Nota Vis 2016-2021

1.1 Nota Vis

In deze Nota Vis wordt het visbeleid van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK) beschreven. Dit visbeleid biedt een kader voor het op elkaar afstemmen van waterbeheer, visstandbeheer en visserijbeheer.

1.2 Aanleiding

De afgelopen jaren zijn er vele veranderingen geweest in wet- en regelgeving op het gebied van vis, vooral als gevolg van de invoering van de Europese Kaderrichtlijn Water.

Door de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) heeft het hoogheemraadschap een verantwoordelijkheid voor een “goede ecologische toestand” van water in ons beheersgebied. De KRW stelt expliciete doelen voor de visstand. Vissen zijn in de KRW onderdeel van beoordelings- en monitoringsprogramma’s aan de hand waarvan de kwaliteit van de waterlichamen wordt beoordeeld.

Het hoogheemraadschap heeft vanuit twee invalshoeken met de visstand te maken.

• •

  Als waterbeheerder dragen we zorg voor de waterkwantiteit en waterkwaliteit en daarmee ook voor het leefmilieu van vissen en de visstand. Mede op grond van de KRW zijn we verantwoordelijk voor een goede ecologische waterkwaliteit (in al het water) waarvan een gezonde duurzame visstand deel uit maakt (bestuursrechtelijk).

• •

  Als eigenaar van wateren verhuren wij visrechten aan sport- en beroepsvisserij, die op basis van de visserijwet verantwoordelijk zijn voor het visserijbeheer (privaatrechtelijk).

Het visserijbeheer (het wegvangen en uitzetten van vis) dat sport- en beroepsvissers conform de Visserijwet uitvoeren, beïnvloedt de visstand. Het hoogheemraadschap is voor het bereiken van een goede visstand mede afhankelijk van de visserijsector. Andersom is de visserijsector voor het uitoefenen van de visserij en voor de visstand afhankelijk van het waterschap. Deze wederzijdse afhankelijkheid vraagt om een goede afstemming en samenwerking op het gebied van visstandbeheer en visserijbeheer.

Vanaf 2010 zijn stappen gezet om de samenwerking met de visserijbeheerders te versterken. Het Pilot Visplan Rotte heeft duidelijkheid opgeleverd over hoe een visplan er uit kan komen te zien en op welke wijze het visserijbeheer wordt afgestemd op de waterkwaliteitsdoelstellingen. De Visstandbeheercommissie Schieland en de Krimpenerwaard (VBCSK, opgericht 1 februari 2011) vormt een uitstekende basis voor de samenwerking tussen HHSK en de visserijsector op het gebied van visstandbeheer en visserijbeheer.

1.3 Doelstelling Nota Vis

De Nota Vis 2016-2021 geeft het te voeren beleid op het gebied van vis, visstandbeheer en visserij weer. Het bevat de kaders die nodig zijn om aan de wet- en regelgeving (waaronder de KRW en de Europese Aalverordening) te kunnen voldoen.

Belangrijk doel van dit beleid is een betere communicatie, afstemming, samenwerking en informatie-uitwisseling te krijgen tussen de visserijbeheerders en de water- en visstandbeheerders. De beleidsvoornemens gelden voor alle wateren binnen het beheersgebied van HHSK. Deze nota is een beleidsuitwerking van het Waterbeheerplan en is input voor door de visrechthebbenden op te stellen visplannen.

Samenvattend is strategie en beleid nodig om:

• 1.

  ecologische waterkwaliteitsdoelen (o.a. conform de KRW-deelmaatlat vissen) te realiseren;

• 2.

  verantwoord medegebruik (o.a. door verhuur) door de visserij mogelijk te maken; en

• 3.

  samenwerking, participatie en communicatie met belanghebbenden te realiseren.

1.4 Doelgroep en status

Deze Nota Vis is primair bedoeld als uitwerking van het visbeleid voor HHSK zelf. Een groot deel van dit beleid is al de dagelijkse praktijk en vastgelegd in voorgaand beleid (Waterbeheersplannen en KRW-plan 2016-2021). Het aanvullende beleid zoals in de nota is opgenomen staat beschreven in beleidspunten in de hoofdstukken 4, 5 en 6. De daaraan voorafgaande hoofdstukken geven beleidskaders. Daarnaast geeft de nota een kader aan de visserijsector. Het visbeleid van HHSK is ook bedoeld als aanbeveling voor andere watereigenaren zoals gemeenten en terreinbeherende organisaties en particulieren in het gebied.

De voorgaande Kadernota vis 2011-2015 is na een inspraakprocedure vastgesteld door de Verenigde Vergadering in juni 2011. De Verenigde Vergadering heeft in maart 2016 deze nota onder de naam Nota Vis 2016-2021 verlengd. De nota is besproken met stakeholders en visrechthebbenden (o.a. vertegenwoordigd in de VBCSK).

Voor het uitvoeren van het beleid zal het uitvoeringsplan voor de interne organisatie van het hoogheemraadschap worden geactualiseerd. Het beleid zal in 2020 worden geëvalueerd.

1.5 Leeswijzer

In hoofdstuk 2 staan de belangrijkste beleidskaders en de uitgangspunten voor het beleid. De rollen en verantwoordelijkheden van verschillende partijen voor visstand- en visserijbeheer worden toegelicht. In hoofdstuk 3 t/m 6 wordt het beleid in de volgende thema’s uitgewerkt:

• •

  Gezonde visstand(hoofdstuk 3)

• •

  Samenwerken en afstemming in de visstandbeheercommissie (hoofdstuk 4)

• •

  Inrichting, onderhoud en vismigratie (hoofdstuk 5)

• •

  Visserijbeheer en de uitgifte van visrechten (hoofdstuk 6)

Per thema wordt beschreven welk beleid en welke wet- en regelgeving van toepassing zijn. Daarnaast wordt per thema een kort overzicht gegeven van visgerelateerde standpunten die worden ingenomen door HHSK en hoe met vis wordt omgegaan in de dagelijkse praktijk. Vervolgens wordt de strategie van HHSK per thema gegeven en worden ten slotte de beleidspunten benoemd. Dit zijn de genummerde beleidspunten per hoofdstuk. Nadere informatie over een aantal onderwerpen, waaronder begrippen en definities, wet- en regelgeving en kaderstellend beleid, zijn in bijlagen opgenomen.

2.1 Inleiding

In dit hoofdstuk wordt de rolverdeling tussen de waterbeheerder en de visserijbeheerders beschreven. Deze rolverdeling is gebaseerd op de Waterbeheersplannen van HHSK (2007-2010 en 2010-2015), de Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer (2006), het binnenvisserijbeleid van de minister van LNV (EZ) en relevante wet- en regelgeving, waaronder de Visserijwet en de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).

Daarnaast worden het hoofddoel en de uitgangspunten van het visbeleid gegeven.

2.2 Definities

De in deze paragraaf verwoorde definities en termen sluiten aan bij de Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer (Unie van waterschappen, Sportvisserij Nederland, Combinatie van beroepsvissers, 2006). Visstandbeheer is onderdeel van het waterbeheer. Het beheer omvat alle maatregelen die de leefomgeving van vis positief beïnvloeden en alle maatregelen gericht op het bereiken van een bepaalde visstand waardoor het ecologisch functioneren wordt verbeterd. Visserijbeheer omvat de maatregelen voor het verbeteren van de mogelijkheden voor de beroepsmatige en recreatieve visserij. Visstandbeheer omvat meer dan visserijbeheer. Het gaat bij visserijbeheer om, zoals de Visserijwet omschrijft, het aan de visserijgerelateerde beheer van de visstand (binnen de grenzen van doelmatige bevissing en rekening houdend met natuur- en welzijnsbelangen). De kerngedachte achter deze wetgeving is dat de visrechthebbende zelf beheermaatregelen kan en mag uitvoeren om de visserij zo optimaal mogelijk op de eigen wensen af te stemmen. Voor de volledige omschrijving van de begrippen wordt verwezen naar bijlage 1.

Waterbeheer, visstandbeheer en visserijbeheer kunnen niet los van elkaar worden gezien. Ze vormen een soms complex (ook juridisch) stelsel van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden, bevoegdheden met wederzijdse beïnvloeding. De Adviesnota beleid waterbeheer -visstandbeheer (zie paragraaf 2.3) geeft duidelijkheid met het volgende uitgangspunt:

De waterbeheerder is vanuit zijn verantwoordelijkheid voor de visstand en het visstandbeheer, bevoegd kaders te stellen waar binnen de visserij de verantwoordelijkheid voor het visserijbeheer tot uitvoering brengt.

De visstand wordt beïnvloed door het waterbeheer, visstandbeheer en visserijbeheer. De wijze waarop deze begrippen met elkaar samenhangen is weergegeven in onderstaand diagram uit de Adviesnota beleid waterbeheer - visstandbeheer.

Uitleg relaties diagram

Waterbeheer, visstandbeheer

Waterbeheer is de zorg voor voldoende water van een goede kwaliteit in de watergangen binnen het beheergebied van het hoogheemraadschap. De zorg voor een duurzaam en gezond ecologisch watersysteem hoort bij de taak te zorgen voor een watersysteem van goede kwaliteit. Vissen vormen een onderdeel van de ecologische taakcomponent. Om het waterbeheer goed uit te voeren, onderhouden we het systeem en richten het waar nodig anders in. Met het uitvoeren van taken op het gebied van inrichting, beheer en onderhoud geeft het hoogheemraadschap invulling aan het waterbeheer.

Visstandbeheer is het planmatig voorbereiden en uitvoeren van een stelsel van maatregelen met als doel het bereiken van een bepaalde visstand in een omschreven watersysteem.

De maatregelen zijn onder andere gericht op het beheer van de leefomgeving van vissen. De kwaliteit van het watersysteem en de visserij beïnvloeden de visstand wat betreft soortenrijkdom, soortensamenstelling en leeftijdsopbouw. Daarnaast kan de samenstelling en de hoeveelheid vis de waterkwaliteit en het ecologisch functioneren van een watersysteem beïnvloeden. Visserijbeheermaatregelen, zoals het onttrekken of uitzetten van vissen met als doel het verbeteren van het ecologische functioneren, maken deel uit van het visstandbeheer. Vanwege de relatie met het waterkwaliteits– en kwantiteitsbeheer is het visstandbeheer onderdeel van het waterbeheer.

Visserijbeheer

De eigenaar van een water is visrechthebbende. Dit visrecht maakt de eigenaar bevoegd en verantwoordelijk voor het visserijbeheer. De eigenaar van water kan besluiten om het visrecht, meestal tegen betaling, aan een ander te verhuren (Akte verhuring visrecht). Ook kan de eigenaar het visrecht onder zich houden en de uitoefening van de visserij via het uitgeven van toestemmingsdocumenten mogelijk maken. Bij de uitgifte van schriftelijke toestemmingen blijft de eigenaar visrechthebbende en bevoegd visserijbeheerder. Bij verhuur van visrechten zijn de sport- en beroepsvissers die het visrecht huren bevoegd en verantwoordelijk voor het visserijbeheer.

Op basis van de Visserijwet zijn er 4 maatregelen die de visrechthebbende zelf kan uitvoeren:

• 1.

  onderzoek naar de visstand

• 2.

  vis uitzetten

• 3.

  vis onttrekken

• 4.

  het stellen van nadere regels (door middel van schriftelijke toestemmingen) t.a.v. bevissing

De kwaliteit van het watersysteem en de visserij beïnvloeden de visstand wat betreft soortenrijkdom, soortensamenstelling en leeftijdsopbouw. Daarnaast kan de samenstelling en de hoeveelheid vis de waterkwaliteit en het ecologisch functioneren van een watersysteem beïnvloeden. Het gevoerde visserijbeheer heeft invloed op de visstand en op het watersysteem.

2.3 Adviesnota waterbeheer-visstandbeheer als basis voor beleid

De Unie van waterschappen en de landelijke organisaties van sport- en beroepsvisserij hebben de Adviesnota beleid waterbeheer - visstandbeheer (zie bijlage 2) opgesteld en bestuurlijk vastgesteld. Deze nota is uitgangspunt voor het visbeleid van HHSK. De aanleiding voor de adviesnota was de inwerkingtreding van de KRW. Door de KRW is de relatie tussen de waterbeheerders en (de sport- en beroepsvisserij als) visrechthebbenden veranderd. In de adviesnota wordt gesteld dat, gelet op de verantwoordelijkheden die de waterbeheerder heeft voor de visstand, het aanbeveling verdient om de waterbeheerder een bevoegdheid te geven voor alle wateren (los van eigendom) zodat hij daarmee invloed kan uitoefenen op de visstand. HHSK heeft hiervoor de volgende 2 instrumenten toegepast:

• •

  Een bepaling in de Keur die het verplicht stelt visplannen op te stellen indien vis wordt uitgezet of onttrokken (publiekrecht).

• •

  Aangepaste huurovereenkomsten zodat de KRW doelen en maatregelen worden geborgd (privaatrecht).

2.4 Rolverdeling visstandbeheer- en visserijbeheer

Het hoogheemraadschap is als waterbeheerder verantwoordelijk voor de zorg voor voldoende water van voldoende kwaliteit. De zorg voor een goede ecologische waterkwaliteit hoort hierbij. De KRW legt het hoogheemraadschap en andere overheden een resultaatsverplichting op met betrekking tot het uitvoeren van maatregelen voor de waterkwaliteit.

Vissen vormen een onderdeel van de ecologische taakcomponent. Het waterbeheer beïnvloedt op verschillende manieren het leefmilieu van vissen en daarmee de samenstelling van de visstand (soortenrijkdom, soortensamenstelling en leeftijdsopbouw). Omgekeerd kan de visstand invloed hebben op de waterkwaliteit. De KRW (zie bijlage 2) verplicht het waterschap ecologische doelstellingen (Goed Ecologisch Potentieel) voor waterlichamen te formuleren (waarvan de visstand via deelmaatlatten onderdeel uitmaakt) en maatregelen uit te voeren om deze doelen te realiseren. Om inzicht te krijgen in de visstand bemonstert en beoordeelt het waterschap de visstand. Deze taken leggen een (bestuursrechtelijke) verantwoordelijkheid voor het visstandbeheer bij het hoogheemraadschap. Het hoogheemraadschap is verantwoordelijk voor de leefomgeving van de vis en verantwoordelijk voor het visstandbeheer in het bredere kader van het waterkwaliteitsbeheer. Visstandbeheer door HHSK heeft als doel het realiseren van visstanden die behoren bij de nagestreefde ecologische- en belevingskwaliteit van watersystemen en voor zover dit bijdraagt aan een realistische en haalbare verbetering van de waterkwaliteit.

De visserij benut economisch (beroepsvisserij) en recreatief (sportvisserij) de visstand en kan deze daardoor beïnvloeden. Sportvisserijorganisaties en beroepsvissers zijn als huurders van het visrecht volgens de Visserijwet bevoegd het aan de visserij gerelateerde beheer van de visstand (waaronder het wegvangen en uitzetten van vis) uit te voeren. Met dit visserijbeheer beïnvloeden de visrechthebbenden de visstand, hier ligt een relatie met de verantwoordelijkheid van het hoogheemraadschap.

2.5 Doel en uitgangspunten van het visbeleid

Hoofddoel van hetvoorliggende visbeleid is het, via een op elkaar afgestemd visstandbeheer en visserijbeheer, bereiken van een natuurlijke, gezonde en gevarieerde visstand, die past bij de nagestreefde ecologische waterkwaliteitsdoelen en functies en een visstand die zichzelf duurzaam in stand kan houden.

De basis voor het visbeleid van HHSK wordt gevormd door de volgende uitgangspunten:

• •

  Europese en nationale wet- en regelgeving (waaronder de Europese Kaderrichtlijn Water), het provinciaal waterbeleid en het Waterbeheerplan van HHSK.

• •

  De verantwoordelijkheid voor de zorg voor de visstand ligt bij de waterbeheerder. Het visstandbeheer heeft als doel het realiseren van visstanden die behoren bij de nagestreefde (ecologische) waterkwaliteit van watersystemen. Daarnaast is de visstand één van de parameters voor monitoring en beoordeling van de waterkwaliteit (maatlatten KRW).

• •

  Visstandbeheer, visserijbeheer en waterbeheer hangen met elkaar samen en worden daarom op elkaar afgestemd. De wijze van afstemming en samenwerking en de doelstellingen van de Visstandbeheercommissie Schieland en de Krimpenerwaard zijn vastgelegd in het door deelnemende partijen ondertekende convenant dat in bijlage 3 is opgenomen.

• •

  HHSK biedt ruimte aan een passend visserijbeheer door duurzame sport- en beroepsvisserij, indien en voor zover dit past binnen het visstandbeheer en de waterkwaliteitsdoelstellingen ten goede komt.

3.1 Inleiding

In dit hoofdstuk wordt het kaderstellend beleid voor het thema “gezonde visstand” beschreven: welke doelen worden nagestreefd, hoe worden knelpunten en mogelijke oplossingen bepaald, wat wordt er aan de knelpunten gedaan en hoe worden de ontwikkelingen gevolgd? Dit beleid volgt uit de Kaderrichtlijn Water (KRW), het provinciaal waterbeleid en het Waterbeheerplan HHSK. Daarnaast zijn voor het herstel en behoud van de aalstand de Europese verordening aal en het Nederlands beheerplan Aal van belang.

3.2 Doelen

De doelen voor de visstand zijn onderdeel van de ecologische doelen. De keuze van de ecologische doelen volgt uit de uitwerking van de Kaderrichtlijn Water en worden vastgelegd door de Provincie. De KRW heeft als doel dat álle wateren uiterlijk in 2027 een goede chemische en ecologische toestand hebben. Tot die tijd verlangt de KRW van alle overheden dat ze:

• •

  zo veel mogelijk hun best doen om het water niet te laten verslechteren (stand-still of beschermingsverplichting);

• •

  alle zinvolle maatregelen nemen om de waterkwaliteit te verbeteren (verbeteringsverplichting). Met zinvol wordt bedoeld: effectief vanuit het oogpunt van waterkwaliteit.

De aanpak wordt elke 6 jaar in een stroomgebiedsbeheerplan (SGBP) vastgelegd. Het beleid voor de periode 2016-2021 staat in SGBP2. Om te veel administratie te voorkomen, beperken de SGBP’s zich tot de KRW-waterlichamen. Dit zijn de grootste wateren. Het beheergebied van HHSK kent 24 KRW-waterlichamen. Voor deze waterlichamen gelden generieke chemische normen (Goede Chemische Toestand (GCT)) en waterlichaam specifieke ecologische normen (Goed Ecologisch Potentieel (GEP)) als ecologische doelstelling. Voor de overige wateren geldt dat deze dienen te voldoen aan de generieke chemische normen (provinciaal beleid), waarbij ook gestreefd wordt naar water dat biologisch gezond is (WBP HHSK). Onderdeel van SGBP2 is het voorbereiden van keuzes voor SGBP3. Verkenningen laten zien dat met het voorgenomen beleid de huidige doelen niet overal gehaald gaan worden in 2027. De komende jaren zullen er dan ook discussies gevoerd gaan worden of de maatregelen dan wel de doelen aangepast moeten gaan worden. HHSK heeft daarvoor een onderzoeksmaatregel opgenomen in haar KRW-plan.

In de VBCSK wordt besproken op welke wijze HHSK met de waterkwaliteitsdoelen (waaronder doelen voor de visstand) omgaat en op welke wijze HHSK deze doelen wil gaan bereiken.

3.3 Knelpunten en mogelijke oplossingen

In het merendeel van het beheergebied van HHSK worden de huidige doelen niet gehaald. Het is in zijn algemeenheid bekend dat dit een gevolg is van een reeks chemische stoffen, door de inrichting, het beheer en het gebruik van het watersysteem. Om zinvolle maatregelen te kunnen kiezen is meer gericht inzicht nodig in de knelpunten en oorzaken.

Om dit ecologisch functioneren in beeld te brengen gebruikte HHSK de afgelopen jaren de methode van de waterkwaliteitsbeelden. In aansluiting op landelijke ontwikkelingen wordt tegenwoordig de methode van de Ecologische Sleutelfactoren gebruikt (STOWA, 2014, zie: http://www.stowa.nl/bibliotheek/publicaties/Ecologische_Sleutelfactoren__Begrip_van_het_watersysteem_als_basis_voor_beslissingen. Beide methoden reduceren en structuren de complexiteit van een watersysteemanalyse rond een aantal sleutelfactoren. Met behulp van ecologische sleutelfactoren kan inzichtelijk worden gemaakt wat de huidige ecologische staat van een watersysteem is. De sleutelfactoren geven aan waar belangrijke ‘stuurknoppen’ zitten voor het bereiken van de ecologische doelen van een watersysteem.

Visstand gegevens maar ook vegetatiegegevens spelen bij de beoordelingen van het ecologische functioneren een belangrijke rol. Bij het verbeelden van doelen worden visgemeenschappen vaak als kapstok gebruikt. In de waterkwaliteitsbeelden worden de visgemeenschappen gebruikt: brasem-snoekbaars/karper in troebel plantenarm water en ruisvoorn-snoek/zeelt kroeskarper in helder plantenrijk water. Met de systeemanalyses en de bepaling van doelen worden in gebiedsgerichte plannen effectieve en haalbare maatregelpakketten opgesteld. Het streven is om de analyses ook te gebruiken bij de ontwikkeling van passende ecologische doelen. In bijlage 4 is de systematiek van de waterkwaliteitbeelden verder toegelicht.

3.4 Maatregelen

In het KRW-plan voor 2016-2021 heeft HHSK de maatregelen gespecificeerd die de komende jaren zullen worden genomen in en nabij de KRW-waterlichamen. Het zorgen voor een gezonde visstand (die voor de KRW waterlichamen voldoet aan het GEP) is onderdeel van het waterkwaliteitsbeheer van HHSK. Het gaat ondermeer om integrale maatregelen voor plassen (Kralingse Plas, Bleiswijkse Zoom), visstandbeheermaatregelen zoals vergroten van de vegetatiebedekking waardoor beter paai-, en opgroeigebieden ontstaan, vismigratie maatregelen en vermindering van emissies vanuit de landbouw (Deltaplan Agrarisch Waterbeheer). De hoofdlijnen van het overige beleid worden benoemd in het Waterbeheerplan 2016-2021. Een voorbeeld is het onderhoudsbeleid. Het zoeken naar synergie voor verbetering van het (ecologisch) functioneren van watersystemen door samenwerking in integrale gebiedsgerichte projecten is ook onderdeel van dit beleid. Maatregelen voor de visstand (visstandbeheer) maken hier deel van uit.

HHSK wil voor zover dit binnen de taken en bevoegdheden van het hoogheemraadschap valt bijdragen aan het herstel van de aal. We leveren een bijdrage aan herstel van de aalstand doordat gewerkt wordt aan duurzame vismigratiemaatregelen (zie hiervoor hoofdstuk 5). HHSK zal de aanbevelingen, maatregelen of richtlijnen die op landelijk of regionaal niveau worden voorgesteld beoordelen en waar mogelijk opvolgen.

3.5 Toestand en ontwikkeling

Voor het in beeld brengen van de waterkwaliteitstoestand en –ontwikkeling heeft HHSK een uitgebreid meetnet van fysisch-chemische en ecologische metingen (vooral vegetatie). In 2014 is de overall toestand en ontwikkeling in het beheergebied beschreven (Waterkwaliteit onder de loep, 2014).

HHSK onderzoekt op diverse locaties in het beheergebied ook de visstand. Dit gebeurt om inzicht te krijgen in de huidige toestand, de nulsituatie vast te leggen en als referentie voor monitoring na uitvoering van maatregelen. De visstand wordt in alle KRW- waterlichamen regelmatig bemonsterd. Daarnaast zorgt HHSK op projectmatige basis voor de monitoring van de visstand in uiteenlopende wateren. Voor het uitvoeren van visstandmonitoring is volgens de Visserijwet een schriftelijke toestemming nodig van de visrechthebbende.

De verplichte meetfrequentie voor de monitoring in de KRW-waterlichamen is minimaal 1 keer per 6 jaar. Op sommige locaties wordt de visstand vaker gemonitord (1x per 3 jaar). De bemonstering wordt uitgevoerd volgens standaardprocedures zoals die zijn opgenomen in het Handboek Hydrobiologie. De resultaten worden gebruikt om te toetsen in hoeverre de ecologische doelen worden gehaald. In de KRW-factsheets (www.zuid-holland.nl/krw) is het resultaat van deze toetsing te vinden.

De resultaten van de visstandbemonsteringen en beoordelingen op vismaatlatten, worden op verzoek ter beschikking gesteld aan de VBCSK en aan direct belanghebbenden (visrechthebbenden).

Vismonitoring

Beleid

• 1.

  HHSK streeft voor de visstand de doelstellingen na zoals deze zijn vastgelegd in het provinciaal beleid. De maatregelen die zij daarvoor neemt zijn benoemd in het KRW-plan en het waterbeheerplan.

4.1 Inleiding

Op de thema’s samenwerking en afstemming in de visstandbeheercommissie zijn de Visserijwet, het Beleidsbesluit binnenvisserij en de adviesnota beleid waterbeheer – visstandbeheer van toepassing.

4.2 VBC Schieland en de Krimpenerwaard

Op 1 februari 2011 is de Visstandbeheer Commissie Schieland en de Krimpenerwaard (VBCSK) van start gegaan. Hiertoe is een convenant opgesteld dat door de visserijpartners en HHSK is ondertekend. In dit convenant is de wijze van samenwerking en overleg geregeld (zie bijlage 3).

De VBCSK bestaat in principe uit vertegenwoordigers van alle visrechthebbenden en enkele houders van schriftelijke toestemmingen. In de VBCSK zijn ook gemeenten en terreinbeheerders (GZH, Recreatieschap Rottemeren) en natuurbeheerders (ZHL) uitgenodigd om tot een afgestemd visstandbeheer en visserijbeheer te komen. HHSK is ambtelijk vertegenwoordigd in de VBCSK (zie schema bijlage 3).

De Gemeente Rotterdam ligt in beheersgebieden van verschillende waterschappen en neemt daarom niet deel aan de VBCSK. Het visstandbeheer binnen de gemeentegrenzen van Rotterdam volgt de kaders zoals vastgelegd in Waterplan 2 Rotterdam en het Herijkingsplan Waterplan 2 en de doelstellingen en maatregelen die zijn opgenomen in gebiedswaterplannen.

4.3 VBCSK als overlegplatform

Het hoogheemraadschap wil belanghebbenden en maatschappelijke organisaties bij de beleidsvorming en –uitvoering betrekken. Het hoogheemraadschap neemt als water- en visstandbeheerder actief deel aan de VBC Schieland en de Krimpenerwaard. HHSK volgt hierin het rijksbeleid (Beleidsbesluit Binnenvisserij en de Adviesnota beleid waterbeheer-visstandbeheer).

De VBCSK heeft als doel(stelling): het overleggen, afstemmen, informeren, coördineren en adviseren op de werkgebieden van het visstandbeheer en visserijbeheer (zie ook bijlage 3).

HHSK werkt samen met de deelnemers die het convenant hebben ondertekend aan het realiseren van de doelstellingen uit het convenant voor de VBCSK.

HHSK wil de VBCSK daarnaast gebruiken voor informatie-uitwisseling en waar mogelijk inbreng in visgerelateerde onderwerpen. Vanuit de VBCSK kan bijvoorbeeld inbreng worden geleverd in het KRW–proces, het waterbeheerplan, integrale gebiedsgerichte (visstandbeheer)plannen, relevante RO-ontwikkelingen, monitoring en onderhoud.

HHSK zal de visserijpartners informeren over voorgenomen visstandonderzoek. Het voorgenomen werkplan wordt jaarlijks toegestuurd aan de VBCSK. Ook kunnen in de VBCSK ondermeer afspraken worden gemaakt over vangstregistratie en aanleveren van gegevens aan het hoogheemraadschap en vice versa.

4.4 VBCSK en visplannen

De visrechtrechthebbenden werken, bij voorkeur in VBC-verband, aan het vormgeven en uitvoeren van een planmatig en duurzaam visserijbeheer in de visserijkundige eenheden, uitgewerkt in visplannen (zie ook bijlage 3 Convenant VBCSK, onder doelstelling 2.2).

Voor het opstellen van visplannen in de VBCSK stelt het hoogheemraadschap gegevens ter beschikking en geeft de kaders voor de afstemming van het visserijbeheer op de waterkwaliteitsdoelstellingen en het visstandbeheer. Het eindconcept van de visplannen wordt ter toetsing en goedkeuring voorgelegd aan HHSK waarbij zal worden beoordeeld of het voorgestelde visserijbeheer in lijn is met het waterschapsbeleid. Sinds 2013 zijn diverse visplannen ter goedkeuring voorgelegd aan het hoogheemraadschap.

Beleid

• 2.

  Voor de uitvoering van een planmatig en duurzaam visserijbeheer (passend bij de waterkwaliteitsdoelstellingen) is voor alle betreffende wateren in het beheergebied van HHSK het opstellen en het uitvoeren van een visplan via bepalingen in de Keur verplicht gesteld.

4.5 Visplannen

Keur

De Keur (zie ook bijlage 2) geeft onder andere regels voor de inrichting, het uitvoeren van werken en onderhoud. In de Keur (en daaraan gekoppelde algemene regels en beleidsregels) zijn o.a. onderhoudsbepalingen en verbodsbepalingen opgenomen. De Keur geldt voor het gehele beheersgebied van HHSK. In de Keur is opgenomen dat het verboden is om vis uit te zetten of te onttrekken in oppervlaktewaterlichamen, anders dan op basis van een door het bestuur goedgekeurd visplan. Dit artikel is ter bescherming van de ecologische waterkwaliteit. Deze bepaling geldt voor alle oppervlaktewateren, dus ook voor de oppervlaktewateren waar het hoogheemraadschap geen eigenaar van is.

Inhoud visplannen

Visplannen zijn visserijtechnische uitwerkingen van het huidige en het voorgenomen visserijbeheer. In visplannen die opgesteld worden door visrechthebbenden (en eventueel houders van schriftelijke toestemmingen) wordt minimaal het uitzetten en onttrekken van vis in het betreffende gebied omschreven. Afstemming op de doelstellingen en (beheer)maatregelen van het hoogheemraadschap en onderbouwing vormen onderdeel van het visplan.

HHSK heeft in 2012 een beleidsregel Toetsingskader Visplannen opgesteld waarin is aangegeven welke informatie in visplannen minimaal nodig is zodat HHSK kan beoordelen of het plan voldoet en in lijn is met de waterkwaliteitsdoelstellingen. Ook worden de toetsingscriteria voor de visuitzettingen en onttrekkingen gegeven en randvoorwaarden gesteld. De Beleidsregel is besproken in de VBCSK. De beleidsregel is te vinden op: http://www.schielandendekrimpenerwaard.nl/regels/regelgeving?show-all

De aalvisserij maakt vooralsnog geen (verplicht) onderdeel uit van visplannen. Voor de regulering van het aalbeheer zijn de bepalingen in het Nationaal Aalbeheerplan leidend.

Visplannen worden conform de Keur ter goedkeuring aan het bestuur van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard voorgelegd.

Het hoogheemraadschap toetst of het visplan met het beoogde visserijbeheer in lijn is met de waterkwaliteitsdoelstellingen (GEP voor waterlichamen) en visstandbeheer conform de ambities, doelstellingen en uitgangspunten in het WBP 2016-2021 en de onderliggende notities.

HHSK zoekt bij de beoordeling van visuitzettingen en visonttrekkingen indien mogelijk aansluiting bij landelijke richtlijnen.

Beleid

• 3.

  Visplannen dienen aan te sluiten op ecologische waterkwaliteitsdoelen en toegekende functies en het beschreven visserijbeheer dient voldoende toetsbaar te zijn omschreven.

• 4.

  HHSK heeft een toetsingskader om de visplannen te beoordelen.

• 5.

  Visuitzettingen en onttrekkingen zijn alleen toegestaan indien er geen negatieve effecten zijn (geen achteruitgang optreedt) voor het betreffende watersysteem en er geen negatief effect en zijn op bereiken van het GEP / de doelen . Exotische soorten worden niet uitgezet. Dit wordt geregeld in visplannen en getoetst conform de in de beleidsregel opgenomen toetsingscriteria .

4.6 Versterken communicatie

HHSK ziet communicatie als een instrument om draagvlak te krijgen voor een gezonde visstand. In de diverse communicatieactiviteiten bij HHSK speelt vis een rol. Zowel als communicatiedrager in de beleving van water en als specifiek onderwerp. Denk aan specifieke op vis (snoek) gerichte projecten zoals de paaiplaatsen bij de Kralingse Plas, de Bergse Achterplas en de Noordoever-Zevenhuizerplas.

De maatregelen worden gecommuniceerd met bewoners en belanghebbenden waaronder visserijorganisaties.

Gemeenten en terreinbeheerders hebben veel water in eigendom en zijn daarmee visrechthebbende of hebben visrechten verhuurd. HHSK draagt het visbeleid en het bestaan van de VBCSK actief uit en gaat andere watereigenaren verzoeken bij de uitgifte van visrechten rekening te houden met dit beleid (zie ook hoofdstuk 6).

4.7 Vergroten waterbeleving en medegebruik

HHSK werkt in samenwerking met derden in gebiedsgerichte projecten mee aan de vergroting van landschappelijke waarden, natuur, cultuurhistorie, (recreatief) medegebruik en de belevingswaarde voorzover deze gerelateerd zijn aan de taken van HHSK.

Door het verbeteren van het ecologisch functioneren, levert HHSK indirect een bijdrage aan de belevingswaarde en het recreatieve medegebruik en de beroepsvisserij. Het hoogheemraadschap streeft naar multifunctioneel gebruik van het oppervlaktewater en de waterkeringen en zal het recreatief medegebruik onder voorwaarden toestaan. HHSK zal in VBC-verband overleggen om knelpunten vanuit het medegebruik op te lossen. De bereikbaarheid en bevisbaarheid voor visserij (sport- en beroep) kunnen in VBC-verband worden besproken.

Beleid

• 6.

  HHSK streeft naar een bereikbaarheid en openstelling van wateren en oevers voor de visseri j. Vanuit andere functies , zoals bijvoorbeeld zwemwater of natuur , kunnen de mogelijkheden zijn begrensd, respectievelijk voorwaarden worden gesteld in huurovereenkomsten. Uitwerking hiervan kan gebeuren in de VBCSK.

5.1 Inleiding

Op deze thema’s zijn de Kaderrichtlijn Water, de Benelux-beschikking vrije vismigratie, de Europese verordening aal en het Nederlands beheerplan aal, de Decembernota 2006, het waterbeleid van de provincie, het Waterbeheerplan HHSK, de legger, de keur en Beleidsregels behorend bij de Keur, de Flora- en faunawet en de gedragscode Flora- en faunawet voor de waterschappen van toepassing.

HHSK heeft de zorg voor een gezond ecologisch watersysteem en daarmee de leefomgeving van vissen. Door het uitvoeren van verschillende inrichtingsmaatregelen draagt HHSK bij aan een goede leefomgeving van vis. Door het onderhoud volgens de “Ecokleurenkoers” wordt het watersysteem en daarmee de leefomgeving van vis zo goed mogelijk onderhouden. Daarnaast voert HHSK specifieke maatregelen voor vis uit, bijvoorbeeld maatregelen voor vismigratie.

5.2 Inrichting watersystemen

De inrichtings- en beheermaatregelen en het onderhoudsbeleid dat HHSK de komende jaren uitvoert, liggen vast in het WBP, het KRW-plan en diverse gebiedsgerichte plannen. Maatregelen voor een gezonde visstand maken deel uit van het water(kwaliteits-)beheer. Soms worden ook specifieke maatregelen genomen voor waterkwaliteitsverbetering en een gezonde visstand. Deze (visstandbeheer)maatregelen betreffen bijvoorbeeld de aanleg van natuurvriendelijke oevers, het waar mogelijk instellen van een flexibel peilbeheer, het aanleggen van overwinteringsplaatsen en het waar mogelijk aanleggen van paai- opgroeigebieden voor snoek.

Doordat HHSK bij het opstellen van (her)inrichtingsplannen, plantoetsing en peilbesluiten rekening houdt met verbetering van de algehele ecologische waterkwaliteit wordt tegelijkertijd ook rekening gehouden met de ecologie van de vissen. Hieronder wordt een en ander nader toegelicht.

Natuurvriendelijke oevers

Door ecologische watersysteemanalyses (methode waterkwaliteitsbeelden of ecologische sleutelfactoren) is gebleken dat de hydromorfologie en inrichting (structuur=vegetatie) belangrijke voorwaarden zijn voor een goede ecologische waterkwaliteit. Door de aanleg van natuurvriendelijke oevers ontstaan meer mogelijkheden voor de groei van oever- en waterplanten. Het areaal natuurvriendelijke oevers heeft ook invloed op het type visstand dat kan voorkomen. Oevers dienen als paai- en schuilplaats en er is een variëteit aan voedsel te vinden (o.a. macrofauna en zoöplankton).

De aanleg van natuurvriendelijke oevers is onderdeel van de KRW–maatregelen en de gebiedsgerichte plannen. In diverse waterlichamen worden om de doelen te bereiken natuurvriendelijke oevers aangelegd. In de overige wateren worden vanuit gebiedsgerichte plannen ook natuurvriendelijke oevers aangelegd. HHSK heeft een bijdrageregeling waarin derden worden gestimuleerd tot het aanleggen van natuurvriendelijke oevers. Op locaties waar HHSK werkt aan verbetering/ aanleg van watergangen en/of buitengewoon onderhoud uitvoert, wordt de aanleg van natuurvriendelijke oevers zoveel mogelijk meegenomen in werkzaamheden.

HHSK adviseert bij nieuw aan te leggen wateren in uitbreidingsgebieden of herstructureringsgebieden over alle benodigde inrichtingsmaatregelen. Het percentage natuurvriendelijke oevers, nodig voor het ecologisch functioneren, is hiervan een onderdeel. Bij de inpassing wordt ook rekening gehouden met voldoende toegankelijkheid, onderhoudsmogelijkheden en zicht op het water.

Bij het uitvoeren van inrichtingsmaatregelen die van invloed zijn op het visserijgebruik, zal HHSK de visserijsector via de VBCSK informeren en betrekken en waar mogelijk rekening houden met de belangen van de visserijsector.

Gebiedsgerichte plannen

Maatregelen ter verbetering van de visstand maken integraal onderdeel uit van plannen of verbeteringsmaatregelen voor watersystemen. Voorbeelden van gebiedsgerichte verbeteringsmaatregelen voor het watersysteem zijn het samenvoegen van peilgebieden, het aanleggen van diepe plekken (overwinteringsplaatsen), het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, het waar mogelijk instellen van flexibel peilbeheer, of het – binnen randvoorwaarden - eventueel reduceren van een voor de waterkwaliteit nadelige visstand. In plassen waar te weinig paai- en opgroeigebied voor snoek aanwezig is, werkt HHSK samen met gemeenten en recreatieschappen aan het (waar mogelijk) uitbreiden hiervan.

Bij (her)inrichtingsplannen wordt voor het afleiden van de gewenste waterdiepten en oevertaluds rekening gehouden met de eisen voor een goede ecologische en fysisch-chemische waterkwaliteit. Aandachtspunt is het toetsen of er voldoende diep water voor de overwintering van vis aanwezig is. Doordat HHSK voor de waterdiepte streeft naar ca. 1 meter, is visoverwintering in normale winters gegarandeerd. Voor overleving van vis in strenge winters is een waterdiepte van 1,5 meter nodig. Bij (her)inrichtingsplannen adviseert HHSK per watersysteem visoverwinteringsplekken aan te leggen die, afhankelijk van de stabiliteit van de waterbodem, ca. 1,5 meter waterdiepte hebben.

Peilbeheer

De effecten van peilveranderingen die worden vastgelegd in peilbesluiten worden getoetst aan bepalingen in de Flora en faunawet. De visstand lift in de meeste gevallen mee met maatregelen die gunstig zijn voor robuuste watersystemen. Denk hierbij aan het tegengaan of opheffen van versnippering van peilgebieden. Vissen zijn gebaat bij zo groot mogelijke peilgebieden, omdat de kans dat voor de vissoorten belangrijke biotopen dan aanwezig zijn, het grootst is.

Bij het opstellen van peilbesluiten houdt HHSK ondermeer rekening met de eisen voor een gezonde visstand. Maatregelen of eisen die HHSK in het kader van peilbesluiten stelt voor robuuste watersystemen dragen ook bij aan een gezonde visstand. Het streven naar grote peilvakken is hiervan een voorbeeld.

5.3 Beheer en onderhoud

HHSK heeft in een Visie onderhoud watergangen een ontwikkelrichting geschetst voor een meer integraal en watersysteemgericht onderhoud en voorstellen hoe de veranderingen verder worden vormgegeven. De visie wordt de komende jaren uitgewerkt in een integrale nota onderhoud en bouwt voort op de in het WBP opgenomen ambities.

Bij het onderhoud (maaien en baggeren) houdt HHSK zich aan de regels vanuit de Flora- en faunawet en wordt er gewerkt volgens de gedragscode voor waterschappen. HHSK houdt hiermee ook rekening met de aanwezige vis. In werkprotocollen zijn de algemene en specifieke maatregelen beschreven die HHSK bij onderhoud neemt ter bescherming van soorten en hun habitat. HHSK faseert bijvoorbeeld de werkzaamheden in ruimte en tijd. HHSK heeft in de werkprotocollen ook de voorbereidings-, uitvoerings- en nazorgmaatregelen vastgelegd om aan haar wettelijke zorgplicht voor alle voorkomende flora en fauna te voldoen.

Het dagelijks onderhoud (maaien, krozen, zwerfvuil en bladvissen) is gebaseerd op enerzijds het waterkwantiteitsbeheer en anderzijds het versterken van het ecologisch functioneren. Dit is vastgelegd in de ‘Ecokleurenkoers’. In dit natuurvriendelijke maai- en schouwbeleid is de ruimte voor begroeiing vastgelegd. De intensiteit en frequentie van het onderhoud worden vervolgens bepaald door de feitelijke toestand. De Ecokleurenkoers leidt in zijn algemeenheid tot meer schuilgelegenheid en paaigebied voor vissen en is gunstig voor behoud van macrofauna en algehele verbetering van de ecologische waterkwaliteit. HHSK gaat door met dit natuurvriendelijk onderhoud dat ook een indirect positief effect heeft op vis.

De bestrijding van muskusratten kan effect hebben op de visstand. Er wordt soms onbedoeld vis meegevangen in de vangkorven die in duikers of bruggen van watergangen worden geplaatst. Daarnaast worden doorgangen afgesloten wat een negatief effect kan hebben op de vismigratiemogelijkheden. HHSK gaat de komende jaren bezien of onbedoelde bijvangst van vissen kan worden beperkt. Prioriteit ligt hierbij in de hoofdvismigratieroutes.

5.4 Vismigratie

Barrières en kansen

Vissen hebben de behoefte zich vrij door watersystemen te kunnen bewegen (zie uitleg bijlage 1). De vele gemalen, stuwen en sluizen in het gebied van HHSK belemmeren dat vissen zich vrij kunnen bewegen tussen watersystemen. De kunstwerken vormen een fysieke barrière die de vissen door een sterke drang vaak toch proberen te passeren. Afhankelijk van het type gemaal kan er veel vissterfte optreden. HHSK heeft de vismigratieproblematiek onderkend in het Waterbeheerplan (2010-2015) en beleid op hoofdlijnen geformuleerd.

Het opheffen van vismigratieknelpunten is een belangrijke maatregel die kan bijdragen aan het bereiken van het Goede Ecologische Potentieel (GEP) en aalherstel. Vanwege het grote aantal kunstwerken in het gebied (> 100) is er een overzicht gemaakt van prioritair op te heffen vismigratieknelpunten (Witteveen+Bos, 2007). Vervolgens zijn de mogelijke oplossingen per knelpunt geïnventariseerd en zijn de belangrijkste migratieroutes op een kaart gepresenteerd. Zie ook de Vismigratieroutekaart op de website van HHSK: http://www.schielandendekrimpenerwaard.nl/kaart/vismigratie/

HHSK werkt volgens het Waterbeheerplan en het KRW-plan aan de aanpak van prioritaire vismigratieknelpunten. Aanpak van prioritaire knelpunten draagt ook bij aan het behoud en verbetering van de aalpopulatie (Europese Aalverordening/Nederlands aalbeheerplan).

Nut en noodzaak vismigratie

Voor een gezonde visstand is het van belang dat de aanwezige vissoorten tijdens elk levensstadium en seizoen voldoende geschikte habitats kunnen bereiken. Daarnaast is het van belang dat er voldoende uitwisseling van genetisch materiaal kan plaatsvinden tussen populaties onderling. Een goede uitwisseling tussen populaties zorgt voor genetische diversiteit binnen de populaties waardoor de populaties een grotere resistentie hebben tegen ziektes en er minder afwijkingen voorkomen.

Naast het herstellen van de stroomopwaartse migratie (vanuit de rivieren de polders in) is het belangrijk dat vissen na het voltooien van hun voortplantings- of opgroeifase weer stroomafwaarts (lees van de polder naar de rivier/zee) kunnen trekken voor het voltooien van een volgende levensfase. Hierbij gaat het niet alleen om diadrome (vissen die tussen zoet en zout migreren zoals aal en driedoornige stekelbaars), maar ook om zoetwatervissen die in de winter wegtrekken om te overwinteren in groot diep buitenwater. Migratiemogelijkheden zijn ook van belang om ongunstige omstandigheden te kunnen ontvluchten (bijvoorbeeld hoge of lage temperaturen, zuurstofproblemen of toxische stoffen).

Met de aanpak “Prioritering van knelpunten voor vismigratie” en de update ervan “Vismigratieroutekaart” (lit.14,15) is er een zo objectief mogelijk afwegingskader beschikbaar voor prioritering van vismigratieknelpunten in het beheersgebied van HHSK. Het geeft o.a. hoofdvismigratieroutes, de opgeloste vismigratieknooppunten en de nog resterende prioritaire knelpunten weer. Prioriteit wordt gelegd bij de mogelijkheden voor herstel van vismigratie vanuit en naar aangrenzende buitenwatersystemen (Lek, Hollandsche IJssel, Nieuwe Maas).

Strategie vismigratie

HHSK streeft naar vrije vismigratie, dus onbelemmerde uitwisseling van vissen, tussen polderwateren en de boezemwateren (of stelsels van hoofdpolderwatergangen) naar aangrenzende buitenwatersystemen (Lek, Hollandsche, IJssel en Nieuwe Maas).

De visstand wordt beïnvloed door tal van migratiebarrières in de vorm van kunstwerken. Het opheffen van migratiebarrières draagt bij aan een gezonde visstand die van invloed is op de ecologische waterkwaliteit. Naast de KRW maakt ook andere wet- en regelgeving het nodig om vismigratieknelpunten op te heffen (o.a. de Beneluxbeschikking vrije vismigratie 1996, de EU Aalverordening, Nederlands aalbeheerplan en de Decembernota 2006). Daarnaast heeft HHSK een maatschappelijke verantwoordelijkheid voor diervriendelijkheid.

Om vrije vismigratie mogelijk te maken werkt HHSK aan het vispasseerbaar maken van kunstwerken binnen zijn beheersgebied. Hierbij wordt de volgende strategie gevolgd:

• •

  Nieuwe vismigratieknelpunten komen er in principe niet meer bij: in gebiedsgerichte plannen/visies van derden wordt zoveel mogelijk voorkomen dat er nieuwe vismigratieknelpunten bij komen.

• •

  Aanpak van prioritaire kunstwerken: HHSK heeft een lijst van kunstwerken opgesteld die als prioritair zijn beoordeeld voor vismigratie. De kunstwerken met deze status hebben de hoogste prioriteit en worden in de periode tot 2027 aangepakt. HHSK neemt de aanpak van prioritaire vismigratieknelpunten op in de KRW-plannen en lost ze vervolgens op conform inspanningsverplichting. Uiterlijk eind 2020 evalueren en actualiseren we de prioritering van vismigratieknelpunten (t.b.v. het Stroomgebiedsplan).

• •

  Bij nieuwbouw, renovatie of vervanging van ku nstwerken wordt uitgegaan van vispasseerbaarheid als functionele eis.De ecologische randvoorwaarden ten aanzien van vis (ook eisen aan de visveiligheid) zijn onderdeel van programma’s van eisen voor de kunstwerken. Indien technische mogelijkheden niet voorhanden zijn wordt het kunstwerk minimaal visveilig uitgevoerd.

  • »

    Kunstwerken worden vrij passeerbaar gemaakt voor vissen indien er geen nadelige effecten van de intrek van migrerende vissen zijn op kwetsbare vissoorten of kwetsbare gebieden/watersysteem achter het kunstwerk.

  • »

    Kunstwerken worden vrij passeerbaar gemaakt voor vissen mits dit technisch en financieel haalbaar is en combineerbaar is met de andere waterhuishoudkundige functies van het kunstwerk.

• •

  Kunstwerken worden in alle gevallen tenminste visveilig gemaakt. Visveilig betekent dat vissen niet beschadigd worden door kunstwerken. Waar bekend is dat vissterfte optreedt, worden maatregelen getroffen om vissterfte te voorkomen.

Bij nieuwbouw, renovatie of vervanging is niet op voorhand aan te geven of vismigratiemaatregelen tot de mogelijkheden behoren en of vispasseerbaarheid technisch en financieel mogelijk is. Om deze reden wordt er per aan te pakken punt steeds beoordeeld wat de mogelijkheden zijn om het kunstwerk vispasseerbaar uit te voeren. Om de beoordeling van mogelijke oplossingen te vereenvoudigen is in 2011 een technisch afwegingskader opgesteld. HHSK volgt bij de definitie van ‘visveilig’ (uitgedrukt in een acceptabel percentage schade of sterfte) de landelijke aanbevelingen (o.a. het STOWA onderzoek, Vissen Zwemmen Weer Heen en Weer). In de gevallen dat vismigratiemaatregelen tot meerkosten leiden, zal een bestuurlijke afweging worden gemaakt.

Met de maatregelen voor het opheffen van de belangrijkste barrières voor aalmigratie tot 2027 volgt HHSK het huidige beleid van het ministerie van EZvoor het herstellen van de aalpopulatie (uitwerking van de EU-Aalverordening).

Beleid

• 7.

  De prioriterings aanpak van knelpunten voor vismigratie is leidend bij de keuze van prioritaire vismigratieknelpunten.

• 8.

  HHSK streeft ernaar dat uiterlijk in 2027 (bestaande) prioritaire vismigratieknelpunten zijn opgelost. Afwegingen worden onder meer gemaakt in de KRW-plannen van HHSK . Conform het KRW-maatregelpakket worden in de periode tot 20 21 minimaal 3 prioritaire knelpunten aangepakt.

• 9.

  Bij nieuwbouw, reconstructie of vervanging van gemalen en stuwen of sluizen wordt in principe uitgegaan van vispasseerbaarheid (vispasseerbaarheid als functionele eis) . De kunstwerken worden minimaal visveil i g uitgevoerd zodat zo min mogelijk sterfte optreedt.

• 10.

  De bestaande kunstwerken worden gescreend op visveiligheid. Er zal worden onderzocht waar de belangrijkste visonveilige gemalen zich bevinden en welke maatregelen mogelijk zijn om de visveiligheid te verbeteren.

• 11.

  In gebiedsgerichte plannen/visies wordt zoveel mogelijk voorkomen dat er nieuwe vismigratieknelpunten bij komen.

• 12.

  Bij de aanpak van vismigratieknelpunten wordt zoveel mogelijk aangehaakt bij lopende herinrichtingen/plannen/visies om zo optimaal gebruik te maken van subsidiemogelijkheden en cofinanciering;

• 13.

  In huu rovereenkomsten visrecht worden voorwaarden voor vismigratie opgenomen.

6.1 Inleiding

Op de thema’s visserijbeheer en de uitgifte van visrechten zijn de Visserijwet, het Beleidsbesluit binnenvisserij en de Adviesnota beleid waterbeheer – visstandbeheer van toepassing.

6.2 Verhuur visrechten

HHSK verhuurt de visrechten aan diverse sport- en beroepsvisserij organisaties. De voorwaarden en mogelijkheden voor de uitgifte van visrechten zijn geregeld in de Visserijwet (zie ook bijlage 2). Momenteel heeft HHSK 21 huurovereenkomsten visrecht met 13 verschillende partijen. De huurovereenkomsten moeten worden goedgekeurd door de Kamer voor de Binnenvisserij (Visserijwet 1963).

In de Rotterdamse wateren heeft HHSK de HSV Groot Rotterdam gemachtigd om schriftelijke toestemmingen uit te geven. Ook worden door de hengelsportverenigingen en – federatie schriftelijke toestemmingen verstrekt aan de individuele sportvissers. Sommige beroepsvissers geven machtigingen (voor het geven van schriftelijke toestemmingen om te vissen op schubvis) uit aan hengelsportverenigingen.

HHSK kiest ervoor om in de toekomst zoveel mogelijk te blijven werken met privaatrechtelijke huurovereenkomsten en zo min mogelijk gebruik te maken van machtigingen. Dit is in lijn met de aanbevelingen uit de Adviesnota waterbeheer- visstandbeheer en het EZ beleid. Het maakt de visserijpartners bevoegd en verantwoordelijk voor het visserijbeheer. Deze strategie biedt zekerheid aan de visserijpartners, iets wat een duurzame visserij ten goede komt.

In principe komen alle wateren waar zonder nadelige effecten aan het ecosysteem gevist kan worden, in aanmerking voor verhuur van visrechten. In uitzonderingsgevallen verleent HHSK toestemming voor de uitoefening van visserij door een machtiging. Een voorbeeld hiervan zijn de wateren in Rotterdam. Hier is een machtiging uitgegeven aan een hengelsportvereniging die vervolgens schriftelijke toestemmingen uitgeeft om te mogen vissen. De beleidspunten voor de wijze van verhuur van visrechten en voorwaarden in huurovereenkomsten gelden ook voor machtigingen.

HHSK streeft naar minder administratieve lasten door het aanbieden van één contract per huurder. HHSK biedt huurders de mogelijkheid om alle lopende contracten samen te voegen tot één nieuwe huurovereenkomst. Dit spaart ook kosten voor de huurder.

Voor het uitgeven van visrecht aan beroepsvissers geldt dat HHSK de visrechten alleen nog uitgeeft aan beroepsvissers die conform de Uitvoeringsregeling Visserij gerechtigd zijn te vissen met beroepsvistuigen en die als zodanig geregistreerd staan bij het ministerie van EZ (zie bijlage 2). Aan de “beroepsvissers” die niet voldoen aan de voorwaarden voor het vangen met grote vangtuigen (semi-beroepsvisser/hobbyvisser) geeft HHSK geen nieuwe visrechten uit. Bestaande overeenkomsten zijn of worden afgebouwd.

Beleid

• 14.

  HHSK zet het beleid voort visrechten in de vorm van huurovereenkomsten uit te geven aan de sport- en beroepsvisserij . In uitzonderingsgevallen verleent HHSK een machtiging aan sportvisserijorganisaties om toestemmingsdocumenten uit te geven.

• 15.

  HHSK verhuurt alleen aan beroepsvissers die conform de Uitvoeringsregeling Visserij gerechtigd zijn om te vissen met beroepsvistuigen en die als zodanig zijn gere gistreerd bij ministerie van EZ .

• 16.

  Huurovereenkomsten met beroepsvissers of particulieren die niet voldoen aan de voorwaarden voor de visserij met beroepsvistuigen worden, zodra mogelijk beëindigd (conform Uitvoeringsregeling Visserij).

• 17.

  De verhuur van (schub)visrechten aan particulieren word t afgebouwd .

6.3 Volledig visrecht, schubvisrecht, aalvisrecht en schaaldierenvisrecht

HHSK verhuurt verschillende typen visrechten. Het kan gaan om volledige visrechten (aal- en schubvisrecht) of om een gesplitste verhuur van het aal- en schubvisrecht (aalvisrecht voor beroep, schubvisrecht voor sport). Naast de visserij op schubvis is er bij beroepsvissers in Nederland een toenemende behoefte om schaaldieren economisch te benutten. De exotische Chinese Wolhandkrab en verschillende exotische zoetwaterkreeften komen steeds vaker voor. Ook in het beheergebied van HHSK komen deze exoten inmiddels talrijk voor. Een aantal beroepsvissers vist al op deze exoten of wil graag commercieel vissen op deze soorten.

In de Visserijwet zijn de wolhandkrab en een aantal exotische rivierkreeften (sinds 1 juli 2010) opgenomen als “vis” (zie bijlage 1 van de Uitvoeringsregeling Visserij www.overheid.nl/BWBR0024539/geldigheidsdatum, voor de actuele lijst). Deze soorten mogen daarom in principe worden bevist. In huurovereenkomsten heeft HHSK een bepaling opgenomen die het beroepsvissers toestaat de bijvangst van wolhandkrabben en uitheemse rivierkreeften mee te nemen.

HHSK blijft bestaande visrechten volgens de huidige verdeling uitgegeven. Dat betekent dat in sommige wateren het volledig visrecht en in andere wateren het visrecht gesplitst is uitgegeven.

Door de opname van wolhandkrabben en uitheemse rivierkreeften als vis in de zin van de Visserijwet is beroepsmatige visserij en gerichte bestrijding van deze invasieve soorten mogelijk. Deze soorten zijn uitheems en interessant voor de beroepsvisserij maar lijken ook een grote invloed te hebben op de ecologie en zijn schadelijk voor waterkeringen. De kreeften graven holen en gangen in oevers en kunnen schadelijk zijn voor dijken en stuwen. Gelijk met deze aanwijzing is een uitzetverbod van kracht geworden zodat toename van schadelijke effecten wordt voorkomen (zie artikel 28a van de uitvoeringsregeling visserij en zie ook artikel 14 Flora- en faunawet). HHSK heeft specifieke voorwaarden in huurovereenkomsten opgenomen om uitzettingen van exotische soorten zoals Chinese wolhandkrabben en Amerikaanse rivierkreeften te voorkomen.

De rechten voor visserij op de wolhandkrab en aangewezen uitheemse rivierkreeften (schaaldierenvisrecht) kunnen worden uitgegeven. Als geschikte partij ziet HHSK de beroepsvissers die al het volledig visrecht of aalvisrechten in het betreffende water hebben, deelnemen aan de VBCSK en voldoen aan de criteria (zie paragraaf 5.3.1.). Uitgangspunt van het beleid van HHSK is dat een water maar door één visserijbedrijf economisch wordt benut.

Bij volledig visrecht rusten ook de rechten op wolhandkrab en uitheemse rivierkreeften automatisch bij de beroepsvisser die deze rechten heeft.

In wateren waar de aalvisserij vrij ligt en/of niet opnieuw wordt uitgegeven (zie onder vrijvallende rechten), overweegt HHSK het schaaldierenvisrecht uit te geven. In aanmerking komen beroepsvissers die al visrechten bezitten, deelnemen in de VBCSK en voldoen aan de criteria, zie par. 6.3.1). Vanzelfsprekend mag dit nieuw te verhuren schaaldierenvisrecht (en gebruik van vangtuigen) niet strijdig zijn met de andere al toegestane vormen van visserij of ecologische functies in het gebied.

Beleid

• 18.

  HHSK handhaaf t het huidige uitgiftesysteem voor de verdeling van de uitgifte van visrechten. Dat wil zeggen dat soms het volledig visrecht is uitgegeven en dat soms het schubvisrecht en het aalvisrecht gesplitst worden uitgegeven.

• 19.

  HHSK staat via bepalingen in de huurovereenkomsten voor beroepsvissers het meenemen van de bijvangst van uitheemse rivierkreeften en wolhandkrabben toe.

• 20.

  HHSK gaat het recht voor de visserij op wolhandkrabben en uitheemse rivierkreeften (schaaldiervisserij) mee verhuren aan beroepsvissers met volledig visrecht of aalvisrecht op hetzelfde water. Het gaat daarbij om beroepsvissers die conform de Uitvoeringsregeling Visserij gerechtigd zijn om te vissen met beroepsvistuigen en die als zodanig zijn geregistreerd. Huurovereenkomsten worden indien wenselijk hierop aangepast.

6.4 Vrijliggende en vrijvallende visrechten

In de situatie waarbij een huurovereenkomst niet wordt verlengd, of in de situatie waarin een water nog nooit is verhuurd is sprake van een vrijliggend (of vrijgevallen) visrecht. In het geval HHSK nieuwe of vrijliggende visrechten wenst uit te geven, heeft de VBCSK daarin een adviserende rol, volgens de hier genoemde uitgangspunten.

Indien er nieuwe of vrijliggende visrechten worden verhuurd, streeft HHSK er naar versnippering van het visrecht te voorkomen door verhuur op basis van bijvoorbeeld een polder of bemalingsgebied. Nieuwe visrechten worden verhuurd aan verenigingen, organisaties of personen die al in het bezit zijn van visrechten en in staat worden geacht om een adequaat visserijbeheer te voeren.

Schubvisrecht

Voor de uitgifte van vrijliggende visrechten volgt HHSK zoveel mogelijk het rijksbeleid (visrechten-uitgiftebeleid, mei 2009) waarbij schubvis in principe wordt verhuurd aan sportvisserij. De vrijliggende en vrijkomende schubvisrechten zullen, mits het visserijkundig gebruik aansluit bij de waterkwaliteitsdoelstellingen en functies van het water, worden aangeboden aan (grote) hengelsportverenigingen of de overkoepelende organisatie Sportvisserij Zuidwest Nederland. Daarbij hanteert HHSK ook het uitgangspunt dat de vrije visrechten in principe worden verhuurd aan een partij die in aangrenzend viswater al visrechten heeft.

Aalvisrecht

De vrijkomende en vrijliggende aalvisrechten worden vanwege de zorgwekkende aalstand niet opnieuw uitgegeven. De Europese aal is per 13 maart 2009 opgenomen in de Cites bijlage 2. Hiermee wordt de paling internationaal beschermd. In september 2008 en opnieuw in 2014, is de aal opgenomen in de IUCN rode lijst van ernstig bedreigde soorten.

Bestaande overeenkomsten voor het aalvisrecht worden gerespecteerd tot het moment dat de Visserijwet of andere wet- en regelgeving de mogelijkheid bieden de overeenkomst te beëindigen. In de komende periode onderzoekt HHSK tevens de mogelijkheden voor de instelling van visserijvrije zones in gebieden die van belang zijn voor migratie van aal.

Beleid

• 21.

  HHSK wil bijdragen aan de bescherming en het herstel van de aalstand. Vrijliggende en vrijvallende aalrechten worden niet opnieuw uitgegeven. Bestaande overeenkomsten voor aalvisrecht worden gerespecteerd tot het moment dat de Visserijwet of andere wet- en regelgeving de mogelijkheid bieden de overeenkomst te beëindigen.

• 22.

  Bij de uitgifte van vrijliggende of vrijvallen de visrechten heeft de VBCSK een adviserende rol.

6.5 Voorwaarden verhuur visrechten

Afstemming visrecht op waterkwaliteitsdoelstellingen en functies

Behalve het hoogheemraadschap, verhuren ook andere eigenaren van percelen het visrecht. In de Krimpenerwaard is ca 5,9% van de wateren bij HHSK in eigendom. In Schieland is dit ca. 21,6%. Op sommige wateren die in eigendom zijn van HHSK of andere eigenaren rust het zogenaamde “heerlijke visrecht”. Heerlijke visrechten zijn oude visrechten waar het visrecht niet is gekoppeld aan het eigendom. Deze heerlijke visrechten stammen uit de tijd voor de invoering van het Burgerlijk Wetboek (1838).

Van veel wateren in het beheersgebied van HHSK is het hoogheemraadschap geen eigenaar. In die wateren kan via het privaatrecht geen invloed worden uitgeoefend op het visserijbeheer en daarmee op de visstand. Gelet op de nieuwe verantwoordelijkheden die HHSK heeft voor de visstand en de hiervoor benodigde invloed op het visserijbeheer, heeft HHSK bepalingen opgenomen in de Keur. Visserij is alleen toegestaan op basis van een door het waterschap goedgekeurd visplan (zie ook hoofdstuk 4).

In het provinciale beleid worden aan bepaalde wateren functies als natuurwater, zwemwater of ecologische verbindingszone toegekend. Bij verhuur van (nieuwe) visrechten of bij verlenging van visrechten houdt HHSK rekening met de lokale situatie. Per lokale situatie kunnen bijzondere voorwaarden aan de overeenkomst worden toegevoegd die zijn afgestemd op het bereiken van ecologisch gezonde watersystemen, de waterkwaliteitsdoelstellingen of die gerelateerd zijn aan de eisen die specifieke functies stellen (uiterste consequentie geen verhuur).

HHSK vraagt andere watereigenaren die visrechten uitgeven zoveel mogelijk aan te sluiten bij de beleidspunten voor de uitgifte van visrechten die HHSK stelt (o.a. gelijke voorwaarden in huurovereenkomsten).

Uniforme huurovereenkomsten en voorwaarden uitgifte visrechten

HHSK hanteert een modelhuurovereenkomst die periodiek wordt aangepast aan wet- en regelgeving en eigen beleid. In de periode 2006-2015 is een groot aantal huurovereenkomsten vernieuwd en daarbij KRW-proof en uniform gemaakt. De huurovereenkomsten zijn afgesloten voor termijnen van zes jaren (artikel 28 Visserijwet).

HHSK stelt (standaard)huurvoorwaarden. Daarmee leveren we een bijdrage aan het behalen van de ecologische waterkwaliteitsdoelstellingen. Een huurvoorwaarde die HHSK stelt, is deelname aan de VBCSK (zie par.4.3). Bij het niet aansluiten van een huurder bij de VBCSK of het niet nakomen van de voorwaarden kan HHSK besluiten tot beëindiging (tussentijds ontbinden) van een huurovereenkomst (of machtiging).

HHSK gebruikt bij verlenging of bij uitgifte van nieuwe visrechten een modelhuurovereenkomst die wordt geactualiseerd en aangepast aan gewijzigde wet- en regelgeving. De Adviesnota beleid waterbeheer - visstandbeheer heeft als uitgangspunt gediend bij het opstellen van de modelhuurovereenkomst.

Beleid

• 23.

  HHSK hanteert een modelhuurovereenkomst die wordt geactualiseerd en waaraan naast algeme ne voorwaarden eventueel per lok ale situatie bijzondere voorwaarden worden toegevoegd. De voorwaarden zijn gebaseerd op de Adviesnota beleid waterbeheer- visstandbeheer .

6.6 Handhaving visserijbeheer

Het toezicht op het naleven van regels in het kader van de Visserijwet door sport- en beroepvissers is een taak van de (controleurs van de) visrechthebbende (vereniging), de politie, de NVWA en buitengewone opsporingsambtenaren. HHSK wil graag in VBC-verband bezien of er een intensievere samenwerking mogelijk is met deze partijen.

Er is een Keurverplichting tot het opstellen van visplannen. HHSK toets de visplannen aan het waterschapsbeleid. HHSK gebruikt de komende periode om een visie op handhaving op te stellen en haar rol daarin.

6.7 Huurgelden en administratie visrechten

De huurprijs van het visrecht zal bij verlenging of bij toekomstige uitgifte van visrechten of machtigingen, berekend worden aan de hand van een vast bedrag per hectare wateroppervlak.

Voor de toekomstige uitgifte van visrechten (de contracten) gaat HHSK uit van één algemeen geldend tarief voor zowel huurovereenkomsten als machtigingen. HHSK bepaalt de wijze waarop het tarief wordt vastgesteld en de hoogte van het tarief voor de contracten. We zullen hierbij de huidige tariefstelling en de opbrengsten en kosten van uitgifte meewegen.

Door de Kamer voor de Binnenvisserij worden kosten in rekening gebracht. Deze kosten worden door HHSK doorberekend aan de huurder/machtigingshouder.

HHSK heeft informatie over de eigen verhuurde visrechten in kaart gebracht. De visrechten van alle bij de Kamer voor de Binnenvisserij bekende sport- en beroepsvissers in Schieland en de Krimpenerwaard, zijn in kaart gebracht door Sportvisserij Nederland ten behoeve van de VBCSK. (zie ook http://www.visstandbeheercommissie.nl/vbc_s/38-312/schieland-en-krimpenerwaard/visrechtenkaart.)

Beleid

• 24.

  HHSK gaat een algemeen geldend tarief voor de uitgifte van visrechten of bij verlengingen (huurovereenkomsten of machtigingen) hanteren, gebaseerd op een bedrag per ha.