Protocol huisbezoek Afdeling Werk en Inkomen gemeente Stein

Hoofdstuk 1 - Inleiding

Vanaf 1 januari 2013 is de “wet houdende een regeling in de sociale zekerheid van de rechtgevolgen van het niet aantonen van de leefsituatie na het aanbod van een huisbezoek” in werking getreden.

In het kader van handhaving van de Wet werk en bijstand (Wwb) en andere gemeentelijke sociale zekerheidsregelingen wordt onder andere het huisbezoek als middel gebruikt. De grondslag voor het afleggen van een huisbezoek is geregeld in artikel 17 en 53a van de Wwb.

Dit protocol schetst de kaders voor het afleggen van een huisbezoek en geeft een beschrijving van de eisen waaraan een huisbezoek moet voldoen.

Voor het binnentreden van de woning moet toestemming op basis van "informed consent" verleend zijn. Dit houdt in dat de toestemming gebaseerd moet zijn op:

• ·

  1. volledige en juiste informatie over de reden en doel van het huisbezoek

• ·

  2. kennis van de gevolgen van weigering mee te werken.

De Wwb kent de bepaling dat uitsluitend als er een concrete aanleiding is om te twijfelen aan de rechtmatigheid van de Wwb-uitkering, het weigeren van toestemming voor het huisbezoek gevolgen kan hebben voor de uitkering. Dit geldt zowel voor nieuwe aanvragen als voor lopende uitkeringen.

De in dit protocol beschreven werkwijze is van toepassing op alle huisbezoeken die in het kader van handhaving van de Wwb en andere gemeentelijke sociale zekerheidsregelingen worden afgelegd door medewerkers van de Afdeling Werk & Inkomen.

In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de diverse soorten huisbezoek en in hoofdstuk 3 op de uitgangspunten bij huisbezoeken. Vervolgens wordt in Hoofdstuk 4 het juridische kader voor het huisbezoek weergegeven. Er wordt onder andere ingegaan op de toestemming voor een huisbezoek, het zogenaamde 'informed consent', de aanleiding voor een huisbezoek en de consequenties als de belanghebbende toestemming tot binnentreden van de woning weigert. In de bijlage is het ‘Formulier huisbezoek’ opgenomen.

Hoofdstuk 2 – Doel en soorten huisbezoek

Huisbezoeken kunnen om diverse redenen worden afgelegd. Hierdoor is het van (juridisch) belang huisbezoeken naar hun reden in drie soorten te onderscheiden.

1.Huisbezoek in kader van dienstverlening

Er zijn huisbezoeken in het kader van de dienstverlening. Hierbij kan gedacht worden aan huisbezoeken bij de burger die door fysieke- of gezondheidsproblemen niet de mogelijkheid heeft om de gemeente te bezoeken. In dergelijke gevallen zal het huisbezoek niet het doel hebben om een leefsituatie te verifiëren of op fraude te controleren.

De Algemene wet op het binnentreden (AWBI) is wel van toepassing, waardoor legitimatie en toestemming voorafgaand aan het betreden van de woning een vereiste is.

Het huisbezoek in het kader van dienstverlening zal niet nader toegelicht worden in dit protocol.

2.Huisbezoek bij vermoeden van fraude

Indien er een redelijk vermoeden van fraude is ontstaan geeft art. 53a van de Wwb de mogelijkheid om de door de belanghebbende verstrekte inlichtingen m.b.t. zijn woon- en leefsituatie te controleren d.m.v. een huisbezoek.

De belanghebbende heeft volgens art. 17 lid 2 van de Wwb een “meewerkplicht”.

Het niet meewerken aan een huisbezoek bij een redelijk vermoeden van fraude leidt tot het afwijzen van een aanvraag Wwb of het intrekken van het recht op bijstand.

3.Huisbezoek ter verificatie van de rechtmatigheid uitkering

De “Wet Huisbezoeken” richt zich specifiek op het huisbezoek ter verificatie van door de belanghebbende verstrekte inlichtingen, waarbij geen vermoeden van fraude aanwezig is.

De “Wet Huisbezoeken” geeft gemeenten in dat geval meer mogelijkheden doordat er gevolgen zijn voor de uitkering als door weigering van huisbezoek de leefsituatie van belanghebbende en daarmee de rechtmatigheid van de verstrekking van een uitkering of de hoogte daarvan niet vast te stellen is.

Artikel 53a lid 2 van de Wwb geeft het college de bevoegdheid om de belanghebbende te verzoeken om aan te tonen dat:

• ·

  hij alleenstaande (ouder) is;

• ·

  hij feitelijk verblijft op het aangegeven adres;

• ·

  hij de kosten niet kan delen met een ander.

Het college kan daarbij aanbieden dit te doen d.m.v. een huisbezoek.

In het eerste geval zal het huisbezoek meestal plaatsvinden op verzoek van de belanghebbende. In de andere genoemde gevallen gaat het initiatief van de Afdeling Werk & Inkomen.

In dit protocol worden de richtlijnen gegeven voor het correct uitvoeren van een huisbezoek. Het protocol is bedoeld voor huisbezoeken in het kader van verificatie en controle.

Hoofdstuk 3 – Uitgangspunten bij huisbezoek

1.(On)aangekondigd huisbezoek

Een huisbezoek wordt in beginsel aangekondigd. Onder aangekondigd wordt ook verstaan een mededeling in de spreekkamer dat de klantmanager, eventueel vergezeld van een sociaal rechercheur, samen met belanghebbende naar zijn huis gaat.

Bij inconsistentie van gegevens waarvoor geen plausibele verklaring kan worden afgelegd is een onaangekondigd huisbezoek mogelijk. Daarnaast kan in het kader van een bijzonder onderzoek (repressieve controle) een onaangekondigd huisbezoek plaatsvinden. Onaangekondigde huisbezoeken worden altijd afgelegd door twee ambtenaren.

• 2.

  Legitimeren

  • a.

    Bij een huisbezoek dient de medewerker zich op verzoek van belanghebbende te legitimeren.

  • b.

    Legitimatie vindt plaats door middel van daartoe door het college beschikbaar gestelde bewijzen.

• 3.

  Melding doel huisbezoek

Voorafgaand aan het binnentreden wordt melding gemaakt van het doel en de reden voor het huisbezoek, wordt toestemming gevraagd en worden de gevolgen van weigering mee te werken aan het huisbezoek uitgelegd.

4.Toestemming

De medewerker betreedt de woning pas na toestemming van de belanghebbende, of indien van toepassing de hoofdeigenaar of -bewoner.

5.Het huisbezoek zelf

Een rondleiding door de woning voor het vaststellen van de rechtmatigheid van de uitkering vindt plaats in aanwezigheid van de belanghebbende en beperkt zich tot de voor het onderzoek relevante ruimten.

De medewerker stelt zich tegenover de belanghebbende correct, zakelijk en zorgvuldig op.

6.Veiligheid

Bij het afleggen van een huisbezoek staat de veiligheid van de medewerkers voorop. Als de situatie dreigt te escaleren en pogingen om de situatie te normaliseren niet blijken te helpen, wordt de woning zo spoedig mogelijk verlaten.

7.Formulier huisbezoek

Bij het afleggen van het huisbezoek wordt indien nodig ter plaatse het ‘Formulier huisbezoek’ ondertekend door belanghebbende en de medewerkers. Voordat het formulier wordt ondertekend leest een van de medewerkers de verklaring voor en wordt deze de gelegenheid geboden de verklaring te lezen.

8.Weigeren

Belanghebbende heeft het recht om het huisbezoek te weigeren. Indien hierdoor het recht op bijstand niet of niet meer kan worden vastgesteld, wordt de belanghebbende gewezen op de consequenties daarvan, zijnde het opschorten van de bijstand, lager vaststellen van de basisnorm, en weigering of beëindiging van een toeslag.

Hoofdstuk 4 – Juridisch kader

Inbreuk persoonlijke levenssfeer

Het afleggen van een huisbezoek wordt aangemerkt als een ingrijpende inbreuk op de privacy van de belanghebbende. In nationale en internationale regelgeving zijn daarom diverse bepalingen opgenomen ter bescherming van die privacy van de belanghebbende. Dit betreft onder andere: het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), de Grondwet, en de Algemene wet op het Binnentreden, de Algemene wet bestuursrecht en Jurisprudentie over het middel “huisbezoek”.

Uit vaste jurisprudentie van de CRvB blijkt dat een huisbezoek ter vaststelling of er recht op uitkering bestaat een inbreuk vormt op de persoonlijke levenssfeer als bedoeld in artikel 8 EVRM en artikel 10 lid 1 van de Grondwet. Indien de bijzondere omstandigheden van het geval dit noodzakelijk maken, kan deze inbreuk echter gerechtvaardigd zijn. Voorwaarde is onder meer wel dat er een legitiem doel (EVRM) gediend wordt met het huisbezoek en dat het voor de vaststelling van het recht op uitkering/toeslag noodzakelijk is.

Wettelijke grondslag

Artikel 53a van de Wwb bepaalt dat het college bevoegd is om onderzoek in te stellen naar de door de belanghebbende overgelegde gegevens en/of inlichtingen.

Op grond van artikel 17, lid 2, van de Wwb is de belanghebbende de verplichting opgelegd desgevraagd de medewerking te verlenen die redelijkerwijze nodig is voor de uitvoering van de Wwb.

De beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit spelen een belangrijke rol in de bescherming van de privacy van de burger.

Volledigheidshalve wordt vermeld dat de belanghebbende zelf bepaalt of deze medewerking verleent aan het huisbezoek en dus toestemming geeft om zijn woning binnen te treden. De belanghebbende blijft het recht behouden om toegang tot zijn woning te weigeren. De weigering kan wel nadelige consequenties hebben voor de belanghebbende.

De Algemene Wet op het Binnentreden (AWBI) schrijft voor dat voldaan moet worden aan de legitimatieplicht en dat het binnentreden van een woning toegestaan is in aanwezigheid en met toestemming van de bewoner op basis van volledige informatie.

Proportionaliteit en subsidiariteit

Een huisbezoek moet noodzakelijk zijn. Daarnaast moet voldaan zijn aan het subsidiariteitsbeginsel en het proportionaliteitsbeginsel.

Subsidiariteitsbeginsel wil zeggen dat wanneer het doel (bv. de rechtmatigheid van ee uitkering) via een minder ingrijpende weg bereikt kan worden, die weg genomen moet worden.

Proportionaliteitsbeginsel betekent : De inbreuk op de privacy van de belanghebbende moet in redelijke verhouding staan tot het doel. Ook betekent dit dat je niet meer informatie mag vragen dan noodzakelijk is voor dat doel.

Toestemming

In beginsel is een huisbezoek altijd toegestaan mits met toestemming van de (hoofd)bewoner.

Artikel 12 van de Grondwet zegt dat binnentreden in een woning tegen de wil van een bewoner alleen geoorloofd is in de gevallen bij of krachtens wet bepaald. Voorbeeld hiervan is de Awbi. Hierin staat dat binnentreden van een woning, tegen de wil van de bewoner alleen in het kader van een strafrechtelijk onderzoek is toegestaan in bijzondere gevallen (bijvoorbeeld als hiervoor een machtiging van de Officier van Justitie is afgegeven). Een medewerker belast met de uitvoering van de Wwb heeft deze bevoegdheden niet en mag dus nooit tegen de wil van een belanghebbende een woning binnengaan! Als er toch wordt binnengetreden tegen de wil van de bewoner is er sprake van een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer (artikel 8 van het EVRM) en kan er ook sprake zijn van ‘ambtelijke huisvredebreuk’ (artikel 370 van het Wetboek van Strafrecht).

Informed consent

Informed consent wil zeggen dat de toestemming tot binnentreden van belanghebbende berust op volledige en juiste informatie over reden en doel van het huisbezoek en de gevolgen in geval van weigering

Onder volledige informatie wordt verstaan:

• ·

  De plicht tot mededeling aan de belanghebbende omtrent het doel/reden van het huisbezoek;

• ·

  De plicht tot mededeling van de eventuele gevolgen van het weigeren van het huisbezoek;

Over de vraag of de belanghebbende al dan niet toestemming verleent mag geen twijfel bestaan.

De bewijslast van de toestemming tot het binnentreden van de woning nadat de belanghebbende volledig is geïnformeerd, ligt bij de gemeente.

Om deze reden wordt de belanghebbende in de gelegenheid gesteld een schriftelijke informed consent te laten ondertekenen dat opgenomen is in het ‘Formulier huisbezoek’ dat de medewerkers ter plaatse overleggen.

Het aanbod van een huisbezoek ter verificatie

Het verifiëren van de leefsituatie kan onder meer via een huisbezoek.

Door het huisbezoek is het mogelijk voor gemeenten om de leefsituatie “achter de voordeur” vast te stellen.

De “Wet Huisbezoeken” heeft betrekking op de volgende situaties:

• -

  Wat betreft de leefvorm gaat het er om dat de gemeente de belanghebbende kan verzoeken aan te tonen dat deze alleenstaande of alleenstaande ouder is, d.m.v. het meewerken aan het huisbezoek.

• -

  Wat betreft de woonsituatie gaat het er om dat de gemeente de belanghebbende kan verzoeken aan te tonen waar hij woont en hem aanbieden in dat kader een huisbezoek af te leggen.

• -

  Wat betreft de algemeen noodzakelijke bestaanskosten gaat het erom dat de gemeente de belanghebbende kan verzoeken aan te tonen dat deze kosten niet voor een deel of het geheel gedeeld kunnen worden met een ander, bijvoorbeeld een “kostganger”

Wanneer de gemeente na administratieve verificatie vaststelt dat de verstrekte gegevens kloppen, maar onvoldoende duidelijkheid geven over de leefsituatie kan zij het aanbod doen om de leefsituatie aan te tonen d.m.v. een huisbezoek.

Dit aanbod gebeurt voorafgaand aan het verzoek tot daadwerkelijke binnentreding van de woning.

Het aanbod om de leefsituatie aan te tonen d.m.v. een huisbezoek wordt -in het algemeen- gedaan bij de voordeur, maar kan ook gedaan worden ten kantore van de gemeente.

In beide situaties moet de gemeente de belanghebbende meedelen dat deze het recht heeft om de verstrekte inlichtingen door de gemeente te laten verifiëren met behulp van een minder ingrijpend middel dan het huisbezoek.

Tevens deelt de gemeente mee wat hierboven bij informed consent al is beschreven.

De bewijsplicht dat dit zorgvuldig is gebeurd ligt bij de gemeente.

Afzien van huisbezoek i.v.m. dringende redenen c.q. belangafweging

Het kan zich voordoen dat de belanghebbende te kennen geeft een zeer dringende reden te hebben voor de weigering van het huisbezoek of voor de weigering tijdens het huisbezoek om bepaalde zaken te laten zien.

Er kan sprake zijn van zeer dringende redenen om de onmiddellijke uitvoering van een huisbezoek te weigeren. Hiervan zal, gezien de gebruikte beoordelingsnorm “zeer dringende redenen” slechts zeer zelden sprake van kunnen zijn.

Als voorbeeld zou kunnen gelden een afspraak van belanghebbende bij de dokter/met het ziekenhuis.

Indien belanghebbende zich hierop beroept is het aan te bevelen om deze afspraak in diens bijzijn direct telefonisch te checken of de belanghebbende dit te laten tonen d.m.v. een afsprakenlijst.

Intrekken toestemming

Het kan voorkomen dat de bewoner zijn eenmaal gegeven toestemming op elk moment intrekt. Vanaf dat moment bevindt men zich zonder toestemming van de bewoner in de woning en zal men de woning dienen te verlaten. Wordt dit niet gedaan dan vertoeft men wederrechtelijk in de woning en pleegt men een ambtsmisdrijf (ambtelijke huisvredebreuk) in de zin van artikel 370 Wetboek van Strafrecht.

Om schending aan besluitvorming ten grondslag te kunnen leggen moet de gemeente aannemelijk maken, dat betrokkene zijn eenmaal gegeven toestemming heeft ingetrokken.

De belanghebbende dient duidelijk te zijn gemaakt dat weigering om medewerking te verlenen aan voortzetting van het huisbezoek gevolgen heeft voor het recht op bijstand, dan wel op de hoogte van de bijstand.

Weigeren huisbezoek

Als een uitkeringsgerechtigde of de aanvrager van een uitkering niet meewerkt aan een huisbezoek heeft dit gevolgen voor de uitkering of toeslag.

Geen vermoeden van fraude:

De “Wet Huisbezoeken” regelt de rechtsgevolgen van het weigeren van een huisbezoek ter verificatie.

Wanneer iemand een huisbezoek ter verificatie van de verstrekte inlichtingen weigert en niet op andere wijze zijn leefsituatie aantoont zijn de gevolgen:

Vermoeden van fraude:

Eerder is vermeld dat de rechtsgevolgen van het weigeren mee te werken aan een huisbezoek na een vermoeden van fraude (ter controle) het afwijzen van een bijstandsaanvraag dan wel het intrekken van de bijstand tot gevolg kan hebben.

NB Voorbehoud toepassen Wet Huisbezoeken

Vanwege een omissie in de aangepaste Wwb 2013 kunnen gemeenten in een bepaalde situatie de Wet huisbezoeken niet toepassen. Het betreft de situatie waarin er geen duidelijkheid is of belanghebbende een alleenstaande (ouder) is. Reden hiervoor is een onjuiste verwijzing naar de bijstandsnorm van een alleenstaande (ouder) van 21 jaar- pensioengerechtigde leeftijd. Door die onduidelijke verwijzing naar de bijstandsnormen is niet duidelijk wat de gevolgen kunnen zijn van het niet ingaan op een aanbod voor een huisbezoek en het ook niet anderszins aantonen dat men alleenstaande (ouder) is. In die situatie kan de gemeente de Wet huisbezoeken niet toepassen, omdat er geen besluit tot verlaging van de uitkering genomen kan worden. De gemeente kan wel in algemene zin uitdragen, dat het beleid van de Wet huisbezoeken ook gaat om het aantonen dat een belanghebbende alleenstaande (ouder) is.

Het kabinet heeft aangekondigd de fout te herstellen via de Verzamelwet 2013 die naar verwachting in juli 2013 naar de Kamer gaat.

Bijlage 1 Formulier huisbezoek:

Onaangekondigd / Aangekondigd huisbezoek

Datum en tijd:____________________________

Gegevens belanghebbende(n)

Naam: ____________________________

Adres : ____________________________

Woonplaats: ____________________________

Huisbezoek afgelegd 2 ambtenaren conform Protocol.

Ambtenaar 1: ____________________________

Ambtenaar 2: ____________________________

Legitimatie:

Beide ambtenaren hebben zich gelegitimeerd. Ja / Nee

Doel huisbezoek:

Aan belanghebbende is medegedeeld de reden van het huisbezoek, namelijk ..................................................................................................................................en dat het meewerken aan het huisbezoek verplicht is op grond van artikel 17 Wwb en dat het nietmeewerken gevolgen heeft voor het vaststellen van het recht op bijstand en/ of toeslag.

Aan belanghebbende is medegedeeld de reden van het huisbezoek, namelijk ..................................................................................................................................

en dat het meewerken aan het huisbezoek mogelijk is op grond van artikel 53a Wwb, dat het nietmeewerken gevolgen heeft voor het vaststellen van het recht op bijstand en/ of toeslag. *

* Vanwege een omissie in de aangepaste Wwb 2013 tot nadere orde niet van toepassing op de groep alleenstaande (ouder) van 21 jaar < pensioengerechtigde leeftijd.

Toestemming

Na reden en doel en gevolgen aan bewoner c.q. belanghebbende is uitgelegd, heeft belangheddende toestemming verleend de woning te betreden.

Ja/nee

__________________________________________________________________________________

Bijzonderheden

Naar aanleiding van bovenvermeld huisbezoek bevestig(en) ik /wij het volgende:

º de medewerkers hebben zich gelegitimeerd als zijnde medewerkers van de sociale dienst door het tonen van een door de sociale dienst afgegeven legitimatiebewijs;

º mij/ons is uitgelegd dat de sociale dienst mij/ons bezoekt om te controleren of de door mij/ons opgegeven woon- en leefsituatie overeenkomt met de werkelijke situatie en wat de aanleiding is van dit onderzoek;

º mij/ons is uitgelegd dat gedurende het huisbezoek steeds toestemming gevraagd zal worden voor het betreden van de bij de woning behorende ruimten en/of tonen van bescheiden;

º mij/ons is uitgelegd dat van het huisbezoek een verslag zal worden gemaakt en dat mij, indien nodig, gevraagd kan worden om voor de juistheid daarvan te tekenen.

Aldus naar waarheid opgemaakt op d.d. .......- ..........- 20...., te .............................

Naam uitkeringsgerechtigde c.q. belanghebbende....................................................

Handtekening:__________________________________________________