Beleidsregels inzake medische en psychologische keuringen, voor werknemers die een veiligheidsfunctie uitoefenen, op grond van de Wet lokaal spoor

1.1 Wat wordt door de Wls verstaan onder een veiligheidsfunctie?

Volgens artikel 36 Wls wordt onder een veiligheidsfunctie verstaan een functie binnen het lokale spoorwegverkeersysteem die van aanmerkelijke invloed is op de veiligheid van het spoorverkeer over de lokale spoorweg. Op grond van artikel 36 lid 2 Wls oefent de bestuurder van een spoorvoertuig een veiligheidsfunctie uit. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen tevens andere functies als veiligheidsfunctie worden aangewezen. Deze aanwijzing vindt plaats in artikel 11 van het Besluit lokaal spoor. Hierin wordt een beheerder of een vervoerder, voor zover die belast is met de verkeersleiding, aangewezen als veiligheidsfunctie.

Veiligheidsfuncties:

• *

  Bestuurder van een spoorvoertuig (te weten trambestuurder en metrobestuurder)

• *

  Verkeersleider (te weten metro en Randstadrail)

1.2 Welke verkeersleiders moeten gekeurd worden op grond van de Wet lokaal spoor?

De functionaris die op afstand seinen en wissels kan bedienen en die bestuurders mag opdragen om een stoptonend sein te negeren, valt hiermee onder het begrip verkeersleider volgens de Wls. De verkeersleider metro en randstadrail, die seinen en wissels bedient, heeft daardoor een aanmerkelijke invloed op de veiligheid van het spoorverkeer. De verkeersleider tram, bedient geen wissels en seinen maar richt zich meer op het uitvoeren van de dienstregeling en heeft derhalve geen aanmerkelijke invloed op de veiligheid van het spoorverkeer. Hiermee valt de verkeersleider tram niet onder het begrip veiligheidsfunctie zoals bedoeld in de Wls.

1.3 Welke bestuurders moeten gekeurd worden op grond van de Wet lokaal spoor?

Op grond van artikel 36 lid 2 Wls oefent de bestuurder van een spoorvoertuig een veiligheidsfunctie uit en dient derhalve op grond van artikel 37 lid 2 Wls gekeurd te worden. Gelet op het feit dat de Wls beoogt om de veiligheid op en rond het lokale spoor te borgen, heeft dit alleen betrekking op bestuurders die gebruik maken van het lokale spoor. In het besluit van 25 november 2013 tot aanwijzing van lokale spoorwegen wordt als lokale spoorweg, zoals bedoeld in artikel 3, eerste lid, van de Wet lokaal spoor, aangewezen de spoorwegen, niet zijnde spoorwegen die uitsluitend in gebruik zijn ten behoeve van strikt historisch of toeristisch vervoer en niet zijnde spoorwegen in particulier eigendom, alsmede de daaraan verbonden spoorwegen naar de terreinen van werkplaatsen en remises.

De volgende bestuurders worden gekeurd op grond van de Wls:

Metro en randstadrail (rijden op seinen)

Elke bestuurder die zelfstandig buiten het remise-/werkplaatsterrein rijdt met reizigersmaterieel (met of zonder reizigers), locomotieven, krol’s en ander werkmaterieel, tenzij onder begeleiding van een bevoegd bestuurder (pilot, instructeur, etc), als deel van een konvooi of binnen een buitendienststelling onder verantwoordelijkheid van een leider werkplekbeveiliging, die goedgekeurd is als leider werkplekbeveiliging (hierna:lwb). Op sporen op het als zodanig kenbaar gemaakte remise- of werkplaatsterrein is geen keuring vereist tenzij het vervoer van reizigers betreft. 1

Tram (rijden op zicht)

Elke bestuurder die zelfstandig buiten het remise-/werkplaatsterrein rijdt met reizigersmaterieel (met of zonder reizigers) tenzij onder begeleiding van een bevoegd bestuurder (instructeur, begeleider, etc). Bestuurders van rail-wegvoertuigen, bovenleidingmontagewagens, locomotieven en ander werkmaterieel worden niet standaard gekeurd. Keuring van deze bestuurders is afhankelijk van de uitkomst van een risico-analyse door de concessiehouder waarin wordt bepaald of er sprake is van aanmerkelijke invloed op de veiligheid van het spoorverkeer over de lokale spoorweg.

De Metrolijn 51 Amsterdam Centraal Station - Amstelveen Westwijk wordt bij deze Beleidsregels op het gedeelte Amsterdam Station Zuid - Amstelveen Westwijk beschouwd als een tramlijn, omdat daar op zicht wordt gereden. De bestuurders van dit trajectdeel van lijn 51 moeten voldoen aan de eisen die worden gesteld aan trambestuurders.

Bij tramremises waarbij de remisesporen tot op de openbare weg lopen kan de infrabeheerder aangeven tot waar ongekeurd met reizigersmaterieel zonder reizigers gereden kan worden om het rangeren in de remise of werkplaats te faciliteren. 2

Op sporen op het als zodanig kenbaar gemaakte remise- of werkplaatsterrein is geen keuring vereist tenzij het vervoer van reizigers betreft.

Samengevat in tabelvorm:

ja = bestuurder moet worden gekeurd

nee = bestuurder hoeft niet te worden gekeurd

Buiten = sporen buiten de als zodanig aanwezen remise- of werkplaatsterreinen

Binnen = sporen op de als zodanig aangewezen remise of werkplaatsterreinen

1.4 Ontheffing voor goedgekeurde leiders werkplekbeveiliging met rijbevoegdheid

De leiders werkplekbeveiliging worden streng gekeurd volgens de geldende normen voor het hoofdspoor. Deze medische en psychische eisen zijn strenger of gelijk aan de eisen die op grond van de Wls worden gesteld. De goedgekeurde leiders werkplekbeveiliging met rijbevoegdheid verkrijgen ontheffing van de keuringsplicht in het kader van de Wls.

1.5 Ontheffing voor goedgekeurde bestuurders met hoofdspoormachinisten-keuring

Machinisten die goedgekeurd zijn voor het hoofdspoor verkrijgen ontheffing voor de keuringsplicht voor werknemers die een veiligheidsfunctie uitoefenen op grond van de Wet lokaal spoor.

2.1 Het onderzoek

Volgens artikel 37, lid 4, Wls kunnen bij ministeriële regeling nadere regels worden gegeven omtrent het onderzoek. Artikel 11 van de  concept Regeling lokaal spoor vormt een uitwerking van artikel 37, lid 4, Wls. Deze regeling is echter, op dit moment, nog niet vastgesteld. Om een uniform beleid ten opzichte van het onderzoek te kunnen ontwikkelen voor de vervoersgebieden waar de Wls van toepassing is, hebben de vier vervoersbedrijven GVB, HTM, RET en Qbuzz beleid ontwikkeld, zodat een eenduidige invulling van de medische - en psychologische keuringseisen kan worden gerealiseerd.

Gezamenlijk is er voor gekozen om voor de medische keuring van tram- en metrobestuurders, aan te sluiten bij de Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) norm, zoals deze reeds gehanteerd wordt voor buschauffeurs. De aansluiting bij deze CBR norm en niet bij de normen van het hoofdspoor is beredeneerd vanuit het werkgebied en -omstandigheden van metro- en trambestuurders. De normering voor medische keuring vanuit het CBR is een beter referentiepunt dan de normering van het hoofdspoor, dit aangezien buschauffeurs in gelijksoortige omstandigheden het werk verrichten. De Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen norm wordt aangevuld met specifieke aanvullende bepalingen voor het railvervoer, zoals een kleurenblindheidtest. Voor verkeersleiders is een afgeleide van deze medische keuring, passend bij de functie, ontworpen. Voor wat betreft de psychologische keuringen is geen passende referentiekeuring gevonden. Voor dit keuringsaspect is met behulp van gevalideerde en breed geaccepteerde testonderdelen een “maatwerk” keuringsysteem ontwikkeld dat geheel past binnen de vanuit de Wls geformuleerde veiligheidskaders.

Vanaf 1 februari 2015 zal het zittende personeel gekeurd worden en uiterlijk 1 december 2015 moet deze werkwijze gehanteerd worden met betrekking tot nieuw aan te nemen personeel. Het zittende personeel dient op grond van artikel 65 Wls uiterlijk 1 december 2016 gekeurd te zijn.

2.2 Uitkomsten keuring

Er zijn drie uitkomsten van de keuring mogelijk:

• 1.

  Goedgekeurd: De kandidaat is voor een periode van 5 jaar geschikt, ofwel voor binnen en buiten het lichtseinengebied, of voor buiten het lichtseinengebied.

• 2.

  Afgekeurd: De kandidaat is niet geschikt maar mag één second opinion vragen (herkeuring).

• 3.

  Goedgekeurd, onder voorwaarde: De voorwaarde kan er bijvoorbeeld uit bestaan dat de medewerker eerder dan na 5 jaar herkeurd dient te worden, of de kandidaat eerst een bepaald probleem dient op te lossen. In het laatste geval dient te worden vastgesteld, door middel van een herkeuring, dat het probleem is opgelost alvorens de werknemer wordt goedgekeurd.

Een afgekeurde kandidaat wordt één herkeuring (zowel medisch als psychisch) toegestaan. Indien er sprake is van een definitieve afkeuring zal in het vervolgtraject gehandeld worden volgens het beleid van de betreffende vervoerder. De vervoerders zullen de uitkomsten van elkaars keuringen accepteren, zodat het niet mogelijk is voor een werknemer om bij een andere vervoerder opnieuw het keuringstraject in te gaan. In beginsel vindt de keuring iedere 5 jaar plaats. Na een incident (bijvoorbeeld het negeren van een stoptonend sein) kan de leidinggevende verzoeken om de werknemer te herkeuren.

2.3 Keuringsinstanties

Er wordt samengewerkt met één of meerdere in de bijlage IV genoemde keuringsinstanties. Voor keuringen worden ook de bedrijfsartsen/arbodienst en psychologen van de eigen organisaties voorgesteld (zie bijlage IV).

2.4 Borging keuringseisen

De borging van de keuringseisen vindt plaats via een platform van de gezamenlijke opdrachtgevers, bijvoorbeeld het Expertise Centrum Rail dat bij het CROW is ondergebracht. Deze borging van de normen moet worden ingeregeld na positieve beoordeling van de keuringseisen.

4.1 Doel psychologische keuring

• *

  Het vaststellen of de competenties en mentale conditie voldoende zijn voor het uitoefenen van een veiligheidsfunctie.

• *

  Het meegeven van praktische handvatten aan de medewerkers teneinde de mentale conditie en competenties te bevorderen en te onderhouden.

4.2 Onderdelen psychologische keuring

De veiligheidscompetenties worden met behulp van psychologische tests en een psychologisch interview in kaart gebracht. Er wordt gebruik gemaakt van de volgende testen:

• *

  Multiculturele Capaciteiten Test - Middelbaar niveau (MCT-M), Stichting Noa

• *

  Aandachtstest - Vienna Test Systeem Traffic (VTS), Schuhfried

• *

  Multiculturele Persoonlijkheidstest - Big Six (MPT-BS), Stichting Noa

In onderstaande tabel een overzicht van de te keuren veiligheidscompetenties en onderliggende indicatoren. In bijlage III is een begrippenkader en beschrijving van de psychologische veiligheidscompetenties en bijbehorende testen opgenomen.

Bij het vaststellen van de veiligheidsgeschiktheid wordt naast de score die men heeft op een indicator, ook het gewicht van de indicator voor de specifieke veiligheidsfunctie betrokken. In de onderstaande tabel is de weging per veiligheidsfunctie opgenomen.

Het gewicht (laag, midden, hoog) geeft de prioritering van de verschillende indicatoren weer en zegt niets over de hoogte van de te hanteren norm.

Bijvoorbeeld: Bij algemeen verstandelijk niveau is het gewicht voor trambestuurder ‘ midden’, wat betekent dat de beoordeling op verstandelijk niveau in gemiddelde mate zal meetellen in de uiteindelijke veiligheidsgeschiktheidsuitslag. Afhankelijk van de veiligheidsfunctie wordt voor elke competentie aangegeven hoe zwaar die is meegewogen bij het vaststellen van het eindoordeel veiligheidsgeschiktheid.

Beoordeling van de interviewgegevens

Voor een aantal psychologische competenties worden naast testgegevens ook gegevens over de medewerker gebruikt die afgeleid zijn uit het interview met de psycholoog. Deze gegevens moeten uiteraard ook worden betrokken bij de beoordeling van de competentie. Tegenstrijdige beoordelingen (dwz. de testresultaten en de beoordelingen van de psycholoog komen niet overeen) zullen in de uiteindelijke weging een lager gewicht krijgen.

Combineren testgegevens binnen psychologische compenties

Indien voor het meten van een psychologische competentie meer dan een testgegeven beschikbaar is, moeten deze worden gecombineerd. De afweging van deze testgegevens is voor elke psychologische competentie uniek. In het algemeen geldt dat voor het bepalen van het oordeel op een competentie vooral gelet wordt op contra-indicaties voor veiligheidsgeschiktheid. Hoge testscores op onderdelen van een competentie zijn niet automatisch compenserend voor lage testscores op andere onderdelen van diezelfde competentie. Een nadere onderbouwing van de berekening van de scores in de psychologische testen staat in bijlage III. Hierin is een onderscheid gemaakt voor de opbouw van het testresultaat binnen de test en de weging en samenhang tussen de testen.

4.3 Uitgangspunten

Voor de periodieke keuring van zittend personeel zullen de volgende uitgangspunten worden gehanteerd:

• *

  Algemeen werk- en denkniveau: MBO 2 voor tram- en metrobestuurder (hierbij kan opgedane ervaring compenseren).

• *

  Aandachtsfuncties: leeftijdsgecorrigeerde leeftijdsnormen, naar indeling 1: < 40 jaar, 2: 40-49 jaar, 3: 50 jaar en ouder. Dit is in overeenstemming met onderzoek naar de vermindering van aandachtsfuncties naarmate men ouder wordt (waarbij vanaf de leeftijd van 40 jaar achteruitgang kan intreden). Door deelnemers met hun leeftijdgenoten te vergelijken kan inzichtelijk worden gemaakt in hoeverre de achteruitgang sneller dan gemiddeld verloopt.

Voor de aanstellingskeuring van nieuw personeel zullen de volgende uitgangspunten worden gehanteerd:

• *

  Algemeen werk- en denkniveau: MBO 3 voor tram- en metrobestuurder, MBO 4 voor verkeersleider metro.

• *

  Aandachtsfuncties: per functie (trambestuurder, metrobestuurder, verkeersleider metro) relevante normgroep.

De uitslag wordt vergeleken met normgroepen. In elk rapport worden adviezen gegeven voor competentieontwikkeling en onderhouden van de mentale conditie. De gedetailleerde uitslag wordt gestuurd naar de bedrijfsarts en zal worden toegevoegd aan het medisch dossier van de werknemer. De leidinggevende ontvangt de uitslag zonder uitgebreid rapport.

Conform de beroepscode van het NIP heeft de medewerker recht op voorinzage in de resultaten en op eventuele blokkering van de resultaten. Na toestemming van de medewerker wordt de uitslag aan de opdrachtgever verzonden (c.q. de bedrijfsarts).

4.4 Periodiciteit keuring

De periodiciteit voor de keuring is 5 jaar. De psycholoog kan als de uitkomsten van psychologisch onderzoek daar aanleiding toe geven iemand voor een kortere periode goedkeuren. Ook andere functionele beperkingen op de veiligheidsgeschiktheidsuitslag zijn mogelijk (bv de tijden en plaatsen waarop de taak mag worden uitgeoefend). Het afgeven van beperkingen in veiligheidsgeschiktheid gebeurt altijd in overleg met de vervoerder. Bij afkeuring geldt, in verband met een mogelijk leereffect, de volgende termijn die minimaal moet gelden voor een eventuele herkeuring:

• *

  Aanstellingskeuring na twee maanden

• *

  Periodieke keuring na één maand