Legger oppervlaktewaterlichamen gemeente Halderberge

3.1 Oppervlaktewaterlichamen

3.1.1 Categorie A oppervlaktewaterlichamen

Algemene uitgangspunten

Met betrekking tot oppervlaktewaterlichamen zijn alleen die gegevens opgenomen, welke karakteristiek zijn voor het hydrologisch functioneren en de specifieke functie die een waterloop kan hebben. Dit betekent dat in de leggertabel de volgende waarden in elk geval zijn opgenomen:

• ·

  Bodembreedte

• ·

  Bodemdiepte

• ·

  Taludhelling linkerzijde

• ·

  Taludhelling rechterzijde

• ·

  Hoogteligging van de bodem bovenstrooms

• ·

  Hoogteligging van de bodem benedenstrooms

• ·

  Lengte

De maten vormen zowel het dwars- als lengteprofiel van een oppervlaktewaterlichaam. Deze maten zijn gerelateerd aan knooppunten in het watersysteem. Dit is hie ronder schematisch weergegeven.

Voor iedere streng tussen knooppunten zijn de maten van het dwarsprofiel opgenomen, de hoogteligging en de lengte t.o.v. het bovenstroomse knooppunt. Knooppunten liggen daar waar waterlopen samenkomen of daar waar het profiel van een waterloop verandert, zoals bijv. bij een bodemval of een overgang naar een andere taludhelling. In het uitzonderlijke geval dat de waterloop heel lang is zonder een profielverandering, kan omwille van de nauwkeurigheid van de leggergegevens een e tra knooppunt opgenomen zijn.

De kengetallen die samen het profiel vormen zijn zodanig dat daaruit kenmerkende eigenschappen afgelezen kunnen worden. Ofwel deze eigenschappen zijn direct af te lezen, ofwel deze zijn rekenkundig te herleiden (voor rekenformules, zie bijlage II). In deze legger worden alleen die gegevens opgenomen die direct relevant zijn voor de definiëring van het oppervlaktewaterlichaam. Gegevens die eenvoudig herleid kunnen worden uit de legger, worden daarom niet apart opgenomen in de leggertabel. Zo kan bijvoorbeeld het verhang van een waterloop eenvoudig herleid worden uit de hoogteliggingen boven- en benedenstroom en de lengte van een waterloop, welke vermeld zijn in de legger. Daarnaast zijn in de legger de bovenbreedte van een waterloop aan het maaiveld en het normale waterpeil niet opgenomen. Het waterpeil is ofwel te vinden in het peilbesluit (indien het peilbeheerst gebied betreft), ofwel te herleiden uit technische eigenschappen uit opgenomen kunstwerken (bijvoorbeeld het stuwpeil bij een retentievoorziening), ofwel is deze niet aanwezig omdat het een vrijafwaterend watersysteem betreft welke geen vast peil kent. De bovenbreedte van een watergang kan eenvoudig berekend worden met de formules uit bijlage II.

Voor oppervlaktewaterlichamen geldt dat de taludhellingen en andere maten gelijk blijven over de hele lengte van een waterloop vak en dus geen significante afwijken vertonen. Daar waar er wel significante afwijkingen zijn, zoals bij een meanderende waterloop, is dat specifiek in de leggertabel aangegeven.

Voorzieningen voor afwijkende taluds

De bovenstaande uitgangspunten gelden in elk geval voor gevallen waarin er sprake is van een standaardprofiel, waarbij de taluds aan beide zijden gelijke hellingen hebben. Daarvan is echter niet altijd sprake. Enerzijds zijn er oppervlaktewaterlichamen met twee verschillende taludhellingen, anderzijds oppervlaktewaterlichamen met aan één of beide zijden een zogenaamd ‘accoladeprofiel’. In die gevallen gelden bijzondere aanduidingen in de leggertabel.

Bepalen van linker- en rechterzijde van een waterloop

Als er in de leggertabel onderscheid gemaakt wordt tussen de linkerzijde en de rechterzijde is het van belang dat helder is hoe objectief kan worden bepaald, welke zijde links en welke zijde rechts is. In de legger wordt daarom als uitgangspunt aangehouden dat geldt dat het profiel bekeken wordt met de stroomrichting mee. Met andere woorden, daar waar de legger spreekt over de linkerzijde, is dat de zijde aan de linkerkant van het oppervlaktewaterlichaam indien men kijkt met de stroom van het water mee. De stroomrichting is bij de grotere categorie A oppervlaktewaterlichamen met een pijltje op de leggerkaart aangegeven.

Accoladeprofielen

Een accoladeprofiel, ook wel een banket genoemd, is een profiel waarbij de oever van een oppervlaktewaterlichaam niet vanaf de bodem tot een het maaiveld doorloopt, maar de oever wordt onderbroken door een stuk vlakke (horizontale) oever. Het vlakke deel van de oever kan zich zowel onder als boven het waterpeil bevinden. In de onderstaande figuur is dit schematisch weergegeven.

In het geval van een accoladeprofiel geldt de standaard opgenomen profielhelling alleen voor het stuk vanaf de bodem. Voor de accolade worden in de tabel de volgende e tra maten opgenomen: hoogteligging van het accoladeprofiel t.o.v. de bodem, de breedte van de accolade en de taludhelling vanaf de accolade tot aan het maaiveld. Daarnaast wordt aangegeven of de accolade aan de linker- of rechterzijde ligt of aan beide zijden.

Specifieke uitgangspunten bij bijzondere typen oppervlaktewaterlichamen

Naast de gangbare soorten oppervlaktewaterlichamen (bijv. sloten en vaarten), bevat de legger ook bijzondere oppervlaktewaterlichamen waarvoor bijzondere specifieke uitgangspunten gelden. Voorbeelden van bijzondere waterlopen zijn bijv. meanderende waterlopen (geen vast profiel), retentievoorzieningen, vennen.

Meanderende oppervlaktewaterlichamen

Meanderende oppervlaktewaterlichamen zijn waterlopen zoals beken die geen vast profiel en geen vaste ligging hebben. In deze waterlopen hebben natuurlijke beekvormingsprocessen in meer of mindere mate vrij spel. In deze gevallen is er daarom geen sprake van een vast leggerprofiel of een vaste ligging. Op de leggerkaart zijn deze wateren aangegeven met een arcering, die het gebied aangeeft waarbinnen de waterloop zich bevindt of soms met een aparte brede lijn indien de meandering heel beperkt is. Van deze waterlopen is om hydraulische redenen wel een principeprofiel opgenomen, maar dit profiel stemt dus bij voorbaat niet overeen met de praktijk. Het principeprofiel dient in dat geval enkel om de hydraulische relatie te duiden met overige gedeelten van het watersysteem waar het meanderende oppervlaktewaterlichaam deel van uitmaakt.

Retentievoorzieningen

Retentievoorzieningen zijn bufferende voorzieningen om hemelwater, dat afstroomt van verhard oppervlak, op te vangen en gedoseerd af te voeren naar het oppervlaktewatersysteem. Dit is nodig omdat er anders piekafvoeren optreden, die wateroverlast kunnen veroorzaken. Kenmerkend voor retentievoorzieningen is dat deze een bepaalde bergende inhoud hebben, met andere woorden een beperkte tijd een waterschijf kunnen vasthouden, die daarna alsnog gedoseerd afgevoerd wordt. In de praktijk komen er wat de legger betreft 2 soorten retentievoorzieningen voor: retentie met een homogeen profiel en retentie zonder een homogeen profiel.

In het geval van een homogeen profiel is de retentievoorziening een duidelijk herkenbare bak met een profiel zoals een waterloop met een herkenbare knijpvoorziening (bijv. een retentiestuw). De inhoud (m3) van de retentie kan dan worden herleid uit de profielgegevens, de hoogte van de waterschijf (het herleiden uit de eigenschappen van de knijpvoorziening) en de lengte van de retentie (zie bijlage II voor berekeningsformules). In die gevallen wordt in de legger geen inhoud vermeld, maar alleen de aanduiding dat er sprake is van een oppervlaktewater met een retentiefunctie.

In het geval er geen sprake is van een homogeen profiel, bijvoorbeeld als de retentie is vormgegeven als een vijver, is er op basis van de ontwerpgegevens van de retentievoorziening wel opgenomen welke inhoud de waterschijf moet hebben (m3). Ook hier blijkt de hoogte van de te bufferen waterschijf uit de kengetallen van de knijpconstructie die in de legger zijn vermeld.

Vennen

Op g rond van provinciaal beleid hebben sommige vennen in het beheergebied een bijzondere (natuur-) functie gekregen. Dit betekent dat deze oppervlaktewaterlichamen vanwege die bijzondere functie op g rond van de beleidsregel ‘Waterlopen op orde’ de status ‘categorie A’ krijgen. Hydrologisch gezien zijn het echter (semi-)geïsoleerde wateren die geen minimaal vereist profiel kennen. In de legger worden daarom bij deze vennen geen profielen opgenomen, alleen de watervlakte wordt op kaart aangegeven.

3.1.2 Categorie B oppervlaktewaterlichamen

Voor categorie B oppervlaktewaterlichamen geldt dat deze een minder groot belang voor de publieke waterhuishouding hebben. Voor deze waterlopen worden dan ook geen specifieke maten opgenomen, maar uitgegaan van een standaard minimumprofiel. Alleen daar waar een ander profiel noodzakelijk is (bijvoorbeeld ondieper dan standaard vanwege verdrogingsbestrijding), is dit specifiek aangegeven in de leggertabel.

Het standaard minimumprofiel voor categorie B oppervlaktewaterlichamen is:

• ·

  Bodembreedte: 0,50 meter;

• ·

  Diepte t.o.v. maaiveld: 0,80 meter;

• ·

  Taludhellingen beide zijden: 1:1,5.

3.2 Bijzondere (ecologische) functies aan oppervlaktewaterlichamen

Aan oppervlaktewaterlichamen kunnen op g rond van provinciaal beleid of regelgeving bijzondere (veelal ecologische) functies toegekend zijn, zoals ecologische verbindingszone, vismigratieroute, enzovoorts. Op g rond van de beleidsregel ‘Waterlopen op orde’ worden deze oppervlaktewaterlichamen als categorie A waterloop aangemerkt. Door de bijzondere functie kunnen e tra eisen aan het oppervlaktewaterlichaam of gelet op de Keur bijzondere regels ten behoeve van het onderhoud gelden. Daarom wordt in de leggertabel middels een aanduiding aangegeven welke bijzondere functie een oppervlaktewaterlichaam categorie A heeft, indien er een functie is toegekend.

3.3 Ondersteunende kunstwerken

In oppervlaktewaterlichamen komen allerlei ondersteunende kunstwerken voor. Veel voorkomende voorbeelden zijn duikers, dammen met duikers, stuwen, maar ook minder vaak voorkomende ondersteunende kunstwerken zoals bodemvallen of sifons. Alle ondersteunende kunstwerken hebben gemeen dat deze de werking van het oppervlaktewaterlichaam waarvan zij deel uitmaken beïnvloeden. Bijvoorbeeld duikers maken de doorstroom van water door een dam mogelijk, of verbinden oppervlaktewaterlichamen, maar hebben tevens een zeker opstuwend effect. Het is dan ook noodzakelijk om met name in de categorie A waterlopen op kenmerkende maten van ondersteunende kunstwerken op te nemen. Bij categorie B waterlopen is dit gezien het minder grote belang van deze waterlopen, minder relevant.

Kenmerkende eigenschappen voor ondersteunende kunstwerken zijn die maten en afmetingen die relevant zijn voor het functioneren van het kunstwerk. Welke kenmerken maten in de leggertabel wel of niet worden opgenomen per type ondersteunend kunstwerk, voert te ver in dit kader. Om hier toch een indicatie voor te geven is hie ronder voor de voorbeelden ‘duikers’ en ‘stuwen’ toegelicht.

Duikers:

• ·

  De omvang van de doorstroomopening van de duiker, want dit is bepalend voor de doorstroomcapaciteit (hetzij de binnendiameter bij een ronde duiker hetzij de breedte en hoogte aan de binnenkant bij een rechthoekige duiker).

• ·

  De lengte van de duiker, want dit bepaald mede het opstuwend effect van de duiker.

• ·

  De hoogteligging boven- en benedenstrooms, want de hoogte t.o.v. de bodem en het verhang bepalen mede de doorstroom van de duiker.

• ·

  In het geval dat de duiker slecht in één richting water mag doorlaten is het relevant te weten of er een terugslagklep of iets dergelijks aanwezig moet zijn en aan welke kant van de duiker die zit.

Stuwen:

• ·

  De hoogte van de stuw, want dat bepaald de mate van opstuwing dus het ma imale peil achter de stuw.

• ·

  De aanwezigheid van een gat in de stuw, bij retentiestuwen, waarbij de hoogte en maatgeving van dat gat van belang zijn. Dit is immers maatgevende waarden voor de hoeveel retentiecapaciteit achter de stuw.

• ·

  Indien de stuw geen vaste stuw is maar in hoogte gevarieerd kan worden, is het van belang dit aan te geven met vermelding van de marges waarbinnen de hoogte gevarieerd kan worden.

3.4 Onderhoudsplicht

Voorheen was de onderhoudsplicht geregeld via de Keur in samenhang met de legger. De legger bevatte onderhoudsplichtigen voor leggerwaterlopen (=categorie A), de Keur een algemene regel voor de overige waterlopen. Conform de Waterschapswet legt de legger nu voor alle oppervlaktewaterlichamen vast wie de onderhoudsplichtigen zijn, dus ook voor andere oppervlaktewaterlichamen dan categorie A. Voor de verhouding met de Waterwetlegger wordt verwezen naar hoofdstuk 1.

In de Waterschapswetlegger geldt dat voor categorie A waterlopen de onderhoudsplichtige in de leggertabel is opgenomen. Voor de categorie B waterlopen geldt dat de onderhoudsplicht in het algemeen berust bij de eigenaar of gebruiker van de aan het oppervlaktewaterlichaam grenzende g ronden, voor de halve breedte van dat oppervlaktewaterlichaam. Alleen daar waar een andere onderhoudsplicht geldt, is dit in de leggertabel apart aangegeven.

Oppervlaktewaterlichamen categorie C hebben geen belang voor de publieke waterhuishouding en zijn daarom niet in de legger opgenomen. Voor die oppervlaktewaterlichamen geldt dat de onderhoudsplicht van het oppervlaktewater en de ondersteunende kunstwerken volledig bij de eigenaren berusten. Het belang van dat onderhoud heeft echter primair een privaatrechtelijke achterg rond (Burgerlijk Wetboek) dan een publiek rechtelijke vanwege het ontbreken van een publiek waterhuishoudkundig belang. Voorbeelden van oppervlaktewaterlichaam categorie C zijn bijvoorbeeld blusvijvers, bermsloten enkel ten behoeve van de afwatering van een weg of spoorweg, enzovoorts.

Wat de onderhoudsplichten feitelijk inhouden, staat in de Keur en de Waterwet. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen het onderhouden van het doorstroomprofiel (bijv. het schoonhouden van duikers zodat deze niet verstopt raken) en het bouwkundig onderhoud oftewel het in goede staat van onderhoud houden van het kunstwerk (bijv. een duiker die versleten is vervangen door een nieuwe).

3.5 Onderhoudsstroken

Voor het uitvoeren van machinaal onderhoud (zowel jaarlijks maaien als periodiek uitbaggeren tot leggerdiepte) dient voldoende ruimte naast het oppervlaktewaterlichaam vrij te zijn. Voor categorie A oppervlaktewaterlichamen werd tot de inwerkingtreding van de Waterwet de onderhoudsstrook via de Keur afgedwongen. De onderhoudsstrook was per definitie 4 meter + 1 meter e tra ter bescherming aan beide zijden bij leggerwaterlopen (=categorie A oppervlaktewaterlichamen). Met de Waterwet worden de onderhoudsstroken nu in de legger gedefinieerd.

Alleen onderhoudsstroken langs categorie A oppervlaktewaterlichamen

In deze legger geldt dat zoals voorheen alleen een onderhoudsstrook langs categorie A waterlopen aangehouden wordt. Voor categorie B worden geen onderhoudsstroken gedefinieerd. Vanwege het minder grote belang voor de waterhuishouding ligt het onderhoud daarvan van oudsher vrijwel nooit bij het waterschap maar bij de aanliggende eigenaren en is er dus geen voorziening voor machinaal onderhoud door het waterschap nodig. Daar waar het onderhoud wel van oudsher bij het waterschap ligt, geldt dat voorheen ook geen onderhoudsstroken vrijgehouden werden. De thans gehanteerde werkwijze is daarmee gelijk aan de werkwijze die van oudsher gevoerd werd, voordat de Waterwet van kracht werd.

Standaard afmetingen onderhoudsstroken

Gelet op het bestaande regime van onderhoudsstroken en de regels zoals deze in de Keur zijn opgenomen geldt dat de standaardafmeting van een onderhoudsstrook 5 meter vanuit de insteek van een oppervlaktewaterlichaam is, en dat er aan beide zijden een onderhoudsstrook ligt. Dit is afgestemd op machinaal onderhoud vanaf de kant, waarbij het principe geldt dat beide zijden gelijk belast worden. In de legger worden alleen afwijkingen van die standaardregel vermeld, bijvoorbeeld als de onderhoudsstrook aan één zijde of beide zijden kleiner is. Dit komt onder andere voor bij oppervlaktewaterlichamen die niet vanaf de kant, maar vanaf het water met maaiboten onderhouden worden. Dit komt ook voor in situaties die al jaren geleden zijn ontstaan en waarbij toen rechtmatig permanente obstakels zijn aangebracht (meestal gebouwen), nog voordat de huidige regels zijn ontstaan. In het voorbeeld waarbij onderhoud plaatsvindt met een maaiboot is een onderhoudsstrook van 1 meter vaak voldoende. In dat geval is die kleine onderhoudsstrook voornamelijk nog nodig voor baggerwerkzaamheden welke eens in de aantal jaren uitgevoerd moeten kunnen worden om de leggerdiepte te handhaven.

In de onderstaande figuren is dit standaardprincipe visueel uitgebeeld.

Principeprofiel basisprofiel:

Principeprofiel accoladeprofiel:

A = 5 meter

Bijzondere regel bij verankerde damwanden/kademuren

Langs oppervlaktewaterlichamen van de categorie A komen ook damwanden en kademuren (bijv. voor scheepvaart) voor die in de g rond verankerd zijn tegen wegzakken. In die gevallen geldt van oudsher een afwijkende maat voor de onderhoudsstrook, waarbij de verankering maatgevend is. De verankering moet immers vervangen of gerepareerd kunnen worden. De regel voor deze gevallen is, dat de onderhoudsstrook in deze gevallen strekt tot 1 meter achter de verankering van de damwand. In de onderstaande figuur is dit schematisch weergegeven.

Principeprofiel verankerde damwand of kademuur:

B = 1,00 meter

3.6 Beschermingszones

De Waterwet en de Keur bieden de mogelijkheid om naast onderhoudsstroken ook beschermingszones langs oppervlaktewaterlichamen aan te wijzen. Een beschermingszone biedt e tra bescherming aan een oppervlaktewaterlichaam of een waterkering tegen grote ontgravingen en e plosiegevaarlijke inrichtingen. In de praktijk is deze e tra bescherming bij oppervlaktewaterlichamen categorie A hoogst zelden nodig. Bovendien voorziet de onderhoudsstrook al in een voldoende mate van bescherming, vanwege op g rond van de Keur geldende beperkingen op onderhoudsstroken. In beginsel worden er daarom geen beschermingszones aangewezen. Alleen in specifieke situaties waar een e tra bescherming nodig is omdat de onderhoudsstrook klein is en toch gezien de lokale situatie e tra bescherming nodig is, kan een beschermingszone aangewezen worden in de legger. Deze beschermingszone is hooguit net zo breed als de onderhoudsstrook zou zijn (5 meter vanuit de insteek of 1 meter vanuit een verankering bij een kademuur). Daarmee komt de werkingssfeer van een beschermingszone overeen met de Keurregels van voor de inwerkingtreding van de Waterwet.

Artikel 3 Onderhoudsplicht oppervlaktewateren categorie A

De onderhoudsplicht voor oppervlaktewaterlichamen categorie A zoals bedoeld in de Keur berust bij het waterschap, tenzij in de leggertabel van deze legger anders is bepaald.

Artikel 6 Beschermingszones

In de leggertabel van deze legger kunnen beschermingszones zijn aangewezen zoals bedoeld in de Keur.