Verordening op het burgerinitiatief, het volksinitiatief en het referendum

Artikel 1 Begripsomschrijvingen

• In deze verordening en de daarop berustende bepalingen wordt verstaan onder:

• a. college: het college van burgemeester en wethouders;

• b. raad: de gemeenteraad;

• c. burgerinitiatief: een verzoek om een concreet voorstel te plaatsen op de agenda van de raad, die hier vervolgens een besluit over neemt;

• d. volksinitiatief: een verzoek om een concreet voorstel te plaatsen op de agenda van de raad, waarbij, na verwerping van het voorstel door de raad, een volksstemming mogelijk is;

• e. volksstemming: een volksraadpleging over een raadsbesluit naar aanleiding van een volksinitiatief;

• f. referendum: een correctieve raadplegende volksstemming over een besluit dat door de raad is genomen, anders dan naar aanleiding van een volksinitiatief;

• g. kiesgerechtigde:

  • -

    in het geval van indiening van een burger- of volksinitiatief, een verzoek om een volksstemming, een aankondiging van het voornemen een referendumverzoek te doen, of een referendumverzoek: degene die op de dag van indiening kiesgerechtigd is voor de verkiezing van de leden van de gemeenteraad;

  • -

    in het geval van een volksraadpleging: degene die op de drieënveertigste dag vóór de dag van de volksraadpleging kiesgerechtigd is voor de verkiezing van de leden van de gemeenteraad;

• h. startnotitie inrichting besluitvormingsproces: een door de gemeenteraad vastgestelde notitie waarin het besluitvormingsproces van een maatschappelijk vraagstuk waarvan de oplossing veel tijd of veel geld kost, dat diep ingrijpende gevolgen voor de Amsterdamse samenleving heeft of waarbij vele partijen zijn betrokken, staat beschreven;

• i. vakantieperiode: periode waarin in Amsterdam geen primair onderwijs wordt gegeven;

• j. beslissing en/of besluit: een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht.

Artikel 3 Initiatief- en referendumcommissie

• 1. Er is een Initiatief- en referendumcommissie die het gemeentebestuur in ieder geval over de volgende aangelegenheden adviseert:

  • a.

    of een burgerinitiatief voldoet aan de in artikelen 4 tot en met 6 opgenomen eisen;

  • b.

    of een volksinitiatief voldoet aan de in artikelen 9 tot en met 11 opgenomen eisen;

  • c.

    of het aangekondigde referendumverzoek voldoet aan de in artikelen 26 tot en met 28 opgenomen eisen;

  • d.

    over het in artikel 45 bedoelde referendabele besluit;

  • e.

    of een wijziging van een initiatiefvoorstel zoals bedoeld in artikel 17, derde lid, de kern van het voorstel ongewijzigd laat.

• 2. De commissie adviseert het college over wijzigingen van deze verordening.

• 3. De commissie kan het college op eigen initiatief adviseren, wanneer de commissie dat van belang acht.

• 4. De commissie is belast met de behandeling van klachten, ingediend na inwilliging van het verzoek om een volksstemming of het definitieve referendumverzoek, over de informatievoorziening en de wijze waarop campagnes worden gevoerd. Het oordeel van de commissie over de klacht is openbaar.

• 5. De commissie is verantwoordelijk voor de redactie van de volksstemmings- en de referendumkrant, bedoeld in de artikelen 25 en 47.

• 6. De raad benoemt op voordracht van het college een voorzitter en vier gewone leden van de commissie. Een lid heeft voor ten hoogste twaalf jaar zitting.

• 7. Een lid van de commissie is niet tevens:

  • a.

    burgemeester van Amsterdam;

  • b.

    lid van de raad van Amsterdam;

  • c.

    wethouder van Amsterdam;

  • d.

    ambtenaar door of vanwege het gemeentebestuur aangesteld of daaraan ondergeschikt.

• 8. De raad stelt een reglement vast ten behoeve van de vergaderingen en van de werkwijze van de commissie.

• 9. De vergaderingen van de commissie zijn niet openbaar, tenzij het de behandeling van een klacht betreft.

• 10. De adviezen van de commissie zijn openbaar. De commissie kan in bijzondere gevallen beslissen dat adviezen niet openbaar zijn.

Artikel 4 Mogelijkheden indiening burgerinitiatief

• 1. Een kiesgerechtigde kan een burgerinitiatief indienen over een aangelegenheid die onder de bevoegdheid van de raad valt.

• 2. Er kan geen burgerinitiatief worden ingediend dat een voorstel bevat:

  • a.

    waarvan de uitvoering naar het oordeel van de raad zou leiden tot een aanzienlijke aantasting van een korter dan vier jaar voor indiening van het burgerinitiatief genomen raadsbeslissing;

  • b.

    over een geagendeerde beslissing van de raad;

  • c.

    over beslissingen van de raad op bezwaar dan wel inzake het voeren van rechtsgedingen;

  • d.

    over beslissingen met betrekking tot individuele kwesties, zoals benoemingen, ontslagen, schorsingen en geldelijke voorzieningen voor ambtsdragers en hun nabestaanden;

  • e.

    over het vaststellen van de begroting en de rekening;

  • f.

    over het vaststellen van gemeentelijke tarieven en belastingen;

  • g.

    over beslissingen in het kader van deze verordening;

  • h.

    over beslissingen ter uitvoering van een besluit van een hoger bestuursorgaan of de wetgever waaromtrent de raad geen beleidsvrijheid heeft.

Artikel 5 Inhoud burgerinitiatief

• Het burgerinitiatief bevat ten minste:

• a. een nauwkeurige omschrijving en onderbouwing van het in het burgerinitiatief vervatte voorstel;

• b. de voor- en achternaam, het adres, de geboortedatum en de handtekening van de initiatiefnemer.

Artikel 6 Ondersteuning burgerinitiatief

• 1. Een burgerinitiatief wordt ondersteund door ten minste 200 kiesgerechtigden.

• 2. Ondersteuning vindt plaats op door de gemeente ter beschikking gestelde lijsten en/of op een gemeentelijke website waarop duidelijk een omschrijving en onderbouwing van het in artikel 5, eerste lid, bedoelde voorstel zijn aangegeven.

• 3. Een kiesgerechtigde kan het burgerinitiatief ondersteunen door het plaatsen van voor- en achternaam, adres, geboortedatum en handtekening.

Artikel 7 Indiening en toetsing van het burgerinitiatief

• 1. Het burgerinitiatief wordt ingediend bij het college.

• 2. Het college doet binnen acht weken na indiening een voordracht aan de raad, of het burgerinitiatief voldoet aan de in de artikelen 4 tot en met 6 genoemde vereisten. Hij kan deze termijn met ten hoogste vier weken verlengen.

• 3. De Initiatief- en referendumcommissie kan adviseren of een burgerinitiatief voldoet aan de in de artikelen 4 tot en met 6 genoemden vereisten. De commissie brengt binnen drie weken advies uit.

Artikel 8 Besluit over het burgerinitiatief

• 1. De voorzitter van de raad nodigt de initiatiefnemer schriftelijk uit voor de vergadering waarvoor het burgerinitiatief is geagendeerd.

  • a.

    De artikelen 4 tot en met 8 met betrekking tot het burgerinitiatief zijn van overeenkomstige toepassing op bestuurscommissies, met dien verstande dat waar ‘college’ staat ‘dagelijks bestuur van de bestuurscommissie’ gelezen wordt en waar ‘raad’ staat ‘algemeen bestuur van de bestuurscommissie’ gelezen wordt.

  • b.

    In afwijking van artikel 6, eerste lid, waarin staat dat een burgerinitiatief door ten minste 200 kiesgerechtigden ondersteund wordt, wordt een burgerinitiatief bij een bestuurscommissie door ten minste 50 kiesgerechtigden ondersteund.

• 2. De initiatiefnemer wordt in de gelegenheid gesteld voorafgaande aan de inhoudelijke behandeling van het burgerinitiatief in de vergadering van de raad kort het woord te voeren.

• 3. De raad neemt een besluit over het voorstel.

Artikel 26 Mogelijkheden indiening referendumverzoek

• 1. Een kiesgerechtigde kan een referendumverzoek indienen over een beslissing van de raad.

• 2. Er kan geen referendumverzoek worden ingediend over:

  • a.

    beslissingen van de raad op bezwaar dan wel inzake het voeren van rechtsgedingen;

  • b.

    beslissingen met betrekking tot individuele kwesties, zoals benoemingen, ontslagen, schorsingen en geldelijke voorzieningen voor ambtsdragers en hun nabestaanden;

  • c.

    het voor kennisgeving aannemen van nota's en rapporten;

  • d.

    het vaststellen van de begroting en de rekening;

  • e.

    het vaststellen van gemeentelijke tarieven en belastingen;

  • f.

    beslissingen in het kader van deze verordening;

  • g.

    beslissingen waarvan de inwerkingtreding of uitvoering niet kan worden uitgesteld vanwege de ermee gemoeide spoedeisende gemeentelijke belangen;

  • h.

    beslissingen ter uitvoering van een besluit van een hoger bestuursorgaan of de wetgever waaromtrent de raad geen beleidsvrijheid heeft;

  • i.

    andere beslissingen dan de beslissing die door de raad in de startnotitie inrichting besluitvormingsproces als referendabel wordt aangewezen, zoals bedoeld in artikel 45;

  • j.

    de vaststelling, de herziening of de intrekking van een bestemmingsplan;

  • k.

    het instellen, het samenvoegen of het opheffen van bestuurscommissies.

• 3. De raad kan besluiten dat naar zijn oordeel zwaarwegende belangen zich tegen de mogelijkheid tot het houden van een referendum verzetten.

• Paragraaf 1 Aankondiging van het referendumverzoek

Artikel 27 Inhoud aankondiging referendumverzoek

• 1. Als er een besluit geagendeerd is, kan een kiesgerechtigde aankondigen dat hij na het nemen van dit besluit een referendumverzoek zal indienen.

• 2. De aankondiging bevat ten minste:

  • a.

    het voorstel de geagendeerde beslissing niet aldus te nemen;

  • b.

    de voor- en achternaam, het adres, de geboortedatum en de handtekening van de verzoeker.

Artikel 28 Ondersteuning aankondiging referendumverzoek

• 1. Een aankondiging wordt ondersteund door ten minste 1.200 kiesgerechtigden.

• 2. Ondersteuning vindt plaats op door de gemeente ter beschikking gestelde lijsten en/of op een gemeentelijke website waarop duidelijk een omschrijving en onderbouwing van het in artikel 27, tweede lid, bedoelde voorstel zijn aangegeven.

• 3. Een kiesgerechtigde kan de aankondiging ondersteunen door het plaatsen van voor- en achternaam, adres, geboortedatum en handtekening.

Artikel 29 Indiening en toetsing aankondiging referendumverzoek

• 1. Een aankondiging wordt ten minste twee dagen vóór de vergadering van de raad waarvoor het besluit is geagendeerd, bij het college ingediend.

• 2. Het college doet de raad een voordracht, of het aangekondigde referendumverzoek voldoet aan de in de artikelen 26 tot en met 28 opgenomen vereisten na advies van de Initiatief- en referendumcommissie.

Artikel 30 Besluit over het in de aankondiging opgenomen voorstel

• 1. De raad agendeert de aankondiging en het geagendeerde besluit voor dezelfde vergadering. Hangende het onderzoek, of de aankondiging aan de vereisten voldoet, houdt de raad de besluitvorming aan.

• 2. Indien de aankondiging aan de vereisten voldoet, betrekt de raad in zijn besluitvorming over het geagendeerde besluit ook het in de aankondiging opgenomen voorstel om het geagendeerde besluit niet te nemen.

• 3. De raad beslist eerst over het geagendeerde besluit waartegen het aangekondigde referendumverzoek zich richt, en vervolgens over het aangekondigde referendumverzoek.

• 4. Indien de raad het geagendeerde besluit integraal of gedeeltelijk overneemt, schort de raad de uitvoering of de inwerkingtreding van zijn besluit op.

• 5. De opschorting eindigt wanneer:

  • a.

    er niet tijdig een inleidend dan wel definitief referendumverzoek is ingediend;

  • b.

    de raad een besluit neemt tot afwijzing van een inleidend of definitief referendumverzoek, als bedoeld in 34, tweede lid, of artikel 37, tweede lid, en

  • c.

    de raad een besluit naar aanleiding van de uitslag van een referendum neemt.

Artikel 31 Mogelijkheden voortzetting referendum

• Een referendum over het besluit van de raad waartegen het aangekondigde referendumverzoek zich richt, is mogelijk:

• a. indien de raad het in de aankondiging vervatte voorstel niet of slechts ten dele overneemt, en

• b. indien de raad niet overeenkomstig het bepaalde in artikel 26, derde lid, besluit dat zwaarwegende belangen zich tegen de mogelijkheid tot het houden van een referendum verzetten.

• Paragraaf 2 Inleidend referendumverzoek

Artikel 33 Ondersteuning inleidend referendumverzoek

• 1. Het inleidend verzoek wordt ondersteund door ten minste 6.750 kiesgerechtigden.

• 2. Voor de vaststelling van het in het eerste lid bedoelde aantal, worden de kiesgerechtigden die de aankondiging van het referendumverzoek hebben ondersteund, niet meegerekend.

• 3. Ondersteuning vindt plaats op door de gemeente beschikbaar gestelde lijsten of op een gemeentelijke website waarop duidelijk een omschrijving en onderbouwing van het referendumverzoek zijn aangegeven.

• 4. Een kiesgerechtigde kan het verzoek ondersteunen door het plaatsen van voor- en achternaam, adres, geboortedatum en handtekening.

Artikel 34 Indiening en toetsing inleidend referendumverzoek

• 1. Degene die een aankondiging heeft gedaan als bedoeld in artikel 27, kan bij het college een inleidend referendumverzoek indienen over een beslissing van de raad als bedoeld in artikel 30, derde lid.

• 2. Het verzoek wordt ingediend binnen drie weken na de dag waarop een openbare kennisgeving is gedaan van de in artikel 30, derde lid bedoelde beslissing van de raad. Indien deze termijn samenloopt met een vakantieperiode, verlengt het college deze desgevraagd.

• 3. Bij de toetsing, of een verzoek voldoende wordt ondersteund, kan het college gebruik maken van de methode van het doen van een steekproef uit het bestand van steunbetuigingen.

Artikel 35 Besluit over het inleidend referendumverzoek

• 1. Het college neemt binnen vier weken na de uiterste dag waarop het inleidend verzoek kan worden gedaan een besluit; hij kan zijn besluit voor ten hoogste vier weken verdagen.

• 2. Het college wijst het verzoek af, indien niet is voldaan aan de in artikel 32 tot en met 34 gestelde vereisten.

• Paragraaf 3 Definitief referendumverzoek

Artikel 37 Ondersteuning definitief referendumverzoek

• 1. Dit verzoek wordt ondersteund door ten minste 27.000 kiesgerechtigden.

• 2. Voor de vaststelling van de in het eerste lid bedoelde aantal worden de kiesgerechtigden die het inleidende verzoek hebben ondersteund, meegerekend.

• 3. Ondersteuning vindt plaats op door de gemeente ter beschikking gestelde lijsten en/of op een gemeentelijke website waarop duidelijk een omschrijving en onderbouwing van het referendumverzoek zijn aangegeven.

• 4. Een kiesgerechtigde kan het verzoek ondersteunen door het plaatsen van voor- en achternaam, adres, geboortedatum en handtekening.

Artikel 38 Indiening en toetsing definitief referendumverzoek

• 1. Degene die een inleidend referendumverzoek heeft gedaan, kan bij de raad een definitief referendumverzoek indienen over een beslissing van de raad dat onderwerp was van een ingewilligd inleidend referendumverzoek.

• 2. Het verzoek wordt ingediend binnen zes weken na openbare kennisgeving van het besluit tot inwilliging van het inleidende verzoek. Indien deze termijn samenloopt met een vakantieperiode, verlengt het college deze desgevraagd.

• 3. Bij de toetsing, of een verzoek voldoende wordt ondersteund, kan het college gebruik maken van de methode van het doen van een steekproef uit het bestand van steunbetuigingen.

Artikel 39 Besluit over het definitief referendumverzoek

• 1. De raad neemt uiterlijk na acht weken na de dag van ontvangst van het referendumverzoek een besluit.

• 2. De raad wijst het verzoek af, indien niet is voldaan aan de in artikel 36 tot en met 38 gestelde vereisten.

Artikel 41 Terugtrekken referendumverzoek

• 1. De verzoeker kan tot drie maanden vóór de door de raad vastgestelde datum van het referendum met een schriftelijke verklaring gericht aan het college het referendumverzoek intrekken.

• 2. Indien er meerdere verzoekers zijn, dan wordt de schriftelijke verklaring ondertekend door een meerderheid van hen.

• 3. Het referendum vindt geen doorgang indien het besluit dat onderwerp is van het referendum, wordt ingetrokken.

• 4. Indien binnen een jaar na intrekking van het in het derde lid genoemde besluit, een besluit met inhoudelijke dezelfde strekking wordt genomen, en de initiatiefnemer wenst daarover opnieuw een referendumverzoek in te dienen, dan kan de raad besluiten dat de initiatiefnemer ter ondersteuning van dit verzoek kan verwijzen naar de steunbetuigingen die bij het oorspronkelijke referendumverzoek zijn overgelegd.

• 5. De raad beslist of sprake is van een besluit met inhoudelijk dezelfde strekking na advies van de Initiatief- en referendumcommissie.

Artikel 43 Vaststellen van de uitslag

• 1. De uitslag is geldig indien ten minste 20% van alle kiesgerechtigden een geldige stem heeft uitgebracht.

• 2. De uitslag wordt bepaald bij gewone meerderheid van het totaal uitgebrachte aantal geldige stemmen.

Artikel 45 Referendabel besluit bij grote projecten

• 1. De raad kan in een startnotitie inrichting besluitvormingsproces besluiten welke beslissing in het besluitvormingsproces referendabel is bij een maatschappelijk vraagstuk waarvan de oplossing veel tijd of veel geld kost, dat diep ingrijpende gevolgen voor de Amsterdamse samenleving heeft of waarbij vele partijen zijn betrokken.

• 2. Alvorens de raad een dergelijk besluit neemt, kan hij advies aan de Initiatief- en referendumcommissie vragen.

Artikel 46 Subsidie steunverwerving referendumverzoek en campagne

• 1. Het college kan subsidie verstrekken:

  • a.

    aan de verzoeker van een referendumverzoek voor de kosten van de organisatie en publiciteit ten behoeve van de verwerving van voldoende steun voor het indienen van het verzoek;

  • b.

    aan de verzoeker en maatschappelijke organisaties voor de kosten van organisatie en publiciteit ten behoeve van de campagne indien het definitief referendumverzoek is ingewilligd. De subsidie wordt zo snel mogelijk uitbetaald, doch uiterlijk drie maanden vóór de datum van het referendum.

• 2. Het college stelt nadere regels vast met betrekking tot de voorwaarden om in aanmerking te komen voor subsidie.

Artikel 47 Referendumkrant

• 1. Uiterlijk twee weken vóór het referendum wordt een referendumkrant verspreid waarin gelijke ruimte is gereserveerd voor de standpunten van verzoeker en de gemeente.

• 2. De referendumkrant staat onder redactie van de Initiatief- en referendumcommissie.

Artikel 48 Strafbepaling

• Met hechtenis van ten hoogste drie maanden of een geldboete van de tweede categorie wordt gestraft hij die bij de stemming:

• a. stembiljetten of volmachtbewijzen namaakt of vervalst met het oogmerk deze als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken;

• b. stembiljetten of volmachtbewijzen die hijzelf heeft nagemaakt of vervalst of waarvan de valsheid of vervalsing hem, toen hij deze ontving, bekend was, opzettelijk als echt en onvervalst gebruikt of door anderen doet gebruiken dan wel deze met het oogmerk om deze als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te doen gebruiken, in voorraad heeft met het oogmerk deze wederrechtelijk te gebruiken of door anderen te doen gebruiken;

• c. als gemachtigde stemt voor een persoon, wetende dat deze is overleden.

Vergelijking tussen de oude en de nieuwe verordening

• In de oude verordening kwamen de volgende instrumenten van directe democratie voor:

• 1. burgerinitiatief (1.100 handtekeningen vereist): de mogelijkheid voor burgers om een voorstel op de raadsagenda te plaatsen waarna de raad een beslissing neemt;

• 2. referendum (25.000 handtekeningen vereist): een volksstemming over een beslissing van de Gemeenteraad.

• Het burgerinitiatief kon zowel betrekking hebben op een eigen voorstel van de initiatiefnemers als op een besluit dat al (op voorstel van het college of de raad zelf) geagendeerd stond voor de raad. Indien de raad het burgerinitiatief niet overnam of overname op een andere wijze dan de initiatiefnemers voor ogen stond, dan bestond er voor de initiatiefnemers (en voor andere kiesgerechtigden) de mogelijkheid om te vragen om een referendum. Het referendum werd dus altijd voorafgegaan door een burgerinitiatief. Een burgerinitiatief hoefde evenwel niet altijd te worden gevolgd door een referendum.

• De uitslag van het referendum was niet bindend. Wel moest de raad naar aanleiding van de uitslag opnieuw beslissen; dat besluit kon zijn het eerder genomen besluit te wijzigen.

• De nieuwe verordening brengt geen principiële verandering in de ter beschikking staande instrumenten. Wel wordt, in navolging van wat elders gebruikelijk is, een gewijzigde naamgeving gehanteerd. Ook de manier waarop de instrumenten procedureel zijn vormgegeven is veranderd. In de nieuwe verordening worden de instrumenten als volgt benoemd:

• 1. burgerinitiatief: de mogelijkheid voor burgers om een voorstel op de raadsagenda te plaatsen waarna de raad een beslissing neemt; (200 handtekeningen vereist)

• 2. a. volksinitiatief (1.200 handtekeningen vereist): vergelijkbaar met het burgerinitiatief, maar dan met de mogelijkheid om een afwijzend raadsbesluit hierover aan de kiezers voor te leggen in de vorm van

  • b.

    een volksstemming; (27.000 handtekeningen vereist)

• 3. referendum: de mogelijkheid voor burgers om ‘correctief' een volksraadpleging te verzoeken over een raadsbesluit. (27.000 handtekeningen vereist)

• Een burgerinitiatief in de vorm die in de nieuwe verordening wordt voorgesteld bestaat tot nog toe niet in Amsterdam. Dit ‘beperkte' burgerinitiatief biedt uitsluitend de mogelijkheid een voorstel te agenderen, maar kan niet gevolgd worden door een referendum. Er hoeven daarom minder uitzonderingsgronden te gelden. Het volksinitiatief kan wél gevolgd worden door een volksstemming, in wezen een (soort) referendum, en is dus vergelijkbaar met het burgerinitiatief uit de oude verordening.