Nota ouderenbeleid gemeente Bloemendaal 2005-2010

§ 1. Uitgangspunten ouderenbeleid en doelgroep

Wie het woord ouderen opzoekt in een woordenboek krijgt geen antwoord op de vraag of hij/zij tot deze groep behoort. Leeftijd lijkt bij de definitie geen rol te spelen. Dit leidt ertoe dat er meerdere leeftijdsgrenzen worden gehanteerd. Zo kan je bij 50 jaar lid worden van de ouderenbond, behoor je vanaf 55 jaar tot de doelgroep van het Welzijn Ouderen, heeft de NS speciale kortingen voor 60-plussers en kom je vanaf 65 jaar in aanmerking voor AOW. Was het de afgelopen decennia gangbaar om de leeftijd van “ouderen” omlaag te brengen, zo is nu de tendens om de leeftijd weer naar boven bij te stellen. Voor het Bloemendaalse ouderenbeleid wordt de grens gelegd rond 65 jaar. Deze leeftijd vormt qua werk en gezondheid voor velen een markering in het leven. De grens is rond en niet absoluut. Van veel groter belang is de behoefte aan ondersteuning en hulp. Een actieve 80-plusser heeft waarschijnlijk minder hulp nodig dan iemand van 60 jaar die vanwege een hersenbloeding slecht ter been is.

Bijna een kwart van de inwoners is 65 jaar of ouder. Dit hoge percentage is voor Bloemendaal geen nieuw fenomeen. Al jaren behoort Bloemendaal tot de meest vergrijsde gemeenten van Nederland. Tot zover eigenlijk niets nieuws onder de zon. Wel nieuw is dat de vergrijzing de komende jaren zich in heel Nederland gaat voordoen. Dit maakt grote beleidsaanpassingen noodzakelijk. Deze aanpassingen zullen ook voor Bloemendaal gevolgen hebben. Zo leiden extramuralisering en deconcentratie van zorg ertoe dat steeds meer mensen met een zorgbehoefte niet meer in een zorginstelling maar in de wijk wonen.

Het grote aantal ouderen, maar ook het feit dat het grootste deel van deze groep zich zonder overheidsbemoeienis prima redt, geeft aanleiding om de volgende uitgangspunten voor het Bloemendaalse ouderenbeleid te hanteren:

• 1.

  er moeten alleen specifieke maatregelen voor ouderen worden genomen als dat nodig is;

• 2.

  eigen verantwoordelijkheid van ouderen staat voorop en de mogelijkheid om zelf invloed te blijven uitoefenen op hun leven en levensomstandigheden;

• 3.

  voor diegenen die de eigen verantwoordelijkheid niet kunnen nemen dient de gemeente in een vangnet te voorzien.

De doelstelling van het beleid is dat ouderen volwaardig kunnen deelnemen aan de samenleving.

Op 1 januari 2005 telde Bloemendaal 3.777 inwoners met een leeftijd van 65 jaar of ouder. Speciale aandacht is noodzakelijk voor kwetsbare ouderen. Onder kwetsbare ouderen wordt over het algemeen verstaan:

• §

  Hoogbejaarden (80+) (1.354)

• §

  Alleenstaanden 75+ ouderen (350: 272 vrouwen en 78 mannen in de leeftijd van 75-79 jaar)

• §

  Ouderen uit de lage inkomensgroepen (ca. 5 % van de 65-plussers = 200)

• §

  Chronisch zieken ouderen en ouderen met psychische aandoeningen

Tussen haakjes is de omvang van deze groep in Bloemendaal vermeld. De totale omvang van de kwetsbare groep is geen optelsom van de verschillende groepen. Immers, één oudere kan tot meerdere doelgroepen behoren. Voor wat betreft een beeld van de omvang van de groep chronisch zieken kan het volgende overzicht dienen:

Ook hier geldt dat één persoon meerdere ziekten kan hebben. De aantallen kunnen dus niet opgeteld worden. Daarnaast zijn bovenstaande gegevens gebaseerd op landelijke cijfers. Op grond van de achtergrond van de Bloemendaalse inwoners mag verwacht worden dat de cijfers voor Bloemendaal lager liggen. Zo blijkt uit onderzoek dat mensen met een hoge opleiding en een hoog inkomen een betere gezondheid hebben.

Samengevat omvat de doelgroep van het Bloemendaalse ouderenbeleid in het algemeen de 65-plussers maar in het bijzonder de groep kwetsbare ouderen.

§ 2. Randvoorwaarden ouderenbeleid

Op diverse terreinen moeten de noodzakelijke randvoorwaarden aanwezig zijn zodat de volwaardige deelname van ouderen aan de samenleving gerealiseerd kan worden. Het gaat om de volgende terreinen:

• §

  huisvesting en woonomgeving

• §

  zorg

• §

  vervoer

• §

  (arbeids)participatie

• §

  inkomen

• §

  gezondheid

Per onderdeel volgt een beschrijving van de situatie in Bloemendaal waarbij soms, wegens het ontbreken van lokale cijfers wordt teruggevallen op landelijke gegevens.

§Huisvesting en woonomgeving

Een derde van de 65-plussers heeft moeite met, of kan geen trappen lopen. In Bloemendaal gaat het dan om een groep van 1.259 ouderen. Deze groep ouderen heeft behoefte aan een zogenoemde nultredenwoning. Het is niet bekend hoeveel woningen in Bloemendaal exact het predikaat nultredenwoning verdienen. Het grootste deel van de woningen is in het bezit van particulieren. In de huursector kunnen ongeveer 300 woningen aangemerkt worden als nultredenwoning.

Bij de nieuwbouw in Vogelenzang (wijksteunpunt) zijn en in Overveen (vm. Marinehospitaal) worden nultredenwoningen gebouwd.

Naast de toegankelijkheid van de woning is ook de toegankelijkheid van de woonomgeving belangrijk. Een nultredenwoning zonder voorzieningen (winkels, banken, postkantoor ed.) is niet aantrekkelijk. In dat opzicht is de situatie in Aerdenhout en Vogelenzang zorgelijk. Voorzieningen zijn in deze kernen grotendeels afwezig.

In de toekomst wonen als gevolg van extramuralisering en deconcentratie van zorg meer mensen met een zorgbehoefte in de wijk. Deze mensen doen een beroep op hun omgeving maar ook op de gemeente. Op het gebied van huisvesting gaat het om meer dan alleen een geschikte woning; het gaat evenzeer over de vraag op welke wijze de bewoners de noodzakelijke zorg ontvangen. De provincie Noord-Holland heeft de behoefte aan wonen met zorg berekend. In bijlage I staat de uitkomst van dit onderzoek vermeld. Uit dit onderzoek komt naar voren dat Bloemendaal in 2015 behoefte heeft aan maar liefst 627 woningen met een zorgcomponent. Deze woningen zijn nu nog niet aanwezig.

§Zorg

De vraag naar zorg is naast de gezondheidskenmerken afhankelijk van opleiding (inkomen) en huishoudensamenstelling. Zo zoeken hoger opgeleiden eerder hulp dan lager opgeleiden maar maken zij minder gebruik van AWBZ-gefinancierde hulp. De eigen bijdrage die voor AWBZ-hulp wordt gevraagd drijft hen naar de markt van de particuliere hulp. Dit geldt overigens niet voor de AWBZ-voorzieningen verpleging en verzorging met opname. Ook alleenstaanden zoeken eerder hulp.

De vraag naar verzorging met opname en verpleging is groter dan het aanbod. De laatste landelijke registratie van de wachtlijsten is van 1 oktober 2003. Op deze teldatum stonden 93 personen uit Bloemendaal op een wachtlijst voor verpleging en/of verzorging.

§Vervoer

Een groot deel van de ouderen maakt gebruik van het vervoer met eigen auto. Uit een onderzoek van het Welzijn Ouderen Bloemendaal onder 75-plussers bleek dat bijna 65% gebruik maakt van de eigen auto. Aangenomen mag worden dat dit percentage onder 65-plussers nog hoger ligt. Desalniettemin zal een groot deel van de ouderen ook aangewezen zijn op openbaar vervoer (bus en trein). Van oudsher is in Bloemendaal het openbaar vervoer niet rijk bedeeld. De noord-zuidverbinding is slecht en de frequentie van de overige buslijnen is matig. Het is geen ondenkbaar scenario dat in de toekomst lijnen worden geschrapt.

Ook op het gebied van de treinverbindingen is er onzekerheid. Ook hier is sprake van mogelijke opheffing van bepaalde lijnen. Hoewel de gemeente er bij de beslissers op aandringt de lijnen te handhaven is de invloed van de gemeente beperkt.

Bloemendaalse ouderen ervaren het vervoer als een groot knelpunt. Met name de ouderen in Vogelenzang missen een rechtstreekse vervoersverbinding naar het noorden van de gemeente. Mobiliteit is van groot belang voor ouderen. Het biedt toegang tot voorzieningen die niet naast de deur liggen en is een voorwaarde voor sociaal contact. In het uitgestrekte Bloemendaal dient het belang van mobiliteit derhalve niet onderschat te worden.

§(Arbeids)participatie

Ondanks hun leeftijd willen ouderen graag onderdeel van de samenleving blijven uitmaken. Ze hoeven niet voortdurend sociaal actief te zijn maar willen wel bij hun buurt horen. Er is hier overigens een groot verschil tussen de 65-plussers en de 75-plussers. De eerste groep is sociaal nog erg actief, terwijl de 75-plussers, gehinderd door lichamelijke gebreken minder actief zijn. Van al het vrijwilligerswerk dat in Nederland verricht wordt, nemen vijftigplussers 40% voor hun rekening.

Toch is 35% van de Noordhollandse 65-plussers eenzaam tot zeer eenzaam. Bijna 75% heeft behoefte aan contacten in de buurt en met andere senioren. Ongeveer 1/3 van de ouderen zou meer naar het museum, schouwburg en de bioscoop willen gaan. Bijna de helft gaat minder vaak op vakantie dan men zou willen. Dat men deze wens niet in de praktijk brengt komt wellicht door het feit dat een groot deel van de 65-plussers negatief oordeelt over de gezondheid. Maar liefst 50% ondervindt beperkingen bij de bezigheden. Een andere reden is het ontbreken van een partner.

Uit het eenmalig huisbezoekproject van het Welzijn Bloemendaal is gebleken dat eenzaamheid bij ca. 10 % van de Bloemendaalse 75+ ouderen voorkomt.

Het grote verschil tussen de Bloemendaalse cijfers en de provinciale cijfers heeft wellicht te maken met het verschil in onderzoeksopzet. Het provinciale onderzoek is gebaseerd op een schriftelijke vragenlijst die aselect is verzonden naar 65-plussers uit Noord-Holland. De WOB heeft alle 75-plussers schriftelijk uitgenodigd om mee te doen aan het onderzoek. Degenen die positief reageerden kregen een vrijwilliger van de WOB op bezoek die de vragenlijst mondeling afnam. Het lagere percentage ouderen met eenzaamheidsproblemen in Bloemendaal kan veroorzaakt worden door het feit dat mensen in een mondeling onderhoud terughoudender zijn in het erkennen van eenzaamheid. Een tweede oorzaak kan gevonden worden in het feit dat de drempel om aan het Bloemendaalse onderzoek deel te nemen hoger lag en daardoor de relatief actievere ouderen heeft bereikt.

In de gesprekken met Bloemendaalse ouderen werd het beeld van eenzaamheid niet bevestigd. Toch kende de deelnemers wel mensen die eenzaam zijn. Men betrekt eenzaamheid (liever) niet snel op zichzelf. Ook hier speelt mee dat de deelnemers tot de actievere ouderen behoorden.

Eenzaamheid hangt vaak samen met de persoonlijke omstandigheden van mensen. De overheid is slechts in zeer beperkte mate in staat om dit probleem op te lossen. Wel kan de gemeente ervoor zorgen dat de mogelijkheden voor contacten en activiteiten aanwezig en bekend zijn.

§Inkomen

Directe gegevens over de financiële positie van Bloemendaalse ouderen zijn niet beschikbaar. Wel is uit gegevens van het CBS bekend dat van de 10.600 inwoners met een inkomen 35% pensioen ontvangt. Het gemiddeld besteedbaar inkomen van deze pensioenontvangers bedraagt € 21.300 (t.o.v. € 14.000 landelijk).

Het aantal aanvragen om bijzondere bijstand en huursubsidie door 65-plussers geeft eveneens een indruk van de financiële positie van Bloemendaalse ouderen.

Deze cijfers bevestigen het beeld dat ca. 5% van de doelgroep in aanmerking komt voor specifieke financiële regelingen. Ze tonen eveneens aan dat het beroep op bijzondere bijstand achterblijft bij de potentiële behoefte. Immers, de kans is groot dat ontvangers van huursubsidie ook in aanmerking komen voor bijzondere bijstand.

De drempel voor het aanvragen van financiële steun bij de gemeente is voor sommigen te hoog. Het loket Bloemendaal kan in dit knelpunt voorzien. Uit de eerste reactie van bezoekers van het loket blijkt reeds dat de drempel om bij het loket binnen te stappen een stuk lager is.

Ook is in 2005 gestart met een gerichte voorlichtingsbijeenkomst door sociale zaken voor ouderen. Deze bijeenkomst werd zeer goed bezocht.

§Gezondheid

Mannen in 2000 met een leeftijd van 65 jaar hadden een resterende levensverwachting van 15 jaar, vrouwen zelfs 19 jaar. Het grootste deel van de levensjaren na 65 jaar wordt doorgebracht zonder lichamelijke beperkingen. De levensverwachting bij geboorte in 2000 was voor mannen 75 jaar en voor vrouwen 80 jaar. Het verschil tussen mannen en vrouwen wordt kleiner. Overigens wordt het aantal jaren dat vrouwen langer leven bijna geheel in (lichte) ongezondheid doorgebracht.

Van de 65-74-jarigen ondervindt 9% ernstige lichamelijke beperkingen. Onder de 85-plussers loopt dit op tot 17% bij de zelfstandig wonenden en 79% bij de tehuisbewoners. Deze beperkingen leiden vooral tot problemen in de huishoudelijke verzorging.

Een groot deel van de ouderen leeft ongezond. Het gaat hierbij met name om het roken, een slecht voedingsgedrag en te weinig beweging. Voor wat betreft het laatste voldoet 59% van de 65-plussers niet aan de norm voor Gezond bewegen (tenminste 5 dagen per week een half uur matig intensief bewegen). Overigens is een slechte gezondheid ook vaak de oorzaak van weinig bewegen. Door preventie op het gebied van roken, overgewicht en voldoende beweging is nog veel gezondheidswinst te behalen.

Tijdens de gesprekken met Bloemendaalse ouderen kwam naar voren dat men voorlichting over gezond gedrag zeker nuttig vindt. De vraag of men bereid is ongezond gedrag te veranderen werd echter ontkennend beantwoord. Men vindt het geen gemeentelijke taak om voorlichting hierover te geven. Overigens verricht de GGD in opdracht van de gemeente reeds een taak op dit gebied.

Ook op het gebied van valongevallen is gezondheidswinst te behalen. Heupfracturen zijn een belangrijke oorzaak van ziekenhuisopnamen en verminderde kwaliteit van leven bij ouderen. Met name na het 80e

levensjaar neemt de kans op een heupfractuur sterk toe. Een heupfractuur heeft vaak ernstige gevolgen. Zo sterft ca. 30% van de ouderen binnen een jaar na een heupfractuur. Van de overlevenden herstelt 40% volledig, maar ca. een kwart moet naar een aangepaste omgeving verhuizen.

Naar schatting maakt ca. 30% van de zelfstandig wonende 65-plussers jaarlijks één of meerdere valpartijen mee. Door programma's valpreventie is jaarlijks 10% minder heupfracturen mogelijk.

Overigens vinden de meeste valpartijen in en om het huis plaats. “Slechts” 18 % van de valongevallen vinden op straat plaats.

§ 3. Beleid rijksoverheid

Het rijksbeleid op het gebied van wonen, zorg en welzijn voor ouderen en mensen met een psychische, lichamelijke of verstandelijke handicap verandert de komende jaren ingrijpend. Demografische ontwikkelingen (meer en oudere ouderen) maar ook beleidskeuzes zijn oorzaak van de veranderingen. Mensen met functiebeperkingen dienen zo lang mogelijk zelfstandig thuis te wonen en het aantal mensen dat in een instelling met 24-uurs zorg verblijft dient beperkt te blijven tot diegenen die hier niet van buiten kunnen. Met behulp van wet en regelgeving zal de rijksoverheid gemeenten, zorgaanbieders en woningcorporaties stimuleren de zogenoemde extramuralisering in de praktijk te realiseren.

Wonen

In het Actieplan 2004 t/m 2006: Investeren voor de toekomst zet het kabinet de plannen voor wonen en zorg uiteen. Dit Actieplan is een vervolg op de nota waarin de landelijke kwantitatieve opgave voor wonen en zorg is vermeld. De eisen die aan het wonen worden gesteld zijn veranderd als gevolg van ontwikkelingen als vergrijzing, de wens van burgers om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen en van extramuralisering (het afbouwen van de intramurale capaciteit ten gunste van zelfstandig wonen). Dit zal een grotere vraag veroorzaken naar volledig toegankelijke of nultredenwoningen. De hiervoor geschetste demografische ontwikkeling en de wens langer zelfstandig te wonen zullen ertoe leiden dat in 2015 395.000 volledig toegankelijke woningen extra beschikbaar moeten zijn (280.000 nultredenwoningen en 115.000 woningen in de categorie verzorgd wonen). Om aan de opgave voor de categorie verzorgd wonen te voldoen is het nodig dat er vanuit een zorgsteunpunt aan bewoners van 55.000 van deze woningen zorg en/of diensten geleverd kunnen worden.

Het benodigd aantal woningen kan worden gerealiseerd door nieuwbouw van woningen, het aanpassen/toegankelijk maken van bestaande woningen en door gerichte woningtoewijzing (labeling en reservering).

Tevens zullen, afhankelijk van beperkingen en hulpbehoefte, specifieke voorzieningen nodig zijn, zoals aanpassingen in de woning of de levering van zorg of diensten. De totale opgave aan volledig toegankelijke woningen kan dan ook niet los worden gezien van de bijbehorende zorg- en welzijnsarrangementen. Die samenhang is noodzakelijk om ook daadwerkelijk langer zelfstandig te kunnen blijven wonen.

Toepassing van woontechnologie (domotica) voor onder meer alarmering, sociale veiligheid en zorg kan eveneens een belangrijke bijdrage leveren aan het (langer) zelfstandig wonen.

Hierbij is belangrijk dat de opdrachtgever al in het programma van eisen voor het nieuwbouw- of verbouwplan bepaalt welke specifieke (elektrische en andere technische) voorzieningen nodig zijn voor de installatie van domotica(pakketten), rekening houdend met de vraag van de (toekomstige) bewoner.

Bij de inrichting van de openbare ruimte dient het principe "design for all" voorop te staan: de openbare ruimte moet dan ook, zoveel mogelijk, voor iedereen bruikbaar en toegankelijk zijn. Het gaat hierbij onder meer om de maatvoering en afwerking van voetpaden, de overbrugging van hoogteverschillen, het straatmeubilair, oversteekplaatsen en halteplaatsen van het openbaar vervoer.

De realisatie van wonen met zorg en welzijn is de taak van lokale partijen als gemeenten, corporaties, zorginstellingen, zorgkantoren en marktpartijen. Ultimo 2009 moeten door nieuwbouw, verbouw en gerichte woningtoewijzing minimaal 255.000 nultreden woningen extra beschikbaar zijn, waarvan 99.000 in de categorie verzorgd wonen in zelfstandige woningen. De provincie Noord-Holland heeft in "Toekomstscenario's voor wonen met zorg 2000-2030" berekend hoeveel woningen in Bloemendaal extra beschikbaar moeten komen. (zie bijlage I)

Het Ministerie van VROM zal met stedelijke gebieden afspraken maken over de opgave. VROM en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zullen samen in de gemeenten buiten de stedelijke regio's een onderzoek doen om in beeld te krijgen wat de voornaamste belemmeringen zijn om voldoende ouderenhuisvesting te realiseren. Ook zal in samenwerking met de provincies in beeld worden gebracht welke activiteiten ter plaatse op het terrein van wonen met zorg worden ondernomen.

Concreet gaat het om de volgende acties:

• §

  VROM en VNG doen samen onderzoek naar mogelijke belemmeringen voor de realisatie van ouderenhuisvesting in gemeenten buiten de stedelijke regio's; indien nodig zullen aanvullende maatregelen worden genomen.

• §

  De provincies wordt gevraagd om de aanvragen van programmagemeenten in het kader van ISV2 eveneens te bezien op hun effect voor ouderenhuisvesting en zonodig de betrokken gemeente daarop te wijzen.

• §

  Op grond van de inventarisatie van provincies zal actie richting achterblijvende gebieden worden ondernomen.

Daarnaast zal VROM via afspraken met woningbouwcorporaties en subsidieregelingen stimuleren dat de landelijke woningbouwopgave wordt gehaald.

Welzijn

De gemeentelijke taak op het gebied van welzijn is momenteel vastgelegd in de Welzijnswet. Nog in deze kabinetsperiode zal het wettelijk kader voor het welzijn van de inwoners worden vervat in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). De Welzijnswet, delen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten en de Wet Voorzieningen Gehandicapten zullen worden opgenomen in deze wet. Een deel van de WMO zal met ingang van 2006 van kracht worden. Een wetsvoorstel wordt medio 2005 verwacht.

Op basis van de WMO krijgt de gemeente tot taak het voeren van een algemeen beleid dat de zelfredzaamheid van de burgers, hun maatschappelijke participatie, en de leefbaarheid van hun woonomgeving bevordert. Dit algemene beleid beoogt relaties en sociale verbanden tussen burgers tot stand te brengen, die gericht zijn op onderlinge steun en onderling hulpbetoon. Het algemene gemeentelijke beleid dient tevens gericht te zijn op het realiseren van algemene voorzieningen waartoe burgers zich kunnen wenden als zij problemen ervaren. Als sluitstuk krijgt de gemeente de taak aan mensen die daarop zijn aangewezen 'individueel toe te kennen voorzieningen' van maatschappelijke zorg te verlenen.

Zorg

Scheiding tussen wonen en zorg betekent dat zorg niet meer geleverd wordt in een intramurale instelling maar thuis aan huis. De indicatiestelling voor verpleging en verzorging (AWBZ-zorg) is hiertoe sinds 1 april 2003 aangepast. Aanspraak op zorg is gekoppeld aan een zevental functies:

• 1.

  huishoudelijke verzorging

• 2.

  persoonlijke verzorging

• 3.

  activerende begeleiding

• 4.

  ondersteunende begeleiding

• 5.

  behandeling

• 6.

  verpleging

• 7.

  verblijf

Sinds de invoering van deze functies daalt het aantal indicaties voor opname in een verzorgingshuis. Immers, een indicatie voor persoonlijke en huishoudelijke verzorging betekent niet meer zoals vroeger dat opname in een verzorgingshuis noodzakelijk is. De hulp kan thuis worden geboden.

Het rijk stimuleert de aanbieders in de zorg hun beleid op deze ontwikkelingen af te stemmen.

Het kabinet acht AWBZ-zorg alleen noodzakelijk als het gaat om aanspraken die op de aandoening of het gebrek zelf is gericht. De AWBZ moet zich uiteindelijk richten op mensen met beperkingen die langdurig continue zorg nodig hebben.

§ 4. Bloemendaalse knelpunten en oplossingen

Aan de hand van de thema's wonen, welzijn en zorg staat in bijlage II een overzicht van het aanbod van voorzieningen voor ouderen in Bloemendaal. In deze paragraaf staan de knelpunten en de oplossingen vermeld. De actiepunten zijn bij elk onderdeel in een kader vermeld.

Wonen

Nieuwbouw

Er zijn in Bloemendaal onvoldoende geschikte woningen voor ouderen. Veel ouderen stellen het besluit om te verhuizen naar een meer geschikte woning te lang uit. Dit komt doordat men het liefst in de eigen woning blijft wonen maar ook door het ontbreken van een meer geschikte woning in dezelfde woonomgeving.

Het aantal nieuwbouwlocaties is in Bloemendaal schaars. Alleen de locatie Haringbuys en mogelijk Vogelenzang Noordoost kunnen nog ontwikkeld te worden. Gelet op de opgave voor de toekomst dient alle bebouwing (koop en huur) gericht te zijn op wonen met zorg en nultredenwoningen.

Wanneer gesproken wordt over nultredenwoningen betekent dit niet automatisch dat deze woningen alleen door ouderen zullen worden bewoond. Het betekent wel dat deze woningen geschikt zijn voor ouderen.

1. Ontwikkeling PZ terrein: realisering nultredenwoningen (aantal onbekend)

2. Ontwikkeling Marinehospitaal (60 nultredenwoningen)

3. Ontwikkeling omgeving station Heemstede/Aerdenhout: (aantal onbekend)

4. Ontwikkeling locatie Vogelenzang-noordoost (aantal onbekend)

Samenwerking

Omdat de woningbouwmogelijkheden beperkt zijn, dient Bloemendaal creatief te zijn op dit gebied. Gemeente, zorgaanbieders en woningbouwcorporaties dienen de handen ineen te slaan en gezamenlijk afspraken te maken over de realisering van meer geschikte woningen, en een adequaat zorgaanbod aan huis. Knelpunt is dat er geen overlegstructuur bestaat tussen de 'harde' en de 'zachte' sector. Partijen vinden elkaar te weinig bij nieuwe ontwikkelingen en initiatieven worden daardoor niet versterkt. De oplossing van dit knelpunt is een periodiek overleg tussen zorg- en welzijnsaanbieders en woningbouwvereniging onder regie van de gemeente c.q. de portefeuillehouders wonen, welzijn en zorg.

Overigens is het niet de bedoeling om naast de al reeds bestaande overleggen een nieuw platform in het leven te roep. Gelet op het uitgangspunt dat overleggen effectief en efficiënt moeten zijn zal een heroriëntatie op alle overleggremia plaatsvinden.

Tijdens de ouderenconferentie is met name door de zorgaanbieders gewezen op het feit dat bij de realisering van voldoende geschikte wonningen voor ouderen meerdere belangen spelen. De gemeente moet aangeven welk belang voorrang heeft: ouderenhuisvesting of het behoud van het groene karakter van de gemeente. Indien het laatste belang zwaarder weegt, dient de ambitie om het tekort aan geschikte woningen op te heffen, naar beneden te worden bijgesteld. Uit de politieke discussie die gevoerd moet gaan worden zal blijken of de ambities inderdaad waar te maken zijn.

Een voorbeeld van creativiteit is de samenwerking tussen De Rijp en woningbouwvereniging Brederode bij het aanbieden van extramurale zorg vanuit De Rijp aan de bewoners van het Kleverhof. Deze zorg bestaat uit:

• §

  Huishoudelijke verzorging

• §

  Persoonlijke verzorging

• §

  Verpleging

• §

  Ondersteunende begeleiding

Daarnaast kunnen de bewoners van het Kleverhof gebruik maken van overige faciliteiten en diensten van De Rijp zoals o.a. de maaltijden, activiteiten en kapsalon.

Dergelijke initiatieven verdienen navolging en samenwerking is het sleutelwoord voor de kansen en bedreigingen die liggen op het terrein van wonen, welzijn en zorg.

5. Jaarlijks overleg met zorgaanbieders, welzijnaanbieders, woningbouwcorporatie onder regie van de gemeente.

6. Heroriëntatie op overleggremia.

Groepswonen van ouderen

Een initiatief dat in onze gemeente al jaren speelt is het Groepswonen van Ouderen (GOB). Hoewel er ook in het recente verleden inspanningen zijn verricht, blijkt het zeer moeilijk om een woonvoorziening voor deze groep ouderen te realiseren. Te veel wordt het als een initiatief van een groep inwoners beschouwd en te weinig als een noodzakelijke woonvoorzieningen voor ouderen.

In het kader van het wonen, welzijn en zorgbeleid is een voorziening van groepswonen van ouderen een aanwinst. In deze woonvorm zijn de bewoners op elkaar betrokken en is mantelzorg eerder voorhanden. Een groepswonen van ouderen begint bij een groep ouderen die behoefte hebben aan een dergelijke voorziening. Echter, wanneer deze behoefte aanwezig is, dient de gemeente de voorwaarden voor de realisering van de woonvorm te creëren. Gedurende de looptijd van deze nota dient de gemeente in nauw overleg met initiatiefnemers (GOB of opvolgers) een geschikte locatie voor groepswonen te vinden.

7. Gezamenlijk met Groepswonen van Ouderen en woningbouwvereniging Brederode op zoek gaan naar geschikte locatie. Inspanningsverplichting voor realisering groepswonenproject < 2010.

WonenPlus

Als uitvloeisel van het Provinciale Plan Verpleging en Verzorging 1997 is een groot aantal verzorgingshuisplaatsen gesaneerd. In Bloemendaal is verzorgingshuis De Voghelsanck gesloten. De provincie heeft ter compensatie WonenPlus en Wijksteunpunten geïntroduceerd. Wijksteunpunten zijn accommodaties waarin en waaruit al dan niet professioneel, wijkgebonden zorg- en dienstverlening wordt verstrekt aan zelfstandig wonende ouderen en andere zorgvragers. Voor de haalbaarheid van de exploitatie is zorgverlening aan huis bij minimaal 50 geïndiceerde cliënten een voorwaarde. Voor Bloemendaal is deze voorwaarde op slechts enkele locaties te realiseren. Het concept WonenPlus is meer toegesneden op de Bloemendaalse situatie. WonenPlus is een programma van lokaal georganiseerde, niet-geïndiceerde gemaksdiensten die vanuit een centrale locatie worden aangeboden en die beschikbaar zijn voor alle inwoners. Afstand en schaalgrootte spelen geen rol. Juist daarom is WonenPlus voor het Bloemendaalse wonen, welzijn en zorgbeleid van grote waarde.

Dienstverlening en bemiddeling van diensten aan huis zoals WonenPlus biedt, dient met name voor de kwetsbare ouderen laagdrempelig toegankelijk te zijn. Nieuwe abonnees moeten dan ook met name geworven worden onder de doelgroep kwetsbare ouderen.

WonenPlus moet zich ook meer begeven op de bemiddeling voor zorgdiensten.

Op dit moment telt WonenPlus Bloemendaal 400 abonnees. Uiteraard is er een grens aan de dienstverlening die met de huidige beschikbare formatie geleverd kan worden. Subsidiëring van WonenPlus dient in de toekomst te bestaan uit een vaste component en een bedrag per abonnee. Een toename van het aantal abonnees leidt dan tot een hogere subsidie. Uiteraard dient een verhoging te passen binnen het door de raad vastgestelde subsidieplafond. Overigens een toename van het aantal abonnees leidt ook tot hogere opbrengsten

8. Uitbreiding dienstenpakket WonenPlus met zorg.

9. Subsidiëring splitsen in vaste component en bedrag per abonnee.

WVG en renovatie complexen

Omdat Bloemendaal een groot tekort aan geschikte woningen heeft, is het beroep op de Wet Voorzieningen Gehandicapten groot. De uitgaven zijn navenant hoog. In de toekomst zal, ten gevolge van het ontbreken van geschikte woningen, het beroep op de WVG hoog blijven. Woningaanpassingbeleid is dan ook een belangrijke pijler van het wwz-beleid. Immers, het kan toch niet de bedoeling zijn dat vanwege een tekort aan geschikte woningen Bloemendalers met een beperking de gemeente moeten verlaten.

De WVG zal in de toekomst onderdeel gaan uitmaken van de Wet maatschappelijke ondersteuning. Dit betekent dat het voorzieningenpakket opnieuw moet worden beschreven en vastgesteld. De gemeente wordt ook verantwoordelijk voor huidige AWBZ-voorzieningen, zoals huishoudelijke verzorging. Omdat voor AWBZ-voorzieningen eigen bijdragen verschuldigd zijn, ontkomt de gemeente er niet aan om het in rekening brengen van eigen bijdragen in een breder perspectief te onderzoeken.

Voorts dient bij renovatie van complexen worden gestreefd naar het realiseren van nultredenwoningen en zal de gemeente bevorderen dat Woningbouwvereniging Brederode panden aankoopt die geschikt te maken zijn voor ouderen.

10. Adequaat WVG-beleid.

11. Herontwikkeling Boshofje en Brederodelaan/W. Noormanlaan t.b.v. ouderenhuisvesting.

Vervoer

Een ander element bij wonen is goed vervoer. Als het niet mogelijk is om voorzieningen op loopafstand bij de burgers te brengen, dienen de burgers naar de voorzieningen te worden gebracht. Het Collectief Vraagafhankelijk Vervoer (CVV) is een goed middel om de mobiliteit van ouderen te waarborgen. Helaas is de start van dit systeem niet goed geweest. Nu een nieuwe vervoerder is ingeschakeld lijkt het vervoer aan de verwachtingen te kunnen voldoen. Het is van belang om het vervoer breed bekend te maken onder de inwoners zodat meer mensen gebruik gaan maken van het vervoer. De vraag of het vervoer daadwerkelijk de toets der kritiek doorstaat, kan dan pas beantwoord worden. In januari 2006 dient het CVV geëvalueerd te worden om te kunnen beoordelen of deze voorziening voldoet of dat er alternatieve maatregelen noodzakelijk zijn.

Een ander element van mobiliteit is de toegankelijkheid van trottoirs. Bij de herinrichting van wegen wordt reeds nadrukkelijk naar dit aspect gekeken. Ook bij de in 2005 ingevoerde wijkschouw wordt de toegankelijkheid van voetpaden gecontroleerd en daar waar noodzakelijk verbeterd.

12. Toezending folder CVV aan alle inwoners (gelijktijdig met gemeentegids).

13. Evaluatie CVV in januari 2006

14. Jaarlijkse wijkschouw

Welzijn

Bij het wonen, welzijn en zorgbeleid is het welzijnsbeleid zeer belangrijk. Van Dale definieert welzijn niet voor niets als:

• 1.

  toestand waarbij men in materieel en geestelijk opzicht voorspoedig, gelukkig is => welbevinden

• 2.

  goede gezondheid

In de keten wwz is welzijn enigszins een vreemde eend in de bijt. Bij wonen en zorg gaat het veelal om individuele voorzieningen terwijl welzijn van oudsher aan groepen mensen wordt aangeboden. Maatwerk is in dit opzicht moeilijk te leveren. Toch zal de tendens wel richting maatwerk gaan. Zo maakt de WMO het mogelijk om, conform de zorg, een persoonsgebonden budget voor welzijn te verstrekken. De invoering van persoonsgebonden budgetten betekent een ommekeer in de subsidiëring van welzijn. Niet langer wordt dan het aanbod gesubsidieerd maar richt de subsidie zich rechtstreeks op de vraag. Het is aan de vrager om te bepalen waar hij zijn welzijnsdiensten inkoopt. Overigens is het aan de gemeenteraad om te bepalen of de invoering van een persoonsgebonden budget wenselijk én mogelijk is. Vooralsnog is het welzijnsbeleid gericht op de subsidiëring van het aanbod dat overigens wel vraaggericht tot stand komt.

Activiteiten

De Bloemendaalse ouderen zijn tevreden over het aanbod aan activiteiten voor ouderen in Bloemendaal. De behoefte aan meer activiteiten lijkt niet te bestaan. Alleen Stichting Welzijn Bloemendaal organiseert professioneel activiteiten voor ouderen. De deelnemers betalen de kosten van de activiteiten. De personeelslasten en de huisvestingslasten van Stichting Welzijn Bloemendaal worden niet in de kostprijsberekening meegenomen. Het is een politieke keus om deze activiteiten op deze wijze te financieren. Wanneer het principe wordt gehanteerd van de gebruiker betaalt dient de eigen bijdrage in de kosten van de activiteiten te worden verhoogd. Het is echter de vraag of hiermee geen drempels in de deelname worden gelegd waardoor de gewenste deelname aan de activiteiten niet wordt gestimuleerd.

Welzijn Bloemendaal

De functie van Welzijn Bloemendaal is tweeledig. Aan de ene kant heeft ze een aanbod voor ouderen en anderzijds betrekt ze ouderen via het vrijwilligerswerk bij de lokale samenleving. De doelgroep van het welzijnswerk is dan ook breed. Ook de groep actieve ouderen moet bij het welzijnswerk (vrijwilligerswerk) worden betrokken zodat deze groep de kwetsbare ouderen kan ondersteunen. Het Welzijn Bloemendaal is een semi-professionele instelling. Zonder hulp van vrijwilligers kan zij haar taak niet uitvoeren.

Stichting Welzijn Bloemendaal heeft de afgelopen jaren een gedaantewisseling ondergaan. De Stichting is getransformeerd van een categorale welzijnsstichting naar een algemene welzijnsstichting. In een aparte notitie van de Stichting worden de doelstelling en de activiteiten van Welzijn Bloemendaal beschreven.

Eenzaamheid

Het voorkomen van eenzaamheid dient nagestreefd te worden waarbij tevens erkend moet worden dat de overheid slechts in beperkte mate in staat is om dit probleem op te lossen. Uit het eenmalig huisbezoekproject van het Welzijn Bloemendaal is gebleken dat eenzaamheid bij ca. 10 % van de Bloemendaalse ouderen voorkomt. In werkelijkheid zal dit percentage hoger liggen omdat op de erkenning van eenzaamheid nog altijd een taboe rust. Bij bepaalde gebeurtenissen in het leven is de kans om in eenzaamheid te vervallen groter. Bij pensionering en het verlies van een partner vallen mensen vaak in een 'gat'. Juist op deze momenten kan de overheid het aanbod van welzijn onder de aandacht brengen. De groep pas gepensioneerden kan via mailing aan 65-jarigen worden bereikt. Ouderen die een partner hebben verloren en alleenstaande 75-plusouderen kunnen via een vriendschappelijk huisbezoek worden bereikt. Via de gegevens van publiekszaken is deze doelgroep bekend.

15. Vriendschappelijk huisbezoek voor 75-plussers en weduwen en weduwnaars van 65 jaar en ouder.

16. Mailing aanbod Welzijn Bloemendaal aan ouderen die 65 jaar worden.

Zorg

Op een gegeven moment komt na wonen en welzijn zorg in beeld. Dit terrein is nooit een gemeentelijke aangelegenheid geweest. Door de extramuralisering verandert dit. Mensen met een zorgbehoefte wonen niet meer in een instelling maar om de hoek. In het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning zal de gemeente een grotere rol krijgen op het gebied van zorg. Hoewel de Wmo in een afzonderlijke notitie aan de orde komt, wordt hieronder kort beschreven welke taken door de gemeente verricht moeten gaan worden.

Wet maatschappelijke ondersteuning

De bedoeling van de Wet maatschappelijke ondersteuning is dat mensen zo veel mogelijk voor zichzelf en elkaar zorgen. Als het iemand niet lukt om zelf ondersteuning te regelen, kan men bij de gemeente terecht. De gemeente kan dan een vrijwilligersorganisatie of een professionele organisatie inschakelen voor de nodige ondersteuning.

De gemeente wordt met de Wmo verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning en moet er voor zorgen dat iedere burger volwaardig kan deelnemen aan de maatschappij. Daarbij mogen ouderen en gehandicapten geen drempels ervaren. Elke gemeente mag zelf bepalen hoe ze de maatschappelijke ondersteuning organiseert. De ene gemeente zal investeren in vrijwilligerswerk en een andere gemeente zal een sportclub ondersteunen die zich inspant voor ouderen en gehandicapten. De gemeente weet welke organisaties ingeschakeld kunnen worden en aan welke voorzieningen burgers behoefte hebben.

De WMO omschrijft ‘maatschappelijke ondersteuning’ in negen prestatievelden.

• 1.

  Het bevorderen van de sociale samenhang in en leefbaarheid van dorpen, wijken en buurten;

• 2.

  Op preventie gerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien en van ouders met problemen met opvoeden;

• 3.

  Het geven van informatie en advies;

• 4.

  Het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers;

• 5.

  Het bevorderen van de deelname aan het maatschappelijke verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem;

• 6.

  Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan het maatschappelijk verkeer;

• 7.

  Maatschappelijke opvang, advies en steunpunten huiselijk geweld

• 8.

  Openbare geestelijke gezondheidszorg

• 9.

  Ambulante verslavingszorg.

Een groot aantal prestaties is niet nieuw. Wel nieuw is de taak die de gemeente krijgt doordat voorzieningen uit de AWBZ worden geschrapt en aan de gemeente worden overgedragen. De meest aansprekende voorziening vormt de huishoudelijke verzorging. Momenteel kan iedere Nederlander (ongeacht het salaris) thuishulp inschakelen op kosten van de overheid (AWBZ). Dat wordt met de invoering van de Wmo in 2006 anders. Huishoudelijke verzorging is dan geen wettelijk verzekerd recht meer. Mensen die hun verzorging, zoals schoonmaakhulp, zelf kunnen betalen of organiseren moeten dat ook zelf doen. Als iemand niet in staat is om de nodige ondersteuning zelf te betalen of te regelen, schiet de gemeente te hulp. Alleen zwaar gehandicapten en chronisch zieken hebben na de invoering van de WMO nog een vanzelfsprekend recht op huishoudelijke verzorging uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten.

Tijdens de ouderenconferentie gaven de zorgaanbieders aan het onderdeel zorg onderbelicht te vinden. De zorgsector staat onder druk door de “verzakelijkte aanpak” door de rijksoverheid. Men heeft het gevoel niet meer afgerekend te worden op de kwaliteit van de zorg maar op de productie. Commercieel denken is geboden en dit leidt tot competitief handelen. Dit uit zich bijvoorbeeld in deze regio tot de ontwikkeling van het Wonenplusconcept door meerdere aanbieders. Deze ontwikkeling is overeenkomstig het uitgangspunt dat door meer aanbod de keuzevrijheid voor cliënten wordt vergroot. Nadeel hiervan is dat de cliënt uit het aanbod niet meer wijs kan. Of het aanbod wordt verbeterd en of het leidt tot een efficiëntere inzet van middelen is de vraag. Afstemming, maar op zijn minst op de hoogte zijn van elkaars activiteiten zijn noodzakelijk om deze nadelen te beperken.

De constatering dat de zorg onderbelicht is overeenkomstig de gemeentelijke verantwoordelijkheid op dit gebied. Hoewel wonen, welzijn en zorg steeds meer verwant raken, heeft de gemeente op dit moment geen instrumenten om op het gebied van zorg beleid te ontwikkelen.

Mantelzorg

In de zorg zijn mantelzorgers onmisbaar, zij geven namelijk 80% van alle zorg thuis. Mantelzorg

is onbetaalde zorg voor een naaste die méér is dan incidenteel een handje helpen. Deze zorg kan bestaan uit huishoudelijke hulp, verzorging en emotionele steun. De zorg kan kortdurend of langdurig zijn. Mantelzorger worden is geen keus; het overkomt je. Vaak gaat het heel geleidelijk. Veel mantelzorgers zien in eerste instantie het zorgen als iets vanzelfsprekends. Wanneer men zorgt voor een ander en niet voldoende voor zichzelf, kan de draaglast te groot worden. Ondersteuning en begeleiding kunnen dan helpen de draaglast te verminderen.

De gemeente heeft in het kader van preventief gezondheidsbeleid bevordering van de gezondheid en participatie van alle burgers als taak. Daarin past het voorkomen van overbelasting door ondersteuning van mantelzorgers. Vormen van ondersteuning zijn:

• §

  informatie en advies: één loket, gemeentegids, website;

• §

  emotionele steun: lotgenotencontact faciliteren, themabijeenkomsten faciliteren;

• §

  praktische ondersteuning: tijdelijke overname van zorg.

De meeste ondersteuning van de mantelzorgers wordt in Noord-Holland gegeven door de Regionale Steunpunten Mantelzorg. Dit gebeurt door het geven van informatie, advies, bemiddeling, begeleiding en praktische en emotionele ondersteuning. Deze steunpunten worden nu nog gefinancierd met gelden uit de AWBZ.

De belangenbehartiging van de mantelzorgers wordt door het Platform Mantelzorgers verricht. Daarnaast is er een Vereniging voor Mantelzorgers, LOT.

In het kader van de Wmo zullen de gelden voor mantelzorg vanuit de AWBZ worden overgeheveld naar het Gemeentefonds. De gemeenten krijgen hiermee een grotere rol bij de totstandkoming van voorzieningen voor ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers. De druk op de mantelzorger zal met de komst van de Wmo groter worden aangezien deze wet een krachtig beroep doet op de zorg voor elkaar.

Op het gebied van informatie en advies moet het Loket Bloemendaal een belangrijke rol gaan spelen. Het loket heeft de taak mantelzorgers te ondersteunen en wegwijs te maken. Het loket heeft ook de functie van signaleerder. Wat zijn de behoeften van mantelzorgers? Wat ontbreekt er op dat gebied? En welke rol kan de gemeente hierin spelen?

Zoals hierboven reeds vermeld zal de gemeente in het kader van de Wmo de ondersteuning van mantelzorgers tot taak krijgen. In de beleidsnota Wmo zal uitvoerig op mantelzorg worden ingegaan.

17. Loket Bloemendaal voorlichting en advies aan mantelzorgers laten verzorgen.

Beweging

Een ander onderdeel van zorg is gezondheid. In de nota lokaal gezondheidsbeleid zijn reeds aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen worden voorzover ze zich richten op ouderen in paragraaf vijf herhaald. In het kader van gezondheid is beweging belangrijk, ook voor ouderen. In het verleden heeft de gemeente in de voorwaardenscheppende (subsidie) sfeer "meer beweging voor ouderen-activiteiten" gestimuleerd. Deze subsidie was bedoeld als stimuleringssubsidie. Echter, in de praktijk worden de aanbieders van activiteiten op dit gebied al vele jaren gesubsidieerd. Dit leidt ertoe dat de middelen die voor sport voor ouderen zijn bedoeld ten goede komen aan een kleine groep ouderen die zo gesubsidieerd kunnen sporten. Dit terwijl een veel grotere groep ouderen ongesubsidieerd sport bij reguliere clubs. Omdat het nut van bewegen voor ouderen onomstreden is, willen wij toe naar een subsidiesystematiek die meer ruimte biedt aan nieuwe initiatieven die zichzelf op de langere termijn kunnen bedruipen.

18. Subsidieregels voor Meer Bewegen voor Ouderen opstellen.

§ 5. Actieplan 2005-2010

De actiepunten staan op de volgende pagina schematisch herhaald:

§ 6. Financiën

In de begroting voor 2005 zijn de volgende uitgaven voor het ouderenbeleid opgenomen:

Op basis van de voorstellen uit deze beleidsnotitie wordt voorgesteld de uitgaven voor Meer Bewegen voor Ouderen op € 10.000 vast te stellen en voor dit subsidieonderdeel een deelverordening op te stellen die gericht is op het stimuleren van Meer Bewegen voor Ouderen. Voorts wordt voorgesteld de overige uitgaven te handhaven.

De overige beleidsvoornemens kunnen vooralsnog binnen de huidige uitgaven gefinancierd worden. Het moge duidelijk zijn dat de actiepunten die betrekking hebben op wonen een groot beslag doen op de financiële middelen. Voor dit soort uitgaven zijn echter ook andere budgetten beschikbaar (ISV, Fonds Sociale Woningbouw).