Beleidskader zonneakkers Haarlemmermeer

De lokale opgave komt voort uit een verantwoordelijkheid om een deel van onze energievraag lokaal op te wekken en uit de concrete landelijke opgave in het Klimaatakkoord. Daarnaast zijn er ontwikkelingen die de urgentie voor beleidsontwikkeling versterken. Deze worden hieronder toegelicht.

Behoefte aan duurzame elektriciteit stijgt

In de toekomst gaan we meer elektriciteit gebruiken. Elektrificatie van vervoer, groei van de datacenter sector en de toename van elektrisch verwarmen (bijvoorbeeld met warmtepompen) dragen hieraan bij. In de Ruimtelijke Verkenning Energietransitie Haarlemmermeer worden deze ontwikkelingen verkend. Daaruit blijkt dat we in Haarlemmermeer 12 PetaJoule (PJ) elektriciteit gebruiken in 2040 1 . Nu is dat ongeveer 5 PJ.

Nationale en regionale opgave zorgt voor druk

In het nationale Klimaatakkoord zijn afspraken gemaakt over lokale elektriciteitsopwekking (zie kader). De geformuleerde nationale opgave is opgesplitst in wind-op-zee en elektriciteit-op-land. De opgave op land wordt met de Regionale Energiestrategieën (RES) verdeeld over 30 regio’s in Nederland. Gemeenten zullen concrete zoekgebieden aan moeten wijzen waar wind- en zonne-energie mogelijk is op hun grondgebied. Omdat de gemeente Haarlemmermeer relatief veel ruimte heeft, wordt er op nationaal- en regionaal niveau naar ons gekeken als een gebied met veel potentie voor het opwekken van hernieuwbare elektriciteit. Dit zet andere belangen onder druk; bijvoorbeeld de positie van Haarlemmermeer als voedselproducent.

Initiatiefnemers zijn divers

Bij de gemeente zijn veel initiatieven binnengekomen voor de aanleg van zonnepanelen in het buitengebied. In 2018 ging het om enkele tientallen, gezamenlijk goed voor honderden hectares. Deze lopen uiteen van grootschalige plannen door buitenlandse ontwikkelaars tot kleinschalige initiatieven van particuliere grondeigenaren (zie Bijlage: Type initiatieven in Haarlemmermeer). Het ruimtelijk beleid (van zowel provincie als gemeente) was niet toegesneden op het beoordelen van deze nieuwe opgave. Daarom zijn eind 2018 alle initiatieven in het buitengebied die niet passen in het huidige gemeentelijke beleid aangehouden in afwachting van specifiek beleid voor zonneakkers.

Tijdelijkheid is onzeker

Zonneakkers zijn de komende jaren nodig om de energietransitie te bewerkstelligen. Het is moeilijk in te schatten hoe technologische ontwikkelingen van invloed zijn op de noodzaak voor grootschalige zonneakkers op lange termijn. Het is denkbaar dat zonneakkers over 15-25 jaar een kleiner ruimtebeslag hebben (vanwege efficiëntieverbetering) of dat er andere manieren van duurzame opwek mogelijk zijn. Aan de andere kant neemt onze energiebehoefte toe en is het verantwoord om aangelegde zonneakkers optimaal te benutten in plaats van vroegtijdig afschrijven. Er zullen vooraf goede (financiële) afspraken gemaakt moeten worden over het duurzaam verwijderen van afgeschreven zonneakkers, wanneer deze verwijdering plaats moet vinden en herstel van de kavels voor de oorspronkelijke functie. Grond met een landbouwbestemming houdt deze bestemming, tenzij in de omgevingsvisie en het omgevingsplan anders staat aangegeven.

Verzwaring van het elektriciteitsnet is noodzakelijk

Grootschalige zonneakkers vragen veel van het elektriciteitsnetwerk. Het huidige netwerk is niet toegerust op hoge pieken in elektriciteitsopwekking. Daarmee kan het elektriciteitsnet een belemmerende factor zijn in de realisatie van zonneakkers. Naast zonneakkers maken ook andere ontwikkelingen dat het netwerk aangepast en verzwaard moet worden. Woningbouw, elektrisch vervoer en de elektrificatie van verwarming zijn voorbeelden daarvan. Er moet overwogen worden hoe bepalend aanpassingen aan het netwerk zijn bij locatiekeuze voor zonneakkers in relatie tot andere factoren zoals landschappelijke inpassing. Ook is de aansluiting op het netwerk een kritische factor in de businesscase. Zie Bijlage: Financiën en netwerk voor verdere uitleg.

Schaalgrootte en nabijheid is onderscheidend

Grootschalige zonneakkers leveren een significante bijdrage aan de energieopgave. Kleinschalige zonneakkers kunnen een belangrijke functie hebben in het betrekken van lokale bewoners bij de energietransitie en maken het mogelijk om lokaal eigenaarschap te stimuleren. Het is daarom belangrijk duidelijke keuzes te maken ten aanzien van schaalgrootte en nabijheid (zie Hoofdstuk 2)

Alternatieven voor hernieuwbare elektriciteit zijn beperkt

De vraag naar hernieuwbare elektriciteitsopwekking gaat naar verwachting sterk toenemen. Omdat de mogelijkheden voor windenergie in Haarlemmermeer beperkt zijn, is inzetten op zonnepanelen noodzakelijk. Er zijn ook andere soort ‘zonnepanelen’ die warmte opwekken; zogenoemde zonnecollectoren. De beperkte alternatieven voor elektriciteitsopwekking maken dat zonnecollectoren minder wenselijk zijn om op grote schaal in te zetten als dat ten koste gaat van locaties die ook voor zonnepanelen benut kunnen worden. Maar, op meer lokale schaal (gebouw-, straat- of buurtniveau) kunnen zonnecollectoren wél interessant zijn als dat zorgt voor een verlaging van de elektriciteitsvraag. In principe geldt daarom in dit beleidskader dat zonnecollectoren wenselijk zijn op bestaande verharding (daken, parkeerterreinen, et cetera).

Dakoppervlak is niet voldoende

Het benutten van nieuw en bestaand dakoppervlak is logisch en noodzakelijk. Maar, de daken zijn ontoereikend voor de totale opgave. Met het Energy Transition Model (ETM) zijn energiescenario’s opgesteld waarmee doorgerekend kan worden hoeveel hectare zonneakkers nodig zijn bij bepaalde aannames. De scenario’s uit de Ruimtelijke Verkenning Haarlemmermeer zijn ook zo opgebouwd. In Tabel 1 staan de resultaten van verschillende scenario’s. Startpunt zijn scenario’s voor 2050, opgesteld door het Servicepunt Duurzame Energie in het kader van de RES. Deze zijn aangevuld met aannames uit de Ruimtelijke Verkenning (zoals ontwikkelingen op gebied van warmtepompen, elektrisch vervoer en datacenters). Ze geven inzicht in de totale opgave wanneer uitgegaan wordt van een bepaalde energievraag en dakbenutting.

De berekeningen laten zien dat er minimaal 1.000 hectare aan zonneakkers nodig is om in 2050 aan onze eigen lokale energiebehoefte te voldoen. Dit gaat ervan uit dat 90% van de geschikte daken benut kunnen worden en dat 15 windturbines toegevoegd worden.

Ruimtelijke inpassing en kwaliteit noodzakelijk

In Haarlemmermeer is de ruimte schaars, er zijn veel nieuwe opgaven die hier een plek moeten krijgen. Naast ruimte voor het opwekken van elektriciteit, moeten er nieuwe woningen gebouwd worden en is er ruimte voor kantoren en bedrijven nodig. Nieuwe infrastructuur en ruimte voor recreatie horen ook bij deze opgaven. We hebben niet de ruimte om zonneakkers als afgesloten gebieden in de gemeente neer te zetten. Een opgaven van minimaal 1.000 ha is zodanig groot dat deze altijd ergens zichtbaar zal zijn. Op diverse plekken in Nederland zijn voorbeelden te vinden van zonneakkers in combinatie met lokale betrokkenheid, vergroting van biodiversiteit en ruimte voor recreatie (zie bijlage).

Tabel 1: Energiescenario’s voor 2050 die variëren in energievraag en benutting van dakoppervlak. In alle gevallen exclusief luchtzijdig Schiphol. Een basiswaarde voor efficiëntieverbeteringen van zonnepanelen is meegenomen. Er wordt ook uitgegaan van 15 windturbines in Haarlemmermeer. Aannames uit de Ruimtelijke Verkenning Energietransitie (2018) zijn overgenomen. *onder industrie vallen in dit geval sectoren als datacenters, chemie en voedsel. Vanwege de impact van datacenters, geeft de tabel ook de uitkomst weer als industrie wordt meegerekend exclusief datacenters (DC’s).

In het buitenland zijn voorbeelden bekend waar grote zonneparken als visitekaartje bij luchthavens zijn aangelegd. Route-gebonden vormen van recreatie laten zich bovendien goed combineren met goed ingepaste zonneakkers. Sommige delen van het landelijk gebied in de gemeente Haarlemmermeer zijn nu nauwelijks toegankelijk. Meer ruimte voor routegebonden recreatie en sportieve activiteiten is in Haarlemmermeer een kans voor fietsers, hardlopers, wandelaars en ruiters.

Opgave voor het buitengebied beperken

Er kan niet gewacht worden met zonneakkers tot alle daken vol liggen; dit kan en moet hand in hand gaan. Met zonneakkers kan in één keer veel vermogen worden opgewekt en blijven de energieverliezen beperkt (hoe grootschaliger, hoe minder energieverlies). Daarnaast kunnen kansen benut worden voor tijdelijk- en/of meervoudig grondgebruik. Maar, om de landschappelijke opgave en gevolgen te beperken, zal een groot deel van het dakoppervlak benut moeten worden. Om de ontwikkeling op daken (aanzienlijk) te versnellen is ook hulp en regelgeving van hogere overheden nodig. Ook in stedelijk gebied, niet zijnde daken, zal creativiteit en innovatie nodig zijn voor opwekking van hernieuwbare energie. Te denken is aan het met zonnepanelen overkappen van parkeerterreinen, het benutten van geluidschermen, het toepassen van (kleine) windturbines en zonnepanelen verwerken in wegen. Door in te zetten op meerdere mogelijkheden, wordt invulling gegeven aan de lokale behoefte naar hernieuwbare elektriciteit.

Omdat deze opgave uitgaat van een aanzienlijke benutting van het dakpotentieel, zal de gemeente via de (partners en opdrachtgevers van de) RES inzetten op maatregelen en lobby om het benutten van dakoppervlak te versnellen. Vanuit het Rijk en de provincie ontstaat hier ook steeds meer aandacht voor2 . De inspanningen voor het versnellen van zon op daken (en andere wenselijke locaties zoals parkeerterreinen) worden beschreven in een aparte aanpak.

Voor een zorgvuldige ruimtelijke afweging is een Zonneladder opgesteld, als uitwerking van de voorkeursvolgorde van het Rijk3 en geïnspireerd op de Constructieve Zonneladder4 . Ruimtelijk gezien is het benutten van grootschalige zonneakkers de laatste trede van de zonneladder (zie kader). In tijd gezien zullen initiatieven op verschillende treden tegelijk binnenkomen. De opgestelde volgorde betekent niet dat minder wenselijke treden altijd later aan de beurt komen. Het betekent wel dat initiatieven op die treden aan strengere randvoorwaarden moeten voldoen en dat initiatieven op meer wenselijke locaties voorrang krijgen als er overaanbod ontstaat (zie de Routekaart). Dit beleidskader gaat verder in op de locaties voor grondgebonden zonnepanelen. In hoofdstuk 4 staan de beleidsregels en ontwikkelprincipes daarvoor beschreven. Voor de kansen op daken en parkeerterreinen ontwikkelen we een aparte aanpak.

1.Bebouwde omgeving: Volle inzet

Het plaatsen van zonnepanelen op nieuwe en bestaande bouwwerken biedt een dubbele functie en gaat niet ten koste van andere ontwikkelingen. Daarom worden daken, geluidsschermen en vangrails benoemd als meest wenselijke locaties. Er liggen ook kansen om in de toekomst zonnepanelen te integreren in wegen en zo bijvoorbeeld de vluchtstroken of fietspaden te benutten voor het opwekken van hernieuwbare elektriciteit.

2.Bebouwde omgeving: Nadere kwaliteitstoets

Het benutten van deze locaties in de bebouwde omgeving is in principe wenselijk, maar vraagt wel om duidelijke kwaliteitsafwegingen. Bijvoorbeeld het overkappen van een binnenstedelijk parkeerterrein wat vraagt om een beoordeling over de veiligheid, uitstraling, beleving van de buitenruimte, et cetera. Hetzelfde geldt voor zonnepanelen op gevels, op het luchthaventerrein of zelfs boven wegen. Deze locaties vragen om maatwerk en hebben geen harde restricties qua schaalgrootte.

3.Toekomstige bebouwde werkomgeving: Tijdelijk inzetten

Op deze locaties kunnen tijdelijk zonneakkers gerealiseerd worden. Dit zijn locaties waarvoor planologisch is vastgelegd dat er in de toekomst een bedrijventerrein of kantorenlocatie komt. Ook geldt dit voor het glastuinbouwconcentratiegebied bij Rijsenhout. Gronden kunnen zo tijdelijk nuttig gebruikt worden. Deze locaties vragen om maatwerk en hebben geen harde restricties qua schaalgrootte.

4.Dubbelgebruik bij infrastructuur: Zorgvuldig inzetten met visie voor het geheel

Er zijn kansen om zonnepanelen te plaatsen op locaties nabij infrastructuur zoals grasbermen, -taluds en geluidswallen. Deze locaties liggen verspreid waardoor versnippering een reëel risico vormt. Er moet daarom een duidelijke overkoepelende visie opgesteld worden voor het benutten van deze locaties. Waarbij het belangrijk is dat het niet onevenredig ten kosten gaat van groen, recreatie en/of natuur. Met de weg- en spoorbeheerders maken we visies voor het eventueel gebruiken van deze gronden. In principe gaat het hier om kleinschalige locaties, maar oog voor het geheel en behoud van gebiedskwaliteiten is belangrijker dan schaalgrootte.

5.Kleinschalige locaties buitengebied: Beperkt inzetten

In het buitengebied willen we zonneakkers zoveel mogelijk clusteren om versnippering te voorkomen. Maar, we willen ruimte laten voor kleinschalige en lokale initiatieven om de betrokkenheid en het gevoel van eigenaarschap bij de energietransitie te stimuleren. Voor veel kernen liggen er kansen voor het benutten van grote daken, parkeerterreinen of taluds van naastliggende wegen. Dit heeft altijd de voorkeur boven zonneakkers nabij kernen. Maar, voor bepaalde plekken kan juist een kleine zonneakker kansrijk zijn. Hiervoor worden een aantal kansrijke locaties benoemd (zie bijlage). Aanvullende mogelijkheden kunnen per geval beoordeeld worden en moeten passen binnen de beleidsregels en ontwikkelprincipes van hoofdstuk 4. Daarnaast is het binnen agrarische bouwblokken mogelijk om zonnepanelen te plaatsen. Mits deze op een goede manier worden ingepast, zoals het voorzien van erfbeplanting zodat ze niet zichtbaar zijn vanaf de weg. In al deze gevallen gaat het om kleinschalige locaties (>2 hectare).

6.Grootschalige locaties buitengebied: Zorgvuldig inzetten met visie voor het geheel

We zijn genoodzaakt ook in te zetten op grootschalige zonneakkers in het buitengebied. Dit is de minst wenselijke trede in de zonneladder omdat het ten koste gaat van agrarisch gebied en vraagt om duidelijke planologische uitspraken. De opgave wordt geconcentreerd in één zoekgebied om versnippering te voorkomen. Ook met een goede ruimtelijke inpassing zijn deze locaties – door de omvang – zichtbaar in het landschap. Het is daarom belangrijk om ze goed in te bedden in de grotere landschappelijke structuur. De omvang maakt het noodzakelijk om functiecombinaties te zoeken en benutten waar mogelijk. Dit beleidskader wijst een zoekgebied aan waar grootschalige opwekking met zonnepanelen is toegestaan (zie hoofdstuk 6). Het benutten van dit zoekgebied vraagt om sturing in de vorm van een duidelijke visie en uitvoeringsstrategie (zie hoofdstuk 7).

Op het zoekgebied is één uitzondering mogelijk. Een zonneakker van beperkte omvang (maximaal 20 hectare) in PARK21. Voorwaarde daarbij is dat het past binnen de ontwerpprincipes van PAR21 en een meerwaarde vormt op het gebied van educatie, recreatie en natuurontwikkeling.

Routekaart voor de zonneladder

In de zonneladder staan locaties voor zonnepanelen gerangschikt op wenselijkheid. In de praktijk zien we dat de meest wenselijke locaties niet altijd het meest makkelijk zijn. De zorg ontstaat dan dat de ontwikkeling van bijvoorbeeld zon op grote daken achterblijft bij de ontwikkeling van zon op landbouwgrond. Dit risico adresseren wij door de zonneladder uit te werken tot een routekaart. In de routekaart zijn de mogelijkheden opgenomen die nu goed in beeld zijn (daken, parkeerterreinen, bij infrastructuur, kleinschalige- en grootschalige zonneakkers). De potentie van andere locaties (zoals ‘wachtlandschappen’, maar ook gevels en wegdekken) vraagt nadere verkenning.

Per fase (tijdsperiode) is voor daken en parkeerterreinen een minimaal doel gesteld. Voor locaties bij infrastructuur is een streefwaarde opgenomen omdat de realisatie sterk afhankelijk is van een gezamenlijke visie met de wegbeheerders. Voor minder wenselijke locaties die ten kosten gaan van agrarische gebied, is een bovengrens aangegeven. Voor de onderlinge vergelijkbaarheid zijn de doelen in vermogen weergegeven. Voor zonneakkers geldt dat 1 hectare gelijk staat aan ongeveer 1 MW vermogen.

Pas wanneer de minimale doelen in een fase zijn gehaald, kan de volgende fase gestart worden. Dit zorgt ervoor dat de gemeente inzichtelijk heeft als ontwikkelingen op bijvoorbeeld daken achterblijven en – indien nodig – kan bijsturen. Het kan blijken dat bijvoorbeeld de ontwikkeling op parkeerterreinen niet gehaald wordt, maar de ontwikkeling op bedrijfsdaken dat compenseert. In dat geval mag alsnog een volgende fase gestart worden. Om rekening te houden met (technologische) ontwikkelingen kan de routekaart in de toekomst aangescherpt worden, bijvoorbeeld naar aanleiding van RES-herijkingen.

Zie de bijlage voor de gebruikte aannames bij opstellen van de routekaart.

Disclaimer: De gemeente kan afwijken van de routekaart bij voortschrijdend inzicht over opgave, ambitie, noodzaak, ruimtelijke kwaliteit of wenselijkheid van zonneakkers op verschillende type gronden.

Situatie in 2018/2019

In 2018 lagen er zonnepanelen op 11,2% van de woningdaken (totaal 20 MW) en op 5% van de bedrijfsdaken (totaal 33 MW). In 2019 is op de grote zonneakker ‘de Groene Hoek’ 33 MW aan zonnepanelen geïnstalleerd. Daarnaast levert het kleinschalige park langs de A4 bij Rijsenhout een bijdrage van ongeveer 1 MW.

Fase 1

Maximaal 150 hectare (150 MW) grootschalige- en 5 hectare kleinschalige zonneakkers gerealiseerd. Minimaal 40 MW op woningdaken gerealiseerd (20% van de daken benut), 70 MW op bedrijfsdaken (10% van de daken benut) en 2 MW op parkeerterreinen voordat de volgende fase van start kan. Er wordt gestreefd naar 5 MW bij infrastructuur.

Fase 2 (beoogd voor rond 2030)

Maximaal 400 hectare grootschalige- en 10 hectare kleinschalige zonneakkers gerealiseerd. Minimaal 60 MW op woningdaken gerealiseerd (30% van de daken benut), 130 MW op bedrijfsdaken (20% van de daken benut) en 15 MW op parkeerterreinen voordat de volgende fase van start kan. Er wordt gestreefd naar 15 MW bij infrastructuur.

Fase 3

Maximaal 600 hectare grootschalige- en 20 hectare kleinschalige zonneakkers gerealiseerd. Minimaal 75 MW op woningdaken gerealiseerd (40% van de daken benut), 200 MW op bedrijfsdaken (30% van de daken benut) en 25 MW op parkeerterreinen voordat de volgende fase van start kan. Er wordt gestreefd naar 25 MW bij infrastructuur.

Fase 4

Maximaal 750 hectare grootschalige- en 30 hectare kleinschalige zonneakkers gerealiseerd. Minimaal 85 MW op woningdaken gerealiseerd (45% van de daken benut), 255 MW op bedrijfsdaken (40% van de daken benut) en 35 MW op parkeerterreinen voordat de volgende fase van start kan. Er wordt gestreefd naar 35 MW bij infrastructuur.

Fase 5

Maximaal 850 hectare grootschalige- en 40 hectare kleinschalige zonneakkers gerealiseerd. Minimaal 90 MW op woningdaken gerealiseerd (50% van de daken benut), 290 MW op bedrijfsdaken (45% van de daken benut) en 40 MW op parkeerterreinen voordat een volgende fase van start kan. Er wordt gestreefd naar 40 MW bij infrastructuur.

Afbeelding 1: Routekaart als vertaling van de zonneladder Haarlemmermeer

De opgave om ruimte te zoeken voor zo’n 1.000 hectare zonneakkers moet afgezet worden tegen het belang dat het (agrarische) buitengebied heeft. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het huidige beleid en de landschappelijke kwaliteiten en vraagstukken van het buitengebied in Haarlemmermeer. Onder het buitengebied verstaan we; het noordelijk en zuidelijk agrarisch kerngebied en het veeteeltgebied ten noorden van Vijfhuizen en in Haarlemmerliede Spaarnwoude. PARK21 en de Westflank zijn nu nog buitengebied, maar in transitie volgens de structuurvisie. Het beleid voor zonneakkers beoogt landschappelijke opgaven te verenigen en positieve kwaliteiten te versterken.

De kaders die van toepassing zijn op de realisatie van zonneakkers zijn: Structuurvisie Haarlemmermeer (agrarisch kerngebied, bufferzone, groene hart), het beleidskader De agrarische sector in perspectief, de provinciale omgevingsvisie en provinciale ruimtelijke verordening. Nieuw beleid is in ontwikkeling, zoals: Nationale omgevingsvisie, nieuwe provinciale ruimtelijke verordening en omgevingsvisie Haarlemmermeer. Zie voor verdere uitleg de bijlage (geldend ruimtelijk-juridisch beleid).

De eerdere gemeentelijke Beleidsregels ruimtelijke inpassing zonnepanelenparken en de aanvulling hierop, komen met vaststelling van dit beleidskader te vervallen. Voor de gebieden die in het geldende ruimtelijk beleid zijn aangewezen als toekomstig bedrijven-/ kantoren- of glastuinbouwgebied geldt dat ontwikkeling van zonneakkers onder voorwaarden mogelijk blijft. Voor deze gebieden gelden de beleidsregels en ontwikkelprincipes zoals beschreven in hoofdstuk 4.

Voormalig Groene Hart/zuidelijk agrarisch kerngebied

De zuidpunt van Haarlemmermeer is het meest open deel van de polder. Hier is de ruimte van het oorspronkelijke polderlandschap nog voelbaar. Het gebied is in de structuurvisie benoemd als landbouwkerngebied; het zuidelijk agrarisch kerngebied. De zuidpunt lag in het nationale landschap Groene Hart. Het Rijk heeft de verantwoordelijkheid voor dit landschap neergelegd bij gemeente(n) en provincie(s). Doel voor dit gebied is om de openheid en het oorspronkelijke karakter zoveel mogelijk te waarborgen.

Bufferzone/noordelijk agrarische kerngebied

Het noordelijk agrarisch kerngebied (voornamelijk akkerbouwgebied) en het buitengebied van Haarlemmerliede Spaarnwoude (voornamelijk veeteeltgebied) ligt in de bufferzone Amsterdam-Haarlem. Deze is bedoeld om de stedelijke gebieden van Amsterdam en Haarlem niet aaneen te laten groeien. Door het instrument ‘bufferzone’ en door de beperkingen van het Luchthavenindelingsbesluit (LIB) is het gebied opengebleven. Met toenemende verstedelijking en inbreiding van Haarlem en Amsterdam gaan de Verenigde Binnenpolder, de Inlaagpolder en het buitengebied bij Vijfhuizen en Zwanenburg een belangrijkere rol spelen als recreatief uitloopgebied. Het veenweidegebied bij Haarlemmerliede Spaarnwoude heeft te maken met bodemdaling. In en aanpalend aan het noordelijk kerngebied zijn grote delen van het luchthaventerrein in beheer als langgras.

Druk op agrarische kerngebieden Haarlemmermeer

De agrarische kerngebieden zijn in de structuurvisie opgenomen om planologische duidelijkheid en bescherming te geven aan de agrarische sector. Het agrarisch gebied heeft te maken met een autonome toename van zoute kwel, maar het Hoogheemraadschap van Rijnland heeft aangegeven dat de verzilting voorlopig nergens dwingt tot ander agrarisch grondgebruik. Er wordt voor nu ingezet op slimmer doorspoelen.

Het noordelijk kerngebied heeft te maken met het weren van aanwezige ganzen (t.b.v. veiligheid vliegverkeer). Dit levert belemmeringen voor het grondgebruik op in een straal van 10 km rond de luchthaven. De Nationale Regiegroep Vogelaanvaring heeft een convenant opgesteld waarvan het subsidiëren van het onderploegen van oogstresten zoals tarwe onderdeel uitmaakt. Ook wordt gestudeerd op business-cases voor alternatieve gewassen.

Haarlemmerliede en Spaarnwoude

Op dit moment vallen grote delen van Haarlemmerliede en Spaarnwoude onder diverse beschermingsregimes: UNESCO (Stelling van Amsterdam), bufferzone, aardkundige monument (de strandwal Spaarnwoude-Haarlemmerliede) en weidevogelleefgebied. De provincie wil de huidige beschermingsregimes in de nieuwe Provinciale Verordening wijzigen in Bijzonder Provinciaal Landschap.

Westflank en PARK21

De westflank van Haarlemmermeer (globaal tussen Vijfhuizen en Lisserbroek) en PARK21 is nu buitengebied maar is in transitie volgens de structuurvisie. De westflank ligt buiten LIB 5 (20 Ke contour) en buiten LIB 4 en is als geluidsluw gebied beoogd voor functies als wonen, recreëren en agrarisch medegebruik. Het toekomstige PARK21 wordt ontwikkeld tussen Hoofddorp en Nieuw-Vennep.

Bestaande associaties buitengebied

Het landelijk gebied van Haarlemmermeer – alles buiten de verstedelijkte en recreatieve gebieden - heeft allerlei bestaande waarden en kwaliteiten die door mensen verschillend ervaren kunnen worden. Onderstaand een selectie van associaties met het buitengebied.

Afbeelding 2: Woordwolk van associaties met het buitengebied

Functie en kenmerken van het buitengebied

Het buitengebied heeft nu en in de toekomst een bepaalde functie en specifieke kenmerken. De structuur is ingericht voor de agrarische functie, waarbij de agrariërs ook de beheerder van het landschap zijn. De ruimtelijke structuur wordt verder gekenmerkt door het open gebied, beleving van ruimte, beleving van voedselproductie, recreatiewaarde en cultuurhistorie, maar ook door de reserveringen voor ruimtelijke ontwikkelingen en de geluidsbelasting door weg-, spoor- en luchtverkeer. Het buitengebied heeft onder meer een functie als uitloopgebied voor bewoners en bufferzone tegen verstedelijking.

Belanghebbenden in het buitengebied

In het buitengebied komen verschillende belangen samen. Voor agrariërs is een duurzame toekomst voor de landbouw van belang, met duidelijkheid over omvang en situering van de agrarische kerngebieden. Voor inwoners en gebruikers van het buitengebied is behoud en ontwikkeling van woon-, recreatie- en leefomgevingskwaliteiten van belang. Voor de luchthaven is het veilig houden van luchtvaart operationele zaken van belang. Het grotere belang voor alle belanghebbenden is de noodzaak om te komen tot een duurzame, stabiele energievoorziening.

Conclusies

Verantwoordelijkheid nemen voor de opgave heeft consequenties voor de hiervoor genoemde kwaliteiten en vraagstukken in het buitengebied. De vraag is welke kwaliteiten absoluut behouden moeten blijven en hoe ze ontwikkeld kunnen worden in het licht van andere opgaven en vraagstukken in Haarlemmermeer. Het volgende hoofdstuk presenteert beleidsregels en ontwikkelprincipes die hier antwoorden op geven.

Het (deels) faciliteren van de opgave voor het opwekken van hernieuwbare elektriciteit, heeft een grote impact op het landschap, de beleving en de gebruiksmogelijkheden daarvan. Om deze kwaliteiten te waarborgen beschrijft dit hoofdstuk een set beleidsregels en ontwikkelprincipes voor de realisatie van zonneakkers. Deze gelden voor alle ontwikkelingen van zonnepanelen op land (treden 3 t/m 6) en gaan over ruimtelijke en landschappelijke inpassing; overlast voor belanghebbenden en het stimuleren van draagvlak; milieueffecten en duurzaamheid. Het combineren van functies en opgaven gaat als rode draad hier doorheen. Voor inspiratiebeelden van dubbelgebruik, zie Bijlage: Inspiratie voor dubbelgebruik buitengebied. Deze regels en principes geven ook inzicht in de argumenten die – samen met de verkenning in hoofdstuk 5 – leiden tot de aangewezen locatie voor grootschalige zonneakkers in hoofdstuk 6.

Beleidsregels:

• •

  Grootschalig zonneakkers (trede 6) zijn toegestaan binnen het aangewezen zoekgebied (zie hoofdstuk 6) en liggen ten minste 125 meter van de noord-zuid polderlinten. Voor de oost-west polderlinten met woningen geldt een afstand van minimaal 50 meter vanaf het lint.

• •

  Kleinschalige zonneakkers (trede 5) zijn toegestaan op aangewezen kans-locaties binnen LIB 4 (zie hoofdstuk 2 en bijlage). Het is mogelijk om nieuwe locaties aan te dragen ter toetsing.

• •

  Zonneakkers zijn tijdelijk toegestaan in planologisch vastgelegde ruimtelijke reserveringen binnen LIB 4, zijnde toekomstige kantoor- en bedrijventerrein en glastuinbouwconcentratiegebied (trede 3 ‘wachtlandschappen’).

• •

  Zonneakkers bij infrastructuur (trede 4) zijn toegestaan op grasbermen, -taluds of geluidswallen, mits ze niet onevenredig ten kosten gaan van groen, recreatie en/of natuur en passen in de gezamenlijke visie van gemeente en weg- en spoorbeheerders.

• •

  Middelgrote zonneakkers zijn in principe niet wenselijk vanwege het versnipperende effect op de kavelstructuur. Uitzondering daarop zijn zonneakkers op ‘wachtlandschappen’ (trede 3) en bij een heldere en duidelijke visie, zonneakkers bij infrastructuur (trede 4).

• •

  Uitzondering op bovenstaande regels is een zonneakker van maximaal 20 hectare in PARK21, mits passend bij de ontwerpprincipes van PARK21, recreatief ingepast en met educatieve functie.

Beleidsregels:

• •

  Zonneakkers zijn niet toegestaan in de ringdijkzone. Dit is de zone op het ringdijktalud, bij de voetsloot onderaan de ringdijk en de kavels grenzend aan de voetsloot.

Beleidsregels:

• •

  Grootschalige zonneakkers (trede 6) worden niet ontwikkeld op locaties die een bestaande of potentiële grote recreatieve (medegebruiks-) waarde hebben. Denk hierbij aan bestaande en toekomstige groen- en recreatiegebieden. Of aan toekomstige recreatieve ‘uitloopgebieden’ voor de dorpen en grotere stedelijke gebieden in de omgeving (zoals Vijfhuizen dat voor Haarlem is en Zwanenburg en omgeving voor Amsterdam en Haarlem).

• •

  Uitzondering is een zonneakker van maximaal 20 hectare in PARK21, mits passend bij de ontwerpprincipes van PARK21, recreatief ingepast en met educatieve functie.

Beleidsregels:

• •

  Het veeteeltgebied rond Vijfhuizen wordt niet ingezet voor grootschalige zonneakkers (trede 6. NB ten oosten van de Kromme Spieringweg valt onder de Stelling van Amsterdam en het gebied rond de eendenkooi valt in het Natuurnetwerk Nederland (NNN))

• •

  Het veenweidegebied in Haarlemmerliede – Spaarnwoude wordt niet ingezet voor grootschalige zonneakkers (trede 6. NB Het veenweidegebied valt in het NNN en voor een deel in het Weidevogelleefgebied).

• •

  Er vindt geen permanente functieverandering plaats. Het tijdelijk energielandschap wordt weer agrarisch (kern)gebied, tenzij toekomstige planologische beleidsafwegingen een ander inzicht geven.

Beleidsregels:

• •

  Zonneakkers dragen bij aan de beleefbaarheid en toegankelijkheid van het landschap. Dat wil zeggen dat de groenstructuren die aangelegd worden voor de inpassing van zonneakkers in principe altijd (deels) publiek toegankelijk zijn zodat medegebruik mogelijk is.

• •

  Zonneakkers worden gecombineerd met recreatieve voorzieningen, zoals wandel- en fietsroutes, beplanting, water en natuurvriendelijke oevers, speelvoorzieningen, afhankelijk van de potentie. Zie Bijlage: Inspiratie voor dubbelgebruik buitengebied.

Wensen:

• •

  Onderzocht kan worden of zonneakkers gecombineerd kunnen worden met waterberging. Daarbij kan gedacht worden aan lokaal opzetten van het peil (inclusief natuurvriendelijke oevers) of vergroten van de zoetwaterlens.

Beleidsregels:

• •

  Zonneakkers zijn voorzien van een met de gemeente en omgeving afgestemd inpassingsplan.

• •

  Bij de afscheiding van zonneakkers wordt zoveel mogelijk met sloten en zo min mogelijk met hekwerken gewerkt. Hekwerken die gebruikt worden zijn transparant en uniform.

• •

  De onaantrekkelijke (open) kant van de panelen en de technische installaties worden aan het zicht onttrokken met beplanting.

• •

  Er wordt rekening gehouden met bestaande landschaps-karakteristieken. De rijen panelen staan evenwijdig met de kavelstructuur (zuidwest opstelling) met tussenruimtes voor (dwars)doorzicht en doorzichten over bestaande poldersloten blijven vrij. Uitzondering kan gemaakt worden bij infrastructuur.

• •

  De minimale afstand tussen de rijen met panelen is 3,5 meter.

• •

  Panelen hebben een uniforme uitstraling. Anders gekleurde rasters, verschillende type panelen en reclame-uitingen zijn esthetisch niet wenselijk.

• •

  De maximale hoogte van de tafels is 2m vanaf het maaiveld. Waar landschappelijk wenselijk kan er een lagere hoogte geëist worden.

• •

  Waar nodig, worden hoogteverschillen aangebracht zodat er over de panelen heen gekeken kan worden. Bijvoorbeeld door fietsroutes verhoogd aan te leggen.

Wensen:

• •

  Bij de zonneakker wordt informatie verstrekt over bijvoorbeeld de energieopbrengst.

Beleidsregels:

• •

  Grootschalige zonneakkers (trede 6) combineren we zoveel mogelijk met geluidsbelaste gebieden. Daarom zijn gronden langs grootschalige infrastructuur zoals landingsbanen, rijkswegen en spoorweg eerder geschikt voor zonneakkers dan gronden in minder geluidsbelast gebied

• •

  Kleinschalige zonneakkers (trede 5) zijn niet toegestaan buiten de LIB 4 zone.

Beleidsregels:

• •

  Zonneakkers zijn in principe niet toegestaan in LIB-zones 1 en 2.

• •

  In LIB 3 wordt het wel of niet toestaan, voorgelegd aan de Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en Inspectie Leefomgeving en Transport (IL&T).

• •

  Zonneakkers mogen niet zorgen voor hinderende reflectie of radarverstoring voor de luchthavenoperatie5 . Bij de ontwikkeling wordt aangetoond dat er geen overlast optreedt of er worden passende maatregelen genomen (zoals een coating). De LVNL en IL&T worden om een advies gevraagd.

Wensen:

• •

  Indien mogelijk wordt met de uitwerking van het ontwerp van een zonneakker aangesloten bij de doelstelling om ganzen te weren of geluidsoverlast tegen te gaan.

Beleidsregels:

• •

  Ontwikkelde zonneakkers zijn – in lijn met het streven van het Klimaatakkoord – voor 50% eigendom van de lokale omgeving. De specifieke uitwerking hiervan wordt samen met de lokale omgeving en de gemeente vastgelegd. Daarbij gaat het in eerste instantie om inwoners en lokale ondernemers. Onderdeel hiervan zijn financiële modellen of fondsen waarbij de (leef)omgeving mee kan profiteren van de baten.

• •

  Zonneakkers dragen bij aan de ontsluiting van het landelijk gebied. Dit door aanleg van aantrekkelijke randen met openbare routes erdoor of erlangs.

Wensen:

• •

  De ontwikkeling van grootschalige zonneakkers draagt bij aan het mogelijk maken van lokale initiatieven. Een deel van de eis voor lokaal eigendom kan hiermee worden ingevuld.

Beleidsregels:

• •

  Er worden geen gevaarlijke stoffen in de panelen gebruikt die mogelijk vrij kunnen komen bij beschadiging en er wordt zorg gedragen voor een correcte verwerking (zie Bijlage: Milieueffecten en recycling zonnepanelen).

• •

  Er worden draagconstructies toegepast die niet leiden tot uitspoeling van zink. Biocomposiet is een gangbaar alternatief.

• •

  Met een kettingbeding en boeteclausule wordt gezorgd dat aangelegd wordt wat is afgesproken (ook na doorverkoop van het plan).

Beleidsregels:

• •

  In de omgevingsvergunning wordt een evaluatievoorschrift opgenomen. De bedoeling van het voorschrift is om periodiek te heroverwegen of de betreffende zonneakkers nog nodig zijn voor de opgave of dat de opstellingen verwijderd moet worden en de gronden opnieuw geschikt gemaakt worden voor agrarisch gebruik. Daarbij wordt rekening gehouden met de benodigde opgave voor hernieuwbare elektriciteit, de bedrijfseconomische situatie van de zonneakkers en de staat van het landschap.

Beleidsregels: 6

• •

  Er wordt voorafgaand aan de aanleg een goede nulmeting gedaan van bodem en natuurwaarde met een standaard monitoringsprotocol. De eerste 5 jaar wordt ieder jaar gemonitord. Daarna minstens iedere 5 jaar.

• •

  Er wordt samen met een ecoloog en bodemkundige een plan voor ecologische inrichting en ecologisch verantwoord (bodem)beheer gemaakt. Alle technische structuren van de zonneakker worden hierin meegenomen. Er wordt gelet op de lokale situatie en bijbehorende doelsoorten.

• •

  Specifiek onderdeel hiervan is een brede ecologisch ingerichte buffer langs de buitenrand met inachtneming van landschappelijke inpassing

• •

  Zonnepanelen staan niet direct op de grond en er is voldoende ruimte tussen de rijen met panelen en de tafels met panelen zelf voor voldoende licht en water doorlating en een ecologische inrichting.

• •

  Verdichting van de bodem wordt zoveel mogelijk vermeden door beperkt gebruik te maken van zware betonnen funderingen. Schroefpalen zijn een gangbaar alternatief.

• •

  Bij aanleg van zonneakkers op en naast water worden waterinsectenvriendelijke panelen gebruikt.

• •

  Er worden in principe geen bestaande bomen gekapt voor de realisatie van een zonneakker. Wanneer kap onvermijdelijk is, dient op een andere locatie herplant plaats te vinden die in waarde vergelijkbaar is.

• •

  Bij de afscheiding van zonneakkers wordt zoveel mogelijk met sloten en zo min mogelijk met hekwerken gewerkt. Waar deze wel worden toegepast zijn ze toegankelijk voor kleine dieren.

• •

  Er worden nestel- of schuilplekken gecreëerd om biodiversiteit te bevorderen en de zonneakker wordt ’s nachts niet verlicht.

Wensen:

• •

  Waar mogelijk worden bijzondere habitatten aangelegd als verwacht kan worden dat dit een positief effect heeft op specifieke doelsoorten.

• •

  Bij inzaaien van gewassen worden regionale zaadmengsels gebruikt.

Dit hoofdstuk schetst ruimtelijke varianten voor het situeren van grootschalige zonneakkers in Haarlemmermeer. Hiermee worden de kansen en mogelijkheden van verschillende locaties verkend. De varianten worden vergeleken aan de hand van een aantal criteria. Zo worden de effecten verkend op de gemeente als geheel. De inzichten uit dit hoofdstuk, leiden tot één zoekgebied voor grootschalige zonneakkers. De afbeeldingen geven de hoofdstructuren van de gemeente weer (ringvaart, bebouwde omgeving, Schiphol en hoofdinfrastructuur), niet de gemeentegrenzen.

Variant ‘oplossing ligt elders’

In deze variant zou gemeente Haarlemmermeer geen grootschalig opwek met zon faciliteren, los van wat mogelijk is volgens bestaand gemeentelijk beleid. De gedacht is dat voedselproductie hierbij de voorkeur krijgt boven energieopwek en dat op landelijk niveau gestuurd wordt op zonneakkers op minder vruchtbare gronden. Vooralsnog stuurt het Rijk niet op deze wijze. Er wordt met deze variant geen invulling gegeven aan een zoekgebied van richting de 1000 hectare. Hier kleeft een risico aan. Naar verwachting wordt binnen de RES-regio een substantieel bod verwacht, met de mogelijkheid dat bij een onvoldoende bod het Rijk ingrijpt en aanwijst. De gemeente neemt daarmee geen verantwoordelijkheid voor de leefomgeving.

Variant randen lokaal

Zonneakkers worden gesitueerd aansluitend aan het bestaand bebouwd gebied van kernen. Op allerlei plekken in de gemeente verschijnen zo zonneakkers met diverse maatvoering en variabele omvang. Deze variant is in lijn met de strekking van huidig provinciaal beleid.

Indicatie of variant in de buurt komt van 1000 ha: Nee

Variant pragmatisch maatwerk agrarisch gebied

Er wordt pragmatisch gekeken naar mogelijke locaties. Bijvoorbeeld percelen die ongunstiger zijn voor landbouw vanwege omvang, vorm of bodemgesteldheid, overhoeken op agrarische percelen of kleine gebieden die zijn ingesloten door infrastructuur en lastiger bereikbaar zijn. De omvang per park is variabel en afhankelijk van de maat van het perceel. In beide agrarische kerngebieden komen zonneakkers.

Indicatie of variant in de buurt komt van 1000 ha: Sterk afhankelijk van uitgangspunten

Variant pragmatisch maatwerk Ringdijk

Zonneakkers worden gerealiseerd aan de randen van de polderstructuur, grenzend aan de Ringdijk en op het ringdijktalud. Hier zijn vaak kleinere kavels aanwezig dan de ‘standaard’ kavels van 20 hectare, aangezien de rationele verkaveling hier aansluit op de grillig verlopende ringdijk. Hiermee blijven goede agrarische productiekavels midden in de polder behouden. Het beeld is dan dat zonneakkers – verschillend van omvang – vooral in de ringdijkzone komen te liggen.

Indicatie of variant in de buurt komt van 1000 ha: Nee

Variant agrarische kerngebieden sparen

Zonneakkers worden alleen buiten de twee agrarische kerngebieden geplaatst. Binnen de kerngebieden komen alleen zonnepanelen op daken. De energieopgave wordt ingepast binnen gebieden als; Park21, Westflank, PrimA4a en het veeteeltgebied bij Vijfhuizen. De zonneakkers komen vaak in de nabijheid van kernen, verspreid door de hele polder.

Indicatie of variant in de buurt komt van 1000 ha: Sterk afhankelijk van uitgangspunten

Variant zonnecorridors

Langs alle Rijksinfrastructuur, wegen en spoorlijnen, worden brede zonneakkers gerealiseerd. Het uitzicht op de polder verandert voor passanten op deze wegen en vanaf het spoor, maar ook vanuit diverse dorpen zoals Abbenes, Weteringbrug, Buitenkaag, Nieuw-Vennep. Zonneakkers worden gekoppeld aan de geluidsopgave. Woongebieden worden gespaard. Zowel in het noordelijk als het zuidelijk agrarische kerngebied komen zonneakkers.

Indicatie of variant in de buurt komt van 1000 ha: Ja

Variant zonnecarré

De opgave wordt geclusterd rond de Polderbaan en de Zwanenburgbaan in het noordelijk agrarisch kerngebied. Er wonen relatief weinig mensen. Clustering wordt gezocht met geluidsbelasting. Door de omvang, ligging en vorm krijgt het gebied een iconische functie in de gemeente.

Indicatie of variant in de buurt komt van 1000 ha: Ja

Beoordeling Ruimtelijke Varianten

De volgende afwegingscriteria worden gebruikt om de varianten onderling te vergelijken. De uitleg kan stellig zijn maar het is belangrijk om te onthouden dat dit relatief is ten opzichte van de andere varianten. Voor alle varianten geldt dat de haalbaarheid op diverse aspecten, zoals mogelijkheden voor netverzwaring, grondeigendom en draagvlak, nader verkend moet worden. Het huidige energienetwerk heeft aanpassing nodig om de energietransitie te faciliteren. Omdat zonneakkers niet de enige oorzaak zijn voor die aanpassingen, is de capaciteit van het huidige netwerk geen randvoorwaarde voor locatiekeuze, maar wordt het wel als afwegingscriteria meegenomen.

• •

  Heldere landschappelijke structuur: Leidt het oppervlak aan zonneakkers niet tot versnippering, maar kunnen ze gezamenlijk een groot gebaar vormen op passende schaal?

• •

  Duidelijk beleid: Leidt de variant tot helder uitlegbaar en eenduidig beleid voor toelaten of afwijzen van diverse initiatieven?

• •

  Kansen voor verenigbaarheid: Is het mogelijk de zonneakker in te zetten om hinderzones, vraagstukken of andere problematiek te combineren (bijvoorbeeld geluidsoverlast, ganzen, zoute kwel of recreatie)?

• •

  Sparen van agrarisch kerngebied: Worden de agrarische kerngebieden niet aangetast zodat de landbouwsector grotendeels wordt ontzien?

• •

  Versterken landschappelijke identiteit: Versterkt de variant de herkenbaarheid en karakteristieken van de gemeente?

• •

  Inpasbaar in huidige elektriciteitsnetwerk7 : Kan de variant gefaciliteerd worden door het huidige elektriciteitsnetwerk?

Beoordeling randen lokaal

Deze variant leidt tot veel versnipperde zonneakkers verspreid door de polder en aansluitend aan bebouwingsranden van de dorpen. Het scenario heeft grote consequenties voor het landschap direct aansluitend aan kernen. Om voldoende oppervlak te halen komt elk dorp in een brede rand van zonneakkers te liggen. Dit heeft effect op uitbreidingsmogelijkheden. Aanpassingen aan het net zullen noodzakelijk zijn, maar door de spreiding en geringe omvang per initiatief minder ingrijpend. Deze variant heeft effect op de agrarische kerngebieden, de Westflank en PARK21.

Gedachten bij lokaal draagvlak

Impact op de directe leefomgeving geeft een risico op beperkt draagvlak onder inwoners. Kans op draagvlak kan groter worden wanneer de omwonenden delen of meedoen in het initiatief en er een optimale landschappelijke inpassing is.

Beoordeling pragmatisch maatwerk agrarisch gebied

Deze variant leidt ook tot veel versnipperde zonneakkers – variërend van omvang - verspreid door de polder. Er kan discussie ontstaan over welke plek wel of niet beleidsmatig wordt toegestaan (“Waar stopt en begint een ‘overhoek”). Om voldoende oppervlak te halen moeten er veel plekken gebruikt worden. In deze variant zal een strakke hand qua inpassing nodig zijn, anders dreigt verrommeling of ontstaat het beeld dat de parken ‘overal’ liggen. Aanpassingen aan het net zullen noodzakelijk zijn, maar door de pragmatische insteek wordt naar optimale locaties gezocht. Deze variant heeft effect op beide agrarische kerngebieden.

Gedachten bij lokaal draagvlak

Kans op draagvlak kan aanwezig zijn bij inwoners omdat relatief weinig mensen in de buurt van overhoeken en grootschalige infrastructuur wonen.

Beoordeling pragmatisch maatwerk Ringdijk

Bij deze variant komen zonneakkers versnipperd langs de ringvaart, op restruimtes en overhoeken. Ze zijn goed zichtbaar omdat je er vanaf de dijk op kijkt. De dijk en vaart zijn een veelgebruikte recreatieve en toeristische route, die we ook als zodanig verder willen ontwikkelen. Ze zijn het visitekaartje van Haarlemmermeer. Het zicht vanaf de ringdijk de polder in en naar de overkant is de grootste kwaliteit van de ringdijk. Een goede inpassing is in deze variant belangrijk maar lastig vanwege de zichtbaarheid vanaf de dijk en vaart. Zonneakkers sluiten niet aan bij de ambitie voor dit gebied en tasten daarmee de identiteit van Haarlemmermeerpolder als geheel aan. Het inzetten van restruimtes en overhoeken in dit gebied moet aansluiten bij de visie ringdijk en ringvaart en het toerismebeleid om de Ringdijk verder recreatief en toeristisch te ontwikkelen.

Gedachten bij lokaal draagvlak

De impact op de identiteit van Haarlemmermeer maakt dat deze variant naar verwachting op weinig draagvlak kan rekenen.

Boordeling agrarische kerngebieden sparen

Bij deze variant worden de agrarische kerngebieden ontzien. In de gebieden buiten de agrarische kerngebieden komen versnipperd grote en kleine zonneakkers. Om voldoende oppervlak te behalen moeten er veel plekken gebruikt worden die nu een andere ontwikkelingsrichting kennen, zoals de (geluidsluwe) Westflank, PARK21, het glastuinbouwgebied en het veeteeltgebied bij Vijfhuizen. Verwacht wordt dat er grote parken ontstaan waardoor netverzwaring nodig is.

Gedachten bij lokaal draagvlak

Afhankelijk van de locatie zal er meer of minder kans op draagvlak zijn. Over het algemeen zullen grotere locaties dichter bij woongebieden komen te liggen wat nadelig kan zijn voor draagvlak onder inwoners.

Beoordeling zonnecorridor

Deze variant geeft een duidelijk beeld en leidt tot een helder uitlegbaar beleid; de zonneakkers liggen in een zone aansluitend aan Rijksinfrastructuur en railinfrastructuur. Afhankelijk van de plek, de hoogte van de panelen en de gekozen inpassing zal de beleving van de polder (weidsheid, zicht op polder) vanaf de wegen en vanuit de trein ingrijpend veranderen. Ook zal het zicht vanuit verschillende kernen in de zuidpunt veranderen. Het scenario valt samen met gebieden waar geluidshinder aanwezig is. Afhankelijk van de gekozen breedte van de corridor kan er veel oppervlakte gerealiseerd worden. Netverzwaring lijkt noodzakelijk vanwege de grote omvang en clustering. Deze variant heeft flinke effecten op de omvang van beide agrarische kerngebieden.

Gedachten bij lokaal draagvlak

Draagvlak bij inwoners kan aanwezig zijn doordat het de meeste woongebieden spaart van grootschalige zonneakkers. Bij passanten zou weerstand te verwachten kunnen zijn.

Beoordeling zonnecarré

Beleidsmatig is deze variant goed uitlegbaar doordat het gebied voor zonneakkers heldere grenzen heeft. Het beeld van de polder verandert, rond de Polderbaan en Zwanenburgbaan, langs de A5 en de aanpalende wegen als N205, Weg om de Noord, Schipholweg en Hoofdvaart. Nadere uitwerking kan op twee manieren: hoge panelen met een vorm van landbouw daaronder (dubbelgebruik) of lage panelen zodat de openheid beleefbaar blijft en medegebruik met routes aantrekkelijk is. In beide gevallen wordt het gebied onaantrekkelijk voor ganzen. De locatie voor zonneakkers valt in deze variant samen met gebieden waar nu geluidshinder is. Vanuit vertrekkende en aankomende vliegtuigen ziet men een iconisch beeld. Effecten op radar en geluid zullen punten van onderzoek zijn. Netverzwaring zal door de omvang en concentratie noodzakelijk zijn. Deze variant heeft effect op een groot deel van het noordelijk agrarisch kerngebied. Nader onderzoek is nodig om de neveneffecten op het zuidelijk kerngebied inzichtelijk te maken.

Gedachten bij lokaal draagvlak

Draagvlak bij inwoners kan aanwezig zijn doordat het de meeste woongebieden spaart van grootschalige zonneakkers.

Samenvatting Ruimtelijke Varianten

Heldere landschappelijke structuur: ‘Zonnecarré’ en ‘zonnecorridor’ kunnen beide goed aansluiten op de schaal en structuur van het landschap. De andere varianten geven een meer versnipperde structuur, met name de ‘Pragmatisch maatwerk’ varianten.

Duidelijk beleid: ‘Pragmatisch maatwerk agrarisch gebied’ is lastig uitlegbaar in beleidsregels. Het vergt een grote mate van maatwerk en toetsing van specifieke locaties. ‘Zonnecorridor’ en ‘zonnecarré’ zijn beleidsmatig goed vast te leggen waardoor helderheid ontstaat bij het toelaten of afwijzen van initiatieven.

Kansen voor verenigbaarheid: ‘Zonnecarré’ en ‘zonnecorridor’ bieden goede kansen voor het combineren van opgaven. Bij de andere varianten liggen deze combinaties minder voor de hand. Mede vanwege de diversiteit aan locaties.

Sparen van agrarische kerngebieden: De ‘Pragmatisch maatwerk’ varianten en ‘kerngebieden sparen,’ zullen de minste impact hebben op de kerngebieden. ‘Zonnecarré’ en ‘zonnecorridor’ tasten de agrarische gebieden het meest aan. Bij ‘zonnecarré wordt het zuidelijk kerngebied ontzien, maar dat kan nog steeds grote gevolgen hebben voor de sector.

Versterken landschappelijke identiteit: ‘Zonnecarré’ en ‘zonnecorridor’ hebben beide de mogelijkheid om de herkenbaarheid en karakteristieken van de gemeente te versterken. Met name ‘zonnecarré’ geeft een iconisch beeld. Bij de andere varianten worden minder kansen gezien om de landschappelijke identiteit te versterken, met name bij ‘Pragmatisch maatwerk Ringdijk’.

Inpasbaar in huidige elektriciteitsnetwerk: Naar verwachting zijn ‘randen lokaal’ en ‘pragmatisch maatwerk agrarisch gebied’ het best in te passen in het huidige elektriciteitsnetwerk. ‘Zonnecarré’ zal door de geconcentreerde omvang de meeste impact hebben op het netwerk.

Het zoekgebied voor grootschalige zonneakkers in het buitengebied is de laatste stap in de Haarlemmermeerse Zonneladder en kan niet los worden gezien van opwek in stedelijk gebied. Er wordt gekozen voor de variant ‘Zonnecarré’ om de grootschalige opgave te clusteren. Daarnaast is er de mogelijkheid om een park van beperkte omvang te ontwikkelen in PARK21 (zie beschrijving in hoofdstuk 2 en beleidsregels en ontwikkelprincipes in hoofdstuk 4)

Het proces van de Regionale Energiestrategie (RES) is benut om een brede groep belanghebbenden te betrekken bij de keuze voor een definitief zoekgebied. Zie de bijlage voor een samenvatting van de reacties op de conceptversie. Er is een aparte bijeenkomst georganiseerd voor initiatiefnemers en er zijn verschillende gesprekken gevoerd met belangrijke stakeholders zoals Liander, LTO en Schiphol. Daarnaast hebben initiatiefnemers de gelegenheid gekregen om schriftelijk op het conceptbeleid te reageren. Ook Schiphol heeft een schriftelijke reactie gegeven.

Bij het benoemen van een zoekgebied voor grootschalige zonneakkers is nadrukkelijk rekening gehouden met het tegengaan van verrommeling, het combineren van opgaven en het benutten van gebieden met minder ontwikkelingsmogelijkheden. Er wordt gekeken naar de lange termijn (2050) en wat het landschap en de leefomgeving van Haarlemmermeer kan dragen. Van daaruit kan bezien worden wat op korte termijn nodig is. Het zoekgebied wordt ook in de RES vastgelegd en opgenomen in de omgevingsvisie. De herijkingsmomenten van de RES zullen benut worden om de omvang van het zoekgebied verder te verfijnen en waar nodig aan te scherpen op basis van de lokale ambitie en opgave.

Zoekgebied: De Zonnecarré

De variant ‘Zonnecarré’ wordt aangewezen als zoekgebied voor grootschalige zonneakkers (zie afbeelding 3). Dit gebied bevindt zich binnen de contouren van het Groene Carré (beschreven in de Structuurvisie Haarlemmermeer 2030) en wordt omsloten door:

• •

  Noordzijde: Lijn 600m parallel aan en ten noorden van de A9

• •

  Oostzijde: Zwanenburgbaan en A4

• •

  Zuidzijde: Geniedijk en Pad om de Noord (langs Weg om de Noord)

• •

  Westzijde: IJweg tot aan de Polderbaan en A9

Kenmerken van het gebied

Dit gebied kenmerkt zich als agrarisch landschap met polderlinten en wordt doorkruist door de Polder- en Zwanenburgbaan. Ook bevinden zich hier de zogenaamde ‘ribbels’; lage grondlichamen voor de reductie van grondgeluid. Vrijwel het hele gebied behoort tot het noordelijk agrarisch kerngebied en is onderdeel van de bufferzone tussen Amsterdam en Haarlem. Vooral in het zuiden, zuidwesten en noorden zijn de gronden in handen van particuliere eigenaren. De midden en noordelijker gelegen gronden zijn ook in handen van Schiphol, overheden en beleggers.

Het gebied wordt recreatief vooral door fietsers en vliegtuigspotters gebruikt. De openheid van Haarlemmermeer is hier goed te beleven. Hoewel het gebied met name agrarisch wordt gebruikt, heeft de agrarische sector hier ook te maken met belemmeringen. Vanwege ganzenoverlast voor de vliegtuigen, zijn er restricties voor het type gewas dat hier verbouwd kan worden en mogen er geen oogstresten op het veld blijven liggen. Mensen die hier wonen hebben te maken met geluidsoverlast van de vliegtuigen en nieuwe ontwikkelingen worden gekaderd door de contouren van het LIB.

Afbeelding 3: Bruto zoekgebied ‘Zonnecarré’. Nog exclusief ruimtelijke inpassing en ontwikkelprincipes. NB. Aangepast n.a.v. amendement door de raad (14 mei 2020)

Het gebied is ook de entree en het visitekaartje van Nederland, als een van de weinige gebieden die structureel van boven gezien wordt. Een heldere en eenduidige inrichting van het geheel is daarmee nog belangrijker en stelt eisen aan de uitvoering, aan de ruimtelijke kwaliteit, aan de organisatie en fasering.

Idee bij eindresultaat

Het idee is dat het zonnecarré zowel vanaf de grond als vanuit de lucht een rustig ruimtelijk beeld heeft. Dit is te bereiken doordat de panelen van vergelijkbare typen zijn, evenwijdig aan het poldergrid zijn geplaatst en zo min mogelijk hoogteverschillen hebben. Deze uniforme uitstraling draagt bij aan de ruimtelijke kwaliteit. Met zichtlijnen langs kavelsloten, tochten en op regelmatige afstand tussen de panelen kan de beleving van ruimte en de polderstructuur behouden blijven.

Reclame-uitingen zijn niet toegestaan in of op het zonnecarré. Wel zijn culturele uitingen denkbaar die de beleving vanaf het land of vanuit de lucht vergroten. Dit is een ontwerpopgave waar nader voorwaarden aan gesteld kunnen worden.

Het zonnecarré is te omlijsten door groen van het verder te realiseren ‘Groene Carre’. Aan de noordzijde met utilitaire en recreatieve verbindingen in de vorm van lanen en ruime bermen. Aan de zuid- en westzijde is het Groene Carré al aanwezig. De zuidzijde wordt doorontwikkeld voor het groeiende aantal bewoners van Hoofddorp Noord.

Een netwerk van paden ontsluit het gebied van het zonnecarré voor inwoners en omwonenden (wandelen, fietsen, hardlopen, et cetera).

Deze paden sluiten aan op bestaande lokale en regionale (fiets)routes rond dit gebied (Hoofddorp, Vijfhuizen, Zwanenburg, Lijnden, Badhoevedorp en verder). Deze routes kunnen verschillend van vorm zijn (halfverharding, asfalt).

Inpassingsmaatregelen binnen het zonnecarré als ecologische oevers, kruidenrijke randen, toepassing van beplanting vergroten de natuurwaarde. Tegelijkertijd zorgt dit voor een grotere belevingswaarde voor mensen die in het gebied fietsen of wandelen. De grond die vrijkomt bij het graven van ecologische oevers kan gebruikt worden om een fiets- of wandelroute op te hogen.

De inpassing van het polderlint is een bijzondere ontwerpopgave. In de vrij te houden 125 meter zone langs de linten komen gronden beschikbaar die nu nog agrarisch gebruikt worden. Alternatieve functies voor deze gronden zijn passend bij het prettig wonen en beleven van het gebied. Te denken is aan; het houden van schapen, paarden, telen van bloemen, planten, hooiland, kleinschalige recreatieve functies, fruitboomgaard.

Alternatieve functies voor vrijkomende agrarische bebouwing mogen niet tot bedrijfsmatige activiteiten die leiden tot verrommeling of vermindering van het woongenot. Het gebied moet aantrekkelijk en leefbaar zijn voor bewoners en bezoekers.

De ontwikkeling van grootschalige zonneakkers in het zoekgebied zal in fases plaatsvinden. Zo wordt geborgd dat ook versnippering binnen het gebied beperkt blijft en dat het een samenhangend geheel vormt. Hierbij spelen eigendomsverhoudingen, draagvlak, financiële en ruimtelijke uitwerking onder meer een rol. In dit hoofdstuk wordt verder ingegaan op de specifieke eigenschappen van het gebied, welke effecten te verwachten zijn, welke vervolgstappen genomen worden om daarop te reageren en de gedachten bij fasering en ontwikkeling.

Wat er speelt in het gebied

Geldende regelgeving binnen het gebied

Het gebied valt voor een groot deel in het agrarisch kerngebied (Structuurvisie Haarlemmermeer 2030). Daarnaast gelden restricties vanuit de ‘bufferzone’ (Provinciaal Ruimtelijke Verordening) en het Luchthavenindelingsbesluit (LIB).

(Toekomstige) ontwikkelingen binnen het gebied

Het gebied in de ‘Schipholdriehoek’ tussen Hoofdweg-Westzijde, A9, A4 en noordzijde Zwanenburgbaan is als reserveringsgebied voor een eventuele tweede terminal benoemd in de Gebiedsvisie Schipholdriehoek (B&W nota 2011.0001497) en in de Structuurvisie Haarlemmermeer. Met dezelfde ontwikkelprincipes kan dit gebied eveneens voor zonneakkers benut worden. Uitbreiding van bedrijfsfuncties is hier niet aan de orde. Wel spelen ontwikkelingen voor nieuwe woningbouw (nabijgelegen Hoofddorp Noord) en toekomstige nieuwe infrastructuur (verbinding N205 en A5, zoals opgenomen in gemeentelijk beleid). Zonneakkers mogen toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen niet (onevenredig) belemmeren. In de uitvoeringsstrategie wordt daar rekening mee gehouden en waar nodig wordt een deel van het gebied vrijgehouden.

Belanghebbenden

In ieder geval: direct omwonenden, inwoners van Haarlemmermeer, de gemeente, Schiphol, Provincie Noord-Holland, Hoogheemraadschap Rijnland, beleggers, particulieren, grondeigenaren, pachters, (recreatieve) passanten, LTO, ILT, LVNL en het Rijk.

Inpassing in de Groene Carré

Voor de zone langs Schipholweg geldt dat een groene (inpassings)zone van 50 meter breed met heesters voorkomt dat tegen de achterkant van de panelen gekeken wordt. Deze zone is de invulling van het Groene Carré noord, waarmee het Groene Carré landschappelijk een afronding krijgt. In de zone is ruimte voor een (recreatieve en utilitaire) fietsverbinding, lanen, waterberging, en andere routes. Voor de zone langs de Vijfhuizerweg geldt dat aan de zuidzijde van de Vijfhuizertocht een gebied van 25 meter gereserveerd wordt voor een fietspad en voor groene inpassing. Aan de noordzijde houden we een afstand aan van 25 meter waar geen panelen kunnen komen.

Polderlinten en lanen handhaven

Het huidige gebied wordt gekenmerkt door een laan langs de polderwegen en de erven met opgaande beplanting. Lanen en erven blijven gehandhaafd, worden versterkt en worden aangevuld. Het is wenselijk de laanbeplanting langs de polderwegen te versterken door een extra rij bomen aan te planten.

Het karakter van de polderlinten IJweg, Hoofdweg, Sloterweg wordt beschermd door een afstand van 125 meter aan te houden waarbinnen geen zonneakkers gerealiseerd worden. Doel is om het karakter van het oorspronkelijke lint te bewaren. Het is en blijft een gebied waar mensen wonen, werken en verblijven. Ook vormen de polderlinten de verbindingen tussen Hoofddorp en de noordelijke kernen. Het ‘inbouwen’ van woonpercelen met zonneakkers zou dit tenietdoen (ook als deze ingepast zijn met beplanting, olifantsgras of andere opgaande gewassen). Inrichting van deze zone is een ontwerpopgave die met bewoners vorm kan krijgen.

Beleving van het gebied

Het is belangrijk dat bewoners en passanten de openheid van dit gebied kunnen blijven ervaren vanaf de polderwegen. Dit stelt eisen aan de hoogte van de panelen, de plaatsing van tussenstations en aan de hoogteligging van de wegen. Daarnaast is dit gebied het visitekaartje voor Haarlemmermeer en de entree van Nederland. Dat vraagt om een duidelijk eindbeeld voor ogen te houden bij de (deel)ontwikkelingen.

Effecten op de agrarische sector

De effecten op de agrarische sector van het (tijdelijk, maar langjarig) onttrekken van een grote hoeveelheid landbouwgrond voor opwek van zon op land, moeten worden onderzocht. Zowel qua effecten op de bodem, als qua effect op de totale agrarische structuur (inclusief de effecten op de toeleveranciers). Dit is onderdeel voor een dialoog met de agrariërs bij het actualiseren van het landbouwbeleid. Bij het ontwikkelen van het zonnecarré moet waar mogelijk voorkomen worden dat er onevenredig veel incourante kavels overblijven. Kavelruil kan wellicht als instrument ingezet worden.

Effect op ganzenproblematiek

De directeur luchtvaart van het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft laten weten dat vanuit het oogpunt van het weren van ganzen “alternatieven te ondersteunen waarmee het aantrekken van ganzen wordt voorkomen”. Om die reden staan zij “positief tegenover initiatieven voor andere teelten en bestemmingen op de huidige graanpercelen”. (NB Van andere ‘bestemmingen’ is geen sprake in dit beleid). Het ministerie stelt dat als zonneparken maken dat er in de directe omgeving van Schiphol minder graan, aardappelen en suikerbieten worden geteeld er minder voedsel beschikbaar komt voor ganzen. Verwacht wordt dat hiermee het aantal ganzen dat van en naar de Haarlemmermeerpolder pendelt om te foerageren zal afnemen. Het uit de exploitatie nemen van akkers waar gewassen als graan, aardappelen of bieten worden geteeld, “kan bijdragen aan het verminderen van het risico van vogelaanvaringen”. Het ministerie stelt als voorwaarde dat “vanuit andere veiligheidsaspecten, waaronder de locatie, de inrichting en de uitvoering van het park, de veiligheid gewaarborgd moet zijn”.

Effect op vliegveiligheid en luchthavenoperatie

Zonneakkers mogen op geen enkele manier nadelig zijn voor de vliegveiligheid en luchthavenoperatie. Zorgen over radarverstoring, schittering, en andere effecten moeten daarom serieus worden genomen. Onafhankelijk en deskundig onderzoek en toetsing moet aantonen dat er geen nadelige effecten optreden. Technische oplossingen – zoals speciale coatings om schittering te voorkomen – kunnen antwoord bieden en moeten in het ontwerp worden meegenomen.

Effect op geluid

Zonnepanelen zijn een hard oppervlak waardoor de effecten op geluidsoverlast goed in beeld moeten worden gebracht. Ze kunnen effect hebben op zowel grondgeluid als de weerkaatsing van geluid. Eerste verkennende gesprekken met experts zijn gevoerd, waaruit blijkt dat een vermindering van de geluidsoverlast mogelijk is. Dit moet verder onderzocht worden en opgenomen in de uitvoeringsstrategie.

Effect op elektriciteitsinfrastructuur

Het ontwikkelen van een concentratiegebied van zonneakkers op deze schaal, vraagt veel van de huidige elektriciteitsinfrastructuur. In theorie hebben de onderstations in het noorden van Haarlemmermeer (OS Vijfhuizen, Haarlemmermeer en Hoofddorp) genoeg capaciteit om de parken in het zonnecarré aan te sluiten. Zeker als een deel op het hoogspanningsnetwerk kan worden aangesloten. Maar, er zijn praktische belemmeringen die vragen om een goede netwerkstudie en duidelijke strategie:

• •

  De zonnecarré vraagt om veel nieuwe kabels in een al drukke ondergrond. Op sommige plekken kan dit gaan knellen;

• •

  Het verdelen van de opgewekte elektriciteit over verschillende onderstations, kan betekenen dat kabelafstanden langer worden. Dit kan hogere kosten met zich meebrengen;

• •

  Het combineren van vraag en aanbod kan de maatschappelijke kosten voor netverzwaring drukken. Die combinaties zijn een uitdaging in dit gebied;

• •

  Als de benodigde netwerkaansluitingen niet strategisch worden aangevraagd en gerealiseerd, kan dit ertoe leiden dat latere fasen van de zonnecarré niet meer (of lastiger) ontwikkeld kunnen worden. Knelpunten in de ondergrond maken uitbreiding dan óf onmogelijk óf niet economisch verantwoord. Ook dit pleit voor een regisserende rol van de gemeente.

Milieueffectrapportage in RES en omgevingsvisie

Het zoekgebied voor de zonnecarré wordt ook in de RES opgenomen. De RES is op zichzelf niet MER plichtig, maar de voorgenomen ruimtelijke inrichting van het agrarisch gebied is dat als onderdeel van de Omgevingsvisie (mogelijk) wel. In het proces van de RES wordt rekening gehouden met de noodzakelijke stappen in een MER-procedure, ten behoeve van de inpassing van de RES in de Omgevingsvisie. De milieueffecten van het zonnepark worden in de MER-procedure van de omgevingsvisie onderzocht. Daarin wordt ook de link gelegd met andere milieuaspecten zoals water, geluid en ondergrond.

Uitgangspunten bij samenwerking

• •

  Zo groot mogelijk draagvlak bij belanghebbenden;

• •

  Baten komen ten goede aan de lokale omgeving. Er wordt in ieder geval samengewerkt met direct belanghebbenden, lokale eigenaren en energiecoöperaties;

• •

  Er is een duidelijk, gedeeld en gedragen gezamenlijk doel ten aanzien van de beoogde ruimtelijke kwaliteit in relatie tot de energieopgave;

Stappen

Gestart wordt met een verkenningsfase om draagvlak, belangen en wensen te peilen. Dit biedt een startpunt voor het opstellen van een Plan van aanpak. Daarin wordt in ieder geval ingegaan op:

• 1)

  Beoogde fasering, passend bij draagvlak in het gebied en de beoogde ruimtelijke kwaliteit,

• 2)

  Rolverdeling en samenwerkingsmodel, met een beschrijving van de rollen voor elk van de direct belanghebbenden en hoe tot een gezamenlijk plan gekomen wordt;

• 3)

  Financiële aspecten, inclusief het omgaan met investeringen, grondeigendom, pachtcontracten, et cetera.;

• 4)

  Ontwerp voor het gebied, met een beeldkwaliteitsplan en een visie op de polderlinten;

• 5)

  Onderzoeken die nodig zijn om de verschillende effecten beter te duiden;

• 6)

  Toetsing voor onder andere de vliegveiligheid en milieueffecten.

Vastgesteld in de openbare vergadering van 14 mei 2020.

De griffier,

J. van der Rhee, B.Ha

De voorzitter,

mevrouw M.H.F. Schuurmans-Wjideven