Groenstructuurplan Nuenen c.a.

Voor u ligt het groenstructuurplan gemeente Nuenen c.a.. Groen maakt een steeds belangrijker deel uit van het openbaar gebied en uw leefomgeving. Het is één van de kernkwaliteiten van de gemeente Nuenen c.a.. Het monumentale groen in de centra, het groen in uw directe woonomgeving en de relatie met het aantrekkelijke buitengebied dragen bij aan het prettige woonklimaat in onze gemeente.

Dit groenstructuurplan legt het belang van groen en de waardevolle elementen vast. Deze kwaliteiten dienen voor onze gemeente in stand gehouden te worden. Ook bij nieuwe ontwikkelingen speelt groen, naast duurzaam bouwen en een dorps karakter, een voorname rol.

Dit groenstructuurplan biedt handvatten om de kwaliteiten te bewaken en ontwikkelen. Ten aanzien van de groenstructuur zijn goede uitgangspunten opgenomen om de uitstraling en herkenbaarheid van de gemeentelijke groenstructuur in de toekomst verder te versterken. Hierdoor behoudt de gemeente Nuenen c.a. ook in de toekomst haar eigen gewaardeerde groene uitstraling.

Namens uw college,

1.1 Groenstructuurplan gemeente Nuenen c.a.

De gemeente Nuenen, Gerwen en Nederwetten staat bekend om haar groene uitstraling en monumentale karakter. Deze groene uitstraling wordt op de eerste plaats bepaald door het aantrekkelijke, kleinschalige buitengebied. Het landschappelijke groen is verweven met de dorpsstructuur, bijvoorbeeld door de Hooidonksebeek die door Nuenen-Oost stroomt. De groene uitstraling is verder sterk afhankelijk van de stedenbouwkundige structuur. De diverse wijken hebben elk een eigen opzet en groene karakteristiek, waardoor binnen de kernen een gevarieerde groenstructuur aanwezig is.

De groenstructuur heeft daarnaast een sterke relatie met de ontstaansgeschiedenis en het monumentale karakter van de kernen. Met name rond het oude centrum van Nuenen en in buurtschap Eeneind is veel historisch groen aanwezig. Oude groenstructuren en individuele bomen sluiten aan op de bebouwing in de kern en versterken hiermee het karakter en de beleefbaarheid van de historische elementen. Vanuit de centra gaan diverse historische wegen begeleid door laanbeplantingen het buitengebied in.

De verschillende onderdelen van de groenstructuur hebben binnen de kernen op de eerste plaats een structurerende werking, doordat belangrijke ontsluitingswegen worden benadrukt en stedenbouwkundige structuren worden ondersteund. Daarnaast draagt groen bij aan een aantrekkelijke woon- en leefomgeving, waar men een korte wandeling maakt, fietst en kinderen buiten spelen. Tevens biedt groen hier een ontmoetingsplek, wat de sociale cohesie in buurten en wijken versterkt. Door deze ruimte voor rust, recreatie en ontmoeting is groen wezenlijk van invloed op onze gezondheid en maatschappelijk welbevinden (www.Groenforum.nl). Tevens heeft groen een educatieve en ecologische functie. Ook ten aanzien van de fijnstofproblematiek is groen van belang, aangezien bomen fijnstof uit de lucht filteren (Tuin- en Landschap december 2006). Deze functies maken dat groen een belangrijk onderdeel vormt van de kernen en sterk bijdraagt aan de kwaliteit van de woonomgeving.

Groen binnen de kernen is echter niet vanzelfsprekend. Functies als woningbouw en parkeren vragen binnen de bebouwde kom om ruimte, waardoor de structuren steeds verder worden verdicht. Groen is regelmatig het kind van de rekening. Door vast te leggen welk groen van belang is voor de uitstraling van de gemeente Nuenen c.a. wordt voorkomen dat dit groen een andere functie krijgt en zo verloren gaat.

Dit groenstructuurplan heeft betrekking op het groen binnen de kernen Gerwen, Nederwetten en Nuenen en buurtschap Eeneind. Het plan legt het belang van het groen voor de komende decennia vast en geeft voor de periode 2011-2020 richting aan de ontwikkeling van de groenstructuur in de gemeente Nuenen c.a..

Doelstellingen en status

De doelstellingen voor dit groenstructuurplan is:

Het vaststellen van de structuur- en beeldbepalende delen van het openbaar groen binnen de bebouwde kommen van de gemeente Nuenen c.a., zodat het beleid van de gemeente kan worden gericht op behoud en ontwikkeling van het - historisch waardevolle - groene karakter.

Het groenstructuurplan heeft geen juridische status, maar met het vaststellen van de inhoud van het plan legt het gemeentebestuur haar beleid met betrekking tot de ontwikkeling van de gemeentelijke groenstructuur voor een langere periode vast. Het groenstructuurplan wordt daarmee een uitgangspunt in de discussies over het groen in de gemeente. Daarnaast biedt dit groenstructuurplan uitgangspunten voor het opstellen en toetsen van andere ruimtelijke plannen (bv. bestemmingsplannen). Ook bij het dagelijkse werk van de afdelingen "Openbare Werken", "Ruimtelijke Ontwikkeling" en "Grondzaken", bijvoorbeeld het verbeteren van de groenstructuur en het behandelen van een aanvraag tot verkoop van gemeentelijke groen, geeft dit plan handvatten en sturing.

Werkwijze

Voor het opstellen van het groenstructuurplan is een projectgroep samengesteld uit medewerkers van de gemeente Nuenen c.a., afdelingen Openbare Werken, Ruimtelijke Ontwikkeling en Sociale Zaken en Welzijn, en adviseurs en ontwerpers van BTLAdvies B.V.. In deze projectgroep is het concept groenstructuur besproken en is in samenspraak met het college de inhoudelijke koers bepaald. Deze is ter goedkeuring voorgelegd aan het bestuur. In dit proces is ook aandacht besteed aan de relatie tussen de groenstructuur en beleidsthema's als beheerstrategie, ontwikkelingsstrategie en uitgifte van grond. Deze beleidsthema's worden in separate notities uitgewerkt en aangeboden aan de gemeenteraad.

1.2 Kaders

1.2.1 Vanuit wet-en regelgeving

Flora en faunawet

De Flora- en faunawet (Stb. 1998,402) richt zich op de bescherming van inheemse planten- en diersoorten binnen en buiten de beschermde natuurgebieden. Uitgangspunt is het 'nee, tenzij beginsel'. De Flora- en faunawet heeft onder andere gevolgen voor het beheer van groenvoorzieningen. Ook bij alle nieuwe ontwikkelingen zoals nieuwbouw, wegen en inrichting van de openbare ruimte is de Flora en faunawet van toepassing.

Plantenziektenwet

De plantenziektewet heeft als doel het voorkomen van de verspreiding en het optreden van schadelijke organismen. Op grond van deze wet zijn verschillende besluiten ter bestrijding van afzonderlijke plantenziekten ingesteld. In het Besluit bestrijding Bacterievuur zijn bufferzones aangewezen, waar het opplanten, bewaren en vervoeren van enkele waardplanten (waaronder meidoorn) verboden is. Deze bufferzones zijn momenteel niet in de gemeente Nuenen c.a. gelegen.

Monumentenwetgeving

In de Monumentenwet zijn groenobjecten, waaronder bomen en tuinen, bij een gebouw dat als Rijksmonument is geregistreerd, beschermd wanneer deze in de beschrijving van het object zijn vermeld. Afzonderlijke groenobjecten, zoals bomen of boomgroepen, kunnen niet als Rijksmonument worden geregistreerd. Het groen dat behoort tot een beschermd stads- of dorpsgezicht geniet eveneens bescherming. De gemeente Nuenen c.a. is voornemens enkele beschermde stads- of dorpsgezichten in haar bestemmingsplannen op te nemen.

Nationaal register monumentale bomen

De Bomenstichting beheert het Nationaal Register van Monumentale Bomen. Het betreft zowel gemeentelijke bomen als bomen in eigendom van derden. Het register monumentale bomen heeft geen juridische status. In het register zijn een groot aantal bomen in de gemeente Nuenen c.a. opgenomen (ca. 125, waarvan circa. 75 in laanbeplantingen)

1.2.2 Vanuit vigerend provinciaal en gemeentelijk beleid

Structuurvisie ruimtelijke ordening Noord-Brabant

In de structuurvisie geeft de provincie de hoofdlijnen voor het ruimtelijk beleid tot 2025. In gebiedspaspoorten is voor de diverse regio's de ontwikkelingsrichting nader uitgewerkt. De ontwikkeling van het landelijk gebied is hierbij ook van belang voor de groenstructuren in de kern. Behoud en ontwikkeling van de specifieke landschappelijke kwaliteiten is hierbij het uitgangspunt. Zo is in het gebiedspaspoort opgenomen dat een robuuste groene geledingszone en stedelijk uitloopgebied tussen Eindhoven en Helmond ontwikkeld dient te worden.

Bestemmingsplannen

In het bestemmingsplan is vastgelegd met welke bestemming gronden in de gemeente gebruikt mogen worden. In de gemeente Nuenen c.a. worden de bestemmingsplannen momenteel geactualiseerd, waarbij het opnemen van (waardevolle) groenstructuren en bomen een aandachtspunt is. De bestemmingsplannen zijn daarnaast van belang bij de verkoop van gemeentelijk groen, een beleidsthema waarmee dit groenstructuurplan een nadrukkelijke relatie heeft en dat in een aparte notitie wordt uitgewerkt.

Bomenbeleidsplan gemeente Nuenen c.a.

In het in 2003 opgestelde Bomenbeleidsplan gemeente Nuenen c.a. wordt stapsgewijs het beleid ten aanzien van bomen in de gemeente Nuenen c.a. beschreven. De eerste stap omvat de inventarisatie, waarbij wordt ingegaan op historische ontwikkelingen en het huidige beleid en bomenbestand. Vervolgens is deze inventarisatie geanalyseerd en is op grond hiervan een visie geformuleerd. Op basis van de analyse en de visie is de ontwikkelingsrichting beschreven. Tot slot zijn de te nemen stappen en te ontwikkelen instrumenten genoemd om tot uitvoering van het bomenbeleid te komen.

De analyse van het bomenbeleidsplan is als referentie meegenomen bij de analyse ten behoeve van dit groenstructuurplan. De groenstructuur is afgestemd op de structuren en kwaliteiten die in het bomenbeleidsplan zijn opgenomen, zodat beide parallel te gebruiken zijn.

Structuurvisie Nuenen c.a.

De Structuurvisie Nuenen c.a. omvat een samenhangende visie op de ruimtelijke ontwikkeling van de gemeente Nuenen c.a. Dit plan draagt bij aan de samenhang tussen uiteenlopend sectoraal beleid. Ook groen en de groenstructuur krijgt in de structuurvisie een duidelijke plek. De structuurvisie en het groenstructuurplan sluiten nadrukkelijk op elkaar aan. In de structuurvisie is onder andere vastgelegd dat Nuenen door groene zones gescheiden blijft van Gerwen en Eeneind (groene geleding). In dit groenstructuurplan wordt aandacht besteed aan de groene randzones van de kernen, zodat deze door groenelementen van elkaar gescheiden blijven. Daarbij is in de structuurvisie aangegeven dat doorzichten naar het landschap wenselijk zijn, zodat vanuit de kernen het aantrekkelijke, groene buitengebied beleeft kan worden. Dit is zowel van belang voor bestaande wijken als nieuwbouw zoals de gefaseerde uitbreiding in westelijke richting. De voorbereidingen voor deze westelijke uitbreiding zijn inmiddels in gang gezet, waarbij de randen en overgangen een belangrijk onderdeel in de planvorming zijn.

Integrale Dorps Ontwikkelings Programma's Gerwen, Nederwetten en Eeneind

In de integrale Dorpsontwikkelingsprogramma's (IDOP) hebben inwoners van de betreffende kernen aangegeven welke ontwikkelingen zij in hun directe omgeving wenselijk achten en welke ideeën leven om die visie te realiseren. Ten aanzien van groen en de inrichting en het onderhoud van de openbare ruimte zijn door de inwoners diverse opmerkingen gemaakt. Voor de ontwikkeling van De Tip in Gerwen zijn bijvoorbeeld voorstellen opgenomen die ook van invloed zijn op de groenstructuur. Ook de voorstellen gedaan door de wijkraad in de visie Nostalgisch Eeneind zijn hierin meegenomen.

Dommeldal uit de verf (2006)

Het Dommeldal tussen Eindhoven, Nuenen en Son en Breugel staat bekend als een fraai landschap met bijzondere cultuurhistorische waarden. In Dommeldal uit de verf is een integrale visie voor dit gebied opgenomen, waarbij het behoud en herstel van het Dommeldal als groenblauwe slinger centraal staat. Het doel is te komen tot samenwerking rond concrete projecten tussen alle belanghebbende gemeentes.

Algemene Plaatselijke Verordening

In de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) is de gemeentelijke regelgeving ten aanzien van uiteenlopende onderwerpen voor iedereen binnen de gemeente vastgelegd. Ook voor groen is in de APV regelgeving opgenomen. Dit heeft betrekking op het bewaren van houtopstanden en is opgenomen in hoofdstuk 4 van de APV. De aanvraag van een kapvergunning maakt onderdeel uit van de omgevingsvergunning. Specifiek kapbeleid blijft hierbij noodzakelijk om een goede afweging te maken bij beoordeling van de vergunningaanvraag. De gemeente werkt hiertoe met een lijst Waardevolle en Gelegenheidsbomen die momenteel geactualiseerd wordt.

Plannen Nuenen-West

In het Regionaal Structuurplan is Nuenen-West als uitbreidingslocatie in het Middengebied is aangewezen. Inmiddels zijn de bestemmingsplannen om te komen tot deze uitbreiding tot stand gekomen, evenals de eerste uitwerkingsplannen. Uiteindelijk zal groen een belangrijke plaats innemen bij de inrichting van deze nieuwbouwlocatie.

Handhavingsbeleid

In het raadsvoorstel tot het plan van aanpak wijkgerichte verkoop openbaar groen alsmede aanpak illegaal in gebruik genomen openbaar groen/gemeentegrond is aangegeven hoe de gemeente omgaat met uitgifte en handhaving. Behoud van groen dat behoort tot de hoofd- en nevenstructuur van de gemeente Nuenen c.a. is het uitgangspunt van dit groenstructuurplan.

Speelbeleid

Voor de ontwikkeling en gezondheid van kinderen is spelen en bewegen belangrijk. Groen heeft hierbij als aankleding van speelplekken of als spelaanleiding een belangrijke waarde. Beleid ten aanzien van het aantal speelplaatsen en de locaties en inrichting hiervan wordt momenteel door de afdeling Sociale Zaken en Welzijn opgesteld. In dit groenstructuurplan heeft de relatie tussen groen en spelen meermaals de aandacht.

Waterplan

In juni 2009 is het waterplan vastgesteld. Waterstructuren zijn binnen de bebouwde kom mede bepalend voor de uitstraling van de openbare ruimte. Het versterken van de recreatieve en ecologische waarde van deze structuren krijgt in dit plan aandacht, evenals het afkoppelen van regenwater. In dit groenstructuurplan zijn voorstellen gedaan hoe de groenstructuur verbeterd kan worden om de waterstructuur beter tot zijn recht te laten komen.

Haalbaarheidsonderzoek voor de gebiedsvisie Van Gogh Kerkje

Naar aanleiding van een aantal ruimtelijke initiatieven in het gebied rondom het Van Gogh Kerkje heeft het college het haalbaarheidsonderzoek voor de gebiedsvisie Van Gogh Kerkje opgesteld. Hoofdconclusie is dat het ontwikkelen van een integrale Gebiedsvisie noodzakelijk is als ruimtelijk kader voor toekomstige ontwikkelingen.

In het haalbaarheidsonderzoek wordt een aantal harde randvoorwaarden en minder harde doelstellingen voor de toekomstige planvorming geformuleerd. De 'groene' en 'landschappelijke' kwaliteiten van het gebied dienen een centrale rol te spelen in de Gebiedsvisie. Deze kwaliteiten zijn:

• •

  de ontmoeting van de kern van Nuenen, gekenmerkt door een in cultuurhistorische zin waardevolle structuur van lintbebouwing, monumentale bebouwing en 'plaatsen,' en het aangrenzende kleinschalige agrarische landschap;

• •

  de markering van deze overgang door de in ecologische zin waardevolle Hooidonkse Beek;

• •

  de verbinding van de kern van Nuenen en het aangrenzende landschap door een reeks van in cultuurhistorische zin waardevolle, groene ruimten en beplantingen;

• •

  de in toeristische recreatieve zin aantrekkelijke combinatie van enerzijds de in cultuurhistorische zin waardevolle kern en het direct aangrenzende kleinschalige landschap en anderzijds de in cultuurhistorische zin waardevolle stedenbouwkundige en landschappelijke setting welke samenvalt met als zodanig herkenbare door Van Gogh geschilderde taferelen.

1.3 Leeswijzer

Het groenstructuurplan bestaat uit twee inhoudelijke onderdelen: analyse en groenstructuur per kern.

In hoofdstuk 2 zijn de aspecten die bepalend zijn voor de groenstructuur in de gemeente Nuenen c.a. geanalyseerd. De aspecten landschappelijke en cultuurhistorische waarden en de stedenbouwkundige en infrastructurele structuur zijn voor de gemeente als geheel in beeld gebracht. Daarnaast in dit hoofdstuk toegelicht hoe, mede op basis van de analyse, de gewenste groenstructuur in de aansluitende hoofdstukken is bepaald.

In de hoofdstukken 3 tot met 6 zijn per kern de belangrijkste groenelementen in de kern in beeld gebracht. Aan de hand van een analyse van cultuurhistorie, infrastructuur en stedenbouwkundige structuur van de kern en de huidige groenstructuur is de gewenste groenstructuur bepaald. Deze structuren zijn bepalend voor het groene beeld van de gemeente Nuenen c.a.. Met behulp van dit groenstructuurplan kan de gemeente zich richten op het behouden en versterken van deze structuren, waartoe in dit groenstructuurplan enkele verbetervoorstellen zijn gedaan.

2.1 Landschap en cultuurhistorie

Beekdalen, bossen en landbouwgronden bepalen het beeld van het zandlandschap in de gemeente Nuenen c.a.*. Door de laaggelegen zandvlakte stromen van zuid naar noord de Kleine Dommel (westzijde gemeente) en de Hooidonksebeek (oostzijde gemeente). De aanwezige landschappelijke verschillen zijn ontstaan doordat gronden op verschillende manieren ontgonnen en in gebruik genomen zijn. Hierdoor zijn verschillende occupatiepatronen te onderscheiden die hun ruimtelijke weerslag hebben gekregen in verschillende delen van het landschap. Te onderscheiden zijn:

• •

  Het esdorpenlandschap, met als kenmerkende landschappelijke elementen de slingerende wegen met spinnewebstructuur, verspreide bebouwing, bolle akkercomplexen, open kleinschalige grasvelden in de beekdalen, beplante wegen en oorspronkelijke grote heidevelden. Het esdorpenlandschap bevindt zich aan de westelijke zijde van de gemeente op de eerdgronden, parallel aan de (Kleine) Dommel.

• •

  Het Kampenlandschap heeft als kenmerkende landschappelijke elementen de rechtlijnige wegenpatronen en de grootschalige verkaveling. Het betreft de oorspronkelijke heidevelden die in een later stadium zijn ontgonnen. Het kampenlandschap ligt op de podzolgronden ten oosten van de kernen Gerwen en Nuenen.

Deze principedoorsnede laat zien hoe het zandlandschap rondom Nuenen in opgebouwd. Hierin zijn de verschillende biotische (natuurlijk) en antropogene (door mens aangelegd) lagen te zien.

* Het noordelijke deel van de gemeente (Olen en omgeving) is niet opgenomen in de analyse aangezien dit gebied geen relatie heeft met het groen in de kernen.

De kernen van de gemeente Nuenen c.a. zijn gevestigd op de overgang van de beekdalen naar de hogere gronden. Achtereenvolgens lag het zwaartepunt van de kern Nuenen rond het nog steeds bestaande kerkhof aan de Tomakker, aan de brink van het buurtschap Berg waar het raad- en rechthuis werd gevestigd en het buurtschap Heieind.

De driehoekige parkzone Park komt voort uit het historisch belang van deze locatie. Dergelijke driehoekige pleinen (zowel Berg als Park) werden in de esdorpen namelijk gebruikt om het vee te verzamelen alvorens men de heide op trok. Tussen en rond deze brinken werd oorspronkelijk de bebouwing van de kern Nuenen geconcentreerd. Vanuit deze bebouwingsconcentraties rond de brinken ontsprongen diverse wegen naar de omringende kernen en groepen boerderijen en de akkers en heidegebieden. Dit leidde tot de Tiendakkersstructuur (zie afbeelding). De wegen die tot de zogenaamde spinnewebstructuur behoorden, zijn in de huidige structuur van de kern Nuenen nog steeds aanwezig. Door de aanwezigheid van oude bebouwing en beplanting vormen deze structuren karakteristieke elementen in de kern.

Ook de kern Gerwen kent in de huidige structuur een tweetal herkenbare driehoekige pleinen (De Heuvel en Den Tip). Evenals in Nuenen nemen deze onderdelen een centrale plaats in de kern in en komen op deze locaties diverse wegen samen.

De kern Nederwetten ontstond oorspronkelijk direct aan de Dommel in het buurtschap Kerkhoef.

De ruïne van de middeleeuwse kerktoren herinnert nog aan het oorspronkelijke belang van het buurtschap Kerkhoef. Later ontstond de kern Nederwetten op de huidige locatie, ingeklemd tussen de Dommel en de Hooidonksebeek.

Het huidige beeld van het landschap wordt bepaald door de natte structuren van de Kleine Dommel en de Hooidonksebeek en de bosgordel aan de oostzijde van de gemeente Nuenen c.a. Deze elementen zijn beeldbepalend voor de dorpsranden en van belang als uitloopgebied van de kernen.

LANDSCHAPPELIJKE EN CULTUURHISTORISCHE UITGANGSPUNTEN GROENSTRUCTUUR:

• •

  De aanwezige cultuurhistorische structuren zijn een leidraad bij de ontwikkeling en inrichting van de gewenste groenstructuur

• •

  De inrichting van de overgangen bebouwing - landschappelijk vindt in harmonie plaats. Dit betekent dat de kleinschaligheid behouden blijft en boomstructuren de kern met het buitengebied verbinden.

2.2 Ecologie

Het landelijke gebied van de gemeente Nuenen c.a. herbergt diverse elementen met een ecologische betekenis. Het provinciaal beleid (structuurvisie) gaat uit van te behouden en ontwikkelen kenmerken van het landschap. Dit landschap bestaat uit kleinschalig besloten landschappen, halfopen landschap met boomstructuren en waterlopen. Deze kenmerkende elementen zijn in de gemeenten Nuenen herkenbaar aanwezig.

De waterstructuren zijn belangrijke structuren door het gebied. Het betreft op de eerste plaats het Dommeldal. Het dal van de (Kleine) Dommel met daarin diverse broekbossen (o.a Nuenens Broek). Daarnaast stroomt de Hooidonksebeek door en langs de kern Nuenen richting Nederwetten, waarna hij bij de Hooidonkse Watermolen uitmondt in de Dommel. De beek en het aangrenzende groen zijn dusdanig ingericht dat planten- en diersoorten zich van het ene naar het andere natuurgebied kunnen verplaatsen. Ook binnen de kern Nuenen moet de beek en het aangrenzende groen deze functie kunnen vervullen, wat mede de omvang en inrichting van het betreffende groen bepaalt.

Naast de provinciale structuurvisie is in de toekomst ook de intergemeentelijke structuurvisie over de groen-blauwe invulling van belang voor ecologie. Deze wordt momenteel opgesteld door het Rijk van Dommel en Aa. Tevens heeft de minister aangekondigd om het gebied de status van Rijksbufferzone te geven.

Beide ontwikkelingen gaan uit van een groen-blauwe inrichting van het gebied met extra aandacht voor recreatieve ontwikkelingen. Voor de verdere ontwikkeling is de bestaande groenstructuur van Nuenen een van de peilers.

ECOLOGISCHE UITGANGSPUNTEN GROENSTRUCTUUR:

• •

  Grote groenzones sluiten aan op groen in het buitengebied, zodat dit groen als ecologische verbindingsstructuur dienst kan doen

• •

  De inrichting van het ecologische waardevolle groen is dusdanig dat dit daadwerkelijk de ecologische functie kan vervullen. Kruidenrijke begroeiing en het toestaan van natuurlijke processen zijn gewenst.

2.3 Infrastructuur

De groenstructuur en infrastructuur hebben een nadrukkelijke relatie. De diverse hoofd- en wijkontsluitingswegen hebben een eigen profiel en uitstraling. In dit profiel heeft groen een belangrijke plaats. Een verschillende inrichting met groenelementen benadrukt het verkeerskundig belang van de diverse wegen en vergroot de oriëntatiemogelijkheden binnen de kern. Daarnaast heeft groen langs wegen een snelheidsremmende werking.

De kernen van de gemeente Nuenen c.a. hebben een herkenbare hoofdontsluiting. De Europalaan verbindt Nuenen met Eindhoven. Vanaf de aan de zuidzijde van de kern Nuenen gelegen A270, die Eindhoven met Helmond verbindt, gaat de Smits van Oyenlaan de kern Nuenen in. Deze gaat door de kern en verbindt vervolgens Nuenen met Gerwen. De Europalaan, de Geldropsedijk en de Smits van Oyenlaan vormen de hoofdontsluiting van de kern Nuenen. Vanuit Gerwen lopen wegen naar Stiphout en Lieshout. De kern Nederwetten wordt middels de Broekdijk vanuit Nuenen ontsloten.

Binnen de kern Nuenen zijn diverse wijkontsluitingen aanwezig. Deze zijn gedeeltelijk gelegen op de historische ontsluitingsstructuur zoals aangehaald in par. 2.1.1.. De wegen zijn van belang voor de ontsluiting van de diverse wijken binnen de kern Nuenen. Deze wegen zijn namelijk opgenomen in de wijkstructuur, zodat het verkeer uit de woonstraten via deze ontsluitingswegen de wijk kan verlaten.

INFRASTRUCTURELE UITGANGSPUNTEN GROENSTRUCTUUR

• •

  De inrichting van het groen sluit aan op het belang van de weg

• •

  De verkeerskundige functie van het groen zijn leidend bij de inrichting van de wegbegeleidende beplanting

2.4 Stedenbouw

De diverse wijken in de gemeente Nuenen c.a. hebben, gerelateerd aan de periode waarin de wijken zijn gebouwd, een eigen opbouw. De groenstructuur dient ten behoeve van een diversiteit aan zich onderscheidende woonmilieus aan te sluiten op deze opbouw. Zo worden de uitgangspunten van het stedenbouwkundig ontwerp benadrukt en ontstaat een prettige woon- en werkomgeving.

Het buurtschap Eeneind is ontstaan als stationsnederzetting. De kernen Gerwen, Nederwetten en Nuenen zijn ontstaan vanuit de oude centra rond de brinken met de daaraan gelegen kerken en boerderijen. Vanuit deze centra zijn de kernen in de loop der jaren gegroeid. Nuenen is hierbij sterk gegroeid, Gerwen, Nederwetten en buurtschap Eeneind hebben het kleinschalig karakter behouden. In deze kernen zijn kleinschalige wijken ontstaan, direct gelegen aan de oorspronkelijke historische ontsluitingswegen. In Nuenen zijn deze nieuwe wijken grootschaliger. De in de perioden van aanbouw geldende stedenbouwkundige principes bepalen de opbouw van de wijk en de manieren waarop groen hierin is opgenomen. Zo komen wijken voor met kleinschalige hofjes en slingerende wegen en zijn rechtlijnige opgezette wijken met lange, doorgaande woonstraten aanwezig.

Ook de komende jaren vindt in de gemeente Nuenen c.a. uitbreiding van de kernen plaats. De omvang van Nuenen neemt met name toe door de uitbreiding met Nuenen-West richting het Dommeldal. De planvorming van fase I van deze uitbreiding, ten zuiden van de Europalaan, is al gestart. Daarnaast is het sportpark verplaats naar de locatie Oude Landen aan de zuidzuide van Nuenen, waardoor in het centrum van de kern ruimte is ontstaan om nieuwbouw te plegen. De groene inrichting van deze in- en uitbreidingen dient aan te sluiten op de huidige groenstructuur. Bij uitbreidingen moet daarnaast aansluiting worden gezocht bij het buitengebied.

STEDENBOUWKUNDIGE UITGANGSPUNTEN GROENSTRUCTUUR

• •

  De karakteristiek en bijbehorende kwaliteiten van de door de jaren heen ontwikkelde stedenbouwkundige structuren wordt door middel van de groenstructuur zichtbaar gemaakt en versterkt. Met name de historische structuren zijn hierbij een belangrijk uitgangspunt.

• •

  In- en uitbreidingen vormen belangrijke impulsen voor de kern, ook ten aanzien van de groene inrichting.

2.5 Uitgangspunten groenstructuur

De analyse vormt de basis voor het bepalen van de gewenste groenstructuur die in de volgende hoofdstukken per kern zijn omschreven. Naast de geanalyseerde aspecten speelt ook de huidige groenstructuur hierbij een belangrijke rol. Bij het bepalen van de groenstructuren zijn drie niveaus onderscheiden, waarbij is aangegeven wat de uitstraling en functie van het groen in deze niveaus dient te zijn. Het doel van het vaststellen van de groenstructuur is het beschermen van de bestaande structuren en het ontwikkelen van de gewenste groenstructuur. De indeling ten aanzien van deze niveaus is voor de gemeente Nuenen c.a. als volgt:

De hoofd- en nevenstructuur zijn op de groenstructuurkaart globaal (niet op perceelniveau) ingetekend. Het buurtgroen betreft het overige groen in de kernen. Dit groen is niet op de structuurkaarten vastgelegd. Door dit onderscheid is het belangrijkste groen in elk kern overzichtelijk van één kaart af te lezen.

De inrichting en uitstraling van het groen in de diverse onderdelen van de groenstructuur verschilt. Door onderscheid te maken in hoofd- en nevenstructuur en het buurtgroen is het mogelijk prioriteiten aan te geven in onderhoud en ontwikkeling. Daarnaast kan aan de hand van deze structuren bij toekomstige ontwikkelingen worden bepaald welke structuren moeten worden behouden en beschermd en hoe deze elementen worden ingericht. Dit biedt de gelegenheid deze structuren zorgvuldig in nieuwe plannen in te passen. Ook ten aanzien van prioritering van de opgenomen verbetervoorstellen en verkoop van groen is tussen de structuren onderscheid aanwezig:

Artikel

3.1 Dorpskarakteristiek

Gerwen is een klein dorp dat door de jaren heen zijn eigen dorpse uitstraling heeft behouden. Het is gelegen op de overgang van het kleinschalige Dommeldal naar het grootschalige kampenlandschap. De kern is een typisch esdorp, herkenbaar aan het uitwaaierende wegenpatroon. Deze wegen komen samen rond de centraal gelegen brink, De Heuvel. Rond deze brink is de kern Gerwen in de loop der jaren uitgegroeid tot zijn huidige omvang.

De wegen met een historisch karakter verbinden het dorp met de omliggende kernen. Daarnaast waaieren de wegen uit in het kleinschalige buitengebied, waardoor Rullen, Laar en Hooi zijn verbonden met de kern. De volwassen laanbeplanting langs deze structuren is in de kern doorgezet.

De Heuvel vormt te midden van de uitwaaierende wegen het hart van Gerwen. Aan het centrale plein zijn onder andere een tweetal kerken en de basisschool gelegen. Het plein heeft momenteel een stenig karakter en is met name in gebruik als parkeergelegenheid.

De randen van de diverse wijken zijn groen ingericht. Dit is geleidelijk ontstaan. Rond de oorspronkelijke agrarische bebouwing, die met de rug naar het landschap stond, werden boomgaarden en singels aangeplant. De kleinschalige uitbreidingen zijn later met groen omgeven. Door deze beplanting wordt vanuit het landschap het zicht op de kern onttrokken. De diverse entrees zijn groen ingericht, waardoor pas op het laatste moment de kern herkenbaar is.

Rond het centrum zijn diverse, kleinschalige uitbreidingen gerealiseerd die gekoppeld zijn aan de historische ontsluitingswegen. Deze wijken hebben een verschillende stedenbouwkundige karakteristiek en hieraan gerelateerde groenstructuur. De zuidelijke wijk heeft lange woonstraten. Het langgerekte karakter wordt door de wegbegeleidende beplanting versterkt. De noord-westelijke wijk heeft daarentegen door de slingerende wegstructuur een kleinschalige uitstraling. De nieuwbouw aan de noordzijde van de kern sluit middels een natuurlijke groene zone goed aan op de oorspronkelijke bebouwing.

Daarnaast wordt de wijk omsloten door de begraafplaats en landschappelijk groen aan de noordzijde. Door dit omringende groen heeft de wijk een in zich zelf gekeerd karakter. De enige entree van de wijk is gelegen aan de Ruiterweg.

3.2 Huidige Groenstructuur

De oude brink De Heuvel vormt het hart van Gerwen. Rond de Heuvel staan een paar oude bomen en voor de school een rij leilinden. Daarnaast is rond de kiosk groen aanwezig. Door de omvang van het plein is dit groen echter onvoldoende om het stenige karakter van het plein weg te nemen.

Laanbeplantingen van eik en linde begeleiden de belangrijkste wegen in de kern. Deze lanen zijn van oudsher aanwezig en geleidelijk opgenomen in de dorpse bebouwing. Het zijn dan ook herkenbare, beeldbepalende elementen in de kern Gerwen. De grasvelden omringd of beplant met bomen die direct aan de ontsluitingswegen liggen versterken het groene beeld. Met name De Tip, die is omgeven door volwassen bomen, heeft een herkenbare en voor Gerwen typerende uitstraling.

Groene dorpsranden omringen de bebouwing in Gerwen. Dit betreft enerzijds robuuste structuren met ecologische waarden, zoals de compensatiebeplanting langs de nieuwbouwwijk aan de noordzijde. Daarnaast gaat het om smalle groene zones tussen dorp en buitengebied. Door deze groene omlijsting heeft Gerwen een introvert karakter. De diverse entrees zijn groen ingericht, waardoor pas op het laatste moment de dorpsbebouwing zichtbaar is.

In de wijken is met name wegbegeleidende beplanting aanwezig. Bomen in beplanting zorgen voor een groene uitstraling van de wijken. Daarnaast zijn in de wijken groenzones gelegen, die gericht zijn op de functies spelen en recreëren. Door de speelplekken in een groenzone te situeren, ontstaat een aantrekkelijke en veilige speelomgeving, die naast de speeltoestellen ook andere informele mogelijkheden tot spelen biedt.

3.3 Gewenste groenstructuur

De huidige grootschalige uitstraling van De Heuvel past niet binnen het groene kleinschalige karakter van Gerwen. Van oudsher hebben dergelijke driehoekige pleinen in de Brabantse esdorpen een groene uitstraling (Den Tip). Door het plein van groenelementen te voorzien past het beter in de structuur van Gerwen. Het groen draagt tevens bij aan een aantrekkelijk plein dat wordt gebruikt om te verblijven en niet alleen dienst doet als parkeergelegenheid of voor het houden van de markt. Hiertoe moet de driehoekige vorm van het plein met bomen worden benadrukt waardoor een gezellig, groen, Brabants plein wordt gecreëerd. De leilindes aan de westzijde zijn een eerste aanzet om het plein een groene uitstraling te geven, maar hebben momenteel nog een te beperkte omvang om het gewenste beeld te behalen.

De begeleidende laanbeplantingen langs de ontsluitingswegen zijn beeldbepalend. Deze herkenbare structuren langs de historische wegen, die zijn opgenomen in de hoofdstructuur, kunnen op enkele locaties worden versterkt. Dit is onder andere mogelijk door de Kerkakkers daar waar voldoende bovengrondse ruimte beschikbaar is te voorzien van laanbeplanting. Daarnaast ligt een kans in het aanvullen van de laanbeplanting langs de Gerwenseweg en de Huikert. Hierdoor wordt de herkenbaarheid van de structuur van uitwaaierende wegen vergroot. De grasvelden en pleinen met bomen grenzend aan de ontsluitingswegen versterken hierbij de karakteristiek van deze wegen en de groende uitstraling van de kern.

De groene omlijsting van de kern aan de dorpsranden geeft de kern een fraai introvert karakter. Vanuit de dorpsranden is het mogelijk doorzichten op het landschap te creëren, waarbij dit karakteristieke introverte karakter van de kern behouden blijft. Op deze manier wordt de zichtrelatie met het landschap versterkt, waardoor de inwoners van Gerwen de kwaliteiten met het omringende kleinschaligheid landschap kunnen ervaren.

Het wijkgroen is van goede kwaliteit. Door de ligging in een grotere groenzone zijn aan de Busser en de Wout van de Waterlaan, opgenomen in de Wijkstructuur, aantrekkelijke speelvoorzieningen gelegen. De locaties De Heuvel en in de Bogerd hebben potenties als aantrekkelijke verblijfslocaties. Door de inrichting op deze functie af te stemmen neemt de gebruikswaarde van de openbare ruimte toe. Middels een kleinschalige inrichting met hagen en straatmeubilair worden aantrekkelijke verblijfslocaties verspreid door de kern gerealiseerd.

3.4 Verbetervoorstellen

A. Groene omlijsting centrale plein Heuvel;

De driehoekige vorm van het plein wordt met leilinden of bomen benadrukt. Hierdoor ontstaat een aantrekkelijk groen plein dat past binnen de groene karakteristiek van de kern.

B. Versterken van historische structuur;

Laanstructuren begeleiden het uitwaaierende patroon van wegen. Enkele wegen hebben echter geen of maar gedeeltelijk een begeleidende structuur. Het aanvullen van deze structuur, onder andere langs de Gerwenseweg en de Huikert, leidt tot een volledige en herkenbare groenstructuur in de kern.

C. Realiseren boomstructuur Kerkakkers;

De kerkakkers heeft momenteel geen begeleidende structuur van bomen. De ruimte hiervoor is beperkt. Door pleksgewijs een boom toe te passen, krijgt deze straat toch een groenere uitstraling die past bij het belang van de weg.

D. Doorzichten creëren vanuit kern op aangrenzende landschap;

De dichte beplanting rond de kern ontrekt het zicht op het landschap. Door variatie in beplantingstypen aan te brengen kunnen doorzichten op het aantrekkelijke, kleinschalige landschap worden gecreëerd.

E. Versterken gebruikswaarde groen (De Bogerd);

De openbare ruimte is een plek waar men elkaar ontmoet en een praatje maakt. De Bogerd biedt de mogelijkheid de inrichting aan te passen op deze functie door het aanplanten van groen en het creëren van zitmogelijkheden.

4.1 Dorpskarakteristiek

Met bijna 800 inwoners is Nederwetten de kleinste kern van de gemeente Nuenen c.a..

Nederwetten ligt midden is het Dommeldal, waarbij de oorspronkelijke ontstaanslocatie Kerkhoef direct aan de Dommel grenst. Rondom enkele boerderijen tussen de Dommel en de Hooidonksebeek is later de kern Nederwetten ontstaan. De agrarische bebouwing is in de loop der jaren aangevuld met enkele woonstraten, waarbij het kleinschalige karakter van de kern is behouden. Eind 2009 is gestart met de bouw van de wijk esrand, voor de kern Nederwetten een relatief grote uitbreiding met 52 woningen.

Kenmerkend voor het buitengebied van Nederwetten zijn de kleinschalige akkervelden, losse bosjes, slingerende wegen en de relatief natte gronden. Aan de noordzijde van de kern een herkenbare, open bolle akker. Onlangs is besloten deze bolle akker op termijn (gedeeltelijk) te bebouwen en het sportpark naar deze locatie te verplaatsen.

De aan de komgrens gelegen weg Eikelkampen ontsluit Nederwetten richting Nuenen en Son en Breugel. Daarnaast is de slingerende Soeterbeekseweg, die parallel aan de Kleinde Dommel ligt, een belangrijke ontsluitingsweg van het buitengebied met haar verspreid gelegen boerderijen. De oude wegen in de kern hebben door de brede bermen van gras of zand en de aanwezige volwassen laanbeplanting een voor Nederwetten karakteristieke uitstraling.

De noordelijke dorpsrand heeft door de aanwezigheid van de bolle akker een open uitstraling met zicht op de kleinschalige bosjes in het beekdal. Bij de uitbreiding Esrand zijn doorzichten naar het landschap in het plan opgenomen om deze relatie te behouden. De overige overgangen met het landschap worden gevormd door een grondwal aan de oostzijde, een gesloten bebouwingsrand met enkele doorzichten aan de zuidzijde en het sportpark aan de westzijde. De kern heeft door deze dorpsranden, met uitzondering van de noordelijke rand, een besloten karakter met achterkanten gekeerd naar het landschap.

4.2 Huidige groenstructuur

In de kern worden de historische wegen benadrukt met fraaie laanbeplantingen van linde en esdoorn. Deze lanen bepalen het groene beeld van de kern. Rond het kerkplein wordt deze laanbeplanting ondersteund door hagen. Hierdoor krijgt het plein en de voorzieningen (sportpark, begraafplaats) die aan het plein liggen extra nadruk. daarnaast speelt het privé-groen een belangrijke rol bij de groene uitstraling van de kern. De royale voortuinen zorgen voor een groene overgang tussen het brede straatprofiel en de woningen. De kwaliteit van de laanbeplanting langs Eikelkampen is zeer matig. De beplanting ondersteund niet het belang van deze weg.

De kleinschalige nieuwbouw in Nederwetten is voorzien van wegbegeleidende beplanting, die zich door onderbeplanting onderscheid van de oude laanbeplantingen (bv. Sengershof en Ten Hout). Buiten deze wegbegeleidende beplanting is openbaar groen in de kern Nederwetten beperkt aanwezig. Twee speelplekken bieden de mogelijkheid gebruik te maken van het openbaar groen. Op deze locaties zijn (speel) voorzieningen beperkt aanwezig. In het nieuwbouwplan Esrand is in de binnenzijde een parkachtige inrichting met recreatieve mogelijkheden voorzien.

4.3 Gewenste Groenstructuur

De lanen langs de historische wegen en het groen in het centrum bepalen het karakter van de kern. Aan de Zandstraat en de Soeterbeekseweg ontbreekt deze laanbeplanting gedeeltelijk. Door deze structuren daar waar voldoende ruimte beschikbaar is aan te vullen krijgen alle historische wegen in de kern de zelfde uitstraling. Dit leidt tot een eenduidig en herkenbaar beeld. De laanbeplanting langs Eikelkampen dient vervangen te worden.

In de Idop is tevens aangegeven dat de entrees van de Soeterbeekseweg, Hoekstraat en Nieuw-Ervensestraat versterkt dienen te worden. Hier is naast het versterken van de laanstructuur behoefte aan herkenbare entrees, mogelijk in de vorm van haagblokken.

Ondanks de beperkte omvang van de groene (speel)plekken binnen de kern zijn deze elementen toch opgenomen in de nevenstructuur. Deze plekken zijn namelijk belangrijk voor het functionele gebruik van het groen binnen de kern. De kwaliteit van de speelplekjes aan het Mr. Janssenpad en het Willem Sengershof kan met hagen en voldoende (speel)voorzieningen worden verbeterd.

4.4 Verbetervoorstellen

A. Vervangen bomen Eikelkampen;

Eikelkampen vormt de belangrijkste ontsluiting van de kern. De laanbeplanting van eiken is van slechte kwaliteit. Om op termijn een volwaardig laanbeeld te realiseren is het vervangen van de huidige bomen gewenst.

B. Aanvullen laanstructuren historische wegen (Hoef, Zandstraat);

De historische wegen in de kern hebben veelal een begeleidende laanbeplanting. Deze ontbreekt langs een deel van de wegen. Door ook hier bomen aan te planten, ontstaat een volledige en herkenbare structuur.

C. Herinrichten speelplek Mr. Janssenpad;

In de kern is openbaar groen beperkt aanwezig. De ruimte die beschikbaar is dient voorzien te zijn van voldoende (speel)voorzieningen, zodat de inwoners van de kern hier optimaal gebruik van kunnen maken.

D. Vervangen en aanvullen laanbeplanting Soeterbeekseweg;

Een laanbeplanting langs de Soeterbeekseweg versterkt het historische karakter. Daarnaast versterkt de laanbeplanting de relate tussen de oude kerktoren en de dorpskern.

5.1 Dorpskarakteristiek

Nuenen is de grootste kern van de gemeente Nuenen c.a.. Onder invloed van de stedelijke concentraties Eindhoven en Helmond is de kern de afgelopen decennia stapsgewijs gegroeid. In eerste instantie werd uitgebreid in westelijke richting in het kleinschalige dal van de Kleine Dommel. Later werd ook aan de zuidzijde richting Eeneind en de oostzijde richting de aldaar gelegen bosgebieden uitgebreid. Deze uitbreidingen vonden plaats rond het centrum van de kern, dat ondanks de groei haar historische karakter heeft behouden. Naast de historische bebouwing spelen de volgende groenelementen hier een nadrukkelijke rol in:

• •

  Park Houtrijk, voormalige villatuin behorende bij de villa 'Houtrijk'. Het betreft een open park met monumentale bomen en een centraal gelegen vijver;

• •

  Park, centraal gelegen parkzone in het centrum van Nuenen met diverse monumentale bomen;

• •

  Gerechtslinde, betreft een linde van enkele honderden jaren oud op een markante plek in het dorpscentrum van Nuenen;

• •

  Algemene begraafplaats, gelegen aan de rand van het centrum, geheel beplant met waardevolle bomen;

• •

  Reformatorisch kerkje, omgeven door groen, met name bomen die het toegangspad begeleiden.

Nuenen is ontstaan rond de oude brinken van de buurtschappen Berg en Heieind. De noordelijke brink is relatief klein en wordt gesierd door de oude etagelinde. Met zijn 350 à 400 jaar is deze zomerlinde de oudste van Nederland. In vroeger tijd werd onder zulke bomen recht gesproken; vandaar de benaming "Gerechtslinde". De zuidelijke brink Park is groter en jonger en werd in 1920 ingericht als een klein Engels landschapspark voorzien van een kiosk. De drenkpoel werd omgevormd tot vijver. De bebouwing rond deze brinken ademt het historische karakter van deze locaties nog steeds uit. De modernere winkelpanden treffen we aan in de Vincent van Goghstraat en de Parkstraat. Ook andere voorzieningen als scholen, het zwembad en de bibliotheek zijn in het centrum gelegen.

De oude uitwaaierende ontsluitingsstructuren vanaf de brinken zijn in de huidige dorpsstructuur door de aanwezigheid van oude bebouwing en laanbeplanting nog goed herkenbaar. Deze structuren staan grotendeels los van de huidige hoofdontsluiting, die bestaat uit de Europalaan, de Geldropsedijk en de Smits van Oyenlaan. De hoofdontsluitingswegen hebben overwegend een breed profiel met bermen van ruw gras en bosplantsoen.

De uitstraling van de dorpsranden is divers. De bebouwing is door historische paden en bosjes met het kleinschalige esdorpenlandschap verweven. De overgangen aan de oostzijde zijn harder. Ook deze randen hebben door de aanwezigheid van landerijen, bosgebieden en singel- en laanbeplantingen een aantrekkelijke groene uitstraling. De realisatie van Bosplan Vaarle versterkt deze uitstraling.

5.2 Huidige Groenstructuur

In het centrum heeft historisch groen de overhand. De oude gerechtslinde en Park zijn karakteristieke elementen van het dorpshart. Ook de oude bomen langs de Kerkstraat en Berg dragen bij aan een historische uitstraling. Bomenrijen in de diverse straten en het groen rond het sportpark, de begraafplaats en de speeltuin vormen groene accenten.

De hoofdontsluiting heeft middels bomenrijen, brede bermen en singelbeplanting een groene uitstraling. Daarnaast hebben deze doorgaande structuren door hun brede opzet ecologische potenties. Het noordelijk deel van de Geldropsedijk vormt hierop met haar smalle profiel met kleine straatbomen een uitzondering. De overwegend groene inrichting van de hoofdontsluiting wijkt af van de inrichting met bomenrijen, zoals de historische wegen deze kennen. Deze bomenrijen bestaan veelal uit volwassen bomen, waardoor de historische structuren herkenbare elementen van de groenstructuur vormen.

De dorpsranden hebben een groene uitstraling. De dorpsranden vormen de overgang tussen het buitengebied en de diverse wijken. Deze wijken hebben door de verschillende ontstaansperioden een eigen opbouw en inrichting:

Kwartierschouten

De wijk Kwartierschouten grenst direct aan de noordzijde van het centrum. Door een combinatie van historische bebouwing en brede bermen met laanbeplanting van met name eiken heeft deze wijk een lommerrijke, rustieke uitstraling. De diverse boomgroepen rond het gemeentehuis, de laanbeplanting langs het toegangspad van het reformatorisch kerkje alsmede de parken Houtrijk en Roosdonck versterken deze rustieke uitstraling. Deze elementen hebben ieder hun eigen karakter, maar ruimtelijke wel een duidelijke relatie. Ook het landschappelijke groen langs de Smits van Oyenlaan en de met bosjes begeleide Hooidonksebeek dragen hieraan bij. Deze groenelementen hebben een belangrijke functie als verblijfs- en speelplek aan de rand van het verder vrij compacte centrum.

Panakkers, Eikenlaan, Lissevoort en Oranjewijk

De wijken zijn opgetrokken in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw en kennen door bosjes en het sportpark de Lissevoort een diffuse overgang met het buitengebied.

Vanuit de wijken verbinden diverse wegen en paadjes de wijk met het Nuenens Broek en het Dommeldal. De Boordseweg is hiervan het meest aansprekende voorbeeld, aangezien de historische laanbeplanting vanuit de kern in het buitengebied is doorgezet. De woonstraten kennen een rechtlijnige opzet en begeleiding door bomenrijen. In het noordelijke deel van de wijk staan deze met name in gazons of onderbeplanting. In de wijken Panakkers en Oranjewijk betreft het met name bomen in verharding. De bomen hebben door hun leeftijd van circa 50 jaar een behoorlijke omvang, wat een aantrekkelijk woonmilieu oplevert.

Nuenen-Zuid

Ten zuiden van de Europalaan liggen de wijken Vallestap en Refeling Oost en West. De noord-zuid georiënteerde historische structuur Lyndakkers/Oude Kerkdijk is in deze wijken opgenomen. De forse oude eiken die deze weg begeleiden vormen een markante fietsverbinding door de wijk. Deze sluit gedeeltelijk aan op het centraal gelegen wijkpark, dat eveneens gekenmerkt wordt door volwassen eiken in gras en enkele bosplantsoenstroken. Door deze combinatie heeft het park een zeer ruimtelijke beeld. De Vallestap, Refeling en de Klamperlaan vormen de hoofdontsluiting van deze wijken. Het belang van deze wegen wordt door het gedeeltelijk ontbreken van een begeleidende boombeplanting en de rommelige onderbeplanting maar ten dele benadrukt.

De wijken Keizershof, Molenvense erven, Het Puyven, De Vroente, Tweevoren/Schietbergen, Zuiderklamp en Heikampen bestaan uit diverse hofjes met kronkelende en korte woonstraten. De Brabantring, de Arnold Pootlaan en de Opwettenseweg ontsluiten deze wijken. Langs de Opwettenseweg past de soortkeuze van de jonge laanbeplanting niet in het beeld dat historische wegen in de kern hebben.

In deze wijken is een structuur van watergangen met ecologische potenties opgenomen. De watergangen zijn momenteel deels verscholen achter brede bossages en voorzien van beschoeiing. De ecologische en recreatieve waarden van deze watergangen worden maar ten dele benut.

Het buurtgroen bestaat veelal uit bosplantsoen. Dit is bij de bouw van de wijken in de jaren 70 en 80 aangeplant om snel een groen beeld te realiseren. Tegenwoordig is het echter doorgeschoten en hangt het gedeeltelijk over de bestrating. Het levert een rommelig beeld op en zorgt daarbij tevens voor sociaal onveilige situaties.

Nuenen-Oost

De wijken Vonderrijt, Beekstraatse Velden A en B, Tomakker/Langakker, Lobrec/Tweerijten, Oudestein en Nuenderbeek in Nuenen-Oost zijn gerealiseerd in de jaren 90 en na de eeuwwiseeling. In deze wijken zijn de oude linten Beekstraat en Papenvoortsedijk opgenomen, waarbij de herkenbare laanbeplanting is behouden.

Met name de laanbeplanting van beuken langs de Papenvoortseijk, die langs de dorpsrand wordt doorgezet richting de Papenvoortse Heide, is zeer fraai. Daarnaast is de Hooidonksebeek in deze wijken verweven. Deze wordt begeleidt door een ruime groenstrook, die naast de ecologische functie ook dienst doet als wandelzone binnen de kern.

In de wijk zijn diverse groene corridors opgenomen, die vanuit de dorpsrand de wijk in snijden. Deze corridors kennen een open inrichting met gras en bomen. Ze vormen aantrekkelijke routes om een ommetje te maken waarbij de groene dorpsranden worden aangedaan. Daarnaast zijn deze groenzones voorzien van speeltoestellen, waardoor ze ook een belangrijke gebruiksfunctie voor de kinderen in de wijk hebben. Naast deze corridor met gras en bomen liggen in de wijk diverse fietsverbindingen met een groene aankleding. Te samen vormen deze elementen een groen netwerk in de wijk.

Bomen, met name essen, begeleiden de hoofdontsluitingswegen. De woonstraten zijn voorzien van een beplantingsstrook waarin bomen zijn aangeplant. Door een goede boomsoortkeuze en de goede groeiplaats in beplanting die de bomen geboden wordt is een goed gestructureerde, duurzame groenstructuur aanwezig. Een uitzondering hierop vormt de wijkontsluiting Laan ter Catten. Aan één zijde staan de bomen in gazon en zijn deze reeds fraai uitgegroeid. Aan de overzijde staan de bomen echter in kleine boomspiegels en zijn de bomen slechts aangeslagen. Het laanbeeld dat men bij de aanleg van deze beplanting voor ogen had wordt derhalve niet gerealiseerd.

5.3 Gewenste groenstructuur

De groenstructuur van Nuenen wordt enerzijds bepaald door de historische en moderne wegenstructuur, anderzijds door de diverse grote (historische) groen- en parkgebieden en waterstructuren binnen de kern. Het onderscheid tussen de inrichting van beide wegenstructuren versterkt het verschil in functie van deze wegen. De structuur van de moderne wegen met brede bermen en singelbeplanting is herkenbaar aanwezig. De laanbeplantingen langs de historische wegen zijn door de omvang van de bomen beeldbepalend. De groen- en parkgebieden zijn verspreid door de kern gelegen. De parkgebieden met een historisch karakter zijn echter geconcentreerd in en rond het centrum.

De diverse laanstructuren en groengebieden hebben momenteel grotendeels de gewenste uitstraling. Het bomenbeleidsplan biedt uitgangspunten om de kwaliteit en uitstraling van de laanstructuren te waarborgen. Eiken hebben langs historische structuren hierbij de voorkeur. Het tijdig aanplanten van bomen die in de toekomst de monumentale bomen vervangen is van belang om het huidige karakter van de parkgebieden te behouden. Hierdoor blijft het ruimtelijke beeld van bomen in gras behouden. De soortkeuze moet hierbij worden afgestemd op reeds aanwezige en/of gebiedseigen boomsoorten. In de overige groen- en parkgebieden is de inrichting gericht op de speel- en verblijfsfunctie van deze groenelementen. Ruime gazons, solitaire bomen en omringend groen zorgen op deze locaties voor een aantrekkelijke inrichting.

De geplande uitbreidingen zullen de dorpsrand van Nuenen afronden. De nadruk in de ontwerpopgave ligt hierbij op een goede overgang tussen de bebouwing en het Dommeldal. De historisch waardevolle bebouwingslinten vormen een duidelijke en herkenbare begrenzing van de toekomstige komrand naar het Dommeldal (structuurvisie Nuenen c.a.). Door de verplaatsing van het sportpark De Luistruik heeft ook de inrichting van de enigszins rommelige zuidelijke rand een impuls gekregen. Het bosrijke karakter van de omgeving sluit hier fraai op aan.

Kwartierschouten

In het haalbaarheidsonderzoek voor de gebiedsvisie Van Gogh Kerkje zijn voorstellen opgenomen om de kwaliteiten van deze omgeving verder te versterken. De landschappelijke kwaliteiten van de omgeving van de Hooidonksebeek kunnen de kern ingetrokken worden. De belevingswaarde en recreatieve mogelijkheden van de diverse groengebiedjes in de wijk worden hierdoor vergroot. De aanwezige bomen dienen goed beschermd te worden, zodat de historische groenstructuur zoals die momenteel in de wijk aanwezig is ook de komende decennia het lommerrijke beeld van de wijk kan bepalen. In de Beekstraat is het noodzakelijk de laanbeplanting aan te vullen, aangezien deze historische weg momenteel in het centrum maar beperkt door bomen wordt begeleid.

Panakkers, Eikenlaan, Lissevoort en Oranjewijk

De wijk kent een heldere opzet, die door de volwassen laanbeplanting wordt benadrukt. Daarnaast dragen enkele groenzones en de kleinschalige groene inrichting van de dorpsrand bij aan een aantrekkelijke woonomgeving met een goede gebruikskwaliteit.

Nuenen-Zuid

De aanwezige structuur van bomen en onderbeplanting benadrukt het belang van de ontsluitingsweg Klamperlaan. De onderbeplanting van Refeling voorkomt echter dat de bomen langs deze weg goed tot hun recht komen. Aan de Vallestap en de Hoge Brake ontbreekt de laanbeplanting gedeeltelijk. Een herkenbare structuur van bomen in gazon of bodembedekkende beplanting geeft deze wegen een rustige uitstraling die beter past bij hun functie als wijkontsluiting. Deze inrichting dient in zuidelijke richting aan de Brabantring te worden doorgezet.

In het zuidelijk deel van de wijk is het wenselijk dat gras, (bodembedekkende) heesters en botanische rozen het bosplantsoen geleidelijk vervangen. Hierdoor ontstaat een aantrekkelijke woonomgeving, waarvan de belevings- en gebruikswaarde veel groter is.

Ook de watergangen (nevenstructuur) in de wijk bieden mogelijkheden om de kwaliteit van de openbare ruimte te vergroten. Door singelbeplantingen te verwijderen zijn de watergangen beter beleefbaar. Hierdoor is wandelen en spelen langs de watergangen aantrekkelijk. Ook een gevarieerde begroeiing in en rond de watergang draagt hieraan bij. Door middels plasbermen een geleidelijke overgang tussen watergang en oever te creëren, ontstaat een aantrekkelijke, gevarieerde beplanting die past bij en aansluit op de overige beplantingen in de wijk. De beschoeiing dient hiertoe te worden verwijderd.

De gebruikswaarde van de watergangen is verder te vergroten door deze te benutten bij de afkoppeling van hemelwater. Hemelwater kan in de watergangen worden opgevangen en geborgen, wat tevens de doorstroming bevorderd. Het waterplan dat de gemeente in 2008 heeft opgesteld gaat op diverse van bovenstaande punten nader in. In dit plan is ook voorgesteld een verbinding te realiseren tussen de watergangen en de Kleine Dommel als natuurlijke zuidrand van Nuenen-West. Hierdoor ontstaat een ecologische en recreatief interessante rand.

Nuenen-Oost

De wijk kent een heldere, met groen begeleide, ontsluiting. Daarnaast vormen het groen rond de Hooidonksebeek en diverse groene corridors in de wijk een herkenbare en aantrekkelijke groenstructuur. Het behoud van deze groene corridors en de ruime opzet van het groen rond de Hooidonksebeek staat voorop. Verdichting van deze structuren is ongewenst.

5.4 Verbetervoorstellen

A. Aanplanten boomstructuur Beekstraat;

Deze historische weg heeft momenteel geen laanbeplanting. Het profiel van de straat leent zich voor enkele bomen in beplanting die het historische karakter vergroten.

B. Vervangen laanbeplanting Opwettenseweg;

De laanbeplanting van Japanse Notenboom sluit niet aan op het historische karakter van de weg. Dergelijke historische lijnen worden bij voorkeur beplant met eiken.

C. Vervangen laanbeplanting Geldropsedijk (gedeelte tussen Europalaan - Meierijlaan);

De levensduur van de berken langs de Geldropsedijk is beperkt. Middels herinrichting dient op den duur gestreefd te worden naar een bredere plantstrook. De plantafstand van bomen van eerste grootte wordt hierbij afgestemd op breedte van deze plantstrook.

D. Realiseren herkenbare wijkontsluiting Nuenen-Zuid (refeling, Vallestap);

Rommelige onderbeplanting en een deels ontbrekende laanstructuur zorgen ervoor dat de wijkontsluiting van Nuenen-Zuid niet herkenbaar is. Door de laanbeplanting aan tevullen en de bermen eenduidig in te richten ontstaat een herkenbare wijkontsluiting.

E. Vergroten ecologische en recreatieve mogelijkheden van de watergangen in Nuenen-Zuid;

Het verbeteren van de zichtbaarheid vergroot op de eerste plaats de recreatieve waarde. Door de oevers van een flauw talud te voorzien kan zich een gevarieerde overbegroeiing ontwikkelen.

F. Verbeteren kwaliteit buurtgroen Nuenen-Zuid;

Het buurtgroen in Nuenen-Zuid bestaat met name uit bosplantsoen. Door dit geleidelijk te vervangen door een beplantingstypen als bodembedekkende heesters, gras en botanische rozen ontstaat een gevarieerde en aantrekkelijke groenstructuur.

G. Gebiedsvisie omgeving Van Gogh Kerkje;

Door het landschappelijke groen rond de Hooidonksebeek de kern in te trekken en de diverse groengebiedjes te verbinden (park Roosdonck, omgeving gemeentehuis, park houtrijk, omgeving Van Gogh Kerkje) ontstaat een aantrekkelijke groene omgeving die de historie beleefbaar maakt.

6.1 Dorpskarakteristiek

Het buurtschap Eeneind is gelegen ten zuiden van de snelweg A270 en wordt doorsneden door de spoorlijn Eindhoven - Venlo. Deze spoorlijn speelde een belangrijke rol bij het ontstaan van Eeneind. Bij het inmiddels afgebroken stationnetje ontstond rond 1900 namelijk een stationsnederzetting met woningen en fabriekjes. Deze bebouwing was destijds op ruime afstand van Nuenen gelegen. Tegenwoordig is de scheidig door de A270 dusdanig hard, dat Eeneind nog steeds een eigen onderdeel vormt in de structuur van Nuenen c.a..

Het spoor bepaalt sterk de structuur van de woonbebouwing in Eeneind, doordat het deze in tweeën snijd. De oude spoorbebouwing en het groen ten zuiden van het spoor hebben een sterk historische karakter. Direct achter het profiel spoor, kasseienweg, historische bebouwing is de moderne industriebebouwing gelegen, wat een harde overgang tot gevolg heeft. Ten noorden van het spoor liggen diverse woonstraten.

De dorpsrand van Eeneind bestaat uit drie verschillende onderdelen. Aan de noordzijde ligt het grootschalige groen rond de plas Enode en de Geldropseweg. Ook het dal van de Kleine Dommel en het bedrijventerrein (met rug naar Dommeldal en Collse Heide gericht op ontsluitingsweg Collse Hoefdijk) zijn karakteristieke randen die direct tegen de bebouwing van Eeneind gelegen zijn, waardoor Eeneind een eigen karakter krijgt. Het bedrijventerrein heeft hierbij een heel andere maat en schaal dan de bebouwing van Eeneind en het hieraan grenzende beekdal. De overgang van bedrijventerrein naar een kleinschalig en idyllisch beekdallandschap rond de Kleine Dommel is derhalve groot. Deze overgang wordt versterkt door de aanwezigheid van de hoogspanningsleiding die in het gebied staat.

6.2 Huidige groenstructuur

Het (openbare) groen ten zuiden van het spoor dateert uit dezelfde periode als de historische bebouwing. Het betreft een historische laanbeplanting langs de kasseienweg en diverse bomen en boomgroepen in tuinen en rond de St. Antoniuskapel.

Door de brede bermen met ruw gras en zand en oude laanbeplantingen hebben de ontsluitingswegen ten noorden van het spoor een landschappelijk karakter. De betreffende laanbeplanting is ruim 100 jaar oud, wat bijdraagt aan de karakteristieke uitstraling van de straten. In de woonstraten is de laanbeplanting voorzien van onderbeplanting. Deze laanbeplantingen lopen momenteel tot aan de rand van de kern.

Een driehoekige groene structuur met bosplantsoen en bomen vormt aan de Spijkert mede de entree van Eeneind aan de Geldropsedijk. Door het hoog opgeschoten bosplantsoen geeft deze entree een enigszins rommelige indruk.

6.3 Gewenste groenstructuur

Het belangrijkste groen in de kern Eeneind wordt gevormd door de laanbeplantingen langs de historische (ontsluitings)wegen. De weg Eeneind vormt hierin de centrale structuur. Het behoud van de landschappelijke karakter met brede bermen staat voorop. Ook het historische groen langs de stationsweg en rond de St. Antoniuskapel dient in zijn huidige vorm behouden te blijven. Deze uitgangspunten dienen meegenomen te worden bij de op te stellen inrichtingsvoorstellen voor de openbare ruimte van de straten boven het spoor.

Het gebruiksgroen in Eeneind is van beperkte omvang. Het groen op driehoekige groenzone aan de Spijkert heeft de potentie hier een nadrukkelijkere rol in te spelen. In het Idop is deze structuur als onderdeel van het gebied Hart van Eeneind opgenomen in ontwikkelingsplannen. Door het bosplantsoen (gedeeltelijk) te verwijderen en te vervangen door gras en recreatieve voorzieningen wordt de gebruikswaarde vergroot. Hierbij moet de afscherming ten opzichte van de doorgaande wegen met behulp van bosplantsoen of hagen behouden blijven, waardoor de plek een eigen plaats in de dorpsstructuur krijgt.

Verbetervoorstellen

A. Gebruikskwaliteit driehoekige groenzone entree verbeteren

In Eeneind is gebruiksgroen beperkt aanwezig. De groenzone die mede de entree vormt van het buurtschap heeft de potentie deze functie te vervullen. Planuitwerking vindt in het kader van het Idop plaats.