Nota grondbeleid 2019 – 2022 ‘Goed wonen en ondernemen in een duurzaam en leefbaar Oldebroek’

Met ons grondbeleid willen we de komende jaren een impuls geven aan wonen, duurzaamheid en economie / werkgelegenheid in onze mooie gemeente. Mét ruimte voor ontwikkelingen en initiatieven van inwoners en ondernemers. We willen een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor ondernemers bieden met volop werkgelegenheid. Iedereen moet goed kunnen wonen in onze gemeente; de leefbaarheid van onze woonkernen en het buitengebied is belangrijk is. En dat allemaal in een gemeente die in 2050 klimaatneutraal is.

Inwoners en organisaties ontplooien zelf initiatieven die bijdragen aan onze ambities, geweldig. Denk aan nieuwbouw van bedrijfspanden waardoor er meer werkgelegenheid ontstaat of aan het collectief particulier opdrachtgeverschap bij woningbouw. Soms moeten we als gemeente zelf initiatief nemen om een ontwikkeling tot stand te brengen.

Met onze partners werken we graag aan een sterke en leefbare samenleving op bestaande én nieuwe manieren. Hoe geven we dat vorm in ons grondbeleid? Met welke trends en ontwikkelingen moeten we rekening houden de komende periode? Welke rol en positie nemen we als gemeente aan in de ruimtelijke ontwikkeling?

Er zijn genoeg veranderingen sinds onze vorige Nota Grondbeleid die we in 2014 vaststelden, met als belangrijkste gegeven dat we de economische crisis voorbij zijn. Deze nota vormt de leidraad hoe we in de komende vier jaar omgaan met ons vastgoed.

Bob Bergkamp, wethouder gemeente Oldebroek

Deze nota vormt onze leidraad hoe om te gaan met vastgoed, zodat het bijdraagt aan onze ambities en doelstellingen: goed wonen en ondernemen in een duurzaam en leefbaar Oldebroek. Deze nota is een herziening van de nota Grondbeleid 2015-2018. Een groot deel van ons grondbeleid zetten we voort in de komende periode, met enkele wijzigingen.

In de komende periode hanteren we situationeel grondbeleid: afhankelijk van de bijdrage aan onze ambities, de grondposities, het rendement, de risico’s en de prioriteit van het project bepalen we voorafgaand aan het project de te volgen route. Daarbij is het onderscheid tussen proactief faciliterend en passief faciliterend grondbeleid nieuw. Heeft de ontwikkeling prioriteit, dan gaan we hier proactief mee om. Zo niet, dan stellen we ons terughoudend (passief) op.

Duurzaamheid was in de voorgaande nota nog onderbelicht. Er bestaan al verschillende maatregelen om duurzaamheid te stimuleren en vanaf 2020 worden energieneutrale gebouwen de norm. Via het grondbeleid willen we duurzaamheid stimuleren. We onderzoeken de mogelijkheden om gronden onder bestaande woningen aan te kopen en in erfpacht uit te geven, zodat er financiële ruimte ontstaat voor de eigenaren om hun gebouw te verduurzamen.

Voor particuliere bouw voeren we een optievergoeding van € 1.000,- (inclusief btw) in (na een kosteloze reservering van vier weken) voor een maximale periode van vier maanden om efficiënter en effectiever te kunnen werken. Deze vergoeding verrekenen we met de koopsom. Voor de koop hanteren we nog steeds een kooprente na een kosteloze periode van zes weken na het sluiten van de koopovereenkomst.

We hanteerden al een antispeculatie-beding voor sociale koopwoningen. Dit geldt nu ook voor andere woningen die gebouwd zijn op gronden die (gemotiveerd) uitgegeven zijn onder de marktwaarde. Bijvoorbeeld bij een project voor Collectief Particulier Opdrachtgeverschap.

In de vorige nota gaven we aan dat er een taxatieprotocol zou komen. We hebben geen apart protocol opgesteld, maar de informatie over taxaties opgenomen in ons grondbeleid. We voegden ook informatie over permanent en tijdelijk beheer toe aan deze nota. Wanneer we de intentie hebben om de onroerende zaak structureel in eigendom te houden voor de realisatie van een (openbare) functie, geven we deze uit in permanent beheer. Hebben we onroerende zaken nodig voor een (toekomstige) actieve grondexploitatie, dan geven we ze uit in tijdelijk beheer.

We kiezen voor de toekomst voor een eenduidige lijn voor de verantwoordelijkheid van het college van B&W. Voor financiële gevolgen tot € 50.000,- van het resultaat is het college verantwoordelijk en informeert zij de gemeenteraad via een begrotingswijziging. Het college kan daarnaast gemotiveerd afwijken van de vastgestelde grondprijzen. Zij kan alleen een afwijkende prijs overeenkomen met een partner die minimaal voldoet aan de marktwaarde, zoals vastgesteld op basis van een taxatie uitgevoerd door een onafhankelijk taxateur.

Voor verwachte verliezen stellen we nog steeds een verliesvoorziening in als we verwachten dat het resultaat door (markt)ontwikkelingen mogelijk nog verbetert. Anders boeken we verliezen direct af. Nieuw is dat we nu tussentijdse winsten nemen en niet meer wachten tot het sluiten van het project.

De marktconforme verkoopwaarde vormt de basis voor de gronden die we uitgeven in erfpacht. We hebben er nu voor gekozen om voor uitgifte van gronden in erfpacht een canon te hanteren die gebaseerd is op de gemiddelde rente van 10-jarige Staatsleningen van de afgelopen vier jaar in plaats van de actuele rente. Zo vangen we eventuele grote schommelingen op.

Met grondbeleid zorgen we dat Oldebroekse grond voldoende en op tijd beschikbaar is. Bijvoorbeeld voor woningbouw, wegen, landbouw en wateropvang.

Grondbeleid mét input van partners wonen, duurzaamheid en economie

We werken graag met inwoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties aan een sterk en leefbaar Oldebroek. Tijdens een raadsgesprek in november 2018 gingen gemeenteraadsleden, collegeleden en ambtenaren in gesprek met partners op het gebied van wonen, duurzaamheid en economie. De uitkomsten van dit gesprek zijn gebruikt als input voor deze nota.

Met grondbeleid inspelen op ontwikkelingen

Grond speelt een belangrijke rol bij ruimtelijke ordening, volkshuisvesting, (gemeentelijke) ruimte vragende voorzieningen, duurzaamheid en economische zaken. De inrichting van onze omgeving vraagt regelmatig om aanpassingen. Onze samenleving ontwikkelt zich en het klimaat verandert. Daar spelen we zo veel mogelijk op in. Met ons grondbeleid zetten we in op een zo gunstig mogelijk maatschappelijk en financieel eindresultaat.

Leegstand voorkomen en vastgoed optimaal benutten

We vinden het belangrijk dat leegstand zo veel mogelijk wordt voorkomen en vrijkomend vastgoed optimaal wordt benut. Een voorbeeld hiervan is het beleid voor functieverandering (voor vrijkomende agrarische bebouwing). Daarnaast onderzoeken we eerst de mogelijkheden van inbreidingslocaties en daarna de mogelijkheden van uitbreidingslocaties, zoals ook opgenomen in de Ladder voor Duurzame Verstedelijking.

Andere accenten voor grondbeleid 2019-2022

Eens in de vier jaar herzien we de Nota Grondbeleid. Deze nota is een herziening van de Nota Grondbeleid 2015-2018. De vorige nota is de basis voor deze herziening. Wel spelen we in op de meest recente ontwikkelingen en wet- en regelgeving. Hierdoor liggen accenten in dit grondbeleid net iets anders. Dit heeft vooral met name te maken met onze ambities, aandacht voor verschillende doelgroepen en onze toenemende focus op een duurzame samenleving voor onze inwoners.

Opbouw Nota Grondbeleid 2019-2022

Onze ambities en bijbehorende uitdagingen en de gekozen route van ons grondbeleid komen eerst aan bod. Om hieraan te kunnen werken, moeten we ook weten binnen welke kaders dit kan, welke instrumenten voor handen zijn en wat er financieel verwacht wordt en mogelijk is. Het menselijk kapitaal, transparantie, risicomanagement en de manier van verantwoorden spelen hierbij een belangrijke rol. Als laatste gaan we in op de mogelijkheden van het aankopen en verkopen van onroerende zaken.

Op het gebied van ruimtelijke ontwikkelingen vormen drie belangrijke pijlers de basis:

wonen

duurzaamheid

economie.

We ondernemen al heel veel om onze ambities en doelstellingen te realiseren, zoals als het aanbieden van verschillende stimuleringsregelingen voor wonen en duurzaamheid. Met het grondbeleid willen we verder bijdragen aan de ambities binnen deze werkvelden. We zijn ons bewust van de grote samenhang tussen de ambities. Een stimulans binnen één van de pijlers kan ook een uitdaging binnen één van de andere pijlers betekenen. Zo betekent meer en veelzijdigere werkgelegenheid mogelijk ook meer en een andere woonbehoefte van onze (toekomstige) inwoners.

Goed wonen voor iedereen in de kernen van de gemeente Oldebroek

Om deze ambitie te halen moeten we inspelen op verschillende trends, zoals de vergrijzing, kleinere huishoudens, de verduurzamingsopgave en het langer thuis blijven wonen van jongeren, ouderen en kwetsbare personen. Een deel van de woningvoorraad is geschikt om aan te passen aan de ouder wordende bevolking en mensen met een lichamelijke beperking. Hiervoor biedt de gemeente Oldebroek de Blijverslening aan.

Bij nieuwbouw willen we inspelen op levensloopbestendige woonvormen waar lokaal behoefte aan is, waarbij realisatie bij voorkeur plaatsvindt op een inbreidingslocatie. Daarbij kijken we ook naar de (on)mogelijkheden van nieuwe woonvormen. Met (het aanbieden van) Startersleningen en Blijversleningen stimuleren we de woningbouwontwikkeling in de gewenste richting.

Een samenspel tussen partners, zoals de woningcorporaties, ontwikkelaars en organisaties op het gebied van duurzaamheid, en de gemeente is gewenst. Samen met onze partners hebben wij de benodigde expertise om te komen tot een evenwichtige woningmarkt in onze gemeente. De gemeente met oog voor de macro-ontwikkelingen, zoals vergrijzing en kleiner wordende huishoudens, en het hierop ingestelde Rijks-, provinciaal en gemeentelijk beleid. De partners hebben daarentegen meer actueel inzicht in de ontwikkelingen in de bouw(kosten) en de vraag van de markt.

Speciale aandacht is de komende periode gewenst voor realisatie van goedkope en betaalbare woningen, zowel in de huur- als in de koopsector. Dit is nodig in verband met de stijgende bouwkosten als gevolg van verduurzamingsmaatregelen en stijging van de materiaalkosten. Aan de andere kant kan ook gedacht worden aan het bevorderen van de doorstroming om zo de goedkopere en betaalbare woningen voor andere inwoners beschikbaar te krijgen.

Wij zijn hierover in gesprek met de woningcorporaties, omdat zij hierin een voorname rol spelen en dus een belangrijke partner zijn. Gebleken is dat er nog iets te winnen valt op het gebied van verwachtingenmanagement: inwoners hebben bepaalde woonwensen, maar die blijken financieel soms niet haalbaar of realistisch.

Een duurzame samenleving voor onze inwoners

Hiervoor volgen we de routekaart en het uitvoeringsprogramma Klimaat Neutraal Oldebroek 2050. We zetten in op energiebesparing, duurzame energie opwekking en stoppen met het gebruik van fossiele brandstoffen in onze gemeente. We werken hierbij toe naar een samenleving waarin iedereen (naar vermogen) bijdraagt aan het slagen van de energietransitie.

Als gemeente stimuleren en faciliteren we initiatieven vanuit de samenleving. We zien dat onze partners zich ook bewust zijn van de noodzaak tot en de meerwaarde van duurzaam bouwen. Voor grootschalige projecten (zoals zonneparken) liggen de kaders vast in de ‘Verkenning grootschalige duurzame energieopwekking gemeente Oldebroek’ (vastgesteld door de gemeenteraad op 8 november 2018).

Verschillende doelstellingen zijn niet altijd te verenigen, zo bevestigen onze partners ook. Zo moet een woning aan de ene kant zo duurzaam mogelijk zijn en tegelijkertijd ook betaalbaar blijven (voor bijvoorbeeld starters). In onze regio compenseert een hogere verkoopwaarde van de woning een deel van de stijgende bouwkosten door duurzaamheidsmaatregelen. Dit blijkt niet één-op-één het geval en compenseert pas in de toekomst de hogere investeringen. In de basis kunnen kopers van woningen niet alle kosten voor duurzaamheidsmaatregelen opvangen. Dat is een uitdaging voor de komende periode.

Economie als belangrijke pijler voor leefbaarheid

We stimuleren en faciliteren ondernemers in hun ondernemerschap, omdat de aanwezigheid van bedrijven van belang is voor de werkgelegenheid en voor de leefbaarheid in onze gemeente. Door het verbeteren van het ondernemingsklimaat en door het bieden van een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven, stimuleren we het behoud en groei van werkgelegenheid. We zetten daarom met ons grondbeleid in op voldoende en aantrekkelijke vestigings- en uitbreidingslocaties voor bedrijven.

Op dit moment zijn er voldoende locaties in onze gemeente voor ondernemers om zich verder te ontwikkelen. Bedrijven kunnen een perceel op het bedrijvenpark H2O kopen of kiezen voor erfpacht van een perceel dat gemeentelijk eigendom is (bedrijventerrein Wezep-Noord of gemeentelijke deel op het bedrijvenpark H2O). We verwachten de laatste percelen op bedrijventerrein Wezep-Noord binnen afzienbare tijd uit te geven. Uitgifte in erfpacht is een goede impuls gebleken voor het stimuleren van werkgelegenheid in een periode dat de markt het moeilijk had. Gezien de marktomstandigheden voorzien we in de komende positieve ontwikkelingen in de verkoop van de percelen op bedrijvenpark H2O.

Afhankelijk van de vraag investeren we in bedrijfslocaties. Daarbij hebben we speciale aandacht voor starters en doorstarters. Er lijkt nog ruimte voor optimalisatie van vestigingsmogelijkheden voor deze doelgroep. Ze vormen een belangrijk onderdeel van onze economie. In de detailhandel zien we vergaande ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de leefbaarheid van onze kernen, zoals verkoop via internet en mogelijke leegstand. Daarom is maatwerk nodig.

Grondbeleid is geen doel op zich. Grondbeleid is een middel om onze gemeentelijke ambities te realiseren. Het grondbeleid geeft ons houvast om te sturen op bestuurlijk en maatschappelijk gewenste ontwikkelingen. Gronden en grondposities spelen een rol om deze ontwikkelingen te faciliteren. Met ons grondbeleid maken we de risico’s van ruimtelijke ontwikkelingen transparant en beheersen we ze. We hanteren hierbij enkele uitgangspunten:

Kosten en opbrengsten worden eerlijk verdeeld tussen gemeente en grondeigenaren;

Projecten moeten elkaar versterken en niet beconcurreren;

Elke ontwikkeling moet op zichzelf vitaal zijn: domino-effecten moeten worden voorkomen;

Subsidies zijn een steun in de rug van een toekomstig project, geen leidend motief voor een ontwikkeling.

We zetten in op situationeel grondbeleid. Het geeft ons de vrijheid om per locatie te bepalen of we actief, proactief of passief faciliterend grondbeleid voeren. Dit hangt af van de aanleiding en het doel van de ruimtelijke ontwikkeling en de bijbehorende ambitie.

Kort samengevat voeren we (pro)actief grondbeleid als de ruimtelijke ontwikkeling een gemeentelijke ambitie vervult. We voeren passief grondbeleid als de ruimtelijke ontwikkeling de gemeentelijke ambities niet dient. Deze nota geeft de koers aan voor verschillende situaties.

Actief grondbeleid

We voeren actief grondbeleid als:

de ruimtelijke ontwikkeling een gemeentelijke ambitie vervult;

het een hoge prioriteit heeft;

we als gemeente grondeigenaar of -producent zijn;

er geen initiatief uit de markt volgt.

Als gemeente voeren we de grondexploitatie voor eigen rekening en risico. Bijvoorbeeld bij de ontwikkeling van bedrijventerreinen. Maar ook bij de verkenning van mogelijkheden voor in eigen beheer exploiteren van (een) zonnepark(en) en windpark(en).

We doorlopen een planologische procedure om de gewenste bestemming te krijgen. En we zorgen zorgt ervoor dat de grond geschikt is om op te bouwen (bouwrijp) en te leven (woonrijp). Zo nemen we zelf het initiatief, houden we de regie, kunnen we de gewenste ontwikkeling in gang zetten en sturen we op realisatie van onze ambities.

Proactief faciliterend grondbeleid

Proactief grondbeleid zetten we in als het hoge prioriteit heeft en nodig is voor realisatie van onze doelen en ambities, bijvoorbeeld als het gaat om duurzaamheid. Bij proactief grondbeleid is de markt grondeigenaar. We stimuleren actief de ontwikkeling, verbinden waar mogelijk, denken actief mee en vervullen onze regierol. Het is een strategische keuze. We kiezen voor deze rol wanneer de gewenste ontwikkelingen bijdragen aan onze gemeentelijke ambities. We nemen hier geen tot beperkte risico’s.

Passief faciliterend grondbeleid

We stellen ons terughoudend op als we geen of lage prioriteit geven aan de ruimtelijke ontwikkeling. We laten de ontwikkeling aan onze partners over. We toetsen de ontwikkeling vanuit onze publiekrechtelijke taakstelling en stellen een kostendekkende anterieure overeenkomst op. We werken alleen mee wanneer het belang van de gemeente niet wordt geschaad en we de volledige kosten kunnen verhalen op de initiatiefnemer. Hiermee ligt het risico bij de ontwikkelende partij.

De keuze voor een te volgen route

Uiteraard volgen we de gekozen route binnen de kaders van bestaande wet- en regelgeving, zowel landelijk, provinciaal als gemeentelijk (beleid). We zoomen niet alleen in op de ambities en doelstellingen, maar ook op eigenaarschap, financiën, risico’s en de prioritering. We stellen onszelf een aantal vragen om het type grondbeleid en onze bijbehorende rol te bepalen:

Draagt het initiatief bij aan onze gemeentelijke doelstellingen en ambities?

Wie heeft er grondbezit?

Wie heeft er initiatief genomen?

Wat is het rendement van de ontwikkeling?

Wat is het risicoprofiel?

Heeft het initiatief prioriteit bij de gemeente?*

* Voor woningbouw projecten hebben we een de beleidsnota ‘ Prioritering van woningbouwprojecten’. Dit geeft ons de richtlijnen om te bepalen welke projecten voorrang moeten krijgen voor realisatie ten opzichte van andere projecten. We sturen daarbij op kwaliteit en de vraag / behoefte.

Onderstaand schema (figuur 1) laat zien hoe we komen tot onze keuze voor de te volgen route. In de groene kaders staat op basis waarvan we onze keuze maken.

Figuur 1: Criteria type grondbeleid

Nadat we de koers en route hebben bepaald, komt er een focus op de benodigde ingrediënten zoals de verschillende instrumenten, het geld en de mensen.

5.1 De instrumenten

Met onze beleidsnota ‘Prioritering van woningbouwprojecten’ sturen we zo veel mogelijk op kwalitatief goede projecten. Maar niet alleen ons gemeentelijk beleid zetten we in als instrument. De gemeente beschikt ook over vele andere instrumenten waarmee zij voorwaarden kan stellen en kan sturen op ruimtelijke ontwikkelingen, zowel publiekrechtelijk als privaatrechtelijk.

5.2 Het geld

Zowel bij actief als faciliterend grondbeleid is het belangrijk om op geld te sturen. Er is wel een verschil.

5.3 De mensen

Om het grondbeleid efficiënt en effectief uit te voeren, zorgen we voor voldoende expertise en capaciteit. De verschillende routes vragen verschillende expertises en capaciteiten. We beperken ons hier tot de benodigde expertise voor het Grondbedrijf.

6.1 Verantwoording

Als gemeente werken we transparant. Dat geldt ook voor het Grondbedrijf. Er zijn verschillende momenten waarop het college verantwoording aflegt aan de raad over (de projecten uit) het grondbedrijf en het grondbeleid:

In november in de begroting via de paragraaf Grondbeleid

In mei/juni in de jaarrekening via de paragraaf Grondbeleid, de Nota Vermogenspositie en de daarbij behorende bijlagen: de lijst van aan- en verkopen en de Staten P

In mei/juni in het Meerjaren Programma Grondbedrijf (niet openbaar)

6.2 Verantwoordelijkheden

Voor goed risicomanagement is het belangrijk dat de verantwoordelijken duidelijk zijn. De gemeenteraad heeft een controlerende en kaderstellende rol. Het college van B&W heeft een uitvoerende rol binnen de gestelde kaders door de gemeenteraad. In bijlage II staat een overzicht van de verschillende aspecten van ons grondbeleid en het verantwoordelijk orgaan hiervoor binnen onze gemeente. Deze bevoegdheden liggen grotendeels vast in wet- en regelgeving. Specifiek legt het college de vaststelling van de gemeentelijke grondprijzen ter besluitvorming voor aan de gemeenteraad. Dat geldt ook voor de exploitatieopzetten voor Bouwgrond in Exploitatie (BIE), waarna de gemeenteraad het uitvoeringsbudget vaststelt voor de looptijd van het project. Budgetwijzigingen stelt de gemeenteraad vast via het MPG dat het college aanbiedt aan de raad.

Het college stelt de herziene exploitatieopzetten vast en bepaalt de parameters die de basis vormen voor de (herziening van de) grondexploitatieopzetten. Het college van B&W actualiseert de exploitatieopzetten jaarlijks en biedt deze via het MPG aan de raad ter vaststelling aan.

Financiële gevolgen tot € 50.000,- van het vastgestelde resultaat van een (grond)exploitatie beschouwen we als niet ingrijpend voor de gemeente. Hiermee sluiten we aan bij de financiële verordening van de gemeente (2017-2018). De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij het college van B&W. Via een begrotingswijziging meldt het college de wijziging aan de gemeenteraad. In de volgende gevallen informeert het college de gemeenteraad en vraagt om eventuele wensen en bedenkingen:

Als het voorgenomen besluit niet past binnen vastgestelde kaders;

Als het voorgenomen besluit gaat over een onderwerp waarvoor nog geen kaders zijn vastgesteld;

Als een privaatrechtelijke rechtshandeling een (ingeschat) sterk afwijkend risico met zich meebrengt.

Wanneer de gemeente eigenaar is van onroerend goed, kunnen we maximaal invloed uitoefenen op de gewenste ontwikkeling van de locatie. Het is alleen niet altijd mogelijk om alle gebieden waar we graag (her)ontwikkelingen zien, in eigendom te verkrijgen. We moeten zorgvuldige selecties maken van nog aan te kopen gronden om die later op de juiste manier strategisch in te kunnen zetten. Wanneer we actief grondbeleid voeren en graag willen sturen op gewenste toekomstige ontwikkelingen, zijn er drie verschillende redenen om gronden te verwerven:

1. Regulier

Voor deze (delen van) gebieden heeft de gemeenteraad al een grondexploitatiebegroting vastgesteld met de bedoeling om een ingezette of nog in te zetten ontwikkeling mogelijk te maken.

2. Anticiperend

Voor deze (delen van) gebieden heeft de gemeenteraad via een structuurplan of bestemmingsplan inhoudelijke, definitieve uitspraken gedaan over de gewenste ontwikkeling. Er is nog geen grondexploitatie vastgesteld. De gronden worden ingezet om bestaande doelstellingen op relatief korte termijn, binnen vier tot vijf jaar, te realiseren.

3. Strategisch

Voor deze (delen van) gebieden heeft de gemeenteraad nog geen definitieve uitspraken gedaan over toekomstige ontwikkelingen. Naar verwachting doen zich hier op langere termijn ontwikkelingsmogelijkheden voor. De gemeente speelt met strategische aankopen in op onverwachte mogelijkheden, zoals de aankoop van compensatiegronden of om ongewenste ontwikkelingen te voorkomen. Voor dit type verwerving is er voldoende tijd om een afgewogen beslissing te nemen waarbij de risico’s in beeld zijn. Het biedt ook de mogelijkheden om de gronden tegen gunstigere voorwaarden te verwerven.

In de komende periode bepalen we of we over voldoende gronden beschikken voor de benodigde boomcompensatie van de noodzakelijke kap in het buitengebied. Compensatie moet op gronden van de gemeente buiten de bebouwde kom. De provincie ziet hier op toe. We stellen hiervoor een separate beleidsnota op.

Het Rijk voorziet de gemeenten van verschillende verwervingsinstrumenten. Deze instrumenten zetten we alleen in om te voorkomen dat tijdige realisatie van het ingezette ruimtelijke beleid wordt gefrustreerd. Als gemeente kunnen we gronden en /of vastgoed op drie verschillende manieren verwerven:

1. Minnelijke verwerving

Deze manier van verwerving heeft onze voorkeur. Daarom voeren we deze in elk aankoopproces in alle gevallen als eerste actie uit. We proberen door middel van anterieure onderhandelingen met de verkopende partij de gronden en/of vastgoed te verwerven.

2. Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg)

Mochten de anterieure onderhandelingen zonder resultaat blijven, dan hebben we het wettelijk recht (geen plicht) van voorrang op de verwerving van onroerend goed. We kunnen een voorkeursrecht vestigen op het eigendom van derden die gelegen zijn in een mogelijke ontwikkelingslocatie. Voorwaarde is wel dat we een ontwikkelvisie hebben op het te ontwikkelen gebied en dit planologisch hebben onderbouwd of kunnen onderbouwen. De Wvg heeft als doel om speculatie tegen te gaan. De prijzen worden beheerst, er komt meer inzicht in de grondmarkt en de gemeentelijke regierol bij uitvoerig van ruimtelijk beleid vergroot.

3. Onteigening

Als gemeente hebben we ook de mogelijkheid om onroerend goed onder dwang te verwerven wanneer dit noodzakelijk is voor de uitvoering van wettelijk omschreven beleid (ruimtelijk en aanleg infrastructuur). Onteigening gebeurt alleen wanneer dit het algemeen belang dient en tegen een vooraf verzekerde schadeloosstelling. Het is het meest vergaande verwervingsinstrument. Onteigening is niet van toepassing wanneer de grondeigenaar kan aantonen dat hij bereid en in staat is de ontwikkeling zelf te realiseren binnen de randvoorwaarden en uitgangspunten die de gemeente stelt.

Interne levering

Wanneer andere afdelingen van de gemeente onroerend goed afstoten naar het Grondbedrijf gebeurt dat tegen de actuele boekwaarde. Dit is de waarde zoals die geregistreerd staat in de financiële administratie op het moment van de transactie. Waarbij we rekening houden met afschrijvingen en rentebijschrijvingen op het vastgoedobject.

De boekwaarde is maximaal de marktwaarde. Zodra de boekwaarde boven de marktwaarde uitkomt, moeten we een verliesvoorziening treffen. Die moeten we verantwoorden als waarde correctie. Als er bij de levering al sprake is van een boekwaarde boven de marktwaarde, dan nemen we een verlies ten laste van de algemene dienst (de leverende partij). Zie verder voor informatie over verliesnemingen en verliesvoorzieningen paragraaf 5.2.

Taxaties en hertaxatie

Bij de aankoop van gronden komen altijd verschillende belangen naar voren. Om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden en om discussies te voorkomen over de hoogte van het aankoopbedrag, stelt een erkende, onafhankelijke taxateur een taxatie van het betreffende vastgoed op. Op basis van deze vooraf opgestelde taxatie wordt het onroerend goed aangekocht. Hiervoor hanteren we drie verschillende benaderingswijzen:

1. Taxatie voor een minnelijke verwerving en Wvg

Deze taxatie dient ter onderbouwing van een koopaanbod aan een eigenaar of andere zakelijke gerechtigde. Een externe deskundige voert de taxatie uit voor de objectiviteit van de waardebepaling. Het dient als basis van het rechtmatig handelen van ons als gemeente.

Afhankelijk van het type object en bedrijfscontinuering elders is er keuze uit vier gebruikelijke taxatiemethodieken:

vergelijkingsmethodiek (bij woningen en courante niet-woningen)

gecorrigeerde vervangingswaarde (bij incourante niet-woningen)

huurwaarde kapitalisatiemethodiek (bij commercieel vastgoed)

discounted cashflow methodiek (bij specifieke objecten waarbij de toekomstige omzet / geldstromen naar peildatum contact gemaakt worden).

De vastgestelde waarde geldt als uitgangspunt voor de mogelijke verwerving van het object.

2. Taxatie als onderdeel van de inbrengwaarde voor een exploitatieplan van de nieuwe Wro

Voor de onderbouwing van een exploitatieplan moeten alle eigendommen getaxeerd worden (Wro) door een gecertificeerd en onafhankelijk taxateur. De taxatie van de inbrengwaarde van de grond is van belang voor het vaststellen van de hoogte van de exploitatiebijdrage. De inbrengwaarde wordt getaxeerd op basis van de werkelijke waarde volgende artikelen 40b tot en met 40f van de Onteigeningswet.

3. Taxatie voor de bepaling van de (aanvullende) schadeloosstellingen voor de Onteigeningswet (volledige schadeloosstelling)

De taxatie hiervoor wordt gebaseerd op de onteigeningswetgeving en aanvullende jurisprudentie. Voor deze taxatie is specifieke deskundigheid gewenst, omdat de vereisten / voorwaarden zeer specifiek en bepalend zijn. De rechtbank baseert haar uitspraak in een onteigeningszaak eveneens op een advies van een commissie van onteigeningsdeskundigen. De uiteindelijk vastgestelde onteigeningswaarde geldt als basis voor het aanbod dat de gemeente aan te onteigenen eigenaar doet.

We willen efficiënt en effectief met vastgoed omgaan. Onder gemeentelijke vastgoedobjecten verstaan we facilitaire, maatschappelijke, strategisch en commercieel verhuurde en verpachte gebouwen en terreinen. Voor ons is het bezit van vastgoed geen doel op zich.

8.1 Verkoop vastgoed

We houden vastgoed aan wanneer het voldoet aan de volgende criteria:

het vormt onderdeel van een ruimtelijke ontwikkeling

het gaat naar verwachting onderdeel uitmaken van een toekomstig ruimtelijk toegestane ontwikkeling

het dient een breed maatschappelijk belang

In alle andere gevallen is het vastgoedobject niet interessant en kost het de gemeente Oldebroek waarschijnlijk meer dan het oplevert. Als het niet voldoet aan één van bovenstaande punten krijgt het college van B&W het advies het betreffende vastgoedobject af te stoten. Zie ook figuur 2.

Figuur 2: Criteria vastgoed aanhouden of afstoten versus ruimtelijke ontwikkeling

Geldende bestemmingsplan en eventueel een beeldkwaliteitsplan borgen de kwaliteit van de ontwikkelingen. Daarnaast sluiten we (koop)overeenkomsten. Hierin staat wat, wanneer en waar gerealiseerd moet worden en in enkele gevallen wordt er ook een kwaliteitsverplichting opgelegd.

8.2 Uitgifteproces

we geven vastgoedobjecten zowel aan particulieren voor individuele bouw als aan ontwikkelaars voor projectmatige bouw uit. Het gaat dan zowel om vastgoed voor woningbouw als voor bedrijfsdoeleinden. In beide gevallen zijn de gemeentelijke Algemene voorwaarden voor de verkoop van onroerende zaken door de gemeente Oldebroek 2008 (vastgesteld door het college op 25 november 2008) van toepassing.

8.3 Grondprijzen

Vastgoedobjecten kunnen we zowel verkopen als in erfpacht uitgeven. De wijze van vaststelling van de hoogte van de prijzen en erfpachtcanon hebben wij vastgelegd in de Nota Grondprijsbeleid (deze herzien we eens in de twee jaar). Hieraan liggen de volgende uitgangspunten ten grondslag:

subsidie op gronden of verkoop onder de marktwaarde is conform de uitgangspunten van de Wro niet toegestaan

marktconforme richtlijnen volgen

grondprijzen worden eens per twee jaar actualiseren en vaststellen door het college met mededeling aan de gemeenteraad

eerder herzien van grondprijzen wanneer de markt hier aanleiding toe geeft

Ad 1. Bij sociale woningbouw (koop) zien we de uitdaging om op basis van een marktconforme grondprijs woningen in deze categorie te realiseren. Hier houden we rekening mee in ons grondprijsbeleid. Zie ook paragraaf 8.4.

Iedere functie heeft zijn eigen grondwaarde. Voor wonen en bedrijven zijn die functies eenduidig. De functies maatschappelijke voorzieningen en onderwijshuisvesting lichten we hier nog nader toe.

8.4 Antispeculatie-beding

De grondprijs voor sociale woningbouw (koop) ligt doorgaans lager dan de kostprijs en de marktconforme waarde. Met een lage prijs beogen we als gemeente een stimulans te geven aan sociale woningbouw en geven hiermee de beoogde doelgroep een kans op de woningmarkt.

Goedkope woningbouw wordt gerealiseerd ten behoeve van starters met de achterliggende gedachte dat zij met een hoger inkomen en gezinsuitbreiding de woning na een aantal jaren weer verlaten. Doorstroming is belangrijk, maar een goedkope koopwoning (gerealiseerd met behulp van een lage grondprijs) moet geen speculatieobject worden. Het is niet de bedoeling dat men hiermee snel winst maakt door de woning direct weer te verkopen. Dat geldt ook voor andere woningen die gebouwd zijn op gronden die onder de marktwaarde zijn uitgegeven op basis van een besluit van de gemeenteraad, zoals bijvoorbeeld bij de zogenoemde CPO projecten (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap).

Ter voorkoming van speculatie van de genoemde woningen hanteren we een antispeculatie-beding dat we voor maximaal 5 jaar kunnen opleggen. Dit beding is gebaseerd op het verschil in verkoopprijs en de marktwaarde van de woning. Bij verkoop van de (starters)woning binnen vijf jaar, betaalt de starter een boete over het verschil tussen de betaalde aanschafwaarde van de woning en de getaxeerde marktwaarde van de woning. In een glijdende schaal (100%, 80%, 60% etc.) wordt het anti-speculatiebeding afgebouwd. Dit betekent dat de boete ieder jaar met 20% minder wordt totdat er na vijf jaar geen boete meer overblijft.

8.5 Erfpacht

In de gemeente Oldebroek bestaat de mogelijkheid voor uitgifte van gronden in erfpacht. Als gemeente blijven we dan eigenaar van de grond en de erfpachters krijgen gedurende lange tijd het gebruiksrecht. Het recht van erfpacht is geregeld in Boek 5 van het Burgerlijk Wetboek. We hanteren de volgende uitgangspunten voor uitgifte van gronden in erfpacht:

Erfpacht is een zakelijk recht, waardoor het recht verbonden is aan de onroerende zaak (de grond) en niet aan de persoon

De erfpachter kan het erfpachtrecht overdragen aan een ander, zonder dat hiervoor toestemming van de grondeigenaar nodig is (tenzij anders bepaald in de overeenkomst)

Bij overlijden van de erfpachter gaat het erfpachtrecht over op de erfgenamen

Op het erfpachtrecht kan een hypotheek worden gevestigd

De erfpachter mag de grond veelal voorzien van een opstal

De erfpachter betaalt jaarlijks een vergoeding, de zogenoemde canon

Voor de uitgifte van woningbouwkavels, kavels met een maatschappelijke bestemming (niet zijnde sport, dierenweide of speeltuin) en kavels op het bedrijventerrein Wezep-Noord Rondweg is erfpacht faciliterend beleid. Bij voorkeur worden deze kavels verkocht

Gronden met een sportbestemming en gronden met de functies dierenweide of speeltuin worden bij voorkeur in erfpacht uitgegeven

De gronden die in erfpacht uitgegeven worden heeft de gemeente al in eigendom of worden uitgegeven vanuit het Grondbedrijf

Er worden standaard erfpachtovereenkomsten gehanteerd voor de uitgifte in erfpacht van woningbouwgrond, bedrijfsgrond en gronden met een maatschappelijke bestemming

De ‘Algemene voorwaarden voor uitgifte van onroerende zaken door de gemeente Oldebroek 2014’ worden van toepassing verklaard

De looptijd van erfpacht kan worden verdeeld in administratieve periodes, een zogenoemd tijdvak. Aan het eind van een tijdvak wordt de canon aangepast aan de dan geldende grondwaarde en canonpercentages en eerder vastgelegde afspraken kunnen worden herzien. Ook kan de grond in voortdurende erfpacht worden uitgegeven. Dit kan voor onbepaalde tijd of hier kan een tijdvak aan verbonden worden, waarbij meestal 30-50 jaar wordt gehanteerd. De gemeente heeft dan geen beschikking meer over de grond. Dat is wel het geval bij het einde van de afgesproken termijn voor tijdelijke erfpacht.

We onderzoeken de mogelijkheid om particuliere gronden (onder woningen) aan te kopen en terug in erfpacht uit te geven om onze duurzaamheidsambities te realiseren.

8.6 Beheergronden

Gronden en overige onroerende zaken van de gemeente die nog niet zijn genoemd worden of permanent of tijdelijk in beheer gegeven. Wanneer we als gemeente de intentie hebben om de onroerende zaak structureel in eigendom te houden voor de realisatie van een (openbare) functie, geven we deze uit in permanent beheer. Deze vorm van beheer maakt geen onderdeel uit van de grondexploitatie. Daarbij moet het feitelijk gebruik van de onroerende zaak wel in overeenstemming zijn met de bestemming volgens het geldende bestemmingsplan.

Per 1 januari 2016 geldt het Besluit begroting en verantwoording (BBV. Voor gemeentelijke grondbedrijven betekende dit strengere regels omtrent het verslag en verantwoording afleggen. Dit zijn de belangrijkste uitgangspunten van het BBV sinds 2016:

De looptijd van een grondexploitatiecomplex mag maximaal 10 jaar bedragen. Deze 10 jaar dient te worden gehanteerd als richttermijn, die voortschrijdend moet worden bezien en waar alleen gemotiveerd van kan worden afgeweken. Een gemotiveerde afwijking houdt in dat deze motivatie is geautoriseerd door de raad en verantwoord in de begroting en de jaarstukken. De motivatie moet tevens zijn voorzien van risico-beperkende beheersmaatregelen die de gemeente heeft genomen om de onzekerheden en risico’s die gepaard gaan met de langere looptijd te mitigeren

Het is vanaf 2016 niet meer toegestaan om gedurende de looptijd van een grondexploitatie ten laste van de grondexploitatie afdrachten te doen aan een reserve voor bovenwijkse voorzieningen van toekomstige exploitaties. Dit kan alleen nog via een resultaatsbestemming bij het sluiten van de grondexploitatie of bij een tussentijdse winstneming

Voor het berekenen van de contante waarde ten behoeve van het treffen van een verliesvoorziening wordt uitgegaan van een disconteringsvoet die gelijk is aan het meerjarig streefpercentage van de ECB voor de inflatie binnen de Eurozone

Per 1 januari 2016 is de vennootschapsbelasting voor gemeenten gaan gelden. Wanneer een gemeentelijk grondbedrijf 3 jaar op rij winst maakt (winstoogmerk) dient er Vennootschapsbelasting (Vpb) betaald te worden

Grondexploitaties worden tegen de vervaardigingsprijs gewaardeerd. Dit geldt echter niet voor de fiscale openingsbalans per 1 januari 2016. Hiervoor geldt een waardering op marktwaarde

Het verantwoorden van tussentijdse winstnemingen is een verplichting. Voor het bepalen van de tussentijdse winst geldt de percentage of completion methode. De methode houdt rekening met de specifieke kenmerken van de gemeentelijke grondexploitaties en de (financiële) fase waarin de grondexploitatie zich bevindt. De methode kan worden toegepast op alle grondexploitaties, ook op de enkele uitzonderingen waarbij de grondkavels relatief vlot en dus aan het begin van de grondexploitatie kunnen worden verkocht en de kosten voor voorzieningen zoals infrastructuur pas later worden gerealiseerd. De toepassing van de Poc methode leidt in deze gevallen tot een behoudende tussentijdse winst verantwoording.