgelaten.

Deze strategie betekent in de praktijk voor inwoners dat zij stap-voor-stap hun woning kunnen gaan verbeteren en verduurzamen. De bovengenoemde maatregelen hoeven namelijk niet allemaal tegelijk genomen te worden. Zij die de middelen en motivatie hebben om hun woning grootschalig aan te pakken zijn uiteraard vrij om dat te doen. Belangrijk hierbij is dat woning- en gebouweigenaren inzicht hebben in de stappen die mogelijk zijn voor hun woning of gebouw en de kosten.

De gemeente neemt een ondersteunende rol aan in deze strategie. We ondersteunen inwoners met informatie over hoe zij hun woning kunnen verduurzamen (welke stappen zijn kunnen zetten, wat de kosten zijn) en ondersteunen daarnaast financieel met subsidie(s). Met de uitkomsten van deze Transitievisie Warmte wordt de subsidieregeling duurzame energie van de gemeente Bergeijk (zie ook Bijlage III) aangepast om inwoners nog beter te ondersteunen en stimuleren. Hierbij wordt ingezet op het subsidiëren van isolatie, HR++ glas en zonneboilers. Op termijn kan hier kleinschalige opslag van energie (elektriciteit, warmte of koude), duurzame ventilatiesystemen, lagetemperatuurafgiftesystemen, elektrisch- of inductie-koken en energieadviezen aan toegevoegd worden. Er wordt niet meer ingezet op het subsidiëren van zonnepanelen (PV-panelen) omdat deze techniek voldoende gestimuleerd is waardoor deze ook zonder subsidie door voldoende inwoners aangeschaft wordt. Ook andere financiële (hulp)middelen (zoals bijvoorbeeld duurzame lening) worden onderzocht op effectiviteit en haalbaarheid.

Voor het faciliteren van inwoners met informatie maken we gebruik van onze partner KempenEnergie.

5.2. Deelstrategieën

Naast de hoofdstrategie zijn de volgende deelstrategieën geformuleerd

• •

  Transitietechnieken tot 2030: Tot 2030 zetten we in op transitietechnieken om de bebouwde omgeving te verwarmen. Dit zijn technieken waarbij nog wel (in kleine hoeveelheden) aardgas wordt gebruikt. Tot 2030 zien we dit als een tijdelijk oplossing voor verwarming (een overgangsperiode). Denk hierbij aan de hybride warmtepomp; een warmtepomp die het grootste gedeelte van het jaar de woning verwarmd m.b.v. elektriciteit maar alleen op de zeer koude dagen gebruik maakt van aardgas. Ook de huur- en occasionmarkt voor cv-ketels behoort tot de mogelijkheden: een inwoner per direct behoefte heeft aan een alternatief voor een defecte cv-ketel maar (nog) niet in staat is de gehele woning aardgasvrij te maken.

• •

  Bodemwarmtepomp waar mogelijk: Inwoners die vóór 2030 toe zijn aan het aardgasvrij maken van hun woning raden we een bodemwarmtepomp aan. Dit is een ‘all-electric oplossing’; in de gehele woning wordt gebruik gemaakt van elektriciteit om te verwarmen, koken, etc.. Een voorwaarde is dat de woning voldoende geïsoleerd is (minimaal schillabel B). Bodemwarmtepompen zijn echter niet overal mogelijk. Zo gaat mogelijk een boordieptebeperking in een groot gedeelte van Bergeijk gelden die beperkingen opgooit voor verticale warmtepompen (waarbij een of meerdere verticale grondboringen gedaan worden). Alternatieven, zoals de horizontale warmtepompen, worden ingezet voor de woningen met grote percelen en voor de kleinere percelen is de spiraalvormige warmtepomp soms een optie. De techniek van de warmtepomp is nog in ontwikkeling en de verwachting is dat met de boordieptebeperkingen de alternatieven op de verticale bodemwarmtepomp zich verder ontwikkelen.

• •

  Luchtwarmtepomp: Indien een bodemwarmtepomp niet mogelijk is in een bepaald gebouw, dan zetten we in op luchtwarmtepompen. Een luchtwarmtepomp is ook een all-electric oplossing en in bijna ieder gebouw toepasbaar, mits voldoende geïsoleerd (minimaal schillabel B). Het rendement is wel lager dan een bodemwarmtepomp. Daarnaast kost het meer energie dan bij een bodemwarmtepomp om deze techniek te gebruiken om te koelen. De techniek is de laatste jaren flink verbeterd waardoor steeds minder geluid geproduceerd wordt en minder oppervlakte nodig is voor de installatie.

5.3. Langetermijnstrategie (2030-2050)

Het einddoel van de Rijksoverheid is alle woningen aardgasvrij in 2050. Tussen 2030 en 2050 is nog een hoop te doen en is de strategie:

• •

  van klaar-voor-aardgasvrij naar aardgasvrij;

• •

  all-electric oplossingen;

• •

  nieuwe technieken en innovaties;

• •

  waterstof en groengas: De beschikbaarheid van waterstof en groengas is beperkt, ook in de toekomst[3]. Industrie en langeafstand transport zijn sectoren die er aanspraak op zullen doen. Dit heeft natuurlijk effect op de prijs. Alleen voor woningen waar geen andere duurzame warmte oplossingen voor zijn, zetten we daarom in op verwarmen middels waterstof of groengas. Het huidige gasnetwerk is geschikt voor groengas. Voor waterstof is met (kleine) aanpassingen geschikt te maken voor de distributie van waterstof. Indien het geval van waterstof moet wel grotere delen van het netwerk in één keer opgezet worden. Dit wordt geleverd via bestaande gasleidingnetwerk (met kleine aanpassingen).

• •

  In mindere mate zetten we, daar waar noodzakelijk, na 2030 ook nog in op transitietechnieken (denk daarbij aan het vervangen van een defecte cv-ketel wanneer de woning nog niet toe is aan een aardgasvrije techniek). Dit zien we echter als een tijdelijke oplossing en hoe dichter we bij 2050 komen, hoe minder we inzetten op transitietechnieken.

[3] De productie van groengas is beperkt. Daarnaast is duurzame waterstof alleen in voldoende mate te produceren als daarvoor voldoende duurzame elektriciteit ter beschikking is. Of te wel: de productie van waterstof is afhankelijk van het aanbod duurzame elektriciteit en daarmee de hoeveelheid zonne- en windparken.

6. Ambities en snelheid

We verbinden concrete ambities en doelstellingen aan de gekozen strategie om onze snelheid in de warmtetransitie vast te leggen. Zo kunnen we een inschatting maken van het effect (CO2-reductie) en kunnen we in de toekomst monitoren of deze strategie positief uitpakt en waar nodig bijsturen.

We streven er naar dat in 2025 zo’n 70% van de woning- en gebouweigenaren in Bergeijk een idee heeft van de stappen die zij moeten zetten om klaar-voor-aardgasvrij (aardgasvrij-ready) te worden. In 2030 is dit 95%. Ook streven we er naar dat in 2030 50% van de woningen en gebouwen in Bergeijk geïsoleerd is en 70% van de elektriciteitsbehoefte van de gebouwde omgeving wordt voorzien in zonne-energie van daken.

Het inzicht van woningeigenaren monitoren we 2025 en 2030 met enquêtes onder inwoners.

Er is een aantal scenario’s met verschillende ambitieniveaus doorgerekend om een gevoel te geven van de impact op de CO2-reductie in 2030 (zie Bijlage IV Analyse CO2-reductie bij gekozen strategie). Hierbij is gekeken naar de hoeveelheid woningen met een bepaald energielabel en de mogelijke labelsprong dat dit type woning kan maken. Wanneer we spreken van ‘geïsoleerde woningen’ in de ambitie dan bedoelen we dus het maken van een realistische labelsprong. Hieruit blijkt dat met de gekozen ambities, zoals hierboven omschreven, een CO2-reductie van ongeveer 49% behaald kan worden in 2030. Deze ambities komen overeen met het ‘pragmatische scenario’ in de analyse.

Het effect van de gekozen ambities zijn ook opgenomen in het energie dashboard (Bijlage I).

7. Meedoen!

Voor het opstellen van deze Transitievisie Warmte zijn inwoners geïnformeerd en gevraagd om input te leveren (zie hoofdstuk 2.). De uitvoering van deze visie volgt na de vaststelling. We leggen daarom ook vast hoe we ná het vaststellen van deze visie inwoners betrekken bij de warmtetransitie en helpen met de verduurzaming van hun woning. Dat doen we als volgt:

• •

  Gemeente Bergeijk is een partner in de warmtetransitie: bij de gemeente kunnen inwoners terecht voor betrouwbare en specifieke informatie over de warmtetransitie. De gemeente werkt hierin samen met partners zoals KempenEnergie.

• •

  Woningverbetering en prettig wonen is het doel: de verduurzaming van de bebouwde omgeving komt alleen op gang als het de woning verbetert en het wonen prettiger wordt, Dat is het einddoel en de kern van de boodschap. 

• •

  Doelgroepenbenadering: gemeente gaat de communicatie afstemmen op specifieke doelgroepen. Zo bereiken we meer inwoners met een passende boodschap. Hiervoor zijn verschillende modellen mogelijk.

• •

  Verenigen van inwoners: we gaan actief inzetten op het verenigen van inwoners voor het realiseren van de warmtetransitie. Dit betekent dat we burgerinitiatieven, dorps- en wijkraden, (sport)verenigingen aanmoedigen met dit onderwerp aan de slag te gaan en hen hierin ondersteunen. Zo gaat het onderwerp ‘leven’, kunnen inwoners kennis en ervaring uitwisselen, ontstaat een ‘sneeuwbaleffect’ en kunnen grotere stappen worden gezet.

• •

  Stapsgewijs: in de communicatie wordt altijd benadrukt dat we de warmtetransitie stap-voor-stap gaan uitvoeren. Iedereen pakt zijn eigen tempo; de één wat langzamer, de ander wat sneller.

• •

  Maatwerk: Iedere woning in Bergeijk is uniek door de bewoner en zijn wensen. Daarom wordt in de communicatie benadrukt dat we inzetten op maatwerk voor iedere inwoner.

• •

  Welzijnsorganisaties worden actief betrokken bij de uitvoering van de warmtetransitie (in de wijk).

• •

  Verduurzaming maken we zichtbaarder: we laten zien wat we zelf als gemeente doen (voorbeeldfunctie) maar zorgen ook dat inwoners verduurzaming zichtbaarder maken. Een voorbeeld is dat inwoners die subsidie hebben gekregen voor het verduurzamen van hun woning worden gevraagd een poster voor het raam te hangen (boodschap: ik heb mijn woning geïsoleerd!) en/of inwoners te interviewen. Zo krijgen actieve inwoners ook de rol van ambassadeur.

• •

  Verhuurders en huurders betrekken door:

  • –

    Huurders bewust te maken van de noodzaak van verduurzaming én de comfortverbetering en kostenverlaging op de energierekening;

  • –

    Het inzetten van energiecoaches (gebeurt al via woningcorporaties).

• •

  Gezamenlijke aanpak voor individuele maatregelen: Omdat er weinig concrete duurzame warmtebronnen zijn voor Bergeijk en de mogelijkheden voor collectieve oplossingen zeer gering zijn, is de wijkgerichte aanpak (grotendeels) losgelaten. Dat betekent dat er geen warmteoplossingen zijn waarbij gehele wijken, gelijktijdig, op één duurzaam warmtesysteem wordt aangesloten (bijvoorbeeld een warmtenet). We zetten dus in op individuele oplossingen (bijvoorbeeld isoleren en een warmtepomp) die bewoners toepassen wanneer zij er klaar voor zijn. Zij zijn daarbij niet afhankelijk van de rest van de wijk of buurt. Maar ‘samen met de buren aan de slag’ en uitzoeken wat de (isolatie)opties zijn (zonder tijdsdruk om daadwerkelijk uit te voeren), kan zeker toegevoegde waarde hebben en kan de warmtetransitie versnellen. Hierbij zetten we in op en houden we rekening met:

  • –

    De eerste stap is altijd het verenigen van inwoners in een wijk.

  • –

    Ideale wijken om hiermee aan de slag te gaan zijn wijken waar inwoners zélf het initiatief nemen en/of wijken met een hoog besparingspotentieel en eventueel andere opgaven of behoeftes van inwoners.

  • –

    De nadruk ligt niet perse op verduurzamen maar op een breder wensenpakket van inwoners. De inventarisatie van wensen begint dus met vragen zoals: Wat wilt u? Wat zijn uw toekomstplannen en hoe past uw woning daar wel/niet bij? Welke zaken zijn oncomfortabel aan uw woning? Welke faciliteiten heeft u (in de toekomst) nodig in uw woning en de wijk? Welke aspecten van uw woning wilt u behouden en waarom? Zijn er problemen in de uw woning of de wijk die u graag zou aanpakken?

  • –

    Gezamenlijk met de wijk wordt toegewerkt naar een (stappen)plan voor aanpassingen aan de woningen en woonwijk.

  • –

    Per woning is inzicht in de mogelijkheden, stappen en kosten (plan op maat per woning). Hier willen we met inwoners en woningcorporaties samen inzicht creëren in de mogelijkheden voor verduurzaming per woning en stapsgewijs toe te werken naar klaar-voor-aardgasvrij (aardgasvrij-ready) in 2030 (met individuele oplossingen).

  • –

    De gemeente voert hierin de regie.

8. Wat hebben we nog nodig? 

Als gemeente zetten we ons in voor de energie- en warmtetransitie om zo de Rijksdoelstellingen te kunnen behalen. Maar dat kunnen we niet zonder hulp. Daarom sluiten we deze Transitievisie Warmte af met een aantal voorwaarden die we stellen aan de Rijksoverheid om aan de Rijksambities te kunnen voldoen:

• •

  Een gemeentebrede aanpak past beter bij onze gemeente dan een wijkgerichte aanpak met collectieve oplossingen. We laten de wijkgerichte aanpak daarom (grotendeels) los. Wij vragen het Rijk daarom deze aanpak te zien als een volwaardige en kansrijke strategie;

• •

  Structurele middelen en budget zijn nodig om de warmtetransitie uit te kunnen voeren. Ook voor innovatie en het starten van pilots met nieuwe technieken is dit noodzakelijk. We vragen het Rijk om de Warmtetransitie te bekostigen omdat we als gemeente hier de middelen niet toe hebben;

• •

  Een oplossing voor salderen met zonne-energie van daken is noodzakelijk om inwoners te blijven motiveren voor het verduurzamen van hun woning. Nu wordt gesproken over het op termijn afschaffen van de salderingsregeling om toe te werken naar een betere energiebalans op het elektriciteitsnet. De gemeente Bergeijk erkend dat toegewerkt moet worden naar een goede balans in het net maar pleit voor goede, voor inwoners gunstige, aanpassingen van de salderingsregeling. Ook het inzetten op energie opslag, batterijen en andere innovaties kunnen hieraan bijdragen of onderdeel worden van de regeling.

• •

  Groengas en waterstof zijn naar verwachting (m.n. na 2030) nodig om een deel van de bebouwde omgeving, dat lastig te elektrificeren is, van duurzame warmte te voorzien. Indien er veel vraag ontstaat en minder aanbod is, zal de prijs stijgen. We vragen het Rijk om hier regie in te nemen;

• •

  Monitoring en inzicht zijn cruciaal om de voortgang van de energie- en warmtetransitie in beeld te brengen. Tijdens het opstellen van deze visie bleek dat veel informatie niet of slechts deels ter beschikking is. Zo willen we bijvoorbeeld van woningen weten hoe deze geïsoleerd zijn, of deze zonnepanelen hebben en op welke (duurzame) manier deze verwarmd worden. Veel overheden en bedrijven werken nu aan het verzamelen van deze informatie. Daarmee wordt op veel plekken dubbel werk gedaan. Landelijke regie is hier zeer wenselijk;

• •

  Een goede (energie)labelmethodiek is noodzakelijk. Nu is het nog zo dat een woning een labelsprong kan maken door zonnepanelen op het dak te leggen, zonder de woning te isoleren. Terwijl isolatie de eerste stap in verduurzaming zou moeten zijn. We vragen het Rijk een goede labelmethodiek te verschaffen.

• •

  Woningcorporaties willen versnellen in het verduurzamen van de woningvoorraad maar lopen daarbij tegen een aantal vertragende factoren aan waar we het Rijk vragen bij te dragen aan een oplossing;

  • –

    Bij niet-essentiële maatregelen (zoals isoleren van het dak wanneer het dak nog niet aan vervanging toe is) moet 70% van bewoners akkoord zijn. Deze percentages worden lang niet altijd behaald waardoor verduurzamende maatregelen niet uitgevoerd kunnen worden.

  • –

    De wet natuurbescherming is zeer noodzakelijk maar werkt soms vertragend voor de warmtetransitie. Ecologisch onderzoek (bijvoorbeeld vleermuizen in spouwmuur wanneer muurisolatie aangebracht wordt) kan beperkende factor zijn in de snelheid.

  • –

    Woningcorporaties hebben meer middelen en budget nodig om hun woningvoorraad te verduurzamen.

Bovenstaande voorwaarden leggen we neer bij de Rijksoverheid omdat deze noodzakelijk zijn voor het behalen van de klimaatdoelen van het Rijk. Ondertussen gaan we als gemeente door op de reeds ingezette weg met het uitvoeringsprogramma BErgeijkENERGY (zie ook paragraaf 1.3 Aansluiten bij).