Reintegratieverordening Wet werk en bijstand

Ondertekening

TOELICHTING

Algemene toelichting

Per 1 januari 2004 is de Wet werk en bijstand (WWB) in werking getreden. Deze wet vervangt de Algemene bijstandswet (Abw), de Wet inschakeling werkzoekenden (WIW), de Wet financiering Abw, IOAW en IOAZ (WFA) en het Besluit in- en doorstroombanen (ID-besluit). De WWB stelt, meer nog dan de Abw, de eigen verantwoordelijkheid van de burger centraal om te voorzien in de noodzakelijke kosten van het bestaan door middel van arbeid. Pas als mensen niet in staat blijken te zijn in het eigen bestaan te voorzien, hebben zij aanspraak op ondersteuning door de gemeente. De gemeente krijgt daartoe de volledige verantwoordelijkheid, de middelen en ruimte voor het voeren van een actief reïntegratiebeleid. Voorwaarde is dat de gemeente voor de uitvoering van haar reïntegratietaak regels stelt bij verordening.

De Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemers en de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen worden niet ingetrokken. De artikelen uit de WWB die zien op reïntegratie zijn geïntegreerd in deze regelingen. Ook hiervoor geldt dat een verordening opgesteld dient te worden. De onderhavige verordening is ook hiervoor van toepassing.

Voor wat de vormgeving van de verordening betreft, kan worden gekozen tussen twee extremen: een procedurele en een uitgebreide verordening. Gekozen is voor een hoofdzakelijk procedurele verordening, waarin de hoofdlijnen van het beleid worden vastgelegd en waarin bepaald wordt hoe de verhouding tussen raad en college is, alsmede enkele algemene artikelen over de opdracht aan het college, de aanspraak op voorzieningen, de inzet van voorzieningen en de rechten en plichten van de cliënt.

Aan het college is de bevoegdheid gegeven diverse aangelegenheden zo nodig nader uit te werken.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 1 Begripsomschrijvingen

Hierbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de begripsbepalingen uit de Wet werk en bijstand.

Artikel 2 Opdracht college en doelgroep

In het eerste lid is de opdracht aan het college vormgegeven analoog aan artikel 7 van de WWB. In de WWB is in artikel 10, derde lid aangegeven dat de aanspraak op voorzieningen alleen geldt voor die personen die ook daadwerkelijk inwoners van de gemeente zijn, door middel van een verwijzing naar artikel 40, eerste lid van de wet. Door deze verwijzing ook aan de opdracht aan het college te koppelen, kan de gemeente aangeven voorzieningen alleen voor de eigen doelgroep in te willen zetten.

Het tweede lid is de vertaling van de opdracht uit de WWB dat de gemeente evenwichtige aandacht aan de diverse doelgroepen moet besteden en rekening moet houden met de combinatie arbeid en zorg. In de uitvoering komt vervolgens tot uiting hoe dit punt uitgewerkt wordt.

Bij de inzet van voorzieningen wordt gekozen voor die voorzieningen die via de kortst mogelijke weg en met inzet van zo min mogelijk middelen adequaat en toereikend zijn voor het doel dat beoogd wordt.

Het derde lid geeft het college de specifieke opdracht een zodanig aanbod van voorzieningen te realiseren, dat zoveel mogelijk belanghebbenden ondersteund kunnen worden. Dit is met name van belang omdat de gemeente de aanspraak op een voorziening niet kan weigeren als slechts het budget ontoereikend is: er dient altijd een alternatief voorhanden te zijn.

Artikel 3 Onderzoek

In het eerste lid is de opdracht aan het college opgenomen om zo spoedig mogelijk een onderzoek uit te (doen) voeren. In het kader van de sluitende aanpak dient ten aanzien van iedere cliënt een dergelijk onderzoek plaats te vinden. In beginsel dient dit direct na de aanvraag te starten. Dit artikellid biedt de mogelijkheid tot een uitloop tot maximaal 1 jaar. Dit kan van belang zijn bij fase 1 cliënten, ten aanzien van wie niet direct een plan wordt opgesteld, omdat verwacht mag worden dat deze vrij snel weer werk vinden. Wanneer na enkele maanden blijkt dat dit niet lukt, dient dit alsnog te geschieden. In ieder geval moet binnen een jaar het onderzoek zijn afgerond.

Ondersteuning hoeft niet altijd te bestaan uit een diagnose, gevolgd door een vastgesteld traject met één of meerdere reïntegratie-instrumenten. Als dat kan, kan worden volstaan met advies of doorverwijzing naar andere instanties. Het wordt altijd gegoten in de vorm van een traject(plan).

Reïntegratie-instrumenten worden alleen ingezet als zonder die inzet het vinden van algemeen geaccepteerde arbeid niet mogelijk is. Bovendien worden de instrumenten alleen ingezet als aan de hand van onderzoek is gebleken dat door de inzet van die instrumenten het vinden van algemeen geaccepteerde arbeid binnen afzienbare tijd mogelijk wordt. Reïntegratie moet bovendien de kortste weg naar arbeid zijn. De inhoud van het traject wordt, voordat tot het traject wordt besloten, besproken met de belanghebbende, waarna het trajectplan door beide partijen ondertekend wordt.

Als de betrokkene een uitkering ontvangt, zal aan de toekenning of voortzetting van die uitkering altijd de voorwaarde worden verbonden dat het trajectplan tot uitvoering wordt gebracht.

Artikel 4 Verplichtingen

In de WWB is al uitgebreid aangegeven welke verplichtingen gelden bij het recht op een uitkering. Wederom uit oogpunt van kenbaarheid en consistentie zijn in het eerste en tweede lid de verplichtingen conform de wet geformuleerd. Het derde lid betreft de algemene verplichting om algemeen geaccepteerd werk te aanvaarden, waarbij gelet wordt op de mogelijkheden en individuele omstandigheden van een belanghebbende alsmede de lokale situatie.

Artikel 5 Maatregelen

Het eerste lid biedt de verbinding met de Maatregelenverordening. Deze verordening regelt het opleggen van een maatregel indien de uitkeringsgerechtigde niet aan zijn verplichtingen voldoet. Deze maatregel bestaat uit het verlagen van de uitkering met een bepaald percentage. Echter, voor belanghebbenden zonder uitkering, ANW-ers en belanghebbenden in gesubsidieerde arbeid, kan de gemeente de uitkering niet verlagen als maatregel. Daarom is in het tweede lid de mogelijkheid opgenomen dat in die gevallen de gemeente (een deel van) de kosten die gemaakt zijn terug kan vorderen.

Artikel 6 Algemene bepalingen over voorzieningen

Het eerste lid geeft aan dat de verordening geen uitputtende opsomming van voorwaarden bevat en dat het college nadere verplichtingen aan een voorziening kan verbinden.

Dit kunnen verplichtingen van diverse aard zijn. Zo kan bepaald worden dat een cliënt gedurende het traject op gezette tijden met de consulent de voortgang bespreekt.

Het tweede lid geeft aan dat het college een voorziening kan beëindigen en in welke gevallen zij dat kan doen. Onder beëindigen wordt hierbij ook verstaan het stopzetten van de subsidie aan een werkgever of het opzeggen van de arbeidsovereenkomst bij een detacheringsbaan. Bij deze laatste wijze van beëindigen dienen vanzelfsprekend de toepasselijke bepalingen uit het arbeidsrecht en de eventueel aanwezige rechtspositieregeling in acht te worden genomen.

Een bijzonder aandachtspunt is hier het uitbesteden van voorzieningen aan reïntegratiebedrijven. Immers, bij uitbesteden wordt een deel van de regie uit handen gegeven.

Het derde lid geeft het college de algemene bevoegdheid om voor voorzieningen nadere regels te stellen. Dit heeft met name tot doel om bij subsidieverstrekking de uitvoering zoveel mogelijk aan het college over te laten.

Artikel 7 Reïntegratie niet-uitkeringsgerechtigden

Dit artikel regelt de reïntegratie van niet-uitkeringsgerechtigden (Nuggers). Hierin wordt bepaald dat zij zich voor tenminste 15 uur per week beschikbaar moeten stellen voor de arbeidsmarkt. Het vaststellen van een minimum aantal beschikbare uren is wenselijk om te voorkomen dat er sprake zou zijn van een scheve verhouding tussen arbeidsinzet enerzijds en kosten voor reïntegratie anderzijds.

Lid twee biedt de mogelijkheid aan hen een renteloze lening te verstrekken. In de trajectovereenkomst die met de Nugger wordt gesloten wordt dit opgenomen.

Artikel 8 Zelfstandig ondernemerschap

Uitstroom in de vorm van arbeidsinschakeling vindt doorgaans plaats in de vorm van het aanvaarden van werk in loondienst. Het starten van een eigen bedrijf kan ook een methode van uitstroom zijn. Zeker nu een aantal bepalingen hieromtrent, die in de Abw voorkwamen, niet meer in de WWB zijn opgenomen kan door middel van dit artikel in de verordening ruimte worden geboden aan kansrijke initiatieven. Zo kan gedacht worden aan het toestaan om voorbereidingsactiviteiten te ontplooien, het verlenen van een ontheffing van de voorwaarden om te komen tot arbeidsinschakeling en misschien ook wel een opleiding o.i.d. In alle gevallen moet er sprake zijn van individueel maatwerk.

Artikel 9 Sociale activering en arbeidsactivering

Volgens de WWB dient ook sociale activering uiteindelijk gericht te zijn op arbeidsinschakeling. Voor bepaalde doelgroepen is arbeidsinschakeling echter een te hoog gegrepen doel. Voor deze belanghebbenden staat dan ook niet reïntegratie, maar participatie voorop.

Gezien de beperkte middelen uit het werkdeel in relatie tot de omvang van de doelgroep, kan het een overweging zijn onderscheid te maken tussen sociale activering als onderdeel van een reïntegratietraject, als voorbereiding op arbeidsinschakeling, en sociale activering gericht op het laten participeren van de belanghebbende in de maatschappij. De gemeente kan besluiten alle kosten die gemaakt worden voor de laatste activiteit niet te betalen uit het werkdeel van de WWB, maar uit bijvoorbeeld welzijnsmiddelen.

Bovengenoemd onderscheid komt terug in de bepalingen over sociale activering. In het tweede lid, dat een omschrijving geeft van het begrip ‘sociale activering’, kan dan besloten worden dat deze voorziening ook gericht kan zijn op het voorkomen van sociaal isolement. Bij sociale activering als reïntegratie-instrument kunnen ook bepalingen opgenomen worden over de maximale termijn waarbinnen deze activiteiten plaatsvinden.

Artikel 10 Werkstages

Het tweede lid geeft nog eens specifiek aan wat het doel is van de werkstage, om het verschil met een normale arbeidsverhouding aan te geven. Dit is met name van belang om te voorkomen dat de cliënt claimt dat sprake is van een arbeidsovereenkomst en bij de rechter loonbetaling afdwingt.

De werkstage kan twee doelen hebben. Op de eerste plaats kan het gaan om het opdoen van specifieke werkervaring. Dit is vergelijkbaar met de zogenaamde ‘snuffelstage’, waarbij de cliënt de gelegenheid krijgt om te bezien of het soort werk als passend kan worden beschouwd. Op de tweede plaats kan het gaan om het leren werken in een arbeidsrelatie. In de werkstage kan de cliënt wennen aan aspecten als gezag, op tijd komen, werkritme en samenwerken met collega’s.

Het derde lid geeft aan dat er bij plaatsing geen verdringing plaats mag vinden, of dat de concurrentieverhoudingen niet nadelig mogen worden beïnvloed. Het college kan dit doen door expliciet na te gaan dat het werk dat verricht gaat worden niet productief is, of dat er geen recent ontslag heeft plaatsgevonden.

In het vierde lid wordt bepaald dat er voor de werkstage een schriftelijke overeenkomst (stageovereenkomst) wordt opgesteld. Hierin kan expliciet het doel van de stage worden opgenomen, alsmede de wijze van begeleiding. Door deze schriftelijke overeenkomst kan nog eens gewaarborgd worden dat het bij een werkstage niet gaat om een reguliere arbeidsverhouding. De werkstage is mogelijk met behoud van uitkering.

Artikel 11 Detacheringsbanen

De WWB houdt de mogelijkheid open om aan de WIW belanghebbenden een dienstverband aan te bieden om op detacheringsbasis werkervaring op te doen. In de verordening zijn de randvoorwaarden vastgelegd waarbinnen de banen als uitstroominstrument vormgegeven worden. Er is sprake van duurzame uitstroom bij het beëindigen van de bijstandsafhankelijkheid door middel van het verkrijgen van reguliere arbeid gedurende tenminste zes maanden.

Het eerste lid biedt de mogelijk tot het aangaan van het dienstverband voor in principe maximaal twee jaar.

In het tweede lid wordt bepaald dat het gaat om detachering. Daarbij worden op twee vlakken afspraken gemaakt. Ten eerste tussen het inlenende bedrijf en de werkgever. Hierin worden zaken geregeld als de verhouding tot de werkgever, de hoogte van de inleenvergoeding en de wijze waarop de begeleiding wordt vormgegeven. In de overeenkomst tussen werknemer en inlener worden afspraken gemaakt over werktijden, verlof, de inhoud van het werk, etc.

Voor het derde lid wordt verwezen naar de toelichting bij het artikel over werkstages.

Artikel 12 Loonkostensubsidies gericht op reïntegratie

Het instrument loonkostensubsidies gericht op reïntegratie is bekend van de werkervaringsplaatsen uit de WIW, echter, onder de WWB zijn deze geheel vormvrij geworden. Het beleid van de gemeente komt tot uitdrukking in de hoogte van de subsidie (eventueel gekoppeld aan de mate van productiviteit), de termijn en de aan de subsidie verbonden verplichtingen (b.v. bieden van scholing en begeleiding). Naast de reguliere loonkostensubsidie kan de gemeente ervoor kiezen de onderneming die de werknemer aansluitend in vaste dienst neemt een aanvullende subsidie of bonus toe te kennen.

Het eerste lid geeft de basis voor de loonkostensubsidie, waarbij expliciet wordt aangeven dat het primair gaat om een reïntegratievoorziening. Voor het tweede lid wordt verwezen naar de toelichting bij het artikel over werkstages.

Artikel 13 Scholing

Scholing is een van de reïntegratie-instrumenten die uiteindelijk moeten leiden tot uitstroom naar werk. In dit artikel worden de regels vastgesteld waarbinnen eventuele scholingstrajecten kunnen worden verleend.

Met de in het tweede lid bedoelde startkwalificatie wordt bedoeld het succesvol afronden van een beroepsopleiding op niveau 2 van het MBO. In beginsel wordt enkel scholing ingezet die opleidt naar beroepssectoren waarin gelijk werk gevonden kan worden of in een zogenaamd duaal traject waarbij de ontwikkeling op de (lokale) arbeidsmarkt mede bepalend is.

Artikel 14 Overige voorzieningen

De meest voorkomende voorzieningen zijn in de vorige artikelen beschreven. Om adequaat in te spelen op de behoeften en de veranderende situaties, biedt dit artikel het college de mogelijkheid om ook andere voorzieningen aan te bieden. Hierbij wordt dan met name gedacht aan zaken als begeleiding, jobcoaching, plaatsingondersteuning enz.

Artikel 15 Premies

In artikel 31 lid 2 sub j WWB is geregeld dat een eenmalige activeringspremie van maximaal € 1944,00 kan worden verstrekt. Deze premie is onbelast, en telt dus ook niet mee bij de toepassing van inkomensafhankelijke regelingen. Dit is alleen het geval als in datzelfde jaar geen onkostenvergoeding voor vrijwilligerswerk is verstrekt.

De hoogte dient te worden afgestemd op de omvang en duur van de inspanningen van de uitkeringsgerechtigde. Dit geschiedt individueel, maar op grond van artikel 6, 3e lid kan het college desgewenst nadere regels vaststellen hieromtrent. In het derde lid is de bevoegdheid opgenomen om voorschotten uit te betalen. Een premie mag, op grond van artikel 31 lid 2 slechts eenmalige zijn. Is zij dat niet, dan is deze premie belast en dient de premie op de uitkering in mindering te worden gebracht. Indien echter een traject wordt gevolgd dat uit meerdere acties bestaat, kan het stimulerend werken om na bepaalde acties een voorschot uit te betalen.

In het vierde lid is een bepaling opgenomen op grond waarvan het mogelijk is om in zeer onbillijke situaties een premie te verlenen ter verlies van de langdurigheidstoeslag als gevolg van pogingen om aan het werk te gaan.

Artikel 16 Overige vergoedingen

Het kan voorkomen dat de belanghebbende kosten moet maken om een traject te volgen, welke kosten men niet zelf kan dragen. Hierbij kan gedacht worden aan b.v. reiskosten, kosten van kinderopvang e.d. Dit artikel biedt de mogelijkheid om een vergoeding voor deze kosten te geven.

Artikel 17. Voorzieningen gericht op nazorg

Mede gezien de beperkte budgetten is het belangrijk ervoor te zorgen dat cliënten na uitstroom niet na een korte periode terugvallen in de uitkering. De gemeente kan ertoe besluiten veel aandacht te besteden aan nazorg, met als doel een werkelijk duurzame plaatsing te realiseren. Bij dit artikel is ervan uitgegaan dat nazorg geboden kan worden ná acceptatie van algemeen geaccepteerde arbeid, dus niet bij gesubsidieerde arbeid. Bij gesubsidieerde arbeid maakt begeleiding en advisering normaalgesproken al onderdeel uit van het traject.

Artikel 18 Hardheidsclausule

Dit artikel heeft betrekking op de hardheidsclausule en maakt het mogelijk om in voordeel van de cliënt af te wijken van wat in de verordening is vastgelegd.

Artikel 19 Inwerkingtreding, intrekking en citeertitel

In het kader van de gefaseerde invoering van de WWB hebben gemeenten tot 1 januari 2005 de tijd om de verordening vast te stellen. De aanspraak van artikel 10 WWB kan pas ‘te gelde’ worden gemaakt als de verordening is ingegaan.

Toelichting op wijziging 15 september 2005

Artikel 12

Dit is de enige wijziging welke wordt voorgesteld. Door deze wijziging wordt aangegeven dat gehandeld zal worden binnen de Europese regelgeving. Zonder een dergelijke bepaling zou de verordening aan “Brussel” ter goedkeuring moeten worden voorgelegd en zou periodiek aan de Europese instanties moeten worden gerapporteerd. Gelet op het feit dat deze subsidies slechts beperkt worden toegepast is het gevaar dat gehandeld wordt in strijd met de Europese regelgeving gering.

Toelichting op wijziging 19 juli 2009

Artikel I

De wetswijziging waarbij de zogenaamde participatieplaatsen in de Wet werk en bijstand zijn geïntroduceerd verplicht de gemeenteraad in een verordening regels te stellen omtrent de scholing van belanghebbenden als bedoeld in artikel 10a, 5e lid. Aan deze verplichting wordt voldaan door toevoeging van het 3e lid aan artikel 13 van de reïntegratieverordening.

In feite is het een overbodige bepaling omdat in het 2e lid sub a al is bepaald dat de scholing dient te zijn gericht op het behalen van een zogenaamde startkwalificatie. Dit is ook in artikel 10a, 5e lid opgenomen en daarin zijn ook uitzonderingsbepalingen opgenomen. Er is geen behoefte om hieromtrent nog meer te regelen. Ook deze scholing moet een vorm van maatwerk voor het individu zijn.

Artikel II

Het “oude” vierde lid is vervallen omdat dat betrekking had op premies ter compensatie van het verlies van de langdurigheidstoeslag als gevolg van het aan het werk gaan. Door het nieuwe beleid m.b.t. de langdurigheidstoeslag kan dit niet meer voorkomen en is er derhalve geen behoefte meer aan deze bepaling.

De wet verplicht de gemeenteraad om in een verordening regels te treffen omtrent de halfjaarlijkse premie waarop degene die een participatieplaats heeft, recht heeft. De hoogte wordt door de gemeente bepaald.

In het nieuwe 4e lid wordt geregeld dat burgemeester en wethouders in voorkomende gevallen een premie toekennen en dat de hoogte daarvan door het college wordt bepaald en dat daarbij de omvang van de inspanningen van betrokkene, zoals beschreven in het 2e lid, een rol spelen. Er is voor gekozen om geen bedrag te noemen, om zo maatwerk te kunnen leveren en de omvang in een redelijke verhouding te laten staan tot de premies welke worden verleend bij het uitvoeren van een reïntegratie-traject.

Toegevoegd is een 5e lid om de mogelijkheid te openen om iemand die zich niet aan de verplichtingen/afspraken houdt, de premie te kunnen onthouden. Dit zal in de praktijk alleen in de meer extreme gevallen plaatsvinden, bv. iemand die structureel niet op tijd komt (ondanks waarschuwingen).

Artikel III.

Het verlenen van terugwerkende kracht is geen probleem omdat de wijziging geen rechten afschaft of vermindert.