Besluit van het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Nieuwegein houdende regels omtrent het Boombeschermingsplan Nieuwegein 2019

Een leefbare stad kan niet zonder bomen. Bomen dragen bij aan de beeldkwaliteit, geven beschutting tegen hitte en wind, hebben soms culturele waarde, enzovoort. Helaas wordt het belang van bomen in de praktijk gemakkelijk uit het oog verloren. Daarom is de bescherming van bomen geregeld via drie documenten: de Bomenverordening, de Bomenkaart en het Boombeschermingsplan.

Hierdoor hebben we de mogelijkheid om waardevolle bomen via beleid en regelgeving te beschermen. Zonder daarmee de gewenste veranderingen in de openbare ruimte te blokkeren.

Bomenverordening

Een Bomenverordening is het belangrijkste instrument voor het behoud en de bescherming van waardevolle bomen. Hierin is vastgelegd voor welke bomen een kapvergunning moet worden aangevraagd en op welke gronden de gemeente een kapaanvraag kan weigeren. Er is verschil in regelgeving tussen gemeentelijke bomen en particuliere bomen.

Bomenkaart

In het kader van deregulering is samen met inwoners en belanghebbenden (o.a. IVN) van Nieuwegein bekeken welke gemeentelijke bomen en groengebieden waardevol zijn. Deze waardevolle bomen/gebieden zijn aangegeven op de Bomenkaart. De Bomenkaart wordt elke vijf jaar geactualiseerd. Voor de gemeentelijke bomen die niet op de lijst staan hoeft geen kapvergunning meer te worden aangevraagd.

Boombeschermingsplan

Het boombeschermingsplan heeft twee verschillende invalshoeken: voor een ruimtelijk plan en voor een niet-ruimtelijk plan.

Er is sprake van een ruimtelijk plan wanneer er bomen gekapt moeten worden bij woningbouw, (grootschalige) renovatie van de openbare ruimte, het herinrichten van een straat en dergelijke. Dus wanneer de kap van een of meerdere bomen het gevolg is van andere werkzaamheden.

Er is sprake van een niet-ruimtelijk plan als er bomen gekapt moeten worden vanwege ouderdom, ziekte, overlast en dergelijke en er zijn geen andere werkzaamheden dan de kap en eventuele herplant.

In de bomenverordening is vastgelegd voor welke bomen een kapvergunning moet worden aangevraagd. In het boombeschermingsplan is vastgelegd hoe de gemeente afweegt of ze die vergunning wel of niet verleend. Aan de ene kant wordt de waarde van de boom bepaald, aan de andere kant worden er punten gegeven voor de argumenten om een boom te verwijderen. Als het puntenaantal voor het verwijderingsbelang hoger is dan de boomwaarde dan worden de in dit plan beschreven stappen doorlopen om te komen tot een kapvergunning, daadwerkelijke kap en eventueel herplant. Dit afwegingskader gebruiken we bij niet-ruimtelijke plannen.

In Nieuwegein komt het steeds vaker voor dat groenstructuren, tuinen en bomen binnen de plangrens van een ruimtelijk plan vallen. Het Boombeschermingsplan biedt houvast om dit groen te beschermen en te behouden en, wanneer dat niet mogelijk is, te compenseren.

Waardevol groen kan vaak goed in een ruimtelijk plan worden ingepast, als daar in een vroeg stadium van de planvorming rekening mee wordt gehouden. Als het groen niet kan worden ingepast, vergoedt de initiatiefnemer de financiële waarde van het groen, en zal de gemeente het elders compenseren.

Communicatie en bezwaar

Inwoners worden geïnformeerd over de voorgenomen kap van kapvergunningplichtige bomen via Overheid.nl en nogmaals ongeveer twee weken voor de uitvoering van de kap. Dit laatste gebeurt zowel bij kapvergunningplichtige als bij niet-kapvergunningplichtige bomen. Bij de kap van een boom door een particulier is er geen verdere informatie. Bij een ruimtelijk project vindt communicatie over de bomenkap plaats via de gebruikelijke kanalen van dat project.

Inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden kunnen op bepaalde momenten gedurende het proces een zienswijze indienen, bezwaar maken en in beroep gaan.

Handhaving

Het kan voorkomen dat er zonder vergunning wordt gekapt of dat voorschriften uit de Bomenverordening of de kapvergunning worden overtreden. De gemeente kiest afhankelijk van de situatie voor het opleggen van een herplant- of instandhoudingsplicht, bestuursdwang, een dwangsom of een bestuurlijke boete.

Waarom zijn er eigenlijk bomen in de stad? Bomen staan in de stad om de zomerse hitte in de stad te verminderen, de wind rond gebouwen te dempen en stof uit de lucht op te vangen. Ze geven een straat, wijk of landschap een mooi uiterlijk en hebben soms cultuurhistorische waarde. Maar ze staan er vooral omdat mensen zich prettiger voelen in een stad met bomen en ander groen. Je kunt de seizoenen beleven, vogels horen fluiten, picknicken in de schaduw, met je hond door het park lopen of een frisse neus halen in lunchtijd. Bomen zijn dus essentieel voor de leefbaarheid van de stad.

Maar aan de andere kant geven bomen soms overlast: ze drukken tegels op, staan in de weg bij het parkeren, geven schaduw in huis, laten een kleverig goedje op je auto vallen…...

De waarden en functies van bomen worden gemakkelijk uit het oog verloren in de “waan van de dag”, terwijl het lang duurt voor een boom tot volle wasdom komt. Voor de bescherming van bomen in Nieuwegein gebruikt de gemeente drie instrumenten:

Bomenverordening:

Hierin is aangegeven wanneer een omgevingsvergunning voor het vellen van een boom (verder: kapvergunning) nodig is en wanneer niet. Er staat in om welke redenen de gemeente een aanvraag mag weigeren en welke voorschriften de gemeente aan een vergunning kan verbinden. Zie hoofdstuk 2.

Kaart kapvergunningplichtige bomen:

De Kaart kapvergunningplichtige bomen (verder: Bomenkaart) hoort bij de Bomenverordening en geeft aan welke gemeentelijke bomen kapvergunningplichtig zijn. Zie hoofdstuk 3. De Bomenkaart wordt elke vijf jaar geactualiseerd en door het college vastgesteld.

Boombeschermingsplan:

In dit beleidsplan staat hoe we afwegen of een kapvergunning wordt verleend of niet (hst 5.1), hoe we de waardevolle bomen willen inpassen in ruimtelijke plannen (hst 5.2) en hoe we bomen willen beschermen bij werkzaamheden in de buurt (hst 5.5).

Herziene versie

Deze drie documenten zijn in 2012 vastgesteld. In de praktijk bleek dat onderdelen ontbraken in het afwegingskader voor de beoordeling van een kapaanvraag en dat de bijbehorende puntentelling moest worden bijgesteld. In overleg met geïnteresseerde inwoners en natuurverenigingen uit Nieuwegein is het afwegingskader onder de loep genomen en aangepast.

Deze wijziging heeft de gemeente aangegrepen om ook de rest van het Boombeschermingsplan door te lopen. Inhoudelijk zijn er geen aanpassingen gedaan. Wel is de opbouw van het stuk verbeterd en zijn de stoomschema’s vereenvoudigd.

Het Boombeschermingsplan Nieuwegein 2019 is op 17 januari 2019 door het college van B&W vastgesteld. Hiermee is het Boombeschermingsplan Nieuwegein 2012, vastgesteld op 17 april 2012, ingetrokken.

2.1 Wat is de Bomenverordening

Een Bomenverordening is het belangrijkste instrument voor het behoud en de bescherming van waardevolle houtopstand: bomen, hakhout en houtwallen (verder: bomen).

De Bomenverordening verbiedt het rooien, kappen en verplanten van bomen zonder vergunning, maar ook het ”verrichten van handelingen, zowel boven- als ondergronds, die de dood of ernstige beschadiging (bijvoorbeeld het voor de eerste keer kandelaberen van een boom) of ontsiering van houtopstand ten gevolge kunnen hebben.

In de verordening is vastgelegd voor welke bomen een kapvergunning moet worden aangevraagd, om welke redenen de gemeente een kapaanvraag kan weigeren en welke voorschriften het college aan een vergunning kan verbinden.

Er is verschil in regelgeving tussen gemeentelijke bomen, particuliere bomen (bomen die staan op een terrein waarvan de eigenaar een ander dan de gemeente is), bomen buiten de bebouwde kom, bomen die als productiebos zijn geplant en bomen die spontaan zijn gegroeid (dus niet aangeplant). Het verschil zit in de manier waarop beoordeeld wordt of een boom kapvergunningplichtig is en in de voorwaarden voor herplant.

Op hoofdlijnen geld het volgende: Een gemeentelijke boom is kapvergunningplichtig als hij op de Bomenkaart staat. Een particuliere boom is kapvergunningplichtig als de stamomtrek op 1,30 meter boven de grond dikker is dan 90 cm. Voor bomen buiten de bebouwde kom gaat het om de boomsoort en de manier waarop ze geplant zijn (bijvoorbeeld laan of windsingel). Voor bomen die als productiebos zijn geplant gelden speciale regels voor de herplant.

2.2 Wat is de betekenis van de Bomenverordening voor het Boombeschermingsplan

De Bomenverordening vormt de basis voor dit Boombeschermingsplan. In de verordening staat dat het college aan kan wijzen welke bomen kapvergunningplichtig zijn. Dit heeft het college gedaan door de Bomenkaart vast te stellen.

De basis voor deze kaart is het Groenstructuurplan. Het Groenstructuurplan is in mei 2017 door de raad vastgesteld. Alle bomen in de vlakken en lijnen op deze kaart zijn kapvergunningplichtig.

Alle bomen die buiten de vlakken en lijnen van het Groenstructuurplan staan worden apart beoordeeld. In dit boombeschermingsplan staan de uitgangspunten waarmee we bepalen of die bomen al dan niet op de kaart komen te staan. Dat hangt af van de boomwaarde. Een boom is kapvergunningplichtig bij een waarde van 42 punten of meer. Hoe de waarde wordt bepaald staat in bijlage 2.

Verder staan in de verordening twaalf “belangen” genoemd 1 . De gemeente kan een kapvergunning weigeren op grond van een of meer van die belangen. Daarbij moet de gemeente aangeven wat de waarde is van dat belang. In het boombeschermingsplan zijn de waarden bepaald (zie bijlage 2).

3.1 Waarom een Bomenkaart?

Iedereen is gebaat bij een snelle en klantgerichte afhandeling van een “aanvraag omgevingsvergunning voor het vellen van een houtopstand” (verder: kapvergunning). Maar er moet wel een balans zijn tussen enerzijds minder regels en anderzijds een effectieve bescherming.

In de Bomenverordening zijn regels opgenomen voor zowel de inwoners, bedrijven, initiatiefnemers (verder: particulieren) als de gemeente. Particulieren hebben een vergunning nodig voor het kappen van bomen waarvan de stamomtrek op 1,30 meter boven de grond dikker is dan 90 cm. Het verbod geldt voor het verwijderen / kappen van de bomen, dus niet voor onderhoud (knotten of afzetten van bomen die al eerder geknot / afgezet zijn).

De gemeente moet voor haar eigen bomen een kapvergunning aanvragen als ze op de Bomenkaart staan. Alleen voor opschot en zaailingen hoeft geen kapvergunning te worden aangevraagd, tenzij de stamomtrek op 1,30 meter boven de grond dikker is dan 90 cm). Opschot en zaailingen zijn bomen die niet zijn geplant maar spontaan zijn gegroeid, bijvoorbeeld uit zaad.

Voor het kappen van de overige (minder waardevolle) bomen is geen vergunning nodig.

3.2 Hoe tot stand gekomen / inspraak

De Bomenkaart bestaat uit twee onderdelen: vlakken en stippen.

De vlakken komen voort uit het Groenstructuurplan. Doel van het Groenstructuurplan is “het ontwikkelen en behouden van een gezond, soortenrijk, evenwichtig, robuust en aaneengesloten netwerk van natuur- en groengebieden in Nieuwegein”. Tegelijk geeft het handvatten om flexibel in te spelen op ontwikkelingen zonder dat de kwaliteit van het netwerk vermindert.

Inwoners van Nieuwegein, wijkplatforms en natuurverenigingen zijn uitgenodigd om mee te denken over het Groenstructuurplan. De “Kaart waardevolle houtopstanden” bij de Bomenverordening 2012 heeft daarbij als uitgangspunt gediend en is vrijwel in zijn geheel opgenomen. Alleen onderdelen die geen deel uitmaken van de samenhangende structuur zijn niet opgenomen. Het gaat dan bijvoorbeeld om kleine, “los” in de wijk liggende groenvakken.

Het Groenstructuurplan is door de gemeenteraad vastgesteld (2017-151). Daarmee is ook besloten dat alle bomen in de vlakken en lijnen van de Groenstructuurplankaart als kapvergunningplichtig op de kaart staan.

Van alle bomen in de openbare ruimte die niet in de gebieden op de Groenstructuurplankaart staan wordt apart bekeken of ze kapvergunningplichtig zijn. Hiervoor wordt de waardebepaling uit dit Boombeschermingsplan gebruikt. Inwoners van Nieuwegein, wijkplatforms en natuurverenigingen worden uitgenodigd om mee te kijken bij deze waardebepaling. De bomen met een waarde van 42 punten of meer zijn kapvergunningplichtig en staan daarmee als een stip op de Bomenkaart.

De Bomenkaart wordt elke 5 jaar geactualiseerd.

In onderstaande stroomschema’s is in grote lijnen aangegeven wanneer wel of geen kapvergunning moet worden aangevraagd. De artikelnummers tussen haakjes verwijzen naar het bijbehorende artikel in de Bomenverordening.

Artikel 2.1

Het is verboden zonder omgevingsvergunning van het bevoegd gezag houtopstand te vellen of te doen vellen.

Artikel 2.2

Burgemeester en wethouders kunnen gebieden en bomen die behoren tot de omgevings-vergunningplichtige houtopstanden aanwijzen in een Bomenlijst. Deze Bomenlijst wordt iedere 5 jaar geactualiseerd.

Artikel 2.3

Het in het eerste lid gestelde verbod geldt niet voor:

• a.

  een particuliere houtopstand, voor zover het bomen betreft met een stamomtrek tot maximaal 90 cm op 1,3 meter hoogte boven het maaiveld, tenzij het particuliere houtopstand betreft die als herplant is aangeplant voor verwijderde, maar voorheen houtopstand betrof met een stamomtrek van meer dan 90 cm op 1,3 meter hoogte boven het maaiveld;

• b.

  een gemeentelijke houtopstand die niet is opgenomen op de Bomenlijst als bedoeld in lid 2, tenzij het gemeentelijke houtopstand betreft die als herplant is aangeplant voor verwijderde, maar voorheen opgenomen houtopstand;

• c.

  een gemeentelijke houtopstand die is opgenomen op de Bomenlijst en die bestaat uit opschot of zaailingen met een stamomtrek tot maximaal 90 cm op 1,3 meter hoogte boven het maaiveld.

Artikel 2.4

Het in het eerste lid gestelde verbod geldt niet voor houtopstanden buiten de bebouwde kom, indien het betreft:

• a.

  populieren en wilgen als wegbeplantingen en éénrijige beplantingen op of langs landbouwgronden, tenzij deze vakkundig zijn geknot;

• b.

  fruitbomen en windschermen om boomgaarden;

• c.

  fijnsparren of andere coniferen, niet ouder dan twaalf jaar, bestemd om te dienen als kerstbomen en geteeld op daarvoor in het bijzonder bestemde terreinen;

• d.

  kweekgoed.

Artikel 2.5

Het in het eerste lid gesteld verbod geldt verder niet voor:

• a.

  houtopstand die moet worden geveld krachtens de Plantenziektewet of krachtens een aanschrijving of last van burgemeester en wethouders, zulks onverminderd het bepaalde in artikel 8 van deze verordening;

• b.

  het periodiek vellen van hakhout ter uitvoering van het reguliere onderhoud;

• c.

  het periodiek knotten of kandelaberen als cultuurmaatregel bij daarvoor geschikte boomsoorten

In het Boombeschermingsplan gaat het vooral over het behouden van bomen. Daarnaast kan er uiteraard ook belang zijn bij het verwijderen van een boom. Het gaat dan meestal over overlast, maar soms speelt ook een economisch of maatschappelijk belang een rol.

Bij het afwegen van deze belangen maken we onderscheid tussen een kapverzoek bij een ruimtelijk plan (zie 5.2) en een kapverzoek bij een niet-ruimtelijk plan(zie 5.1).

5.1 Kapverzoeken voor een niet-ruimtelijk plan

Van een niet-ruimtelijk plan is sprake wanneer er bomen gekapt moeten worden vanwege ouderdom, ziekte, overlast en dergelijke. Er zijn geen andere werkzaamheden dan de kap en eventuele herplant.

Bij een kapverzoek voor een niet-ruimtelijk plan bepaalt een gespecialiseerde medewerker van de gemeente de boomwaarde en het verwijderingsbelang. Daarbij worden de tabellen voor Boomwaarde en Verwijderingsbelang in bijlage 1 en 2 gebruikt. De tabellen gelden zowel voor particuliere als voor gemeentelijke bomen.

De Boomwaarde is de waarde van de bomen voor de omgeving. Dat kan een gebruikswaarde (park of plantsoentje) of een belevingswaarde (kijkgroen) zijn. Ook de verschijningsvorm van een boom (zoals leibomen), zeldzame soorten of hoge leeftijd spelen mee. Daarnaast zijn cultuurhistorische en ecologische waarden van belang.

In het verwijderingsbelang zijn verschillende vormen van overlast opgenomen. Bijvoorbeeld door wortels opgedrukte bestrating, schaduw in tuinen of op zonnepanelen, blad- en vruchtval of overhangende takken. Maar ook slechte bereikbaarheid door te smalle trottoirs. De punten voor verwijderingsbelang worden alleen toegekend wanneer oplossingen niet mogelijk zijn; de oplossingen hoeven alleen te worden uitgevoerd als er daadwerkelijk sprake is van overlast.

Als het verschil tussen de boomwaarde en het verwijderingsbelang klein is (tot 2 punten) én als het een monumentale boom betreft (boomwaarde 68 punten of meer) dan worden boomwaarde en verwijderingsbelang opnieuw bepaald door een externe deskundige.

Als het definitieve puntenaantal voor het verwijderingsbelang hoger is dan de boomwaarde dan mag de boom in principe gekapt worden, maar daarvoor moet nog een aantal stappen worden doorlopen:

Als de boom kapvergunningplichtig is:

• 1.

  Als er nog geen kapvergunning is aangevraagd dan wordt die door de eigenaar van de boom aangevraagd bij het Omgevingsloket (via www.omgevingsloket.nl);

• 2.

  De aanvraag wordt gepubliceerd via Overheid.nl. Inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden kunnen binnen twee weken een eventuele zienswijze indienen.

• 3.

  De gemeente beoordeelt de zienswijzen en koppelt aan de indiener terug wat ermee wordt gedaan.

• 4.

  De vergunning wordt gepubliceerd via Overheid.nl. Belanghebbenden kunnen binnen 6 weken na verzending van de kapvergunning bezwaar maken en zo nodig in beroep gaan.

• 5.

  Van de kapvergunning mag pas gebruik worden gemaakt als de vergunning onherroepelijk is.

Als de boom niet kapvergunningplichtig is dan worden de inwoners, voordat de kap wordt uitgevoerd, geïnformeerd zoals in hoofdstuk 6 is beschreven.

NB: In uitzonderlijke gevallen heeft het college de discretionaire bevoegdheid om af te wijken van dit beleid.

5.2 Kapverzoeken bij een ruimtelijk plan

Van een ruimtelijk plan is sprake wanneer er bomen gekapt moeten worden als gevolg van aanpassingen in de openbare ruimte, zoals woningbouw, (grootschalige) renovatie van de openbare ruimte, het herinrichten van een straat. Dus wanneer de kap van een of meerdere bomen het gevolg is van andere werkzaamheden.

In Nieuwegein komt het steeds vaker voor dat ruimtelijke ontwikkelingen plaats vinden in het bestaande stedelijk gebied, de zogenaamde “inbreidingen”. De kans is groot dat binnen de plangrens sprake is van bomen in groenstroken, tuinen en straten. Maar ook bij nieuwbouw in het landelijk gebied kan sprake zijn van aanwezige waardevolle bomen.

Bestaande bomen zijn vaak goed in te passen in de nieuwe plannen, zeker als daar in een vroeg stadium rekening mee wordt gehouden. In bijlage 8 zijn ter informatie posters opgenomen die bij deze inpassing behulpzaam kunnen zijn.

Onderstaand stroomschema wordt gebruikt om een kapaanvraag bij een ruimtelijk plan te beoordelen. Dit stroomschema wordt zowel gebruikt voor ontwikkelingen op gemeentelijk grondgebied als op particulier terrein / terrein in eigendom van een initiatiefnemer.

Als uiteindelijk blijkt dat er toch een kapvergunning moet worden aangevraagd, loopt dat zoals in paragraaf 5.1 is beschreven.

Voor het beoordelen van een kapverzoek bij een ruimtelijk plan worden onderstaande stappen doorlopen.

Zijn de bomen kapvergunningplichtig (stap 1)?

Zie hiervoor hoofdstuk 4.

Zijn de bomen inpasbaar in het ontwerp (stap 2 en 3)?

Niet voor alle ruimtelijke plannen hoeven bomen te wijken. Vaak kunnen ze (deels) worden opgenomen in het plan. Voor de bomen die blijven staan is geen kapvergunning nodig. In de meeste gevallen zijn wel maatregelen nodig om de bomen te beschermen tijdens de bouwwerkzaamheden (zie paragraaf 5.5).

Zijn de bomen niet inpasbaar? Dan moet een alternatief plan worden opgesteld (stap 4 en 3).

Als kapvergunningplichtige bomen zouden moeten wijken voor een herinrichtingsplan moet minimaal één alternatief ontwerp worden uitgewerkt waarin de bomen behouden kunnen blijven. Hierbij moeten technische (on)mogelijkheden, kosten en risico’s in beeld worden gebracht. Deze drie facetten worden zowel vanuit het belang van de boom als vanuit het belang van het plan beoordeeld. Dit betekent dat naast de kosten voor het aangepaste plan, ook de financiële waarde van de boom in beeld wordt gebracht (zie paragraaf 5.3). Het hoofd van de afdeling Openbaar Domein beoordeelt of de alternatieven voldoende zijn uitgewerkt en toetst daarbij zowel op kwaliteit als kwantiteit van de voorgestelde alternatieven.

Als de bomen kunnen worden ingepast in het alternatieve plan is geen kapvergunning nodig. In de meeste gevallen zijn wel maatregelen nodig om de bomen te beschermen tijdens bouwwerkzaamheden (zie paragraaf 5.5).

Zijn de bomen ook niet inpasbaar in een alternatief plan? Dan is er (financiële) herplantplicht (stap 5 t/m 8)

Wanneer het afdelingshoofd concludeert dat inpassing niet mogelijk is, dan zijn er drie mogelijkheden:

1e: De bomen worden vervangen binnen het plangebied, op kosten van de initiatiefnemer. Het hoofd van het Openbaar Domein bepaalt of de vervanging een reëel alternatief is, zowel qua financiële waarde als qua duurzaamheid.

2e: Als vervanging binnen het plangebied niet mogelijk is, wordt de financiële waarde door de initiatiefnemer vergoed aan de gemeente. De gemeente vervangt de bomen op een andere locatie op duurzame wijze (kwaliteit i.p.v. kwantiteit). De bevoegdheid tot het opleggen van een financiële herplantplicht is vastgelegd in de Bomenverordening (Art. 7 lid 3 en art. 8 lid 4). De rechtspraak ziet er strikt op toe dat deze gestorte gelden enkel en alleen voor bomenaanplant en niet voor andere (groene) activiteiten worden gebruikt.

3e: Een combinatie van die twee.

Tenslotte: een eventuele kapvergunning moet op de gebruikelijke wijze worden aangevraagd en wordt ook op de gebruikelijke wijze ter inspraak aan belanghebbenden voorgelegd.

NB: In uitzonderlijke gevallen heeft het college de discretionaire bevoegdheid om af te wijken van dit beleid.

5.3 Herplantplicht

De gemeente kan een herplantplicht opleggen als voorschrift bij een kapvergunning. Oftewel: de boom mag weg, maar er moet wel een nieuwe boom worden geplant op hetzelfde terrein. De gemeente geeft voorwaarden mee voor het duurzaam vervangen van de te kappen bomen. Duurzaam vervangen wil zeggen dat gelet wordt op kwaliteit in plaats van op kwantiteit. De nieuwe boom moet zodanig worden geplant dat hij tot volle wasdom kan komen. Hij moet zowel bovengronds als ondergronds voldoende groeiruimte hebben.

Bij iedere kapaanvraag weegt de gemeente af of er redenen zijn om een herplantplicht op te leggen. Hierdoor is maatwerk mogelijk.

Fysieke herplantplicht

Bij een ruimtelijk plan wordt éérst gekeken of de bomen inpasbaar zijn in het (alternatieve) plan. Als dat niet het geval is legt de gemeente een herplantplicht op voor de te kappen kapvergunningplichtige bomen. De bomen moeten duurzaam vervangen worden binnen het plangebied.

Bij een niet-ruimtelijk plan legt de gemeente in ieder geval een herplantplicht op als de Boomwaarde meer is dan 68 punten. Er is dan sprake van een “monumentale boom”.

Verder wordt een herplantplicht opgelegd bij het kappen van bomen met cultuurhistorische waarde. In het geval van cultuurhistorische bomen worden ze op of vlakbij dezelfde plek geplant, zodanig dat het oorspronkelijke beeld, bijvoorbeeld een oude laan, behouden blijft. Ook de boomsoort moet passen bij het oorspronkelijke beeld. Door bijvoorbeeld boomziekten kan de boom niet altijd door dezelfde soort worden vervangen.

Bij de fysieke herplantplicht wordt ook bekeken of het verplanten van aanwezige bomen een optie is. In dat geval moet de herplant wel op duurzame wijze mogelijk zijn en moeten de kosten in verhouding staan tot de financiële boomwaarde.

Financiële herplantplicht

Soms is het technisch onmogelijk om binnen het plangebied nieuwe bomen te planten. In dat geval legt de gemeente een financiële herplantplicht op. De hoogte van de financiële herplantplicht is 100% van de financiële waarde van de te verwijderen bomen. Dit bedrag wordt door de gemeente geoormerkt en gebruikt om de bomen te compenseren op een (of meer) andere locatie(s) in Nieuwegein.

Om de financiële waarde van een boom objectief te kunnen bepalen, is door de Nederlandse Vereniging van Taxateurs van Bomen (NVTB) een methode ontwikkeld, het Rekenmodel Boomwaarde. Het rekenmodel gaat uit van de stichtings- en beheerkosten, oftewel: wat zou het kosten om dezelfde boom op dezelfde plek opnieuw te laten groeien. Daarbij wordt rekening gehouden met de soort boom (bijvoorbeeld: hoe oud kan deze soort worden), de standplaats (een boom in verharding wordt doorgaans minder oud dan een in het plantsoen), de beheerkosten (een straatboom heeft meestal meer onderhoud nodig dan een parkboom) en dergelijke.

De financiële waarde wordt bepaald door een erkende boomtaxateur, in opdracht en op kosten van de initiatiefnemer.

Combinatie van fysieke en financiële herplantplicht

Als het niet mogelijk is om voldoende bomen (naar het oordeel van de gemeente) duurzaam te herplanten, dan kan er ook een combinatie van fysieke en financiële herplantplicht worden opgelegd.

5.4 Wet natuurbescherming

Via de Wet natuurbescherming beschermt het Rijk dier- en plantensoorten die in het wild voorkomen. Het gaat zowel om beschermde als om niet-beschermde soorten.

Alles wat schadelijk is voor beschermde soorten, is verboden. De beschermde soorten zijn opgenomen op een lijst. Deze planten mag je bijvoorbeeld niet plukken en dieren mag je niet verstoren, verjagen of doden. In bepaalde situaties mag dit wel, maar daarvoor is dan een ontheffing of vrijstelling nodig.

Voor de niet-beschermde soorten geldt de zorgplicht. Die houdt in dat we alles nalaten waarvan bekend is dat het schade kan toebrengen aan de dieren, planten of hun leefomgeving.

De Wet natuurbescherming vereist dus dat gemeenten, inwoners en anderen rekening houden met de wettelijk beschermde planten- en diersoorten en met de zorgplicht. Bij het verlenen van een omgevingsvergunning (zoals een kapvergunning) moet afstemming plaatsvinden met regelgeving vanuit deze wet.

Bij het vellen van bomen wordt vaak aangegeven dat dit verboden is in het broedseizoen, waarbij de periode van het broedseizoen is aangegeven. Deze eis komt niet overeen met de Wet natuurbescherming. De wet zegt dat je bewoonde nesten van vogels niet mag verstoren. Dus als in een boom in het broedseizoen geen nesten aanwezig zijn, mag er gekapt worden. Als er wel een bewoond nest aanwezig is buiten de genoemde periode (bijvoorbeeld bij een vroeg voorjaar), mag er niet worden gekapt. Daarnaast is het verboden om bomen met jaarrond beschermde nesten te vellen. Dus ook niet in een periode dat het nest niet bewoond is. Het gaat dan om bijvoorbeeld nesten, holten en horsten van sommige uilen, spechten, buizerds en roeken.

Voor het vellen van bomen met jaarrond beschermde nesten kan een ontheffing worden aangevraagd bij de provincie Utrecht. Voor bewoonde nesten wordt geen ontheffing verleend.

5.5 Boombescherming bij werkzaamheden

Bouw- en graafwerkzaamheden kunnen ernstige nadelige gevolgen hebben voor de conditie van een boom. Denk aan het afkappen van boomwortels bij het leggen van kabels en leidingen. Maar ook het verdichten van de grond onder de boom door opslag van bouwmateriaal, of het (tijdelijk) verlagen van het grondwater. Om de bomen te kunnen beschermen moet bij werkzaamheden worden voldaan aan een aantal regels. De poster in bijlage 4 geeft hier een goed beeld van, maar is niet helemaal compleet. Bij een vergunning voor werkzaamheden in de buurt van bomen worden de maatregelen uit het de meest recente versie van het Handboek Bomen van het Norminstituut Bomen voorgeschreven. Deze maatregelen moeten in het bestek worden opgenomen. De gemeentelijke toezichthouder(s) op het werk controleren of de beschermende maatregelen goed worden uitgevoerd. Zo nodig wordt gehandhaafd (zie hst 8).

Onder communicatie verstaan we in dit geval het informeren van de inwoners over voorgenomen kap en over de uitvoering van de kap.

6.1 Informeren over voorgenomen kap

Bij kapvergunningplichtige bomen volgt de gemeente de gebruikelijke procedure van publicatie en inspraak. Dat wil zeggen dat de aanvraag Omgevingsvergunning voor het kappen van een boom wordt gepubliceerd via Overheid.nl. Inwoners, bedrijven en dergelijke kunnen zich aanmelden en daarmee berichten over hun buurt automatisch in hun mailbox ontvangen.

Belanghebbenden kunnen binnen twee weken na publicatie hun mening kenbaar maken over de voorgenomen kap (zienswijze indienen), zie hst 7. De gemeente beoordeelt de zienswijzen en koppelt aan de indiener terug wat ermee wordt gedaan. Hierna kan de vergunning al dan niet worden verleend.

6.2 Informeren over uitvoering van de kap

Ongeveer 2 weken voor de uitvoering van de kap informeert de gemeente de belanghebbenden over het voornemen om de boom of bomen te vellen. Dit gebeurt zowel bij kapvergunningplichtige als bij niet-kapvergunningplichtige bomen. We leggen uit waarom de boom gekapt moet worden, om zo draagvlak en/of begrip te krijgen voor de beslissing. We leggen ook uit hoe we aankijken tegen het terug planten van nieuwe bomen want niet voor iedere gekapte boom komt een nieuwe boom terug.

Daarnaast kan door informeren de betrokkenheid bij de buurt worden vergroot. In principe communiceren we bij niet-kapvergunningplichtige bomen alleen als het gaat om meerdere bomen of in het oog springende bomen. De communicatie vindt, afhankelijk van de situatie, op een of meer van de onderstaande manieren plaats. Bij niet-kapvergunningplichtige bomen is er geen publicatie via Overheid.nl en is er geen bezwaar mogelijk.

Buurtbewoners: via een buurtbericht en/of via de communicatie over een herinrichtingsproject (bijvoorbeeld bij herstraatwerkzaamheden).

Wijk: via de wijknetwerkvergaderingen.

Inwoners Nieuwegein: via de gemeentepagina in de Molenkruier en de gemeentelijke website.

Met borden om aan te duiden dat we hier werken aan de kwaliteit van het groen.

IVN, Vogelwacht en andere natuur- en milieuverenigingen in de gemeente Nieuwegein: informeren van de contactpersonen door een medewerker van het Openbaar Domein.

6.3 Informeren bij een ruimtelijk project

Bij een ruimtelijk project vindt communicatie over de bomenkap plaats via de gebruikelijke kanalen van dat project. Als er in het project (ook) kapvergunningplichtige bomen worden gekapt, worden de aanvraag en de uiteindelijke vergunning op de gebruikelijke manier gepubliceerd via Overheid.nl.

6.4 Informeren bij noodkap in uitzonderlijke situaties

Soms is er sprake van een ernstige bedreiging van de openbare veiligheid, noodtoestand of een andere uitzonderlijke situatie, waardoor een boom onmiddellijk gekapt moet worden. Bijvoorbeeld als hij zwaar beschadigd is door zware windstoten of zware regen- of sneeuwval, dreigt om te waaien bij storm of door blikseminslag. In dat geval is het toegestaan om de boom direct te kappen en achteraf een kapvergunning aan te vragen. Deze wordt op de gebruikelijke wijze gepubliceerd. Over dit soort uitzonderlijke situaties informeren wij de inwoners daarnaast, afhankelijk van de situatie, op een of meer van de in 6.2 genoemde manieren.

Een aanvraag voor een kapvergunning wordt kritisch bekeken. Er wordt een afweging gemaakt tussen de waarde van de boom en de belangen van degene die de aanvraag heeft ingediend.

Wanneer de gemeente van plan is een kapvergunning te verlenen, wordt dit voornemen gepubliceerd via Overheid.nl. Inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden kunnen binnen twee weken hun mening kenbaar maken over het voornemen (een zienswijze indienen). De gemeente beoordeelt de zienswijzen en koppelt aan de indiener terug wat ermee wordt gedaan. Pas daarna beslist het college van burgemeester en wethouders of de vergunning wel of niet wordt verleend. Als belanghebbenden het niet eens zijn met dit besluit kunnen ze daar binnen 6 weken na verzending van de kapvergunningbezwaar tegen maken en zo nodig in beroep gaan. Het kappen van een boom is onomkeerbaar. In de Bomenverordening is dan ook opgenomen dat pas van de kapvergunning gebruik mag worden gemaakt als de vergunning onherroepelijk is. Dat betekent dat pas gekapt mag worden als na 6 weken geen bezwaarschrift is binnengekomen, dan wel als alle bezwaar- en beroepsprocedures zijn afgerond.

Als de gemeente een of meer bomen kapt waar geen vergunning voor nodig is, informeert zij toch de omwonenden. Er is dan geen officiële inspraakprocedure en er is geen bezwaar of beroep mogelijk, maar inwoners kunnen wel hun mening kenbaar maken. Zie hiervoor verder hoofdstuk 5.

Het kan voorkomen dat er zonder vergunning wordt gekapt of dat voorschriften uit de Bomenverordening of de kapvergunning worden overtreden. De gemeente kan er voor kiezen om aangifte te doen bij de politie van het overtreden van de Bomenverordening. Het Openbaar Ministerie bepaalt in dat geval of tot vervolging wordt overgegaan. De gemeente kan er ook voor kiezen om zelf te handhaven op grond van bestaande regelgeving. Dit kan door het opleggen van een herplant- of instandhoudingsplicht, bestuursdwang, een dwangsom of een bestuurlijke boete. De sancties worden opgelegd aan de eigenaar van de grond waar illegaal is gekapt en/of aan degene die de voorschriften heeft overtreden.

Een herplantplicht kan alleen worden opgelegd aan de eigenaar van de grond waarop de gekapte boom staat. Het kan dus zijn dat de betreffende eigenaar niet degene is die de boom illegaal heeft gekapt / heeft laten kappen. Toch kan de eigenaar dan verplicht worden om een of meer nieuwe bomen aan te planten op hetzelfde terrein.

Bij een instandhoudingsplicht moet de eigenaar voorzieningen treffen om de bomen te beschermen, bijvoorbeeld vanwege boombedreigende bouwactiviteiten.

Bij bestuursdwang grijpt de gemeente zelf in. Dan kan bijvoorbeeld bij illegale kap een nieuwe boom worden geplant op kosten van de overtreder.

Het opleggen van een dwangsom is een vorm van handhaving waarbij de gemeente kan opgetreden tegen degene die voorschriften bij een vergunning daadwerkelijk heeft overtreden. Dit hoeft, zoals bij de herplantplicht, niet de eigenaar van de grond / boom te zijn. De overtreder krijgt een bepaalde termijn om de overtreding ongedaan te maken. Bijvoorbeeld door alsnog maatregelen te nemen die de boom beschermen tijdens werkzaamheden. Als de overtreder zich na de termijn nog steeds niet aan de vergunning houdt, dan zal de gemeente de dwangsom innen en zo nodig op kosten van de overtreder alsnog de benodigde maatregelen treffen. Van deze vorm van handhaving zal minder snel gebruik worden gemaakt, omdat snel ingrijpen meestal vereist is. Het toepassen van (spoed)bestuursdwang biedt dan meer uitkomst. Ook bij schade aan gemeentelijke bomen kan de gemeente een sanctie opleggen. Denk hierbij aan aanrijschade, snoeien zonder toestemming, (ernstige) beschadiging van het wortelgestel bij werkzaamheden. De gemeente brengt de kosten in rekening voor het herstel van de boom. Indien dat niet mogelijk is wordt het verlies aan financiële waarde van de boom in rekening gebracht, op basis van een taxatie door een erkend boomtaxateur. Ook de kosten voor de aansprakelijkstelling en eventueel incasso worden in rekening gebracht.

De mogelijkheid tot het opleggen van een sanctie en de hoogte van de boetes zijn vastgelegd in de Bomenverordening.