Bronckhorster beleidskader voor windenergie

Ondertekening

Bijlage 1: Het PON&Telos. Onderzoek kaders voor wind – gemeente Bronckhorst

1 Inleiding

1.1 Aanleiding

De gemeente Bronckhorst wil in 2030 energieneutraal zijn. Daartoe heeft de gemeente een “Routekaart Bronckhorst Energieneutraal 2030” opgesteld. Uitgangspunten zijn maximale energiebesparing, inzet op alle duurzame bronnen en een volledige benutting van het potentiële dakoppervlak met zonnepanelen. Naast 200 hectare aan kleine zonneparken is windenergie een noodzakelijk onderdeel van de toekomstige energiemix (uit Energiemix Bronckhorst, Bijlage van de Routekaart).

Het opwekken van duurzame energie levert op veel plekken in Nederland gemengde gevoelens op en in de gemeente Bronckhorst is dat niet anders. De gemeenteraad heeft dan ook besloten om de beleidsregels en -kaders voor windmolens met een as hoger dan 25 meter in de gemeente op te schorten tot 2022.

De gemeente vindt het echter belangrijk om tijdig, en dus vóór 2022, al wel stappen te zetten in het opstellen van eigen lokale kaders voor windenergie. Dit om te zorgen dat de gemeente zelf de regie kan houden en om zelf lokale voorwaarden te kunnen stellen voor participatie, gezondheid en landschap. Het proces om te komen tot gemeentelijke kaders wil de gemeente op een zorgvuldige manier en met betrokkenheid van inwoners, lokale ondernemers en maatschappelijke organisaties verder ingaan.

De gemeente Bronckhorst heeft Het PON & Telos gevraagd om een onderzoek uit te voeren als onderdeel van het proces om te komen tot deze lokale voorwaarden voor windenergie.

1.2 Doel en werkwijze onderzoeken onder inwoners en belanghebbenden

Het PON & Telos heeft twee deelonderzoeken uitgevoerd, één onder inwoners van de gemeente Bronckhorst en één onder lokale en regionale belanghebbenden.

Belangrijkste doel van beide onderzoeken is om input te leveren voor een voorstel van de gemeenteraad voor lokale voorwaarden voor toekomstige windinitiatieven in Bronckhorst. De focus van beide onderzoeken is helder te krijgen welke zorgen, wensen, suggesties en voorwaarden voor de inwoners van de gemeente en de relevante belanghebbenden van belang zijn.

We beschrijven hierna per deelonderzoek hoe deze is uitgevoerd.

1.2.1 Onderzoek onder inwoners

• Werkwijze

Om inzicht te krijgen in de wensen van de inwoners van de gemeente Bronckhorst is een online vragenlijstonderzoek uitgevoerd. Ieder huishouden in de gemeente Bronckhorst heeft in december 2020 van de gemeente een uitnodigingsbrief ontvangen. In totaal zijn er 16.256 uitnodigingsbrieven verzonden. In de brief is het doel van het onderzoek toegelicht. Verder bevatte de brief de link naar de online vragenlijst en een unieke persoonlijke toegangscode. Wanneer meerdere mensen in een huishouden de vragenlijst wilden invullen, was het mogelijk om via de gemeente een extra toegangscode te ontvangen. Voor mensen die de vragenlijst liever schriftelijk wilden invullen, was het mogelijk om een schriftelijke versie bij de gemeente op te vragen. Deze kon ingevuld aan de gemeente teruggestuurd worden in een bijgevoegde antwoordenveloppe.

De uitnodigingsbrief was geadresseerd aan [de bewoner(s) van]. Om een zo divers mogelijk samengestelde responsgroep te krijgen, is gevraagd de vragenlijst in te laten vullen door de eerst jarige in het huishouden van 18 jaar of ouder.

• Thema’s vragenlijst

De gemeente heeft voorafgaand aan het onderzoek aangegeven dat inwoners zich zorgen maken over een drietal onderwerpen rondom windenergie:

• -

  participatie (in het proces en financieel)

• -

  gezondheid

• -

  inpassing in het landschap

Deze onderwerpen zijn als uitgangspunt gebruikt bij het opstellen van de vragenlijst. De vragen gingen over wat inwoners van de gemeente Bronckhorst belangrijk vinden als het gaat om grootschalige opwek van windenergie binnen de gemeente. Om de meningen te peilen over duurzame energie en de energietransitie in het algemeen, zijn in het begin van de vragenlijst enkele algemene vragen over dit onderwerp opgenomen. De gehele vragenlijst vindt u in bijlage A.

• Respons(periode)

Het online onderzoek onder inwoners vond plaats van 2 december 2020 tot en met 6 januari 2021. In totaal zijn er 16.256 uitnodigingsbrieven verzonden. 3.471 inwoners hebben de vragenlijst ingevuld. Het responspercentage ligt daarmee op 21%.

In de volgende tabel is de respons naar type vragenlijst weergegeven. De achtergrondkenmerken van de respondenten zijn opgenomen in bijlage B.

Tabel 1 Respons naar type vragenlijst

• Betrouwbaarheid

De antwoorden die de respondenten hebben gegeven en die in dit rapport zijn opgenomen, gebruiken we om uitspraken te doen over de totale populatie (18 jaar of ouder) van gemeente Bronckhorst. Binnen steekproefonderzoek worden minimale responsaantallen gehanteerd om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over een totale populatie. Het is gebruikelijk om binnen steekproefonderzoek een zogenaamde betrouwbaarheidsinterval van 95% te hanteren. Dit wat wil zeggen dat een onderzoeksuitkomst in 19 van de 20 gevallen (95%) conform de realiteit is. Verder is het gebruikelijk om uit te gaan van een foutenmarge van maximaal 5%. De maximale foutenmarge bij dit onderzoek ligt daar ruim onder: bij een respons van 3.471 is de maximale foutenmarge 1,5%. Een foutenmarge van 1,5% betekent dat een in dit onderzoek gevonden percentage van 50% (bijvoorbeeld 50% van de respondenten is het eens met een bepaalde stelling) in werkelijkheid tussen de 48,5% en 51,5% ligt (48,5% tot 51,5% van de inwoners is het eens met deze stelling).

• Weging naar leeftijd, geslacht en gebied

De responsgroep bij steekproefonderzoek is meestal geen juiste afspiegeling van de verdeling naar achtergrondkenmerken, zoals leeftijd en geslacht, van de gehele populatie. Tegelijkertijd verschillen de antwoorden vaak wel naar achtergrondkenmerken, zoals leeftijd. Bij dit onderzoek is ervoor gekozen om de resultaten te wegen naar de achtergrondvariabelen leeftijd, geslacht en gebied om over- of ondervertegenwoordiging van bepaalde leeftijdsgroepen, geslacht en bepaalde gebieden te corrigeren. We hebben daarvoor populatiecijfers van de gemeente gebruikt.

• Kanttekeningen bij het onderzoek onder inwoners

Gedurende de veldwerkperiode zijn door verschillende actiegroepen tegen windenergie oproepen gedaan aan hun achterban om de vragenlijst in te vullen. Het gevolg daarvan kan zijn dat de achterban van deze actiegroepen in de responsgroep oververtegenwoordigd is. Omdat we niet weten wat de omvang van deze achterban is ten opzichte van de totale populatie, is het niet mogelijk om harde uitspraken te doen over een eventuele oververtegenwoordiging van deze groep. Wel is het zo dat actieve werving onder specifieke (actie)groepen oververtegenwoordiging van deze groep in het onderzoek in de hand werkt.

1.2.2 Onderzoek onder belanghebbenden

Het kwantitatieve online onderzoek onder inwoners is aangevuld met kwalitatief onderzoek onder belanghebbenden. Het PON & Telos heeft hiervoor 9 groepsinterviews gehouden met verschillende lokale en regionale belanghebbenden.

• Werkwijze interviews

De belanghebbenden met wie Het PON & Telos gesproken heeft (zie hieronder) zijn via een e-mail geïnformeerd over het onderzoek en uitgenodigd om een afgevaardigde mee te laten doen aan het gesprek. Vervolgens heeft Het PON & Telos contact opgenomen met deze belanghebbenden voor het inplannen van een groepsgesprek. Het PON & Telos heeft de gespreksleiding en verslaglegging voor haar rekening genomen, de gemeente was vanwege de vertrouwelijkheid van de gesprekken niet aanwezig bij deze gesprekken.

De interviews vonden, vanwege de coronavoorschriften, online plaats, via MS Teams. De interviews zijn gehouden in de periode februari – maart 2021.

• Doelgroep interviews

Het PON & Telos heeft groepsgesprekken gevoerd met de volgende belanghebbenden1:

• -

  Landbouworganisaties

• -

  Ondernemersverenigingen

• -

  Toeristische platforms

• -

  Dorpsbelangenorganisaties

• -

  Energiecoöperaties

• -

  Actiegroepen

• -

  Landschap, natuur- en milieuorganisaties

• -

  Uitvoeringsorganisaties

Een overzicht van de geïnterviewde belanghebbenden is opgenomen in bijlage E.

1.3 Leeswijzer

In hoofdstuk 2 zijn de resultaten beschreven van het online onderzoek onder inwoners van gemeente Bronckhorst. In hoofdstuk 3 leest u de resultaten van de interviews die zijn gehouden met de betrokken belanghebbenden. In bijlage A is de gehanteerde vragenlijst voor inwoners opgenomen. In bijlage B zijn de ongewogen achtergrondkenmerken opgenomen van de respondenten op het online onderzoek. In bijlage C zijn de resultaten naar gebieden in de gemeente opgenomen. In bijlage D is een overzicht opgenomen van belanghebbenden met wie interviews zijn afgenomen.

2 Resultaten online onderzoek onder inwoners

In dit hoofdstuk zijn de resultaten van het online vragenlijstonderzoek onder inwoners van gemeente Bronckhorst beschreven. Allereerst is gevraagd naar de algemene houding van inwoners ten opzichte van de energietransitie. Vervolgens komen de thema’s participatie (in het proces en financieel), gezondheid en inpassing in het landschap aan bod.

2.1 Algemene houding

In de vragenlijst is een korte toelichting opgenomen over duurzame energie, zie hieronder.

Algemene houding tegenover de energietransitie in Nederland

Allereerst is gevraagd naar de algemene houding van respondenten tegenover de energietransitie. 55% staat (zeer) positief tegenover de energietransitie, 14% staat hier (zeer) negatief tegenover. 27% staat hier neutraal tegenover (niet positief, niet negatief).

Tabel 2 Vraag 6: Hoe staat u in het algemeen tegenover de energietransitie in Nederland? (n=3.470)

Uitgesplitst naar leeftijd

De resultaten zijn ook uitgesplitst naar leeftijd om te kijken of er zich verschillen tussen leeftijdsgroepen voordoen. De tabellen met resultaten naar leeftijdsgroepen vindt u in bijlage D.

• •

  Respondenten tussen de 18 en 39 jaar geven vaker dan andere leeftijdsgroepen aan (zeer) negatief tegenover de energietransitie in Nederland te staan (18% tegenover 14% gemiddeld).

• •

  Respondenten van 65 jaar en ouder staan juist vaker (zeer) positief tegenover de energietransitie (62% tegenover 55% gemiddeld).

Noodzaak dat de gemeente aan de slag gaat met de energietransitie

Vervolgens is gevraagd naar hoe noodzakelijk mensen het vinden dat de gemeente met de energietransitie aan de slag gaat. 51% vindt dit (zeer) noodzakelijk, 25% vindt dit (helemaal) niet noodzakelijk. 24% antwoordt neutraal.

Tabel 3 Vraag 7: Hoe noodzakelijk vindt u het dat de gemeente Bronckhorst zelf aan de slag gaat met de energietransitie? (n=3.470)

Uitgesplitst naar leeftijd

De resultaten zijn ook uitgesplitst naar leeftijd om te kijken of er zich verschillen tussen leeftijdsgroepen voordoen:

• •

  Respondenten tussen de 18 en 39 jaar geven vaker dan andere leeftijdsgroepen aan het (helemaal) niet noodzakelijk te vinden dat de gemeente Bronckhorst zelf aan de slag gaat met de energietransitie (29% tegenover 25% gemiddeld).

• •

  Respondenten van 65 jaar en ouder geven juist vaker aan dat zij het (zeer) noodzakelijk vinden dat de gemeente zelf aan de slag gaat met de energietransitie (58% tegenover 51% gemiddeld).

Houding tegenover het opwekken van energie met behulp van windmolens in gemeente Bronckhorst

Ook is gevraagd naar hoe mensen staan tegenover het opwekken van energie met behulp van windmolens in de gemeente Bronckhorst. 20% staat hier (zeer) positief tegenover, 64% staat hier (zeer) negatief tegenover. 14% antwoordt neutraal (niet positief, niet negatief).

Tabel 4 Vraag 8: Hoe staat u tegenover het opwekken van energie met behulp van windmolens in de gemeente Bronckhorst? (n=3.471)

Uitgesplitst naar leeftijd

• •

  Respondenten tussen de 40 en 64 jaar zijn vaker dan andere leeftijdsgroepen (zeer) negatief over het opwekken van energie met behulp van windmolens in de gemeente Bronckhorst (68% tegenover 64% gemiddeld).

• •

  Respondenten van 65 jaar en ouder zijn juist minder vaak (zeer) negatief over het opwekken van energie met behulp van windmolens in de gemeente (59% tegenover 64% gemiddeld) en vaker (zeer) positief (24% tegenover 20% gemiddeld).

2.2 Participatie / betrokkenheid van inwoners

2.2.1 Betrokkenheid bij windinitiatieven

In de vragenlijst zijn aan respondenten diverse aspecten over participatie in windinitiatieven voorgelegd en is gevraagd in welke mate zij deze aspecten belangrijk vinden of niet.

Ruim twee derde (68%) vindt het belangrijk om mee te kunnen denken en advies te kunnen geven over mogelijke windinitiatieven in de gemeente. Over het mede-eigenaarschap zijn de meningen meer verdeeld: 21% vindt het belangrijk mede-eigenaar te kunnen worden, 46% vindt dat niet belangrijk. Ook over het betrokken zijn via investeringen in windinitiatieven in de gemeente zijn de meningen verdeeld: 20% vindt dit wel belangrijk, 46% vindt dat niet belangrijk.

Figuur 1 Vraag 9: In welke mate vindt u de volgende aspecten wel of niet belangrijk? - % (n=3.430)

2.2.2 Onderwerpen waar mensen bij betrokken willen worden

Vervolgens is gevraagd waar inwoners bij betrokken willen worden, stel dat er windmolens zouden komen. Hieronder zijn de categorieën opgesomd waarvan meer dan de helft van de inwoners heeft aangegeven zelf betrokken te willen worden:

• •

  73% wil betrokken worden bij het bepalen van de locatie(s) van eventuele windmolens.

• •

  60% wil betrokken worden bij de inpassing van eventuele windmolens in het landschap.

• •

  57% wil betrokken worden bij het bepalen van het aantal windmolens.

• •

  52% wil betrokken worden bij de hoogte van eventuele windmolens.

15% heeft ‘anders, namelijk’ ingevuld. We vatten de vaker genoemde antwoorden hieronder samen:

• •

  Tegenstanders van windmolens: de meeste mensen hebben hierbij ingevuld sowieso geen windmolens in de gemeente Bronckhorst te willen. Ze vinden dat de gemeente er niet geschikt voor is, het ten koste gaat van het landschap in de gemeente en windmolens ook niet thuishoren in een bebouwde en dichtbevolkte omgeving.

• •

  Vraagstelling suggestief: sommigen geven aan dat de vraagstelling impliceert dat er al een besluit ligt dat er windmolens in de gemeente gaan komen en dat de gemeente eerst moet vragen of inwoners überhaupt wel windmolens willen.

• •

  Betrokken worden bij / meedenken over gezondheidsrisico’s / schadelijke effecten van windmolens: ook wijzen sommigen op de mogelijke gevaren en gezondheidsrisico’s van windmolens en geven aan daarbij betrokken te willen worden.

• •

  Meedenken over alternatieven voor windenergie: Verder geven respondenten aan betrokken te willen worden door mee te denken over alternatieven voor windenergie in de gemeente, zoals (meer) zonnepanelen op daken van agrarische bedrijven, bedrijfspanden en huizen leggen, energie opwekken door middel van water, thoriumcentrales of windmolens op een andere locatie bijvoorbeeld op zee.

Tabel 5 Vraag 10: Stel dat er windmolens komen, waar zou u zelf bij betrokken willen worden? Meerdere antwoorden mogelijk. (n=3.415 - gesorteerd van groot naar klein)

Eén op de tien respondenten geeft aan niet betrokken te willen worden. We hebben hen via een open vraag gevraagd waarom zij niet betrokken willen worden mochten er windmolens in de gemeente Bronckhorst komen. Het merendeel van deze 10% die niet betrokken wil worden, geeft aan tegen windmolens in de gemeente te zijn. Ook geeft een grote groep aan dat ze niet betrokken willen worden omdat ze vinden dat er betere alternatieven zijn voor windmolens, die verder onderzocht moeten worden. Zo worden onder andere genoemd: zonne-energie op daken, in ramen of op gevels, windmolens op zee, waterstof en kernenergie.

2.2.3 Wijze van participeren

Aan de mensen die aangegeven hebben ergens bij betrokken te willen worden, is gevraagd naar de manier waarop zij betrokken willen worden.

Manieren waarop een derde of meer van de respondenten betrokken of geïnformeerd zouden willen worden, zijn hieronder opgesomd:

• •

  63% wil graag via een e-mail of brief over het mogelijke windinitiatief geïnformeerd of betrokken worden door de initiatiefnemers van het windinitiatief.

• •

  55% wil betrokken of geïnformeerd worden via informatieavond(en) voor omwonenden.

• •

  39% wil via een transparant systeem voor het behandelen van vragen en klachten betrokken en/of geïnformeerd worden.

• •

  33% wil via een duidelijk aanspreekpunt bij het windinitiatief betrokken en/of geïnformeerd worden.

Het was mogelijk om bij deze vraag ook ‘anders, namelijk’ in te vullen. Van de 10% die hier een antwoord invulde, gaf de helft aan geen windmolens in de gemeente te willen.

Ongeveer 130 respondenten gaven een ander inhoudelijk antwoord op de vraag. Een antwoord dat vaker genoemd werd, is dat respondenten door de gemeente geïnformeerd of betrokken willen worden en niet door een commerciële partij die volgens deze respondenten helemaal geen rekening houdt met belangen van inwoners. Informatie zou gedeeld kunnen worden via online bijeenkomsten of een online discussieforum, of via het huis-aan-huisblad. Sommige respondenten willen via een referendum over windmolens betrokken worden. Ook is vaker genoemd dat respondenten vinden dat direct omwonenden betrokken zouden moeten worden.

Tabel 6 Vraag 12: Op welke manier wilt u door initiatiefnemers van windinitiatieven geïnformeerd of betrokken worden? Meerdere antwoorden mogelijk. (n=3.091 - gesorteerd van groot naar klein)

2.2.4 Verdeling opbrengsten

Vervolgens is aan de respondenten gevraagd hoe zij vinden dat de opbrengsten van een windmolen verdeeld zouden moeten worden. Respondenten konden meerdere antwoorden aankruisen. Hieronder leest u de drie opties die door de meeste respondenten aangekruist zijn:

• •

  44% van de respondenten is van mening dat omwonenden korting zouden moeten krijgen op de stroomprijs, afhankelijk van de afstand tot de windmolens.

• •

  39% vindt dat een deel van de opbrengsten ten goede moet komen aan alle inwoners van de gemeente door bijvoorbeeld te investeren in gezamenlijke acties voor het besparen en/of zelf opwekken van energie.

• •

  36% vindt dat een deel van de opbrengsten in een fonds voor direct omwonenden gestort moet worden, dat aangewend kan worden voor bijvoorbeeld de verduurzaming van hun huis.

Bij deze vraag heeft 18% van de respondenten het open invulveld bij ‘Anders, namelijk’ ingevuld. Hierbij hebben zo’n 280 respondenten aangegeven geen windmolens in de gemeente te willen en deze vraag daarom niet te kunnen beantwoorden. Meerdere respondenten geven bovendien aan deze vraag niet relevant te vinden omdat deze discussie helemaal niet speelt als er geen windmolens komen.

Tabel 7 Vraag 13: Hoe vindt u dat de opbrengsten van een windmolen verdeeld zouden moeten worden? Meerdere antwoorden mogelijk. (n=3.374 - gesorteerd van groot naar klein)

2.3 Inpassing in het landschap

In de vragenlijst zijn twee open vragen gesteld over de inpassing van windmolens in het landschap. Voorafgaand aan deze vragen is een korte toelichting opgenomen:

Vraag 14: Wat is volgens u een plek in de gemeente Bronckhorst waar geen windmolens mogen komen?

In een open vraag is gevraagd wat volgens mensen een plek is waar geen windmolens moeten komen. We vatten de vaker genoemde antwoorden hieronder samen:

• •

  Nergens in de gemeente: bijna 1.200 keer is geantwoord dat er nergens in de gemeente plek is voor windmolens.

• •

  Niet dichtbij woningen of een dorp(s)kern: zo’n 900 respondenten hebben aangegeven dat er dichtbij woningen geen windmolens mogen komen. Sommigen noemen niet binnen een straal van 3 of 5 kilometer van bebouwing, anderen geven aan niet binnen een straal van een x aantal kilometers keer de tiphoogte van de windmolen.

• •

  Niet in natuur- of recreatiegebied: Ook geven bijna 700 respondenten aan dat windmolens zeker niet in een natuur- of recreatiegebied geplaatst mogen worden. Herhaaldelijk wordt het bijzondere coulisselandschap van de gemeente Bronckhorst benoemd en geven respondenten aan dat windmolens dit bijzondere landschap zullen aantasten.

• •

  Niet langs de IJssel: tot slot hebben zo’n 100 respondenten aangegeven dat windmolens niet langs de IJssel geplaatst mogen worden.

Vraag 15: Wat is volgens u een plek in de gemeente Bronckhorst waar wel windmolens mogen komen?

We hebben ook gevraagd wat voor mensen wel een acceptabele plek is voor windmolens in de gemeente Bronckhorst. Net als bij de voorgaande open vragen wordt hier ook door een groep van bijna 1.100 respondenten aangegeven dat er nergens een plek is voor windmolens in de gemeente. Sommigen geven aan dat beter gezocht kan worden naar een plek op zee waar windmolens geplaatst kunnen worden en waar alle inwoners in kunnen participeren.

Locaties binnen de gemeente die vaker genoemd worden als plek waar wel windmolens zouden mogen komen, zijn:

• •

  Op industrieterreinen: dit antwoord is door zo’n 300 respondenten gegeven.

• •

  Langs de IJssel: zo’n 300 respondenten geven aan dat de windmolens wel langs de IJssel zouden mogen staan.

• •

  Op grote open plekken of vlakten, met zo min mogelijk bebouwing: ruim 200 respondenten vinden windmolens op grote open plekken waar weinig mensen wonen een geschikte locatie.

• •

  Langs snelwegen of spoorlijnen: zo’n 75 respondenten vinden dat windmolens langs snelwegen of spoorlijnen zouden mogen komen.

2.3.1 Hoogte en aantal windmolens

Bij het plaatsen van windmolens zijn er verschillende opties. Ook bij deze vraag is in de vragenlijst een korte toelichting opgenomen.

Gevraagd is waar de voorkeur van respondenten naar uit gaat. 44% geeft aan dat geen van beide opties de voorkeur heeft. 22% geeft de voorkeur aan ‘minder windmolens, maar dan wel hoge windmolens’, 11% heeft de voorkeur voor ‘meer windmolens, maar dan wel lage windmolens’, 18% heeft hierover geen mening, 5% geeft aan ander antwoord.

Tabel 8 Vraag 16: Waar gaat uw voorkeur naar uit als het gaat om windmolens? (n=3.355)

Bij de antwoordmogelijkheid ‘Anders, namelijk ...’ is, zoals ook bij andere open vragen, meerdere malen genoemd dat mensen sowieso geen windmolens willen. Verder geeft een aantal respondenten aan dat er eerst naar alternatieven gezocht moet worden. Ook geven mensen aan geen keuze te kunnen maken omdat dit afhankelijk is van factoren die nog niet bekend zijn zoals locatie, precieze aantallen en precieze hoogte van de windmolens.

Aangezien die gegevens niet bekend zijn, vinden sommige respondenten het lastig de vraag te beantwoorden.

2.3.2 Clustering of spreiding van windmolens

We hebben mensen ook een vraag voorgelegd over clustering van mogelijke windmolens. Gaat de voorkeur uit naar één locatie met meer windmolens bij elkaar of meerdere locaties? De grootste groep, 33%, heeft hierover geen mening of weet het niet, 27% geeft de voorkeur aan alle windmolens bij elkaar op één locatie, 15% geeft de voorkeur aan een aantal windmolens verspreid over drie locaties en 9% geeft de voorkeur aan een aantal windmolens verspreid over twee locaties. 15% geeft aan een andere voorkeur te hebben dan hier wordt genoemd.

Tabel 9 Vraag 17: Windmolens moeten altijd in een cluster worden neergezet. De provincie Gelderland sluit alleenstaande windmolens uit. Stel dat er windmolens komen, wat heeft dan uw voorkeur? (n=3.345)

We lezen dat ook bij de reacties bij ‘Anders, namelijk...’ (33% heeft hier iets ingevuld) terug: veel respondenten geven aan de vraag niet te kunnen beantwoorden omdat het afhankelijk is van het aantal per locatie, de hoogte, de gekozen locatie et cetera. Factoren die niet bekend zijn, waarover informatie op dit moment ontbreekt en waardoor het voor sommige respondenten onmogelijk was om deze vraag te beantwoorden. Zoals ook bij eerdere vragen heeft de grootste groep bij deze vraag aangegeven helemaal geen windmolens in de gemeente Bronckhorst te willen.

2.4 Gezondheid

Vervolgens zijn enkele mogelijk schadelijke neveneffecten van windmolens genoemd en is gevraagd in hoeverre mensen zich hierover zorgen maken.

In de figuur hieronder zijn de resultaten weergegeven. De meeste mensen maken zich zorgen over de schadelijkheid van het (laagfrequente) geluid van windmolens: 56% maakt zich hierover veel zorgen, 18% een beetje zorgen. 53% maakt zich veel zorgen over de mogelijkheid dat draaiende windmolens hen ’s nachts uit hun slaap houden. 17% maakt zich hierover een beetje zorgen. De helft maakt zich veel zorgen over de mogelijkheid dat dieren geraakt kunnen worden door de wieken van windmolens, 20% maakt zich hierover enige zorgen.

We hebben ook nog een analyse gemaakt van het aandeel respondenten dat zich over alle 5 items ‘veel zorgen’ maakt (zij die overal ‘veel zorgen’ aangekruist hebben). In totaal maakt 26% van de respondenten zich veel zorgen over alle genoemde items.

Figuur 2 Vraag 18: In hoeverre maakt u zich wel of geen zorgen over onderstaande zaken? - % (n=3.344 / gesorteerd op % veel zorgen)

Andere aandachtspunten windenergie en gezondheid

Vervolgens is in een open vraag nog gevraagd of mensen andere aandachtspunten voor wat betreft windenergie en gezondheid hebben.

Op deze vraag hebben 1.471 respondenten een antwoord gegeven. Hieronder zijn de vaker genoemde aandachtspunten samengevat:

• •

  Zorg dat omwonenden en bewoners bijtijds betrokken en geïnformeerd worden, luister naar hen, wees transparant en eerlijk, en zorg dat de belangen van hen écht worden meegenomen. Er wordt benoemd dat het nu lijkt dat de inwoners geen keuze meer hebben, en dat het plaatsen van de windmolens sowieso al besloten is.

• •

  Houd bij de keuze van de plek voor plaatsing aandacht voor de impact op het landschap (horizonvervuiling), de natuur, het woon-leefklimaat van bewoners en de leefbaarheid in de gemeente.

• •

  Meerderen benoemen dat ze zich zorgen maken om het verminderde woongenot en de waardedaling van hun woning.

• •

  Blijf aandacht houden voor de afstand tussen de windmolens en de woningen, mede in relatie tot de hoeveelheid en de hoogte van de windmolens.

• •

  Houd aandacht voor het welbevinden van de bewoners, windmolens kunnen invloed op de psychische gezondheid van mensen hebben, zoals stress, hoofdpijn, onrust, overlast of depressiviteit, mede als gevolg van natuuraantasting. Respondenten benoemen dat ze al stress krijgen van het idee dat er überhaupt plannen voor windenergie in de regio zijn (en door het versturen van deze vragenlijst).

• •

  Er wordt benoemd dat de gemeente, of meer overkoepelend de overheid, meer zou moeten kijken naar wat er in andere landen gebeurt op het gebied van de ontwikkeling van duurzame energie. Duitsland wordt meermaals als reflectiekader benoemd, hoe het wel moet (kernenergie), maar ook hoe het niet moet (windmolens te dicht bij woningen).

• •

  De productie van de onderdelen van materialen van de windmolens, alsmede het hergebruik hiervan, wordt in twijfel getrokken. Hoe schadelijk is dit voor het milieu?

Verder benoemen nog vele respondenten dat ze überhaupt tegen windmolens in de gemeente Bronckhorst of in de Achterhoek in zijn geheel zijn. Velen benoemen dat ze hier wonen vanwege de rust en de natuur. Er zou daarnaast veel meer gekeken moeten worden naar (duurzame) alternatieven en naar (wetenschappelijk) onderzoek van de (negatieve) (gezondheids)gevolgen van windmolens. Er is nog veel onduidelijkheid bij bewoners over de kosten versus de baten van windmolens. Men benoemt dat windmolens veelal te dicht op woonhuizen geplaatst worden, waarbij er geen aandacht is voor het menselijke aspect (enkel het economische).

2.5 Belangrijke aspecten

Tot slot is aan respondenten een aantal aspecten rondom windmolens / windinitiatieven voorgelegd en gevraagd in welke mate zij deze belangrijk of niet belangrijk vinden. De resultaten van de gemeente totaal zijn weergegeven in onderstaande figuur. De resultaten uitgesplitst naar antwoordcategorieën en kernen vindt u op de volgende pagina.

Hieronder zijn de vier aspecten opgesomd die door meer dan drie kwart van de respondenten (heel) belangrijk gevonden worden, mochten er windmolens komen in de gemeente:

• •

  83% vindt het (heel) belangrijk dat dat er aandacht is voor natuur (onderzoek naar effecten op dieren, zwartgelakt rotorblad, kleur van windmolen etc.).

• •

  82% vindt het (heel) belangrijk dat het goed in het landschap past.

• •

  79% vindt het (heel) belangrijk dat windmolens ver van de bebouwing af geplaatst worden.

• •

  77% vindt het (heel) belangrijk dat de gemeente de mogelijkheden onderzoekt voor samenwerking met buurgemeentes.

Figuur 3 Vraag 21: In welke mate vindt u onderstaande aspecten wel of niet belangrijk? – gemeente totaal – % (heel) belangrijk (n=3.320)

Aan respondenten is in een open vraag gevraagd of ze ook nog andere voorwaarden voor windmolens binnen de gemeentegrenzen van de gemeente Bronckhorst hebben.

Andere voorwaarden die vaker genoemd worden zijn:

• -

  Alternatieven voor wind onderzoeken: eerst moet gekeken worden naar alternatieven voor windenergie via windmolens. Bijvoorbeeld naar (meer) zonnepanelen op daken of kernenergie.

• -

  Inwoners betrekken bij en informeren over het proces: veel opmerkingen gaan over het belang van het betrekken en informeren van omwonenden en andere betrokkenen bij het proces. Zowel bij de besluitvorming over eventuele windmolens als bij de uitwerking van de kosten en baten ervan. Veel respondenten vinden het belangrijk dat er goed onderzoek gedaan wordt naar de kosten en baten.

• -

  Gedegen onderzoek naar gezondheidsrisico’s: veel respondenten vinden het belangrijk dat er goed onderzoek wordt gedaan naar de eventuele gezondheidsrisico’s van windturbines en dat de uitkomsten van zo’n onderzoek meewegen in de besluitvorming.

• -

  Compensatie voor de omwonenden: als er windmolens zouden komen, dan vinden veel respondenten dat er een compensatie beschikbaar moet worden gesteld voor bijvoorbeeld waardedaling van huizen. Ook wordt een opkoopregeling genoemd.

3 In gesprek met belanghebbenden

3.1 Inleiding

In de periode februari en maart 2021 hebben we groepsgesprekken gevoerd met belanghebbenden in de gemeente Bronckhorst. Dit waren ondernemersverenigingen en een toeristisch platform, energiecoöperaties, dorpsraden en -belangenorganisaties, actiegroepen, grondeigenaren, natuur-, milieu- en landschapsorganisaties en uitvoeringsorganisaties als het waterschap en een woningcoöperatie. In bijlage E is een overzicht opgenomen van de belanghebbenden die aan een groepsgesprek hebben deelgenomen.

De gesprekken hebben we gevoerd om de resultaten van het online onderzoek onder de inwoners van gemeente Bronckhorst te verdiepen. Gedurende de gesprekken hebben we enkele van deze resultaten gedeeld. De focus van de gesprekken lag vooral op het zoeken naar randvoorwaarden voor het eventueel plaatsen van windmolens die voor de verschillende belanghebbenden relevant en van belang zijn.

Deze kwalitatieve verdieping levert een indicatie op van welke voorwaarden belanghebbenden stellen aan eventuele windmolens, maar geeft ook (nogmaals) de zorgen van de belanghebbenden weer.

Analyse van de groepsgesprekken

In de analyse zijn de suggesties van de diverse belanghebbenden geordend naar voor- en tegenstanders van windmolens in de gemeente Bronckhorst, en naar randvoorwaarden voor mogelijke plaatsing en randvoorwaarden voor het proces. In de afbeelding op de volgende pagina is ter illustratie een analyse-overzicht weergegeven.

In dit hoofdstuk beschrijven we de diversiteit aan suggesties voor randvoorwaarden voor eventuele windmolens in de gemeente Bronckhorst. We gaan eerst in op de weerstand tegen het te voeren gesprek, die bij diverse belanghebbenden leeft. Vervolgens schetsen we de randvoorwaarden die in de gesprekken genoemd zijn.

Figuur 4 Illustratie van het analyseschema van de groepsgesprekken met een voorbeeld uitsnede van enkele Post-its

3.2 Weerstand om te participeren

Bij het organiseren van de gesprekken blijkt, net als gedurende de uitvraag van de bewonersenquête, dat er weerstand is tegen het onderzoek; veel organisaties willen het gesprek niet met ons voeren. Sommige vanuit de gedachte dat hun visie al bij de gemeente bekend is, andere omdat ze het vanwege verdeeldheid in hun achterban onmogelijk vinden om als vertegenwoordiger op te treden. Vooral bovenlokale organisaties geven aan niet mee te willen doen vanwege andere prioriteiten.

Ook bij degenen die wel met ons als onderzoekers in gesprek gaan, gaat dit niet altijd van harte: vooral tegenstanders van windmolens in de gemeente Bronckhorst willen eigenlijk ook niet over de kaders hiervoor praten. Met name vanuit de bewonersbelangengroepen en actiegroepen is er veel wantrouwen richting de gemeente. Men heeft het gevoel te laat betrokken te worden, niet of onjuist geïnformeerd te worden en vertrouwt er niet op dat de gemeenteraad voor hun belangen opkomt. Informatieavonden worden wel gewaardeerd door verschillende belanghebbenden.

3.3 Randvoorwaarden

De zorg om impact van windmolens op de gezondheid van mensen en dieren leidt ertoe dat zowel voor- als tegenstanders randvoorwaarden willen stellen aan de mogelijke plaatsing van windmolens in de gemeente Bronckhorst.

Voorstanders van windmolens

Verschillende organisaties onderschrijven het belang van de energietransitie en gaan er vanuit dat voor de opwek van duurzame energie windturbines noodzakelijk zijn. Zij vinden wel dat ontwikkelaars en overheden zich aan wettelijke kaders moeten houden. Denk hierbij aan normen voor gezondheid, maar ook voor het behoud van natuur en landschap. Zij pleiten voor clusters van windturbines op locaties langs infrastructuur en industrie.

Daarnaast geven ze aan dat dit bovenlokaal afgewogen moet worden, op niveau van de energieregio (RES Achterhoek), op provinciaal of op landelijk niveau. In het licht van de natuur- en landschapswaarde van de gemeente Bronckhorst zien zij eigenlijk geen geschikte locatie binnen de gemeente voor windturbines.

Anderen zijn voor een fijnmazig netwerk van kleine windmolens, met een hoogte van maximaal 25 meter. Zij zouden graag zien dat bedrijven op eigen terrein, net als boeren, kleine windmolens mogen plaatsen. Deze zouden dan vooral energie moeten opwekken voor het eigen bedrijf.

Tegenstanders van windmolens

Belanghebbenden die geen windmolens in de gemeente Bronckhorst willen, hebben diverse randvoorwaarden genoemd voor als ze er tóch zouden moeten komen. Zij stellen enerzijds randvoorwaarden aan het proces van besluitvorming en anderzijds aan de plaatsing in de gemeente.

Randvoorwaarden aan het proces

Zo vinden sommige stakeholders dat het besluit over kaders voor wind, dat in Bronckhorst de komende maanden in de gemeenteraad besproken wordt, pas genomen kan worden als er een twee derde meerderheid voor is. Zij bepleiten ook bewonersbetrokkenheid in het gehele traject van besluitvorming over mogelijke plaatsing van windmolens in 2022.

Diverse belanghebbenden vinden dat bewoners goed geïnformeerd en betrokken moeten worden in dat besluitvormingsproces. De gemeente zou moeten opkomen voor de belangen van burgers en deze moeten verdedigen in RES-verband en naar de provincie. Een onafhankelijke kwartiermaker zou de samenwerking tussen bewoners en gemeente hierin kunnen begeleiden en verbeteren. Een visualisatie op schaal zou in het besluitvormingsproces een rol moeten spelen volgens sommige belanghebbenden. De gemeente zou ook een goede relatie met de andere gemeenten die vallen binnen dezelfde energieregio moeten onderhouden en contact moeten houden met andere energieregio’s. Diverse stakeholders vinden dat de gemeente eerst alternatieven voor het opwekken van energie, zoals zonne-energie op daken, verticale molens of biogas, nader moeten verkennen, voordat tot plaatsing van windmolens besloten wordt. Daarnaast wordt gewezen op het importeren van groene energie om plaatsing van windmolens in Bronckhorst te voorkomen. Ook investeren in windmolens op zee in een afkoopregeling of kernenergie worden genoemd als strategieën om opwek van energie via windmolens in Bronckhorst onnodig te maken.

Tenslotte wijzen diverse stakeholders op de ambities zoals verwoord in het toeristisch beleid; bij de besluitvorming over kaders voor windenergie moet rekening gehouden worden met andere vastgestelde beleidskaders.

Randvoorwaarden voor plaatsing

Als het gaat om randvoorwaarden voor de plaatsing van eventuele windmolens in de gemeente Bronckhorst, wordt de gewenste afstand van turbines tot woningen, natuur en landschap door verschillende stakeholders genoemd: tienmaal de tiphoogte van de molen ofwel 2,5 à 3 kilometer. Dan zou er geen directe schade voor omwonenden zijn. Daarnaast zijn natuur- en landschapswaarden dan geborgd, hoewel de impact voor sommige dieren, zoals trekvogels, groot blijft.

Een gezondheidseffectrapportage zou voorafgaand aan de plaatsing moeten worden opgesteld, aldus enkele bewonersorganisaties. Zij maken zich zorgen om de impact van geluid en slagschaduwen op de gezondheid van bewoners. Maar ook om de impact van windmolens op dieren. Men vindt dat de gemeente zich aan het voorzorgsbeginsel voor gezondheid moet houden. Europese normen hiervoor zouden de leidraad voor randvoorwaarden op gezondheidsimpact moeten zijn.

Verschillende belanghebbenden geven aan dat ze lokale participatie en eigenaarschap van windmolens belangrijk vinden. Sommigen willen 20% van de opbrengst maatschappelijk aanwenden voor het gebied, anderen noemen 50% hiervoor. Voorwaarde hierbij voor sommigen is dat iedereen financieel zou moeten kunnen participeren, dus ook mensen met een smalle beurs. De gemeente zou hieraan moeten meefinancieren. Naast participatie wordt fondsvorming om de schade en negatieve impact te vergoeden voor direct omwonenden, door bijna alle belanghebbenden genoemd. Men is bezorgd over de waardedaling van woningen, impact op toerisme en ondernemers in deze branche en natuur en landschap.

Financiële transparantie wordt ook genoemd als een randvoorwaarde voor plaatsing: helderheid en openheid over eigenaarschap van de windturbines en over de verdeling van de opbrengsten en de kosten ervan is wenselijk. Buitenlandse investeerders die in de gemeente Bronckhorst een windmolen neerzetten of doorverkoop van opgewekte energie aan datacentra zien verschillende stakeholders als ongewenst. Een enkele belangenbehartiger geeft aan dat er vooraf bepaald moet worden wat het minimale rendement moet zijn.

Verschillende stakeholders bepleiten clustering van enkele hoge windmolens om zo de doelstelling voor opwek te realiseren. Anderen vinden een fijnmazig netwerk van kleinere windmolens beter passen in het landschap. Zij vinden dat de netbeheerder het elektriciteitsnet het netwerk moet aanpassen zodat deze fijnmazigheid mogelijk wordt. Zij vinden ook dat de gemeente zich niet moet aanpassen aan de wensen hieromtrent van de netwerkbeheerder.

4 Tot slot

In dit hoofdstuk blikken we terug op de resultaten van het online onderzoek onder inwoners en de groepsgesprekken met belanghebbenden.

Kaders voor wind vanuit inwoners

Onduidelijkheid over het proces

Uit de opmerkingen die in de vragenlijst door veel respondenten zijn gemaakt, concluderen we dat er bij veel inwoners onduidelijkheid heerst over het proces rondom windenergie in de gemeente. Een deel van de inwoners geeft aan dat dit onderzoek en de vraagstelling ervan impliceert dat er al een besluit ligt dat er windmolens in de gemeente gaan komen. Dit terwijl er, aldus inwoners, pas na 2022 over windmolens een besluit genomen gaat worden. Ook vragen veel respondenten zich af waarom niet eerst de vraag aan inwoners is voorgelegd of ze überhaupt wel windmolens in de gemeente willen. Ondanks de toelichting in de uitnodigingsbrief is het kennelijk voor veel inwoners onvoldoende duidelijk waarom de gemeente op dit moment werkt aan kaders voor windenergie. We adviseren dan ook dat de gemeente aandacht blijft besteden aan het informeren van inwoners over het proces en duidelijk(er) maakt welke plaats dit proces om te komen tot kaders voor wind heeft in relatie tot het proces van de RES Achterhoek.

Positief over energietransitie maar niet over windmolens in Bronckhorst

We zien dat het merendeel van de inwoners positief staan tegenover de energietransitie echter, over het opwekken van energie met behulp van windmolens is men minder positief: 64% staat hier (zeer) negatief tegenover.

Participatie: Inwoners willen graag mee denken en adviseren rondom windinitiatieven

Ruim twee derde van de inwoners vindt het belangrijk om mee te kunnen denken en advies te kunnen geven over mogelijke windinitiatieven in de gemeente. Met name willen ze meedenken over het bepalen van de locatie(s) van eventuele windmolens, de inpassing van windmolens in het landschap, het bepalen van het aantal windmolens en het bepalen van de hoogte van windmolens.

Inpassing in het landschap: geen aantasting van de natuur en niet dichtbij woningen

Veel respondenten geven aan nergens in de gemeente windmolens te willen. Als ze er komen dan willen inwoners deze niet dichtbij woningen of een dorp(s)kern en ook niet in natuur- of recreatiegebieden. Herhaaldelijk noemen respondenten het bijzondere coulisselandschap van de gemeente Bronckhorst en geven ze aan dat windmolens dit bijzondere landschap zullen aantasten. Vaker genoemde plaatsen waar wel windmolens geplaatst zouden kunnen worden zijn industrieterreinen, langs de IJssel of op grote open plekken of vlakten, met zo min mogelijk bebouwing.

Gezondheid: Zorgen over gezondheid zijn groot, meeste zorgen over mogelijke schadelijkheid van geluid

Veel respondenten maken zich veel zorgen over mogelijke negatieve gezondheidseffecten van windmolens. 26% van de respondenten maakt zich over alle genoemde mogelijke effecten veel zorgen. De grootste groep maakt zich zorgen over de mogelijke gezondheidsschade door het (laagfrequente) geluid van windmolens. Andere punten van zorg zijn de mogelijkheid dat ze ’s nachts door draaiende windmolens uit hun slaap worden gehouden en de mogelijkheid dat dieren geraakt kunnen worden door de wieken van de windmolens.

Ook vinden de respondenten dat de gemeente rekening moet houden met de angst van inwoners dat de waarde van hun huis zal dalen door de komst van windmolens en dat ook het woonplezier in de gemeente lager wordt. Het verminderde woonplezier levert volgens hen een negatieve invloed op de psychische gezondheid van bewoners: ze krijgen er stress van. Beter zou het volgens de inwoners zijn als de gemeente goed kijkt naar wat er in andere landen gebeurt op het gebied van de ontwikkeling van duurzame energie. Daarbij zou er ook oog moeten zijn voor de productie van windmolens die in hun ogen niet duurzaam en schadelijk voor het milieu is.

Houd rekening met de natuur en inpassing in het landschap en plaats geen windmolens dichtbij huizen

Bij het opstellen van kaders voor wind adviseren we om rekening te houden met de aspecten die door een groot deel van de respondenten (zeer) belangrijk zijn: effecten van windmolens op de natuur (onderzoek naar effecten op dieren, zwartgelakt rotorblad, kleur van windmolen et cetera.), de inpassing ervan in het landschap en dat windmolens ver van de bebouwing af geplaatst worden. Daarnaast vinden veel respondenten het belangrijk dat de gemeenten mogelijkheden onderzoek naar (meer) samenwerking met buurgemeentes. In de opmerkingen wordt vaker genoemd dat inwoners anders bang zijn dat buurgemeenten windmolens op gemeentegrenzen zetten. Onderlinge samenwerking tussen buurgemeenten zou tot beter (of andere) locaties kunnen leiden.

Kaders voor wind vanuit belanghebbenden

Gezien de inbreng van belanghebbenden in de groepsgesprekken, kunnen we constateren dat er veel randvoorwaarden gesteld worden aan mogelijke plaatsing van windmolens in de gemeente Bronckhorst.

Het bepalen van kaders voor wind in de gemeente Bronckhorst vergt nog verschillende stappen als het gaat om de inhoud, maar vooral als het gaat om de relatie tussen de gemeente en haar bewoners en andere belanghebbenden. Momenteel kenmerkt wantrouwen bij sommige stakeholders deze relatie. Het proces om tot besluiten te komen zou daar prioriteit aan moeten geven.

We adviseren de gemeenteraad om in het verbeteren van de relatie met de verschillende stakeholders te investeren. Ga door met het samen verrijken van de kennis over de randvoorwaarden voor windmolens, stel ze vast in de gemeenteraad en verwoordt deze in het RES-verband.

Blijkbaar worden inspanningen op het gebied van kennisdeling over de energietransitie onvoldoende gezien en is hier extra investering op nodig. Informatieavonden worden gewaardeerd. Blijf transparant over voor wie welke opwek noodzakelijk is. Ook de rollen en verantwoordelijkheden in dit proces zijn momenteel nog niet duidelijk voor iedereen.

Tenslotte

Zowel in het online onderzoek onder inwoners als in de gesprekken met belanghebbenden komt naar voren dat een deel van de respondenten niet altijd goed geïnformeerd lijkt te zijn. Ze baseren hun kritiek of mogelijke oplossingen op onjuiste bronnen. Het samen optrekken op zoek naar relevante feiten en kennis verdient aanbeveling.

Al met al zien we dat respondenten en belanghebbenden op alle vlakken (participatie, inpassing in het landschap en gezondheid) veel voorwaarden stellen aan windenergie.

Bijlage A Vragenlijst online onderzoek inwoners

Bijlage B Online onderzoek inwoners – Achtergrondkenmerken ongewogen

In onderstaande tabellen zijn de achtergrondkenmerken van de respondenten weergegeven. De resultaten zijn ongewogen weergegeven.

Tabel 10 Respons naar geslacht

Tabel 11 Respons naar leeftijd

Tabel 12 Respons naar woonplaats

Tabel 13 Respons naar type woning

Tabel 14 Respons naar hoogst afgeronde opleiding met een diploma

Bijlage C Online onderzoek inwoners – Resultaten naar gebieden

In deze bijlage zijn de resultaten gepresenteerd naar gebieden in de gemeente. In de tabellen zijn alleen gebieden opgenomen waarvan de respons groot genoeg is om betrouwbare uitspraken te doen. We hanteren hierbij de richtlijnen van VNG Realisatie bij de burgerpeilingen. Gegevens op lager niveau dan gemeenten (bijvoorbeeld buurten of wijken) worden vermeld bij een betrouwbaarheidsniveau van 82% en een foutenmarge van 5%.

De cijfers in de tabellen betreffen gewogen resultaten.

Tabel 15 Vraag 6: Hoe staat u in het algemeen tegenover de energietransitie in Nederland? (%)

Tabel 16 Vraag 7: Hoe noodzakelijk vindt u het dat de gemeente Bronckhorst zelf aan de slag gaat met de energietransitie?

Tabel 17 Vraag 8: Hoe staat u tegenover het opwekken van energie met behulp van windmolens in de gemeente Bronckhorst?

Tabel 18 Vraag 9a: Dat ik kan meedenken en advies kan geven bij mogelijke windinitiatieven in mijn gemeente - %

Tabel 19 Vraag 9b: Dat ik kan investeren in mogelijke windinitiatieven in mijn gemeente en er zo geld aan kan verdienen - %

Tabel 20 Vraag 9c: Dat ik mede-eigenaar kan worden van mogelijke wind-initiatieven in mijn gemeente bijvoorbeeld via een lokale energiecoöperatie - %

Tabel 21 Vraag 10: Stel dat er windmolens komen, waar zou u zelf bij betrokken willen worden? Meerdere antwoorden mogelijk. (% - gesorteerd van groot naar klein)

Tabel 22 Vraag 12: Op welke manier wilt u door initiatiefnemers van windinitiatieven geïnformeerd of betrokken worden? Meerdere antwoorden mogelijk. (% - gesorteerd van groot naar klein)

Tabel 23 Vraag 13: Hoe vindt u dat de opbrengsten van een windmolen verdeeld zouden moeten worden? Meerdere antwoorden mogelijk. (% - gesorteerd van groot naar klein)

Tabel 24 Vraag 16: Waar gaat uw voorkeur naar uit als het gaat om windmolens? - %

Tabel 25 Vraag 17: Windmolens moeten altijd in een cluster worden neergezet. De provincie Gelderland sluit alleenstaande windmolens uit. Stel dat er windmolens komen, wat heeft dan uw voorkeur?

Tabel 26 Vraag 18: In hoeverre maakt u zich wel of geen zorgen over onderstaande zaken?

Tabel 27 Vraag 18: In hoeverre maakt u zich wel of geen zorgen over onderstaande zaken?

Tabel 28 Vraag 18: In hoeverre maakt u zich wel of geen zorgen over onderstaande zaken?

Tabel 29 Vraag 18: In hoeverre maakt u zich wel of geen zorgen over onderstaande zaken?

Tabel 30 Vraag 18: In hoeverre maakt u zich wel of geen zorgen over onderstaande zaken?

Tabel 31 Vraag 18: In hoeverre maakt u zich wel of geen zorgen over onderstaande zaken? – % inwoners dat op alle stellingen ‘veel zorgen’ heeft aangekruist

Tabel 32 Vraag 20: Dat er aandacht is voor natuur (onderzoek naar effecten op dieren, zwartgelakt rotorblad, kleur van windmolen etc.) (%)

Tabel 33 Vraag 20: Dat het goed in het landschap past (%)

Tabel 34 Vraag 20: Dat de windmolens ver van de bebouwing af geplaatst worden (%)

Tabel 35 Vraag 20: Dat de gemeente de mogelijkheden onderzoekt voor samenwerking met buurgemeentes (%)

Tabel 36 Vraag 20: Dat de windmolens in bepaalde gevallen stil gezet worden (%)

Tabel 37 Vraag 20: Dat het een kleinschalig windpark wordt (%)

Tabel 38 Vraag 20: Dat uitgezocht wordt hoe de knipperende rode lampen ’s nachts de minste overlast bezorgen (%)

Tabel 39 Vraag 20: Dat de windmolens niet te hoog mogen zijn (%)

Tabel 40 Vraag 20: Dat een lokale energiecoöperatie eigenaar is van het windpark (%)

Bijlage D Online onderzoek inwoners – Resultaten vraag 6 t/m 8 naar leeftijd

In deze bijlage zijn de resultaten van enkele vragen uitgesplitst naar leeftijd weergegeven. De cijfers in de tabellen betreffen gewogen resultaten.

In vet zijn significante verschillen ten opzichte van de andere leeftijdsgroepen gemarkeerd.

Tabel 41 Vraag 6: Hoe staat u in het algemeen tegenover de energietransitie in Nederland? (%)*

* Bij de uitsplitsing naar leeftijd is de antwoordcategorie ‘weet niet / geen mening’ niet meegenomen.

Tabel 42 Vraag 7: Hoe noodzakelijk vindt u het dat de gemeente Bronckhorst zelf aan de slag gaat met de energietransitie? (%)*

Tabel 43 Vraag 8: Hoe staat u tegenover het opwekken van energie met behulp van windmolens in de gemeente Bronckhorst? (%)

Bijlage E Geïnterviewde belanghebbenden

Groepsgesprek 1: ondernemersverenigingen

• •

  BKB Steenderen (2 personen)

• •

  Steenderse ondernemersvereniging

Groepsgesprek 2: Dorpsbelangen 1

• •

  Dorpsraad Hummelo (2 personen)

• •

  Dorpsraad Drempt

• •

  Dorpsraad Keppel Eldrik

Groepsgesprek 3: Dorpsbelangen 2

• •

  Dorpsraad Halles belang

• •

  Dorpsraad Vordens belang

• •

  Dorpsraad Toldieks belang

• •

  Dorpsraad Halle-Heide

Groepsgesprek 4: Landschap, natuur en milieu

• •

  Geldersch Landschap en Kasteelen

• •

  Het Steenders Landschap

• •

  Natuurmonumenten Gelderland (spraken ook namens IVN midden Achterhoek)

Groepsgesprek 5: Uitvoeringspartijen

• •

  Waterschap Rijn & IJsel

• •

  Pro Wonen

Groepsgesprek 6: Energiecoöperaties

• •

  BoeN

• •

  Agem

• •

  De Groene Draad

Groepsgesprek 7: Actiegroepen

• •

  Natuurlijk Landschap Heidenhoek

• •

  Tegenwind Oude IJssel (3 personen)

• •

  Bronckhorst windturbine vrij

• •

  Windmolens Drempt

• •

  NLse Vereniging Omwonenden Windturbines (NLVOW)

• •

  Stichting Tegenwind Keppel en Eldrik

• •

  Op en Um ’t Hengelse Zand

Groepsgesprek 8: Landbouworganisaties

• •

  LTO West-Achterhoek (2 personen)

Groepsgesprek 9: Toeristische platforms

• •

  TPHK (telefonisch)

Bijlage 2: Witteveen+Bos. Windpotentiescan gemeente Bronckhorst

1 INLEIDING

1.1 Projectachtergrond

In het Klimaatakkoord heeft Nederland zich tot doel gesteld 35 terawattuur (TWh) aan hernieuwbare stroom op te wekken in 2030. Om deze landelijke opgave te realiseren, hebben de 30 regio’s de taak om elk een Regionale Energiestrategie (RES) op te stellen. Bronckhorst is een gemeente in de RES-regio Achterhoek in de Nederlandse provincie Gelderland. Ook de regio Achterhoek is verplicht haar eigen keuzes voor grootschalig zon en wind in een RES te beschrijven. De Achterhoek streeft naar de opwek van 1,35 TWh, waarvan 0,35 TWh grootschalig zon-op-dak.

De gemeente Bronckhorst heeft de ambitie om energieneutraal te zijn in 2030. In de Routekaart Energieneutraal Bronckhorst 2030 is een actieplan te vinden om samen met inwoners, ondernemers en organisaties aan de slag te gaan met de energie-opgave. De routekaart geeft de kaders aan waaraan initiatieven voor zonneparken moeten voldoen, op welke manier de samenleving wordt betrokken bij plannen en wat de ruimtelijke randvoorwaarden en procedures zijn. Naast zonneparken zijn windmolens noodzakelijk om energieneutraal te zijn in 2030. De kaders voor de inzet van windenergie zijn nog niet afgesproken.

Om de lokale en regionale ambities waar te kunnen maken en tegelijkertijd de situatie en wensen optimaal in te zetten in de gemeente Bronckhorst, is het belangrijk tijdig de kaders voor windenergie vast te stellen. Alleen op die manier kan de gemeente zelf regie houden en lokale voorwaarden stellen voor participatie, gezondheid en landschap. Om deze kaders vast te stellen is eerst duidelijkheid nodig over de potentie voor windenergie in de gemeente Bronckhorst.

In deze rapportage heeft Witteveen+Bos de windpotentie voor de gemeente Bronckhorst in kaart gebracht. Het in kaart brengen van de potentie voor windenergie in de gemeente is gedaan aan de hand van een Windtool. De resultaten van de windpotentiescan zijn in deze rapportage beschreven. Bovendien heeft Witteveen+Bos een verdiepingsslag uitgevoerd voor een aantal windpotentiegebieden. In deze verdiepingsslag is onder andere gekeken naar de impact van geluid en slagschaduw en naar mogelijke beperkingen ten aanzien van natuur en stads- en dorpskernen.

1.2 Leeswijzer

In hoofdstuk 2 zijn de gehanteerde beoordelingscriteria kort toegelicht. Hoofdstuk 3 beschrijft de methodiek van de windpotentiescan. In hoofdstuk 4 is de analyse toegelicht van de windpotentiescan. In hoofdstuk 5 is een verdiepingsslag uitgewerkt van een aantal windpotentiegebieden. In hoofdstuk 6 zijn de kernpunten uit de analyses samengevat in een conclusie.

2 BEOORDELINGSCRITERIA WINDTURBINES

2.1 Inleiding

Dit hoofdstuk beschrijft de beoordelingscriteria die als kader dienen bij de planfase van windturbines. Deze beoordelingscriteria zijn gebaseerd op wettelijke kaders en is de basis van het gebruikte windmodel.

2.2 Natuurgebieden en -richtlijnen

Windturbines kunnen een negatieve impact hebben op het lokale vogel- en vleermuisbestand. In de praktijk maakt men onderscheid in de effecten op gebieden (versnippering, verlies aan natuurgebied, en dergelijke) en soorten (zoals hinder door geluid, barrièrewerking en aanvaringen). Bij effecten op natuurgebieden wordt voornamelijk gekeken naar de Natura 2000-gebieden, het Natuurnetwerk Nederland (NNN) en rustgebieden voor ganzen- en weidevogels. Deze natuurgebieden en soorten zijn beschermd via de Wet natuurbescherming. Daarnaast staan in de provinciale omgevingsverordening aanvullende regels. Zo staat in de Gelderse Omgevingsverordening aangegeven dat het realiseren van windenergie in natuurgebieden in principe is uitgesloten. Wel zijn er enkele uitzonderingen mogelijk. Dat zijn ontwikkelingen van groot openbaar belang én waarvoor - overtuigend gemotiveerd - geen alternatieven bestaan. Realisatie van windenergie in natuurgebieden wordt dan ook niet geadviseerd.

Om windturbines te realiseren nabij natuurgebied, dient de mogelijke impact op flora en fauna onderzocht te worden met onder andere de voortoets en/of een passende beoordeling. Uit deze onderzoeken kunnen ook mitigerende maatregelen volgen zoals het stilzetten van de windturbine op vastgelegde momenten of beperkingen rond de turbinekeuze.

2.3 Hoogtebeperkingen omwille van luchtvaart en defensie

Windturbines kunnen een impact hebben op de werking van radars nabij luchthavens en militaire gebieden. Om deze reden zijn er over een groot gedeelte van Nederland hoogtebeperkingen van kracht. Bij overschrijding van deze hoogtelimieten zal er tijdens het vergunningsproces advies worden gevraagd aan TNO. Daarnaast gelden er ook hoogtebeperkingen nabij luchthavens, in verband met de aan en uitvliegroutes. Afhankelijk van de ashoogte van de windturbine, kunnen deze hoogtelimieten dus een sterk beperkende factor zijn bij de realisatie van windenergie. In de gemeente gelden de hoogtebeperkingen voor de radarstations Volkel en Soesterberg. Hier gelden bouwhoogtebeperkingen van 114 m (Volkel) en 90 m (Soesterberg). Wanneer de bouwhoogtebeperking wordt overschreden dient radarhinderonderzoek te worden uitgevoerd. TNO voert dit onderzoek uit. Het ministerie van Defensie beoordeelt of de in opdracht van de ontwikkelaar door TNO berekende verstoring van het radarbeeld voor projecten binnen het toetsingsgebied aanvaardbaar is en verleent een verklaring van geen bezwaar als dat het geval is (RVO, n.d.).

2.4 Geluidsbelasting

Windturbines hebben een specifiek brongeluid, eigen aan de toegepaste technologie. Dit brongeluid kan afhankelijk van de afmetingen van de turbine, de turbinelocatie en de invulling van het gebied rondom de turbinelocatie worden waargenomen. Bij de realisatie van een grote windturbine, dient men te voldoen aan de geluidsnormen die van toepassing zijn volgens het Activiteitenbesluit, op basis van de invulling van het gebied volgens het bestemmingsplan. Er zijn hiervoor specifieke geluidsnormen vastgelegd. In Nederland is dit gesteld op 47 dB Lden en 41 dB Lnight. Lden staat voor ‘level day-evening-night’. De geluidbelasting mag op de gevel van geluidsgevoelige objecten en de grens van gevoelige terreinen niet overschreden worden.

2.5 Slagschaduwhinder

Bij de realisatie van grote windturbines dient men rekening te houden met slagschaduwbelasting op de omgeving. De limieten voor slagschaduw zijn opgenomen in het Activiteitenbesluit. Voor slagschaduwgevoelige objecten (zoals woningen) is de maximale slagschaduwbelasting op jaarbasis niet meer dan gemiddeld meer dan 17 dagen per jaar gedurende meer dan 20 minuten per dag. In de praktijk komt dit neer op 5 uur en 40 minuten per jaar. Wanneer deze norm overschreden wordt moet een stilstandsvoorziening geïmplementeerd worden om de slagschaduwhinder voor deze objecten verder te beperken. De slagschaduwimpact van een windturbine op haar directe omgeving wordt bepaald door de volgende aspecten:

• -

  dimensies van de windturbine (ashoogte en rotordiameter);

• -

  afstand van de objecten tot de windturbine;

• -

  oriëntatie van de objecten tot de windturbine.

2.6 Externe veiligheid

De volgende veiligheidsrisico’s zijn verbonden aan de exploitatie van windturbines:

• -

  directe risico’s: falen van een turbineblad, mastbreuk enzovoort;

• -

  indirecte risico’s: indirecte gevolgen na het falen van een windturbine, bijvoorbeeld een explosie ten gevolgd van een weggeslingerd turbineblad.

Vooral woongebieden (kwetsbare objecten) en risicovolle-inrichtingen (zoals LPG-stations) zijn belangrijke objecten binnen een veiligheidsanalyse. In het handboek risicozonering windturbines zijn richtlijnen gegeven ten aanzien van de veiligheidsrisico’s van windturbines. Bevinden er kwetsbare of beperkt kwetsbare objecten en/of activiteiten zich nabij een windturbine, dan moet een risicoanalyse uitgevoerd worden. Uit deze analyse moet blijken of aan de gestelde normen wordt voldaan binnen het Activiteitenbesluit. Alle activiteiten en objecten die in het beïnvloedgebied bevinden moeten hiervoor geïnventariseerd worden. Het gaat hier om de volgende categorieën:

• -

  (beperkt) kwetsbare objecten;

• -

  wegen;

• -

  waterwegen;

• -

  spoorwegen;

• -

  risicovolle inrichtingen;

• -

  buisleidingen;

• -

  hoogspanningsinfrastructuur;

• -

  waterkeringen.

2.7 Afstand tussen windturbines onderling

Energetische interferentie tussen windturbines kan resulteren in een lagere elektriciteitsproductie. Er wordt daarom geadviseerd om een minimale afstand van minstens viermaal de rotordiameter te respecteren tussen twee windturbines.

3 METHODIEK WINDPOTENTIEKAARTEN

3.1 Inleiding

Eén van de doelstellingen binnen de potentieelstudie is het bepalen van het ruimtelijk potentieel van windenergie in de gemeente Bronckhorst op snelle en eenvoudige wijze. Dit gebeurt op basis van belemmeringenkaarten. Deze kaarten moeten het mogelijk maken om een eerste indicatie te geven over het ruimtelijk potentieel van de gemeente voor verschillende types van windturbines. Als basis voor deze kaarten is een GIS-model voor de gemeente opgesteld.

In dit hoofdstuk zijn de gehanteerde uitgangspunten geschetst op basis waarvan het GIS-model is opgesteld. Daarna is de methodologie beschreven achter de opbouw van het model, met een detailoverzicht van alle beschouwde datalagen en de daaraan gerelateerde verwerkingsprocedure om het ruimtelijk potentieel te bepalen.

3.2 Basis uitgangspunten windpotentiestudie

Windturbineparameters

Er bestaan verschillende types van windturbines met verschillende dimensies. De effecten van een windturbine op haar omgeving, zoals bijvoorbeeld slagschaduw, zijn direct en indirect gerelateerd aan de afmetingen van de windturbine, die gekarakteriseerd kunnen worden op basis van drie parameters (zie afbeelding 2.1):

• -

  ashoogte;

• -

  rotordiameter;

• -

  tiphoogte (is gelijk aan de som van de ashoogte en de halve rotordiameter).

Afbeelding 3.1 Parameters windturbine

Het GIS-model is opgebouwd als functie van de drie turbine parameters (ashoogte, rotordiameter en tiphoogte) aangevuld met twee algemene parameters, namelijk:

• -

  afstand tot bestaande windturbines;

• -

  afstanden ten opzichte van woongebied met betrekking tot geluid.

Deze afstanden kunnen eveneens per turbinetype worden gewijzigd. Door het GIS-model volledig op te stellen in functie van de invoerparameters, is het mogelijk potentiekaarten op te stellen voor verschillende types van windturbines.

Ruimtelijke belemmeringen en categorisatie

Om de potentie te koppelen aan een locatie, is voor de hele gemeente een evaluatie gemaakt van relevante ruimtelijke belemmeringen. Hierbij worden de volgende ruimtelijke belemmeringen beschouwd:

• -

  kwetsbare en beperkt kwetsbare objecten: woningen, woonschepen, woonwagens, bedrijfswoningen, bedrijfsgebouwen, ziekenhuizen, scholen, bejaardenhuizen en verpleeghuizen, kantoorgebouwen, hotels, winkels, kampeerterreinen , recreatiegebieden;

• -

  geluidsgevoelige objecten;

• -

  rijkswegen;

• -

  waterwegen;

• -

  spoorwegen;

• -

  industrieterreinen;

• -

  buisleidingen;

• -

  hoogspanning;

• -

  waterkeringen;

• -

  natuurgebieden: Natura-2000, Gelders Netwerk Nederland (NNN), ganzenrustgebieden, stiltegebieden, indicatieve contour Wespendief2;

• -

  archeologische monumenten;

• -

  geluid;

• -

  radar;

• -

  laagvliegroutes;

• -

  luchthaven gebieden.

Windscenario

Voor de windpotentiestudie zijn er twee verschillende referentietypes van windturbines geanalyseerd, waarbij er een directe relatie is met de beschikbare markttypes. Voor een goede vergelijking van realistische windscenario’s zijn de, op dit moment technisch beschikbare windturbinetypen geïnventariseerd. Op basis van deze inventarisatie zijn de referentietypes bepaald. In tabel 3.1. zijn de gehanteerde referentietypes weergegeven. Hierbij wordt opgemerkt dat door marktontwikkelingen de windturbines in de toekomst groter kunnen zijn dan in tabel 3.1 genoemd.

Tabel 3.1 Beschouwde referentietypes met bijbehorende afmetingen

3.3 Methodologie GIS-model

Gebruikte data en verwerking in GIS-model

Aan elke ruimtelijke belemmering zijn specifieke GIS-datalagen en een specifieke rekenwijze gekoppeld. Op deze wijze kan een categorisatie worden toegekend. De koppeling tussen ruimtelijke restrictie, datalagen en berekeningswijze voor de categorisatie is weergegeven in tabel 3.2.

Tabel 3.2 Detailoverzicht van de datalagen en hun verwerking in het GIS-model

Categorisatie ruimtelijk potentieel

Er zijn drie categorieën gehanteerd om het potentieel van windenergie weer te geven op basis van ruimtelijke criteria en restricties:

• -

  nee, geen potentie. Er zijn ruimtelijke belemmeringen geïdentificeerd die de potentie van windenergie op die locatie zeer beperken. De locatie heeft geen potentie voor windenergie;

• -

  ruimte, mits voldoet aan wetgeving. Er zijn enkele ruimtelijke belemmeringen geïdentificeerd die invloed kunnen hebben op de potentie van het project of die mitigerende maatregelen vereisen. De locatie heeft onder voorwaarden potentie maar is niet wenselijk;

• -

  ruimte, zonder belemmeringen. Er zijn geen ruimtelijke belemmeringen geïdentificeerd. De locatie heeft potentie.

In de analyse is elke ruimtelijke belemmering gekoppeld aan de drie bovengenoemde categorieën. Dit is gedaan voor beide windscenario’s. In het GIS-model is er vervolgens een kleurcode gekoppeld aan elke categorie. Deze kleurcodes zijn weergeven in tabel 3.3. Op deze manier kan voor een locatie het eindoordeel voor de ruimtelijke potentie op visuele wijze geconsulteerd worden.

Tabel 3.3 Kleurcodes categorieën

3.4 Methode verdiepingsslag

In de verdiepingsslag zijn een aantal potentiegebieden voor windenergie nader onderzocht. Hieronder is kort toegelicht hoe dit is uitgewerkt.

Bepaling potentiegebieden

Na onze analyse blijven een aantal potentiegebieden over die nader onderzocht zijn. Op basis van de belemmeringenkaarten zijn vijf gebieden nader onderzocht. Hierbij is onderscheid gemaakt in ‘potentiegebieden’ en ‘optionele’ gebieden.

De potentiegebieden zijn gebieden voor windenergie waar weinig tot geen belemmeringen aanwezig zijn. Tevens zijn dit gebieden waar veel ruimte beschikbaar is voor windenergie. Dit zijn gebieden waar een lijnopstelling mogelijk is van minstens drie windturbines.

De optionele gebieden zijn gebieden voor windenergie waar wel ruimte beschikbaar is, maar er meer belemmeringen zijn voor de realisatie van windenergie. Het gaat hier gebieden rondom natuurgebieden, woonkernen en vlak bij de gemeentelijke grenzen. Voor deze gebieden zal het lastiger zijn om windenergie te realiseren in grotere lijnopstellingen of clusters. Dat heeft invloed op de uitvoerbaarheid van de projecten. Zo zal een gebied waar de potentie bestaat voor drie windturbines nabij een woonkern niet interessant genoeg zijn voor commerciële ontwikkelaars. Die projecten zullen vooral4 slagen als er lokale initiatiefnemers of participanten zijn. Bij natuurgebieden zal gedacht moeten worden aan natuurinclusief ontwerpen. De grensoverschrijdende projecten zullen meegenomen moeten worden bij het Regionaal Energiestrategie (RES) proces.

Analyse aspecten

De volgende aspecten zijn vervolgens nader beschouwd binnen de verdiepingsslag:

• -

  geluidhinder boven de norm en onder de norm en de WHO-norm;

• -

  slagschaduwhinder;

• -

  visuele hinder;

• -

  beschikbare ruimte rondom natuurgebieden;

• -

  invloed op dorpskernen.

In tabel 3.4 is toegelicht hoe deze aspecten zijn getoetst in de verdiepingsslag.

Tabel 3.4 Toetsingscriteria verdiepingsslag

4 RESULTATEN WINDBELEMMERINGENSTUDIE

4.1 Inleiding

In dit hoofdstuk zijn de resultaten en bijbehorende belemmeringenkaarten toegelicht voor de twee windscenario’s (middelgroot en groot). Allereest zijn de aanwezige belemmeringen in de gemeente kort toegelicht. Daarna zijn de potentiegebieden voor windenergie aangeduid en in hoofdstuk 5 verder onderzocht.

4.2 Belemmeringenkaarten

Uit de windpotentiestudie zijn belemmeringenkaarten voortgekomen. Op deze kaarten is aangegeven waar gebieden met ruimte zonder belemmeringen zijn en waar niet. De grote kaarten zijn te vinden in bijlage I. Hieronder is kort toegelicht hoe de kaarten gelezen moeten worden.

Toelichting belemmeringen

Op afbeelding 4.1 zijn de belemmeringen in de gemeente weergegeven. Op basis van de kaart is te zien dat er een aantal belemmeringen zijn die beperkingen opleggen voor windenergie. Het gaat hier om de volgende belemmeringen:

• -

  (beperkt) kwetsbare objecten. Voornamelijk de woningen en lintbebouwing beperken de beschikbare hoeveelheid ruimte. Dit heeft te maken met de afstanden voor veiligheid en geluid;

• -

  Gelders Natuurnetwerk en de Groene Ontwikkelzone. Deze gebieden zijn in principe uitgesloten voor windenergie. Hier is alleen windenergie mogelijk indien de ontwikkelingen van groot openbaar belang zijn én waarvoor - overtuigend gemotiveerd - geen alternatieven bestaan;

• -

  indicatieve zone Wespendief. De aanwezigheid van deze beschermde vogelsoort zorgt voor knelpunten voor windenergie.

Afbeelding 4.1 Belemmeringen windenergie

Toelichting belemmeringen

Toelichting windscenario middelgroot

Op basis van de windpotentiescan zijn er verschillende gebieden die potentie bieden voor een windscenario met middelgrote windturbines. In afbeelding 4.2 zijn deze gebieden weergegeven. In afbeelding 4.3 zijn deze gebieden te zien, samen met de belemmeringen.

Afbeelding 4.2 Resultaten windgebieden windscenario middelgroot

Het gaat hier om vijf relatief grote gebieden en 15 kleine gebieden. Daarnaast zijn er veel gebieden waar windturbines in principe zijn uitgesloten, maar wel mogelijkheden zijn, mits aanvullend onderzoek aantoont dat dit kan. Dit zijn gebieden binnen:

• -

  het Gelders Natuurnetwerk;

• -

  de Groene Ontwikkelzone;

• -

  indicatieve zone van de Wespendief;

• -

  veiligheidscontouren ten aanzien van risicovolle inrichtingen en infrastructuur;

• -

  indicatieve zone rondom geluidsgevoelige objecten.

De gebieden waar bovenstaande belemmeringen van toepassing zijn, zijn niet nader onderzocht in de verdiepingsslag.

Afbeelding 4.3 Belemmeringen en ruimte windscenario middelgroot

Toelichting windscenario groot

Op basis van de winpotentiescan zijn er twee zeer kleine gebieden die potentie bieden voor een windscenario met grote windturbines. In afbeelding 4.4 zijn deze gebieden weergegeven. In afbeelding 4.5 zijn deze gebieden te zien, samen met de belemmeringen.

Afbeelding 4.4 Resultaten windgebieden windscenario groot

De ruimte voor grote windturbines in de gemeente wordt beperkt door de relatief grote geluidscontouren en veiligheidsafstanden. Er zijn veel gebieden waar windturbines in principe zijn uitgesloten, maar waar wel mogelijkheden zijn, mits aanvullend onderzoek aantoont dat dit kan. Dit zijn gebieden binnen:

• -

  het Gelders Natuurnetwerk;

• -

  de Groene Ontwikkelzone;

• -

  indicatieve zone van de Wespendief;

• -

  veiligheidscontouren ten aanzien van risicovolle inrichtingen en infrastructuur;

• -

  indicatieve zone rondom geluidsgevoelige bestemmingen.

De gebieden waar bovenstaande belemmeringen van toepassing zijn, zijn niet nader onderzocht in de verdiepingsslag.

Afbeelding 4.5 Belemmeringen en ruimte windscenario groot

5 VERDIEPINGSSLAG

In de vorige hoofdstukken zijn de ruimtelijke belemmeringen besproken. Dit hoofdstuk focust op de verdiepingsslag van de windpotentie. Allereerst zijn een aantal windpotentiegebieden vastgesteld die vervolgens nader zijn uitgewerkt. De volgende aspecten zijn nader onderzocht in dit hoofdstuk:

• -

  geluidhinder boven de norm en onder de norm;

• -

  slagschaduwhinder;

• -

  visuele hinder;

• -

  beschikbare ruimte rondom natuurgebieden;

• -

  invloed op dorpskernen.

5.1 Beschouwde potentiegebieden

Op basis van de potentie- en belemmeringenkaarten zijn de gebieden die ruimtelijk potentieel bieden voor windenergie in de gemeente bepaald. Vervolgens zijn potentiegebieden vastgesteld voor de twee windscenario’s.

In afbeelding 5.1 zijn de potentiegebieden te zien voor windscenario middelgroot. Afbeelding 5.2 laat de gebieden zien die potentie bieden voor windscenario groot. In bijlage I zijn de afbeeldingen te zien in een groter formaat. Hier is onderscheid gemaakt in potentiegebieden en optionele gebieden. In de gemeente zijn twee potentiegebieden en drie optionele gebieden.

Tabel 5.1 toont een samenvattende tabel voor de potentiegebieden en optionele gebieden. Het eventueel opheffen van de laagvliegroute 10A heeft geen invloed op deze gebieden. In het gebied onder de

Afbeelding 5.1 Potentiegebieden windscenario middelgroot

Afbeelding 5.2 Potentiegebieden windscenario groot

Tabel 5.1 Samenvattende tabel aantal windturbines per windscenario

Potentiegebied 1

Dit gebied is gelegen tussen Toldijk en Hummelo. De meeste ruimte voor windenergie is gelegen parallel aan de Beekstraat. In dit gebied is ongeveer ruimte voor zes windturbines voor een middelgroot windscenario of vijf windturbines voor een groot windscenario. Het gebied ten noordwesten van Wittebrink kan ruimte bieden voor vijf windturbines voor een middelgroot windscenario of vier windturbines voor een groot windscenario. Aangezien in dit gebied weinig belemmeringen zijn, is er relatief veel ruimte beschikbaar voor windenergie. Daarnaast is het gebied ook verder gelegen van dorps- of stadskernen. Daarom is dit een potentiegebied.

Potentiegebied 2

Dit gebied is ten zuiden gelegen van Hoog-Keppel en Laag-Keppel. Het gebied kan ruimte bieden voor zes windturbines voor een middelgroot windscenario of vier windturbines voor een groot windscenario. In potentiegebied 2 is relatief veel ruimte beschikbaar voor windenergie. Daarnaast is het gebied ook verder gelegen van dorps- of stadskernen. Daarom is dit een potentiegebied.

Optioneel gebied A

Gebied A ligt nabij Toldijk en Baak. Hier zijn twee grote donkerblauwe gebieden te zien op de kaart. Deze twee gebieden bieden ruimte voor in totaal zeven windturbines voor een middelgroot windscenario of drie windturbines voor een groot windscenario. Daarnaast is ook ruimte beschikbaar tussen de lintbebouwing, Noordwesten van Hengelo. Hier is ruimte voor acht windturbines voor een middelgroot windscenario, mits voldaan wordt aan de wet- en regelgeving. Doordat de gebieden vlakbij woonkernen liggen, zal de haalbaarheid van een windinitiatief vooral bepaald worden door lokale initiatiefnemers. Zonder lokale initiatiefnemers of participanten zullen deze gebieden kansarm zijn voor windenergie. Daarom is dit gebied optioneel.

Optioneel gebied B

Optioneel gebied B ligt bij het natuurgebied Het Oude Schot en de N315. Hier zijn een paar donkerblauwe gebieden die ruimte bieden voor in totaal zeven windturbines voor een middelgroot windscenario of vijf windturbines voor een groot windscenario. De meeste ruimte voor windenergie is beschikbaar nabij Hobelmansdijk. Aangezien dit gebied nabij natuurgebieden ligt, zal de haalbaarheid van windenergie vooral bepaald worden door de effecten op natuur en de mogelijkheden voor een natuurinclusief ontwerp. Dit gebied is daarom optioneel.

Optioneel gebied C

Gebied C is gelegen nabij de gemeentelijk grens van gemeente Oost Gelre. Hier is in ruimte aanwezig voor circa zeven windturbines voor een middelgroot windscenario of vier windturbines voor een groot windscenario. Gezien de ligging nabij de gemeentelijke grens zal een windinitiatief hier grensoverschrijdend zijn. Het wordt voor dit gebied daarom aangeraden om het mee te nemen in het RES proces van de RES- regio Achterhoek. Dit gebied is daarom optioneel.

5.2 Analyse verdiepingsslag

In de volgende paragrafen zijn de verschillende potentiegebieden geanalyseerd.

5.2.1 Geluidhinder

Windscenario middelgroot

In afbeelding 5.3 zijn de verschillende geluidcontouren te zien van het middelgrote windscenario. Een grotere weergave is te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.3 Geluidcontouren windscenario middelgroot

In tabel 5.2 zijn de aantallen geluidsgevoelige objecten weergegeven van een middelgroot windscenario. Het gaat hier om het aantal geluidsgevoelige objecten dat binnen de geluidcontouren zijn gelegen. Uit deze tabel valt af te leiden dat de gebieden A, B en C voor de meeste geluidhinder zullen zorgen. Dit komt omdat deze gebieden dichtbij woonkernen zijn gelegen. Dit is ook te zien op afbeelding 5.3. De 42 dB lden contouren liggen bij gebied A boven de dorpen Baak en Toldijk. De optionele gebieden B en C liggen dichtbij Hallen-Heide en Mariënvelde. De potentiegebieden 1 en 2 zijn verder gelegen van woonkernen en hebben daarom minder effect op geluidhinder.

Tabel 5.2 Effecten op geluid windscenario middelgroot

Windscenario groot

In afbeelding 5.4 zijn de verschillende geluidcontouren te zien van het grote windscenario. Een grotere weergave is te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.4 Geluidcontouren windscenario groot

In tabel 5.3 zijn de aantallen geluidsgevoelige objecten weergegeven van een groot windscenario. Het gaat hier om het aantal geluidsgevoelige objecten die binnen de geluidcontouren zijn gelegen. Uit deze tabel valt af te leiden dat de gebieden 1, A, B en C voor de meeste geluidhinder zullen zorgen. Grotere windturbines produceren meer geluid. De geluidcontouren van een groot windscenario reiken dus verder dan het middelgrote scenario. Dit verklaart waarom het aantal gehinderden boven de norm hoger is. Wel is het aantal gehinderden onder de norm minder bij een groot windscenario. Dit komt doordat er minder windturbines geplaatst kunnen worden, vergeleken met een middelgroot scenario. Daarnaast zijn de meeste woonkernen dichter bij de potentiegebieden gelegen.

Tabel 5.3 Effecten op geluid windscenario groot

5.2.2 Slagschaduw

Windscenario middelgroot

In afbeelding 5.5 is het maximale invloedgebied voor slagschaduw te zien van het middelgrote windscenario. Een grotere weergave is te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.5 Slagschaduwcontouren windscenario middelgroot

In tabel 5.4 zijn de aantallen gevoelige objecten weergegeven van een middelgroot windscenario. Het gaat hier om het aantal gevoelige objecten dat binnen de slagschaduwcontouren zijn gelegen. Uit deze tabel valt af te leiden dat de gebieden 1, A en C voor de meeste slagschaduwhinder zullen zorgen. Dit komt omdat de gebieden A en C dichtbij grote woonkernen zijn gelegen. Daarnaast reiken de slagschaduwcontouren van gebied 1 de woonkern van Wittebrink.

Tabel 5.4 Effecten op slagschaduw windscenario middelgroot

Windscenario groot

In afbeelding 5.6 is het maximale invloedgebied voor slagschaduw te zien van het grote windscenario. Een grotere weergave is te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.6 Slagschaduwcontouren windscenario groot

In tabel 5.5 zijn de aantallen gevoelige objecten weergegeven van een groot windscenario. Het gaat hier om het aantal gevoelige objecten dat binnen de slagschaduwcontouren zijn gelegen. Uit deze tabel valt af te leiden dat alle gebieden relatief veel slagschaduwhinder zullen veroorzaken vergeleken met het middelgrote windscenario. Dit komt door de grotere windturbines. Hierdoor reikt het maximale invloedgebied van slagschaduw tot 1.800 m vanaf een windturbine. Alle gebieden voor het grote windscenario zullen daarom veel impact hebben op slagschaduw.

Tabel 5.5 Effecten op slagschaduw windscenario groot

5.2.3 Visuele hinder

Windscenario middelgroot

In afbeelding 5.7 zijn de indicatieve gebieden te zien waar sprake kan zijn van visuele hinder. Een grotere weergave is te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.7 Indicatieve zone visuele hinder windscenario middelgroot

In tabel 5.6 zijn de aantallen woningen weergegeven die binnen de indicatieve zone voor visuele hinder zijn gelegen. Uit deze tabel valt af te leiden dat het gebied A voor de meeste visuele hinder zal zorgen. Dit komt omdat het gebied A dicht bij de woonkernen van Baak en Toldijk is gelegen. Binnen potentiegebied 2 zijn het minste aantal woningen gelegen. Zoals te zien is op afbeelding 5.7 reiken de contouren niet de woonkernen van Hoog-Keppel en Laag-Keppel. Hierdoor zal er minder visuele hinder veroorzaakt worden.

Tabel 5.6 Effecten op visuele hinder windscenario middelgroot

Windscenario groot

In afbeelding 5.8 zijn de indicatieve gebieden te zien waar sprake kan zijn van visuele hinder. Een grotere weergave is te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.8 Indicatieve zone visuele hinder windscenario groot

In tabel 5.7 zijn de aantallen woningen weergegeven die binnen de indicatieve zone voor visuele hinder zijn gelegen. Uit deze tabel valt af te leiden dat alle geibeden voor relatief veel visuele hinder zullen zorgen vergeleken met een middelgroot windscenario. Dit komt door de grotere afmetingen van de windturbines. Hierdoor zullen de windturbines van een grotere afstand te zien zijn, ten opzichte van middelgrote windturbines.

Tabel 5.7 Effecten op visuele hinder windscenario groot

5.2.4 Natuur

Windscenario middelgroot

In de afbeeldingen 5.9 en 5.10 zijn de verschillende buffers (500 m en 1 kilometer) rondom natuurgebieden te zien. Een grotere weergave van deze afbeeldingen zijn zien in afbeelding bijlage I.

Afbeelding 5.9 Buffer 500 m rondom natuurgebieden windscenario middelgroot

Afbeelding 5.10 Buffer 1 kilometer rondom natuurgebieden windscenario middelgroot

Uit de afbeeldingen valt af te leiden dat er bij het aanhouden van een afstand vanaf 1 kilometer rondom natuurgebieden, bijna alle potentiële gebieden voor windenergie afvallen. Als er een buffer van 500 m rondom natuurgebieden wordt aangehouden is er alleen ruimte beschikbaar in gebied 1, A en B. Doordat in de gemeente veel verschillende natuurgebieden aanwezig zijn, zal veel ruimte ongeschikt zijn voor windenergie als er rekening wordt gehouden met buffers rondom natuurgebieden.

Windscenario groot

In de afbeeldingen 5.11 en 5.12 zijn de verschillende buffers (500 m en 1 kilometer) rondom natuurgebieden te zien. Een grotere weergave van deze afbeeldingen zijn zien in afbeelding bijlage I.

Afbeelding 5.11 Buffer 500 m rondom natuurgebieden windscenario groot

Afbeelding 5.12 Buffer 1 kilometer rondom natuurgebieden windscenario groot

Uit de afbeeldingen valt af te leiden dat vanaf een afstand van 1 kilometer rondom natuurgebieden, bijna alle gebieden voor windenergie afvallen. Als er een buffer van 500 m rondom natuurgebieden wordt aangehouden is er alleen beperkte ruimte beschikbaar in gebied 1, A en B.

5.2.5 Stads- en dorpskernen

Windscenario middelgroot

In de afbeeldingen 5.13 en 5.14 zijn de buffers rondom stads- en dorpskernen te zien. Een grotere weergave van deze afbeeldingen zijn te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.13 500 m buffer stads- en dorpskernen windscenario middelgroot

Afbeelding 5.14 1 kilometer buffer stads- en dorpskernen windscenario middelgroot

Als er een buffer van 500 m wordt aangehouden blijft er in alle gebieden nog ruimte over. Bij een buffer van 1 kilometer valt optioneel gebied A nagenoeg af. Daarnaast wordt de beschikbare ruimte bij gebied B en C iets beperkt. In het bestemmingsplan Landelijk gebied Bronckhorst (NL.IMRO.1876.BP01048-VG02) zijn ook specifieke gebieden aangeduid als beschermde stads- of dorpsgezichten. Voor deze gebieden gelden beperkingen voor windturbines. Het gaat om Bronkhorst, Laag-Keppel en Hummelo. Deze gebieden leiden niet tot beperkingen voor de ruimte voor windenergie potentiegebieden.

Windscenario groot

In de afbeeldingen 5.15 en 5.16 zijn de buffers rondom stads- en dorpskernen te zien. Een grotere weergave van deze afbeeldingen zijn te zien in bijlage I.

Afbeelding 5.15 500 m buffer stads- en dorpskernen windscenario groot

Afbeelding 5.16 1 kilometer buffer stads- en dorpskernen windscenario groot

Als er een buffer van 500 m wordt aangehouden blijft er in alle gebieden nog ruimte over. Bij een buffer van 1 kilometer valt optioneel gebied A nagenoeg af. Daarnaast wordt de beschikbare ruimte bij gebied B en C iets beperkt. Daarnaast zijn in het bestemmingsplan Landelijk gebied Bronckhorst ook specifieke gebieden aangeduid als beschermde dorpsgezichten. Deze gebieden leiden niet tot beperkingen voor de ruimte voor windenergie potentiegebieden.

6 CONCLUSIE

Potentie en belemmeringen

Uit de analyse blijkt dat er ruimte beschikbaar is in de gemeente Bronckhorst voor windenergie. Voor een middelgroot windscenario is er de meeste ruimte aanwezig. De potentie voor een groot windscenario wordt beperkt. Er zijn nagenoeg geen plekken in de gemeente waar een groot windscenario gerealiseerd kan worden, zonder dat er belemmeringen optreden. In de volgende gebieden is de meeste ruimte geclusterd:

• -

  ten noorden van Hummel, parallel aan de Broek- en Beekstraat (potentiegebied 1);

• -

  ten zuiden van Hoog-Keppel en Laag-Keppel (potentiegebied 2);

• -

  ten oosten van Toldijk en Baak (optioneel gebied A);

• -

  ten zuidoosten van het natuurgebied Het Oude Schot (optioneel gebied B);

• -

  nabij de gemeentegrens van gemeente Oost Gelre (optioneel gebied C).

De meeste ruimte wordt ingeperkt door de verschillende natuurgebieden in de gemeente. Daarnaast is de beschikbare ruimte in het westelijke gedeelte van de gemeente zeer beperkt, vanwege de indicatieve zone van de Wespendief. Verder wordt ook veel ruimte ingeperkt door het versnipperde landschap en de lintbebouwing. In verband met effecten door geluid- en slagschaduwhinder, blijft er weinig ruimte voor windenergie over. De potentie- en belemmeringenanalyse heeft geresulteerd in de bovenstaande potentiële windgebieden in de gemeente.

Verdiepingsslag

In de verdiepingsslag zijn de verschillende potentiële windgebieden geanalyseerd op de volgende aspecten:

• -

  geluidhinder boven de norm en onder de norm;

• -

  slagschaduwhinder;

• -

  beschikbare ruimte rondom natuurgebieden;

• -

  invloed op dorpskernen;

• -

  visuele hinder.

Uit deze verdiepingsslag komt naar boven dat het windscenario groot tot meer hinder zal zorgen ten aanzien van geluid, slagschaduw en visuele hinder (weergegeven in tabellen 6.1 en 6.2). Om een groot windscenario te realiseren in de gemeente zal daarom veel aandacht moeten worden besteed aan mitigerende maatregelen en het werven van zogenaamde ‘molenaarswoningen’. Doordat het windscenario middelgroot kleinere windturbines heeft, zijn de effecten op geluid, slagschaduw en visuele hinder beperkt. Wel hebben de gebieden A, B en C meer hinder ten opzichte van potentiegebied 1 of 2. Dit komt doordat de optionele gebieden dichterbij woonkernen zijn gelegen.

Tabel 6.1 Samenvattende tabel hinderaspecten windscenario middelgroot