Maatregelenverordening Wet werk bijstand

Nr. 11

De raad van de gemeente Marum;

gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 28 oktober 2008, nr. 08.11.11.;

gelet op artikel 147, eerste lid, van de Gemeentewet en artikel 8, eerste lid, onderdeel b, en artikel 18

van de Wet werk en bijstand;

overwegende dat de afdelingen sociale zaken van de drie gemeenten ingaande 1 januari 2005 zijn samengevoegd in een gemeenschappelijke regeling en dat het wenselijk is de eerder ten behoeve van deze gemeenschappelijke regeling vastgestelde maatregelenverordening te wijzigen;

besluit vast te stellen de volgende: MAATREGELENVERORDENING WET WERK EN BIJSTAND

HOOFDSTUK 1 ALGEMENE BEPALINGEN

Artikel 1. Begripsomschrijving

In deze verordening wordt verstaan onder:

• a.

  de wet: de Wet werk en bijstand (Wwb);

• b.

  algemene bijstand: de bijstand bedoeld in artikel 5, onderdeel b, van de wet;

• c.

  bijzondere bijstand: de bijstand bedoeld in artikel 5, onderdeel d, van de wet;

• d.

  bijstand: algemene en bijzondere bijstand;

• e.

  bijstandsnorm: de bijstandsnorm bedoeld in artikel 5, onderdeel c, van de wet;

• f.

  langdurigheidstoeslag: de langdurigheidstoeslag bedoeld in artikel 5, onderdeel e, van de wet;

• g.

  maatregel: het verlagen van de bijstand of de langdurigheidstoeslag op grond van artikel 18, tweede lid, van de wet;

• h.

  benadelingsbedrag: het bruto bedrag aan bijstand als omschreven in art. 58, lid 4 Wwb dat ten onrechte of tot een te hoog bedrag is verleend;

• i.

  belanghebbende: degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken;

• j.

  het bestuur: het dagelijks bestuur van het openbaar lichaam Intergemeentelijke Sociale Dienst Noordenkwartier.

  Artikel 2. Het opleggen van een maatregel

  • 1.

    Als de belanghebbende naar het oordeel van het bestuur tekortschietend besef van verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan dan wel de uit de wet of de artikelen 28, tweede lid, of artikel 29, eerste lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen voortvloeiende verplichtingen niet of onvoldoende nakomt, waaronder begrepen het zich jegens het bestuur zeer ernstig misdragen, wordt overeenkomstig deze verordening een maatregel opgelegd.

  • 2.

    Een maatregel wordt afgestemd op de ernst van de gedraging, de mate waarin de belanghebbende de gedraging kan worden verweten en de omstandigheden waarin hij verkeert.

    Artikel 3. Berekeningsgrondslag

• 1.

  De maatregel wordt toegepast op de bijstandsnorm.

• 2.

  In afwijking van het eerste lid kan de maatregel ook worden toegepast op de bijzondere bijstand of de langdurigheidstoeslag indien:

  - 2 -

  • a.

    aan belanghebbende bijzondere bijstand wordt verleend met toepassing van artikel 12 van de wet, of

  • b.

    de verwijtbare gedraging van belanghebbende, in relatie met zijn recht op bijzondere bijstand, of

  • c.

    de langdurigheidstoeslag, daartoe aanleiding geeft.

    Artikel 4. Het besluit tot opleggen van een maatregel

    In het besluit tot opleggen van een maatregel worden in ieder geval vermeld: de reden van de

    maatregel, de duur van de maatregel, het percentage waarmee de bijstand wordt verlaagd en, indien

    van toepassing, de reden om af te wijken van een standaardmaatregel zoals neergelegd in de

    hoofdstukken 2 tot en met 4 van deze verordening.

    Artikel 5. Horen van belanghebbende

    Voordat een maatregel wordt opgelegd, wordt de belanghebbende in de gelegenheid gesteld zijn

    zienswijze schriftelijk of mondeling naar voren te brengen.

    .

    Artikel 6. Afzien van het opleggen van een maatregel

• 1.

  Het bestuur ziet af van het opleggen van een maatregel indien:

  • a.

    elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt; of

  • b.

    de gedraging meer dan één jaar vóór constatering van die gedraging door het bestuur heeft plaatsgevonden, tenzij de gedraging een schending van de inlichtingenplicht inhoudt en als gevolg van die gedraging ten onrechte bijstand is verleend. Een maatregel wegens schending van de inlichtingenplicht wordt niet opgelegd na verloop van vijf jaren nadat de betreffende gedraging heeft plaatsgevonden.

• 2.

  Het bestuur kan afzien van het opleggen van een maatregel indien het daarvoor dringende redenen aanwezig acht.

• 3.

  Indien het bestuur afziet van het opleggen van een maatregel op grond van dringende redenen, wordt de belanghebbende daarvan schriftelijk mededeling gedaan.

  Artikel 7. Ingangsdatum en tijdvak

• a.

  De maatregel wordt opgelegd met ingang van de eerstvolgende kalendermaand volgend op de datum waarop het besluit tot het opleggen van de maatregel aan de belanghebbende is bekendgemaakt. Daarbij wordt uitgegaan van de voor die maand geldende bijstandsnorm.

• b.

  In afwijking van het eerste lid kan de maatregel met terugwerkende kracht worden opgelegd indien:

  • 1.

    de bijstand of de langdurigheidstoeslag nog niet is uitbetaald, of

  • 2.

    de Wwb-uitkering op het tijdstip van oplegging van de maatregel reeds is beëindigd.

• c.

  Indien toepassing van het tweede lid niet mogelijk of wenselijk is kan de maatregel alsnog ten uitvoer worden gebracht bij een hernieuwd recht op Wwb-uitkering mits de periode gelegen tussen de beëindigingsdatum van de Wwb-uitkering en de datum van het nieuwe recht niet meer bedraagt dan 12 maanden.

• d.

  Een maatregel wordt voor bepaalde tijd opgelegd. Een maatregel die voor een periode van meer dan drie maanden wordt opgelegd, wordt uiterlijk na drie maanden nadat deze ten uitvoer is gelegd heroverwogen.

  Artikel 8. Samenloop van gedragingen

  Indien een belanghebbende zich tegelijkertijd schuldig maakt aan verschillende gedragingen die het

  niet nakomen van een verplichting als genoemd in artikel 2, eerste lid, inhouden, wordt voor het

  - 3 -

  bepalen van de hoogte en duur van de maatregel uitgegaan van de gedraging waarop de zwaarste

  maatregel is gesteld.

  HOOFDSTUK 2 GEEN OF ONVOLDOENDE MEDEWERKING VERLENEN AAN HET

  VERKRIJGEN OF BEHOUDEN VAN ALGEMEEN GEACCEPTEERDE

  ARBEID

  Artikel 9. Indeling in categorieën

  Gedragingen van belanghebbenden waardoor de verplichting op grond van artikel 9 van de wet niet of

  onvoldoende is nagekomen, worden onderscheiden in de volgende categorieën:

• 1.

  Eerste categorie:

  • a.

    het zich niet tijdig laten registreren als werkzoekende bij het Centrum voor werk en inkomen, of

  • b.

    het niet tijdig laten verlengen van de registratie;

• 2.

  Tweede categorie:

  • a.

    het niet naar vermogen trachten algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen of te aanvaarden;

  • b.

    het niet of in onvoldoende mate meewerken aan een onderzoek naar de mogelijkheden tot arbeidsinschakeling.

• 3.

  Derde categorie:

  • a.

    gedragingen die de inschakeling in arbeid belemmeren;

  • b.

    het in onvoldoende mate gebruikmaken van een door het bestuur aangeboden voorziening gericht op arbeidsinschakeling als bedoeld in artikel 9, eerste lid, onderdeel b, en artikel 10, eerste lid, van de wet, waaronder begrepen sociale activering en vrijwilligerswerk.

• 4.

  Vierde categorie:

  het niet gebruikmaken van een door het bestuur aangeboden voorziening gericht op arbeidsinschakeling als bedoeld in artikel 9, eerste lid, onderdeel b, en artikel 10, eerste lid, van de wet, waaronder begrepen sociale activering en vrijwilligerswerk.

• 5.

  Vijfde categorie:

  • a.

    het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid;

  • b.

    het door eigen toedoen niet behouden van algemeen geaccepteerde arbeid.

    Artikel 10. De hoogte en duur van de maatregel

• 1.

  Onverminderd artikel 2, tweede lid, wordt de maatregel vastgesteld op:

  • a.

    vijf procent van de bijstandsnorm gedurende een maand bij gedragingen van de eerste

    categorie;

  • b.

    tien procent van de bijstandsnorm gedurende een maand bij gedragingen van de tweede categorie;

    c. twintig procent van de bijstandsnorm gedurende een maand bij gedragingen van de derde categorie;

    d. vijftig procent van de bijstandsnorm gedurende een maand bij gedragingen van de vierde categorie;

    e. honderd procent van de bijstandsnorm gedurende een maand bij gedragingen van de vijfde categorie;

    2. De duur van de maatregel als bedoeld in het eerste lid wordt verdubbeld, indien de belanghebbende zich binnen twaalf maanden na bekendmaking van een besluit waarbij een

    maatregel is opgelegd, opnieuw schuldig maakt aan een verwijtbare gedraging van dezelfde of

    - 4 -

    hogere categorie. Met een besluit waarmee een maatregel is opgelegd wordt gelijkgesteld het

    besluit om daarvan af te zien op grond van dringende redenen, bedoeld in artikel 6, tweede lid.

    HOOFDSTUK 3 NIET NAKOMEN VAN DE INLICHTINGENPLICHT

    Artikel 11. Te laat verstrekken van gegevens

    1. Indien een belanghebbende de verplichting op grond van artikel 17 van de wet niet is nagekomen door informatie die van belang is voor de verlening van bijstand of de voortzetting daarvan niet binnen de door het bestuur daartoe gestelde termijn te verstrekken, wordt met toepassing van artikel 54 van de wet een maatregel opgelegd van vijf procent van de bijstandsnorm gedurende een maand, onverminderd artikel 2, tweede lid.

• 2.

  De duur van de maatregel wordt verdubbeld, indien de belanghebbende zich binnen twaalf maanden na bekendmaking van een besluit waarbij een maatregel wordt opgelegd opnieuw schuldig maakt aan dezelfde als verwijtbare aan te merken gedraging. Met een besluit waarmee een maatregel is opgelegd wordt gelijkgesteld het besluit om daarvan af te zien op grond van dringende redenen, bedoeld in artikel 6, tweede lid.

• 3.

  Van het opleggen van de maatregel kan worden afgezien en worden volstaan met het geven van een schriftelijke waarschuwing, tenzij het niet of niet behoorlijk nakomen van de verplichting plaatsvindt binnen een periode van één jaar te rekenen vanaf de datum waarop eerder aan de belanghebbende een schriftelijke waarschuwing is gegeven.

  Artikel 12. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen met gevolgen voor de bijstand

• 1.

  Indien het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht bedoeld in artikel 17 van de wet heeft geleid tot het ten onrechte of tot een te hoog bedrag verlenen van bijstand, wordt de maatregel afgestemd op de hoogte van het benadelingsbedrag.

• 2.

  Onverminderd artikel 2, tweede lid, wordt de maatregel op de volgende wijze vastgesteld:

  • a.

    bij een benadelingsbedrag tot € 1000,-: 10% van de bijstandsnorm gedurende een maand;

  • b.

    bij een benadelingsbedrag van € 1000,- tot € 2000,-: 20% van de bijstandsnorm gedurende een maand;

  • c.

    bij een benadelingsbedrag van € 2000,- tot € 4000,-: 40% van de bijstandsnorm gedurende een maand;

  • d.

    bij een benadelingsbedrag van € 4000,- of meer: 100% van de bijstandsnorm gedurende een maand.

    Artikel 13. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen zonder gevolgen voor de

    bijstand

• 1.

  Indien het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht bedoeld in artikel 17 van de wet niet heeft geleid tot het ten onrechte of tot een te hoog bedrag verlenen van bijstand, bedraagt de maatregel, onverminderd artikel 2, tweede lid, 5% van de bijstand gedurende één maand.

• 2.

  Van het opleggen van de maatregel bedoeld in het eerste lid kan worden afgezien en worden volstaan met het geven van een schriftelijke waarschuwing, tenzij het niet of niet behoorlijk nakomen van de verplichting plaatsvindt binnen een periode van één jaar te rekenen vanaf de datum waarop eerder aan de belanghebbende een schriftelijke waarschuwing is gegeven.

  - 5 -

  HOOFDSTUK 4 OVERIGE GEDRAGINGEN DIE LEIDEN TOT EEN MAATREGEL

  Artikel 14. Tekortschietend besef van verantwoordelijkheid

• 1.

  Indien een belanghebbende een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan heeft betoond als bedoeld in artikel 18, tweede lid, van de wet, wordt een maatregel opgelegd die wordt afgestemd op de hoogte van het benadelingsbedrag.

• 2.

  Onverminderd artikel 2, tweede lid, wordt de maatregel op de volgende wijze vastgesteld:

  • a.

    bij een benadelingsbedrag tot € 1000,-: 10% van de bijstandsnorm gedurende een maand;

  • b.

    bij een benadelingsbedrag van € 1000,- tot € 2000,-: 20% van de bijstandsnorm gedurende een maand;

  • c.

    bij een benadelingsbedrag van € 2000,- tot € 4000,-: 40% van de bijstandsnorm gedurende een maand;

  • d.

    bij een benadelingsbedrag van € 4000,- of meer: 100% van de bijstandsnorm gedurende een maand.

• 3.

  Onverminderd lid 2 wordt in geval geen gebruik is gemaakt van een voorliggende voorziening een maatregel op de volgende wijze vastgesteld:

  • a.

    wanneer het betreft algemene bijstand: 100% van de bijstandsnorm gedurende een maand;

  • b.

    wanneer het betreft bijzondere bijstand: 100% van het voor bijzondere bijstand in aanmerking komende bedrag ongeacht de periode waarover aanspraak gemaakt kan worden op bijzondere bijstand.

    Artikel 15. Zeer ernstige misdragingen

    • i.

      Indien een belanghebbende zich zeer ernstig misdraagt tegenover het bestuur of zijn ambtenaren, onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met de uitvoering van de wet, als bedoeld in artikel 18, tweede lid van de wet, wordt de maatregel afgestemd op de ernst van de gedraging.

    • ii.

      Onverminderd artikel 2, tweede lid, wordt de maatregel op de volgende wijze vastgesteld:

      • 1.

        bij verbaal geweld: 20 % van de bijstandsnorm gedurende een maand;

      • 2.

        bij discriminatie: 50 % van de bijstandsnorm gedurende een maand;

      • 3.

        bij zaakgericht fysiek geweld: 50 % van de bijstandsnorm gedurende een maand;

      • 4.

        bij intimidatie: 100 % van de bijstandsnorm gedurende een maand;

      • 5.

        bij mensgericht fysiek geweld: 100 % van de bijstandsnorm gedurende een maand..

        HOOFDSTUK 5 HANDHAVINGSBELEID

        Artikel 16. Handhavingsbeleid

        Het bestuur biedt jaarlijks een handhavingsplan aan de gemeenteraad aan met daarin het te voeren

        beleid op gebied van handhaving, bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Wet werk en

        bijstand en de te verwachten resultaten en rapporteert hierover jaarlijks aan de gemeenteraad.

        Artikel 17. Personen van 65 jaar en ouder

        In afwijking van de vorige artikelen is op belanghebbenden die op grond van mandaatregeling van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) een uitkering ingevolge de WWB ontvangen, het maatregelenbeleid van de SVB (Staatscourant 2006, 121) van toepassing.`

        - 6 -

        HOOFDSTUK 6 SLOTBEPALINGEN

        Artikel 18. Inwerkingtreding

        Deze verordening treedt in werking met ingang van 1 december 2008 onder intrekking van de Maatregelenverordening Wwb, zoals die werd vastgesteld bij besluit van 19 juli 2006, nr. 11.

        Artikel 19. Citeertitel

        Deze verordening wordt aangehaald als: de Maatregelenverordening Wet werk en bijstand.

        Aldus vastgesteld in de openbare

        vergadering van 3 november 2008,

        , voorzitter.

        , griffier.

        ALGEMENE TOELICHTING

        De regeling in de Wet werk en bijstand

        Met de inwerkingtreding van de WWB is het systeem van boeten en maatregelen van de Algemene

        bijstandswet (de artikelen 14 tot en met 14f, nader uitgewerkt in het Maatregelenbesluit en

        Boetebesluit) komen te vervallen. In plaats daarvan moeten gemeenten zelf hun sanctiebeleid gaan

        vormgeven. De WWB kent slechts één soort sanctie: het verlagen van de uitkering. De boete als

        sanctie voor uitkeringsgerechtigden die hun inlichtingenplicht hebben geschonden, bestaat niet meer.

        Artikel 18 van de WWB bevat de opdracht aan gemeenten om een maatregelenbeleid in een

        verordening vast te leggen. Dit artikel luidt:

• 1.

  Het bestuur stemt de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen af op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende.

• 2.

  Indien de belanghebbende naar het oordeel van het bestuur tekortschietend besef van verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan dan wel de uit deze wet dan wel de artikelen 28, tweede lid, of 29, eerste lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen voortvloeiende verplichtingen niet of onvoldoende nakomt, waaronder begrepen het zich jegens het bestuur zeer ernstig misdragen, verlaagt het bestuur overeenkomstig de verordening, bedoeld in artikel 8, eerste lid, onderdeel b, de bijstand of de langdurigheidstoeslag. Van een verlaging wordt afgezien indien elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt.

• 3.

  Het bestuur heroverweegt een besluit als bedoeld in het tweede lid binnen een door hem te bepalen termijn die ten hoogste drie maanden bedraagt.

• 4.

  Bij de toepassing van het eerste lid wordt onder belanghebbende mede verstaan het gezin.

  In het eerste lid van artikel 18 wordt gesproken over het afstemmen van de bijstand en de daaraan

  verbonden verplichtingen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende.

  In deze bepaling wordt benadrukt dat het vaststellen van de hoogte van de uitkering en de daaraan

  verbonden verplichtingen voor de uitkeringsgerechtigden maatwerk is, waarbij recht wordt gedaan aan

  de individuele situatie en de persoonlijke omstandigheden van uitkeringsgerechtigden. In het tweede lid

  wordt een directe koppeling gelegd tussen de rechten en verplichtingen van uitkeringsgerechtigden: het

  recht op een uitkering is altijd verbonden aan de plicht zich in te zetten om weer onafhankelijk van de

  uitkering te worden. Dit betekent dat de vaststelling van de hoogte van de uitkering niet alleen afhangt

  van de toepasselijke uitkeringsnorm en de beschikbare middelen van de belanghebbende, maar ook

  van de mate waarin de opgelegde verplichtingen worden nagekomen. Wanneer het bestuur tot het

  oordeel komt dat een bijstandsgerechtigde zijn verplichtingen niet of in onvoldoende mate nakomt,

  wordt de uitkering verlaagd. Er is dus geen sprake van een bevoegdheid, maar van een verplichting.

  Alleen wanneer iedere vorm van verwijtbaarheid ontbreekt, ziet het bestuur af van zo’n verlaging.

  Verlaging van de uitkering moet plaatsvinden overeenkomstig een door de gemeenteraad vast te

  stellen verordening. Dit is de maatregelenverordening.

  De term ‘maatregel’

  Het verlagen van de bijstand op grond van het feit dat de belanghebbende zijn verplichtingen niet of in

  onvoldoende mate is nagekomen, wordt in de terminologie van de WWB aangeduid als het afstemmen

  van de uitkering op de mate waarin de belanghebbende de opgelegde verplichtingen nakomt. Met het begrip ‘afstemmen’ wordt het uitgangspunt van de WWB benadrukt dat rechten en plichten één kant

  van dezelfde medaille vormen.

  Zonder dat uitgangspunt los te laten, wordt het verlagen van de bijstand vanwege het niet of

  onvoldoende nakomen van verplichtingen aangeduid als het opleggen van een maatregel. Daarmee

  wordt niet alleen aangesloten bij het spraakgebruik dat sinds de Wet Boeten en Maatregelen gangbaar

  is, maar wordt ook het sanctionerende karakter ervan benadrukt. Daarbij moet wel steeds voor ogen

  worden gehouden dat het opleggen van een maatregel géén punitieve sanctie is, waarbij het

  leedtoevoegend karakter voorop staat, maar een reparatoire sanctie (ook wel herstelsanctie genoemd),

  gericht op het (weer) in overeenstemming brengen van de hoogte van de bijstand met de mate waarin

  - 2 -

  de bijstandsgerechtigde de aan de uitkering verbonden verplichtingen nakomt.

  In de Memorie van Toelichting bij het ontwerp van de WWB wordt steeds gesproken over de

  ‘afstemmingsverordening’. Om te onderstrepen dat de verordening de juridische grondslag vormt voor

  gemeenten om maatregelen op te leggen wanneer een uitkeringsgerechtigde niet aan een verplichting

  voldoet, duiden wij de verordening aan als ‘maatregelenverordening’ met tussen haakjes in kleine

  letters Afstemmingsverordening.

  Het verlagen van de bijstand

  Op grond van artikel 18, tweede lid, van de WWB kan zowel de bijstand (dat wil zeggen: algemene

  bijstand en bijzondere bijstand) als de langdurigheidstoeslag worden verlaagd.

  In deze verordening is er voor gekozen dat maatregelen in beginsel worden opgelegd over de

  bijstandsnorm (de op belanghebbende van toepassing zijnde norm plus eventuele toeslagen). De

  uitzondering hierop vormt de bijzondere bijstand voor jongeren van 18 tot 21 jaar. Deze groep ontvangt

  een lage algemene bijstandsuitkering die wordt aangevuld door middel van aanvullende bijzondere

  bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien de maatregel alleen op de lage jongerennorm wordt

  opgelegd, zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van de groep 21-jarigen en ouder.

  In de verordening wordt het mogelijk gemaakt om in incidentele gevallen een maatregel toe te passen

  op de langdurigheidstoeslag.

  De keuze om niet in zijn algemeenheid maatregelen toe te passen op de langdurigheidstoeslag houdt

  verband met artikel 36, eerste lid, onderdeel c.

  Op grond van deze bepaling moet het bestuur de langdurigheidstoeslag weigeren als iemand

  gedurende 60 maanden (= vijf jaar) naar het oordeel van het bestuur onvoldoende heeft getracht

  algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en aanvaarden. De verplichting om de

  langdurigheidstoeslag te weigeren verhoudt zich niet met een eventuele verplichting deze toeslag te

  verlagen.

  Het ligt niet voor de hand om niet-bijstandsgerechtigden die in aanmerking komen voor een

  langdurigheidstoeslag een maatregel op te leggen. De enige verplichting die zij kunnen schenden in

  verband met de langdurigheidstoeslag is het verstrekken van geen of onvoldoende gegevens waardoor

  het bestuur de rechtmatigheid van het verlenen van deze uitkering niet kan vaststellen. De sanctie die

  hierop rust is niet het verlagen van de langdurigheidstoeslag, maar het weigeren van deze toeslag.

  Gezien het karakter van de bijzondere bijstand, ligt een verlaging van het uitkeringsbedrag wegens

  schending van een of meer verplichtingen ook niet in de rede. Wel kan bij de beoordeling of iemand in

  aanmerking komt voor bijzondere bijstand een rol spelen of betrokkene zijn verplichtingen in voldoende

  mate is nagekomen. Dit geldt dan vooral voor de plicht om voldoende besef van verantwoordelijkheid te

  tonen voor de voorziening in het bestaan.

  De invoeringstermijn en overgangsregeling

  De maatregelenverordening heeft onmiddellijke werking. Dit betekent dat alle maatregelen die zijn

  opgelegd op grond van de Abw gelden als maatregelen die zijn opgelegd op grond van de WWB en de

  maatregelenverordening op basis van deze wet.

  Bovendien is de maatregelenverordening van toepassing op gedragingen die zich vóór de

  inwerkingtreding van deze verordening hebben voorgedaan. Uitzondering hierop vormen zeer ernstige

  misdragingen jegens het bestuur (en gemeenteambtenaren die belast zijn met de uitvoering van de

  wet). Op grond van de Abw kan naar aanleiding van dergelijke gedragingen geen maatregel worden

  opgelegd. Dit betekent dat alleen zeer ernstige misdragingen van cliënten die plaatsvinden nadat de

  gemeentelijke maatregelenverordening van kracht is geworden, kunnen leiden tot het opleggen van een

  maatregel.

  - 3 -

  De relatie met de reïntegratieverordening

  Gemeenten hebben ook een reïntegratieverordening vastgesteld. In deze verordening is vastgelegd hoe zij de cliënten gaan ondersteunen bij de arbeidsinschakeling en hoe zij omgaan met het

  aanbieden van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling. Voorbeelden van voorzieningen zijn:

  scholing, loonkostensubsidies, gesubsidieerde arbeid, sociale activering, premies, kinderopvang en

  stages. In beginsel wordt aan iedere cliënt de arbeidsverplichting opgelegd. De algemene verplichting

  staat in de wet genoemd. Gemeenten kunnen deze verplichting echter ook nader specificeren (invullen

  met specifieke voorzieningen) en de specificaties in de beschikking vastleggen. In de

  reïntegratieverordening wordt aandacht geschonken aan de voorzieningen die de gemeente kan

  inzetten. De vertaling daarvan vindt plaats in de individuele beschikking. Indien een cliënt de

  verplichtingen niet nakomt, leidt dit in beginsel tot een maatregel, waarvoor de basis is gelegd in de

  maatregelenverordening.

  Regelen in de verordening of in beleidsregels

  Het vastleggen van gedragingen die een schending van een verplichting van de wet betekenen, kan in

  beginsel op twee manieren. De eerste mogelijkheid is dat de gemeente alle denkbare gedragingen die

  een schending van een verplichting inhouden in de verordening vastlegt. Dit heeft als voordeel dat

  bijstandsgerechtigden weten waar ze aan toe zijn. Alleen die gedragingen die in de verordening worden

  genoemd, kunnen leiden tot het opleggen van een maatregel. Het nadeel is de gebrekkige flexibiliteit.

  De verordening moet worden aangepast als blijkt dat een bepaalde gedraging die in principe wel een

  schending van een verplichting betekent, niet in de verordening is opgenomen.

  De tweede mogelijkheid is dat de gedragingen in hoofdlijnen in de verordening worden opgenomen en

  dat het bestuur deze zonodig nader uitwerkt in beleidsregels. Het voordeel van beleidsregels is dat deze

  gemakkelijker kunnen worden gewijzigd en dat afwijken van beleidsregels onder bepaalde voorwaarden

  mogelijk is. Beleidsregels bieden dus meer mogelijkheden voor flexibiliteit.

  In deze verordening is er voor gekozen de gedragingen in hoofdlijnen vast te leggen. Dit betekent dat

  het bestuur in beleidsregels zou kunnen vastleggen welke soort gedragingen vallen onder de algemeen

  omschreven aanduidingen.

  Het opstellen van beleidsregels kan ook aan de orde zijn bij het beoordelen van de mate van

  verwijtbaarheid en eventuele verzachtende omstandigheden.

  De verordening op grond van artikel 8a van de WWB

  Door een amendement van de heer Weekers, Tweede Kamerlid voor de VVD, is artikel 8a in de WWB

  terechtgekomen. Dit artikel bepaalt dat de gemeenteraad in het kader van het financiële beheer bij

  verordening regels stelt voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van bijstand alsmede van

  misbruik en oneigenlijk gebruik van de wet. Het doel van dit artikel is de handhaving van de WWB en

  het fraudebeleid op de agenda van de gemeenteraden te zetten. De vraag is hoe dit het beste door

  gemeenten geregeld kan worden.

  In de toelichting van het amendement staat dat op grond van artikel 212 van de Gemeentewet de

  gemeenteraad een verordening moet vaststellen voor de uitgangspunten voor het financiële beleid en

  voor het financiële beheer. Daarmee dient te worden gewaarborgd dat aan de eisen van rechtmatigheid

  wordt voldaan. In dat kader kan ook aandacht besteed worden aan de bestrijding van misbruik en

  oneigenlijk gebruik van gemeentelijke regelingen. Een goed financieel beheer bij de uitvoering van de

  WWB brengt met zich mee dat daarbij ook voortdurend aandacht bestaat voor de bestrijding van

  misbruik en oneigenlijk gebruik. Het werd als wenselijk ervaren dit expliciet in de WWB te regelen.

  Artikel 8a houdt in dat de gemeenteraad in een verordening regels stelt over misbruik en oneigenlijk

  gebruik. De gemeenteraad kan aansluiten bij de maatregelenverordening en hoeft in dat geval geen

  aparte fraudeverordening op te stellen. In de maatregelenverordening is voor deze werkwijze gekozen.

  ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING

  Artikel 1. Begripsomschrijving

  De begrippen die in de verordening worden gebruikt hebben een gelijkluidende betekenis als de

  omschrijving in de WWB. Het begrip belanghebbende is overeenkomstig artikel 1:2 van de Algemene

  wet bestuursrecht en het begrip benadelingsbedrag komt in hoofdslijnen overeen met de omschrijving zoals deze staat vermeld in het boetebesluit sociale zekerheidswetten.

  Artikel 2. Het opleggen van een maatregel

  Eerste lid

  De WWB verbindt aan het recht op een bijstandsuitkering de volgende verplichtingen:

• 1.

  Het tonen van voldoende besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan (artikel 18, tweede lid).

• 2.

  De plicht tot arbeidsinschakeling (artikel 9). Deze plicht bestaat uit twee soorten verplichtingen:

  • a.

    de plicht om naar vermogen algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en deze te aanvaarden;

  • b.

    de plicht gebruik te maken van een door het bestuur aangeboden voorziening gericht op ondersteuning bij arbeidsinschakeling. Deze verplichtingen zullen nader moeten worden uitgewerkt in specifieke verplichtingen die zijn toegesneden op de situatie en mogelijkheden van de bijstandsgerechtigde. De reïntegratieverordening die elke gemeente moet opstellen, vormt de juridische basis voor opleggen van deze specifieke verplichtingen. Deze verplichtingen zullen in het besluit tot het verlenen van bijstand moeten worden neergelegd.

• 3.

  De informatieplicht (artikel 17, eerste lid). Op een uitkeringsgerechtigde rust de verplichting aan het bestuur op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling te doen van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand.

• 4.

  De medewerkingsplicht (artikel 17, tweede lid). Dit is de plicht van uitkeringsgerechtigden om desgevraagd het bestuur de medewerking te verlenen die redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering van de wet. De medewerkingsplicht kan uit allerlei concrete verplichtingen bestaan, zoals:

  • a.

    het toestaan van huisbezoek;

  • b.

    het meewerken aan een psychologisch onderzoek;

  • c.

    artikel 18, tweede lid, noemt ‘het zich jegens het bestuur zeer ernstig misdragen’ een gedraging die in ieder geval een schending van de medewerkingsplicht inhoudt.

    De Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (SUWI) legt ook verplichtingen op aan

    uitkeringsgerechtigden. Het betreft de verplichting om alle gevraagde gegevens en bewijsstukken aan

    het Centrum voor werk en inkomen (CWI) te verstrekken die nodig zijn voor de beslissing door het

    bestuur (artikel 28, tweede lid SUWI) en de verplichting om op verzoek of onverwijld uit eigen beweging

    alle feiten en omstandigheden mee te delen aan het CWI, waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet

    zijn dat zij van invloed kunnen zijn op het recht op bijstand, het geldend maken van het recht bijstand of

    de hoogte of de duur van de bijstand.

    Tweede lid

    In de maatregelenverordening zijn voor allerlei gedragingen die een schending van een verplichting

    betekenen standaardmaatregelen vastgesteld in de vorm van een vaste (procentuele) verlaging van de

    bijstandsnorm.

    In het tweede lid is de hoofdregel neergelegd: het bestuur dient een op te leggen maatregel af te

    stemmen op de individuele omstandigheden van de belanghebbende en de mate van verwijtbaarheid.

    Deze bepaling brengt met zich mee dat het bestuur bij elke op te leggen maatregel zal moeten nagaan

    of gelet op de individuele omstandigheden van de betrokken uitkeringsgerechtigde afwijking van de

    hoogte en de duur van de voorgeschreven standaardmaatregel geboden is. Afwijking van de

    - 2 -

    standaardmaatregel kan zowel een verzwaring als een matiging betekenen.

    Dit betekent dat het bestuur bij het beoordelen of een maatregel moet worden opgelegd, en zo ja welke,

    telkens de volgende drie stappen moet doorlopen:

• 1.

  Stap 1: vaststellen van de ernst van de gedraging.

• 2.

  Stap 2: vaststellen van de verwijtbaarheid.

• 3.

  Stap 3: vaststellen van de omstandigheden van de belanghebbende.

  De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in het standaardpercentage waarmee de bijstand wordt

  verlaagd. Wat betreft de beoordeling van de mate van verwijtbaarheid wordt verwezen naar de

  toelichting bij artikel 5.

  Matiging van de opgelegde maatregel wegens persoonlijke omstandigheden kan bijvoorbeeld in de

  volgende gevallen aan de orde zijn:

• 1.

  bijzondere financiële omstandigheden van de belanghebbende, zoals bijvoorbeeld hoge woonlasten of andere vaste lasten of uitgaven van bijzondere aard waarvoor geen financiële tegemoetkoming mogelijk is;

• 2.

  sociale omstandigheden, zoals bijvoorbeeld gezinsomstandigheden;

• 3.

  bij een opeenstapeling van maatregelen: de zwaarte van het geheel van maatregelen is niet evenredig aan de ernst van de gedraging en de mate van verwijtbaarheid.

  Artikel 3. De berekeningsgrondslag

  Eerste lid

  In dit lid is het uitgangspunt vastgelegd dat een maatregel wordt opgelegd over de bijstandsnorm.

  Onder de bijstandsnorm wordt verstaan de wettelijke norm, inclusief gemeentelijke toeslag of verlaging

  en inclusief vakantietoeslag.

  Tweede lid

  Onderdeel a: de 18 tot 21-jarigen ontvangen een lage jongerennorm, die indien noodzakelijk wordt

  aangevuld door middel van aanvullende bijzondere bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien

  de maatregel alleen op de lage jongerennorm ad € 207,55 (peildatum 1 januari 2006) wordt opgelegd,

  zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van 21-jarigen.

  Onderdeel b: deze bepaling maakt het mogelijk dat het bestuur in incidentele gevallen een maatregel

  oplegt over de bijzondere bijstand of de langdurigheidstoeslag. Er moet dan wel een verband bestaan

  tussen de gedraging van een belanghebbende en zijn recht op bijzondere bijstand of de

  langdurigheidstoeslag.

  Artikel 4. Het besluit tot opleggen van een maatregel

  Het verlagen van de bijstand omdat een maatregel wordt opgelegd, vindt plaats door middel van een

  besluit. Wanneer de maatregel bij een lopende uitkering wordt opgelegd, wordt een besluit tot

  vaststelling van de algemene bijstand op grond van artikel 45 van de WWB genomen.

  Wordt een maatregel met terugwerkende kracht opgelegd, dan moet een besluit tot herziening van de

  bijstand worden genomen (artikel 54, derde lid). Tegen beide besluiten kan door de belanghebbende

  bezwaar en beroep worden aangetekend.

  In dit artikel wordt aangegeven wat in het besluit in ieder geval moet worden vermeld. Deze eisen

  vloeien rechtstreeks voort uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en dan met name het

  motiveringsbeginsel. Het motiveringsvereiste houdt onder andere in dat een besluit kenbaar is en van

  een deugdelijke motivering wordt voorzien.

  - 3 -

  Artikel 5. Horen van belanghebbende

  Op grond van afdeling 4.1.2. van de Awb is in een aantal gevallen het horen van de belanghebbende

  verplicht bij de voorbereiding van beschikkingen. Deze hoorplicht geldt echter niet bij de voorbereiding

  van beschikkingen die betrekking hebben op een financiële aanspraak (artikel 4:12).

  Horen van de belanghebbende alvorens een maatregel wordt opgelegd, vindt altijd plaats omdat uit een oogpunt van zorgvuldige besluitvorming een afweging moet plaatsvinden van alle relevante feiten en het horen van belanghebbende daarbij in de regel vanzelfsprekend aan de orde zal komen. Het bestuur heeft de vrijheid hiervan af te wijken wanneer daar reden voor is. Om onduidelijkheden te voorkomen is uitgangspunt van deze verordening in alle gevallen te horen.

  Artikel 6. Afzien van het opleggen van een maatregel

  Eerste lid

  Het afzien van het opleggen van een maatregel ‘indien elke vorm van verwijtbaarheid’ ontbreekt, is

  geregeld in artikel 18, tweede lid, van de WWB.

  Een andere reden om af te zien van het opleggen van een maatregel is dat de gedraging te lang

  geleden heeft plaatsgevonden (verjaring). Omwille van de effectiviteit (‘lik op stuk’) is het nodig dat een

  maatregel spoedig nadat de gedraging heeft plaatsgehad, wordt opgelegd. Om deze reden wordt onder

  b. geregeld dat het bestuur geen maatregelen oplegt voor gedragingen die langer dan één jaar

  geleden hebben plaatsgevonden.

  Voor gedragingen die een schending van de informatieplicht inhouden en als gevolg waarvan ten

  onrechte bijstand is verleend of een te hoog bedrag aan bijstand is verleend, geldt in de verordening

  een verjaringstermijn van vijf jaar. Met deze termijn wordt aangesloten bij de termijn die staat in artikel

  14e van de Algemene bijstandswet in verband met het opleggen van een boete wegens niet-nakoming

  van de informatieplicht. Een termijn van vijf jaar ligt voor de hand gelet op de ernst van de gedraging

  (fraude) en gelet op het feit dat de gemeente vaak tijd nodig zal hebben om de omvang van de fraude

  (het benadelingsbedrag) vast te stellen.

  Tweede lid

  Hierin wordt geregeld dat het bestuur kan afzien van het opleggen van een maatregel indien het

  daarvoor dringende redenen aanwezig acht. Wat dringende redenen zijn, is afhankelijk van de concrete

  situatie en kan dus niet op voorhand worden vastgelegd.

  Derde lid

  Het doen van een schriftelijke mededeling dat het bestuur afziet van het opleggen van een maatregel

  wegens dringende redenen is van belang in verband met eventuele recidive.

  Een waarschuwing in plaats van een maatregel.

  Overwogen zou ook kunnen worden eerst een waarschuwing op te leggen. Dit gaat echter uit van de

  veronderstelling dat herstel van de oude situatie mogelijk is. Dat is echter niet het geval. Uitgezonderd

  het niet of niet op tijd voldoen aan bepaalde administratieve verplichtingen, waarbij het verzuim geen

  gevolgen heeft voor de hoogte van de bijstand, hebben alle andere gedragingen in meer of mindere

  mate gevolgen (gehad) voor het verkrijgen of behouden van betaalde arbeid. Om die reden wordt in

  deze verordening alleen bij het te laat verstrekken van informatie aan het bestuur de mogelijkheid

  geboden om te volstaan met een waarschuwing.

  Overigens is in het individuele gevallen mogelijk af te zien van het opleggen van een maatregel en in

  plaats daarvan een waarschuwing te geven. In dat geval wordt gebruik gemaakt van het eerste lid,

  onderdeel a (afzien van een maatregel omdat elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt) of het tweede

  lid (afzien van een maatregel omdat daarvoor dringende redenen aanwezig zijn).

  - 4 -

  Artikel 7. Ingangsdatum en tijdvak

  Eerste lid

  Het opleggen van een maatregel vindt plaats door het verlagen van de uitkering. Verlaging van de

  uitkering zal in beginsel op twee manieren plaatsvinden:

• 1.

  met terugwerkende kracht, door middel van een herziening van de uitkering; of

• 2.

  door middel van verlaging van het uitkeringsbedrag in de eerstvolgende maand(en).

  Verlaging van de uitkering die in de nabije toekomst wordt verstrekt verdient de voorkeur, omdat dan

  geen herziening van de bijstand en geen terugvordering van te veel verstrekte bijstand plaats hoeft te

  vinden. Om die reden is in dit lid vastgelegd dat een maatregel wordt opgelegd met ingang van de

  eerstvolgende kalendermaand, waarbij wordt uitgegaan van de voor die maand geldende

  bijstandsnorm.

  Tweede lid

  Wanneer een uitkeringsbedrag nog niet (volledig) aan de bijstandsgerechtigde is uitbetaald, kan het

  praktisch zijn om de verlaging van de uitkering te verrekenen met het bedrag dat nog moet worden

  uitbetaald. In dat geval moet de bijstand wel worden herzien en teruggevorderd.

  Ook kan herziening en terugvordering plaatsvinden indien het uitkeringsbedrag reeds is uitbetaald.

  Derde lid

  Het college heeft de bevoegdheid om, indien een belanghebbende jegens wie een verlaging moet worden toegepast geen Wwb-uitkering meer ontvangt, bij een eventuele nieuwe aanvraag om bijstand alsnog rekening te houden met de eerdere verlagingswaardige gedraging, de maximale termijn hiervoor bedraagt 12 maanden.

  Vierde lid

  Dit lid regelt dat een maatregel voor bepaalde tijd wordt opgelegd. Door een maatregel voor een

  bepaalde periode op te leggen, weet de uitkeringsgerechtigde die met een maatregel wordt

  geconfronteerd waar hij aan toe is. Het bestuur kan na afloop van de periode waarvoor de maatregel is

  getroffen opnieuw een maatregel opleggen. Hiervoor is dan wel weer een apart besluit nodig.

  Wordt een maatregel voor een langere duur dan drie maanden opgelegd, dan zal het bestuur de

  maatregel aan een herbeoordeling moeten onderwerpen binnen drie maanden nadat het besluit is

  genomen. Dit is geregeld in artikel 18, derde lid van de WWB. Bij zo’n herbeoordeling hoeft niet

  opnieuw een besluit te worden genomen, waarbij alle relevante feiten en omstandigheden opnieuw

  tegen het licht worden gehouden. Een marginale beoordeling volstaat: het bestuur moet beoordelen of

  het redelijk is dat de opgelegde maatregel wordt gecontinueerd. Daarbij kan worden gekeken naar de

  omstandigheden waarin betrokkene verkeert, maar bijvoorbeeld ook of de betreffende persoon nu wel

  aan zijn verplichtingen voldoet.

  Artikel 8. Samenloop van gedragingen

  De regeling voor de samenloop van gedragingen heeft betrekking op verschillende gedragingen van

  een bijstandsgerechtigde die (min of meer) gelijktijdig plaatsvinden. De regeling geldt dus niet voor een

  bepaalde gedraging die verschillende schendingen van verplichtingen met zich meebrengt.

  Indien sprake is van schending van meerdere verplichtingen door één gedraging, dan dient voor het

  toepassen van de maatregel te worden uitgegaan van de gedraging waarop de zwaarste maatregel van

  toepassing is.

  Artikel 9. Indeling in categorieën

  De gedragingen die verband houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het

  verkrijgen of behouden van algemeen geaccepteerde arbeid, worden in vijf categorieën

  onderscheiden. Hierbij is de ernst van de gedraging het onderscheidend criterium. Een gedraging wordt

  - 5 -

  ernstiger geacht naarmate de gedraging concretere gevolgen heeft voor het niet verkrijgen of behouden

  van betaalde arbeid.

  De gedragingen die in dit artikel worden genoemd zijn minder concreet omschreven dan in het

  Maatregelenbesluit. De reden hiervoor is dat de WWB, in tegenstelling tot de Abw, volstaat met een

  algemene omschrijving van de plicht tot arbeidsinschakeling. De concrete invulling van de

  verplichtingen dient zoveel mogelijk te worden afgestemd op de mogelijkheden van de individuele

  bijstandsgerechtigde.

  De eerste categorie, onderdeel a, betreft de formele verplichting om zich als werkzoekende in te

  schrijven bij het CWI en ingeschreven te doen blijven.

  De tweede categorie betreft de verplichting tot een actieve opstelling op de arbeidsmarkt, de eigen

  verantwoordelijkheid van de belanghebbende om bijvoorbeeld voldoende te solliciteren en te voldoen

  aan een oproep en medewerking te verlenen aan een onderzoek gericht op de mogelijkheden tot arbeidsinschakeling.

  In de derde categorie gaat het om gedragingen die direct een aanleiding vormen tot een beroep op

  bijstand of het zonder noodzaak langer voortduren daarvan. Het gaat hier om het stellen van niet

  verantwoorde beperkingen ten aanzien van de aanvaardbare arbeid en om gedragingen die de kansen

  op arbeidsinschakeling verminderen. Voorbeelden van deze categorie zijn negatieve gedragingen bij

  sollicitaties en onvoldoende meewerken aan het opgesteld trajectplan waaronder ook sociale activering

  en vrijwilligerswerk verplicht kan worden gesteld. De term `vrijwilligerswerk` lijkt in dit verband tegenstrijdig, aangezien het niet vrijblijvend is. Sociale activering en vrijwilligerswerk zijn echter in deze gevallen onderdeel van een ingezet traject met als doel reïntegratie. De vierde categorie betreft de situatie dat de belanghebbende helemaal niet wil meewerken aan trajectbemiddeling. In deze gevallen moet zijn vastgesteld dat er geen factoren (bijvoorbeeld psychische) aanwezig zijn die oorzaak zijn van het gedrag.

  De vijfde categorie betreft het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid alsmede door

  eigen toedoen voorafgaand aan de aanvraag algemeen geaccepteerde arbeid niet behouden dan wel

  tijdens de bijstand deeltijdarbeid niet behouden.

  Artikel 10. De hoogte en duur van de maatregel

  Eerste lid

  Deze bepaling bevat de standaardmaatregelen voor de vijf categorieën van gedragingen die verband

  houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van

  algemeen geaccepteerde arbeid. De percentages waarmee de bijstand wordt verlaagd, zijn gelijk aan

  het Maatregelenbesluit zoals dat gold tot de invoering van de Wwb per 1 januari 2005, met dit verschil dat in geval van het niet meewerken aan reïntegratie onderscheid is gemaakt tussen onvoldoende meewerken en in het geheel niet meewerken.

  Tweede lid

  Indien binnen één jaar na een eerste verwijtbare gedraging sprake is van een herhaling van de

  verwijtbare gedraging, wordt de grotere mate van verwijtbaarheid tot uitdrukking gebracht in een

  verdubbeling van de duur van de maatregel. Met eerste verwijtbare gedraging wordt de eerste

  gedraging verstaan die aanleiding is geweest tot een maatregel, ook indien de maatregel wegens

  dringende redenen niet is geëffectueerd. Voor het bepalen van de aanvang van de termijn van 12

  maanden, geldt het tijdstip waarop het besluit waarmee de maatregel is opgelegd, bekend is gemaakt.

  Op basis van deze bepaling kan een recidivemaatregel slechts één keer worden toegepast. Indien

  belanghebbende na een tweede verwijtbare gedraging wederom hetzelfde verwijtbaar gedrag vertoont,

  zal de hoogte en de duur van de maatregel individueel moeten worden vastgesteld, waarbij gekeken zal

  moeten worden naar de ernst van de gedraging, de mate van verwijtbaarheid en de individuele

  omstandigheden van de betrokkene.

  - 6 -

  Hoofdstuk 3. Niet nakomen van de inlichtingenplicht

  In dit hoofdstuk worden twee vormen van het niet nakomen van de informatieplicht onderscheiden:

• 1.

  Artikel 11: het niet tijdig verstrekken van inlichtingen aan de gemeente. In deze situatie is artikel 54 WWB van toepassing. Het bestuur kan in dat geval het recht op bijstand opschorten en belanghebbende in de gelegenheid stellen binnen een door hem te stellen termijn het verzuim te herstellen.

• 2.

  Artikel 12: het verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen aan de gemeente, waardoor er ten onrechte een uitkering is verstrekt of een te hoog bedrag aan bijstand is verstrekt. In deze situatie heeft de uitkeringsgerechtigde niet voldaan aan de inlichtingenplicht van artikel 17 van de WWB. Het opzettelijk verzwijgen van relevante informatie tegenover de gemeente, met het oogmerk een (hogere) uitkering te krijgen (fraude) vormt een schending van de informatieplicht van artikel 17 van de WWB.

  Het kan ook voorkomen dat bepaalde gevraagde gegevens niet aan de gemeente worden verstrekt. In

  dat geval kan het bestuur de rechtmatigheid van de uitkering niet vaststellen. De bijstand moet dan

  worden geweigerd (in de situatie dat een uitkering wordt aangevraagd) of het besluit tot toekenning van

  de bijstand moet worden ingetrokken (bij een lopende uitkering). Het opleggen van een maatregel is

  dus bij het niet-verstrekken van gegevens die noodzakelijk zijn voor het vaststellen van de

  rechtmatigheid van de uitkering niet aan de orde.

  Artikel 11. Te laat verstrekken van gegevens

  Eerste lid

  Indien een cliënt de voor de verlening van de bijstand van belang zijnde gegevens of gevorderde

  bewijsstukken niet op tijd verstrekt, kan het bestuur het recht op bijstand opschorten (artikel 54, eerste

  lid, van de WWB). Het bestuur geeft de cliënt vervolgens een termijn waarbinnen hij zijn verzuim kan

  herstellen (de hersteltermijn).

  Wordt de gevraagde informatie niet binnen de gestelde termijn aan de gemeente verstrekt, dan kan het

  bestuur de bijstand stopzetten (het intrekken van het besluit tot toekenning van de bijstand). Worden de

  gevraagde gegevens wél binnen de hersteltermijn verstrekt, wordt de bijstand voortgezet, maar wordt

  tevens een maatregel opgelegd. Dit lid regelt de hoogte van de maatregel.

  Derde lid

  Een schriftelijke waarschuwing is geen maatregel. Dit wil zeggen dat bij herhaling van de gedraging in

  principe een maatregel wordt opgelegd zonder toepassing van de recidivemaatregel.

  Artikel 12. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen met gevolgen voor de bijstand

  Eerste lid

  In artikel 17, eerste lid, van de WWB is bepaald dat belanghebbende op verzoek of onverwijld uit eigen

  beweging mededeling doet van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk

  moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand. Het bestuur

  zal moeten vaststellen wat het onder ‘onverwijld’ verstaat.

  De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in de hoogte van het benadelingsbedrag. Dat is het door

  de gemeente te veel betaalde bedrag aan bijstand.

  Tweede lid

  De maatregel wegens het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht bedoeld in artikel 17

  van de WWB wordt afhankelijk gesteld van de hoogte van het bedrag aan bijstand dat als gevolg van

  de schending van die verplichting ten onrechte of te veel aan de belanghebbende is betaald.

  De maatregel wordt toegepast op de toekomstige bijstandsuitkering van de belanghebbende.

  De relatie met de strafrechtelijke sanctie.

  Onder het boeteregime bestond de verplichting voor gemeenten om proces-verbaal op te maken

  - 7 -

  en aangifte te doen bij het Openbaar Ministerie indien er sprake was van fraude en het

  benadelingsbedrag hoger was dan € 6.000,- (de aangifterichtlijn sociale zekerheid). Het is de bedoeling

  dat deze taakverdeling tussen gemeenten en het OM blijft bestaan, ook al kent de WWB de bestuurlijke

  boete niet en zullen gemeenten bij fraude (in casu het niet nakomen van de inlichtingenplicht) een

  maatregel moeten opleggen.

  Het doen van aangifte wegens fraude sluit overigens het opleggen van een maatregel niet uit. Beide

  sancties kunnen samen gaan.

  Uitgangspunt is dat het OM bij de straftoemeting rekening houdt met de maatregel die is opgelegd door

  het bestuursorgaan. Dit is het principe van ‘anrechnung’. Anderzijds ligt het niet voor de hand om over

  te gaan tot het opleggen van een maatregel, als het OM inmiddels een sanctie heeft opgelegd. Het ‘una

  via’ beginsel (geen samenloop van sancties op dezelfde onrechtmatige gedraging dan bij beslissing van

  één enkele overheidsorgaan) kan zich daar tegen verzetten. De Centrale raad voor beroep heeft zich in

  het (recente) verleden geregeld uitgesproken tegen ‘dubbele bestraffing’.

  Artikel 13. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen zonder gevolgen voor de

  bijstand

  Eerste lid

  In dit artikel wordt de zogeheten ‘nulfraude’ geregeld: het verstrekken van onjuiste of onvolledige

  inlichtingen, zonder dat deze gedraging gevolgen heeft voor de hoogte van de bijstand. Voorbeelden

  van nulfraude zijn het niet opgeven van een vermogensbestanddeel onder de vermogensgrens of het

  niet melden van vrijwilligerswerk.

  Tweede lid

  De bevoegdheid tot het geven van een waarschuwing bij het niet of niet behoorlijk nakomen van de

  inlichtingenplicht is gelijk aan de bevoegdheid tot het geven van een waarschuwing bij het te laat

  verstrekken van informatie.

  Artikel 14. Tekortschietend besef van verantwoordelijkheid

  De verplichting om voldoende besef van verantwoordelijkheid te tonen voor de voorziening in het

  bestaan, geldt reeds voordat een bijstandsuitkering wordt aangevraagd. Dit betekent dat wanneer

  iemand in de periode voorafgaand aan de bijstandaanvraag een tekortschietend besef van

  verantwoordelijkheid heeft getoond, waardoor hij niet langer beschikt over de middelen om in de kosten

  van het bestaan te voorzien en als gevolg daarvan een bijstandsuitkering aanvraagt, de gemeente bij

  de toekenning van de bijstand hiermee rekening kan houden door het opleggen van een maatregel.

  Een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid kan uit allerlei gedragingen blijken, zoals:

• 1.

  een onverantwoorde besteding van vermogen;

• 2.

  geen of te late aanvraag doen voor een voorliggende voorziening;

• 3.

  het niet nakomen van de verplichting tot instellen alimentatievordering.

  In het tweede lid wordt een relatie gelegd tussen de hoogte van de maatregel en het

  benadelingsbedrag. Het benadelingsbedrag is in dit geval de omvang van het vermogen of de

  voorziening waarmee de betrokkene gedurende kortere of langere tijd buiten de bijstand zou zijn

  gebleven of minder bijstand zou behoeven te ontvangen.

  Het derde lid is een uitzondering op het tweede lid. In geval van het niet aanvragen van een

  voorliggende voorziening voor levensonderhoud wordt de maatregel gedurende een maand gesteld op

  100%. Te denken valt aan het niet tijdig aanvragen van een andere uitkering waardoor het recht op die

  uitkering vervalt. In geval van bijzondere bijstand wordt de maatregel gesteld op 100% gedurende de

  gehele periode waarop aanspraak op bijzondere bijstand gemaakt zou kunnen worden. Te denken valt

  bijvoorbeeld aan het niet tijdig aanvragen van huursubsidie.

  - 8 -

  Artikel 15. Zeer ernstige misdragingen

  Onder de term ‘zeer ernstige misdragingen’ kunnen diverse vormen van agressie worden verstaan, zij

  het dat er sprake moet zijn van verwijtbaarheid en van gedrag dat in het normale menselijke verkeer in

  alle gevallen als onacceptabel kan worden beschouwd.

  Gemeenten kunnen alleen een maatregel opleggen indien er een verband bestaat tussen de ernstige

  misdraging en (mogelijke) belemmeringen voor de gemeente bij het vaststellen van het recht op een

  uitkering. Vandaar dat in dit artikel wordt bepaald dat de zeer ernstige misdragingen moeten hebben

  plaatsgevonden onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met de uitvoering van WWB.

  In artikel 18, tweede lid, WWB wordt gesproken over ‘het zich jegens het bestuur zeer ernstig misdragen’. Dit betekent dat alleen (zeer) agressief gedrag tegenover leden van het bestuur en hun ambtenaren

  aanleiding zijn voor het opleggen van een maatregel. Er kan dus geen maatregel worden opgelegd als

  een klant zich agressief heeft gedragen tegenover een medewerker van een andere organisatie die

  belast is met de uitvoering van de WWB (bijvoorbeeld een reïntegratiebedrijf). Het is dat geval wel

  mogelijk om een maatregel op te leggen wegens het niet of onvoldoende gebruikmaken van een

  voorziening gericht op arbeidsinschakeling (artikel 9, derde en vierde lid, van deze verordening).

  Bij het vaststellen van de maatregel in de situatie dat een uitkeringsgerechtigde zich ernstig heeft

  misdragen, zal gekeken moeten worden naar de ernst van de gedraging, de mate van verwijtbaarheid

  en de persoonlijke omstandigheden van de betrokkene.

  Voor het bepalen van verwijtbaarheid van de misdraging zal gekeken moeten worden naar de

  omstandigheden waaronder de misdraging heeft plaatsgehad.

  In dit verband is het relevant een onderscheid te maken tussen instrumenteel geweld en

  frustratiegeweld. Van instrumenteel geweld is sprake als iemand het toepassen van geweld bewust

  gebruikt om een bepaald doel te bereiken (bijvoorbeeld het verkrijgen van een uitkering). Agressie die

  ontstaat door onmacht, ontevredenheid, onduidelijkheid en dergelijke kan worden aangeduid met

  frustratieagressie. Het zal duidelijk zijn dat de mate van verwijtbaarheid bij instrumenteel geweld in

  beginsel groter is dan bij frustratiegeweld.

  Het opleggen van een maatregel staat geheel los van het doen van aangifte bij de politie. Het bestuur

  legt een maatregel op, terwijl de functionaris tegen wie de agressie zich richtte aangifte kan doen bij de

  politie.

  Artikel 16. Handhavingsbeleid

  In het handhavingsplan en de rapportage na afloop van elk jaar wordt in elk geval aandacht

  geschonken aan:

• 1.

  de kosten en de opbrengsten van het handhavingsbeleid;

• 2.

  het beleid van de gemeente inzake terugvordering van te veel of ten onrechte betaalde bijstand;

• 3.

  het aantal fte’s voor de handhaving;

• 4.

  het aantal rechtmatigheidsonderzoeken;

• 5.

  het aantal verlagingen in verband met het schenden van (inlichtingen)verplichtingen;

• 6.

  het aantal terugvorderingen;

• 7.

  het aantal uitgestroomde belanghebbenden;

• 8.

  de prioriteiten in de handhaving;

• 9.

  het aantal langdurigheidstoeslagen;

• 10.

  doelmatige en rechtmatige besteding van het reïntegratiebudget;

• 11.

  de toekomstige beleidsacties ter verbetering van de uitvoeringsorganisatie.

  Artikel 17. Personen van 65 jaar en ouder

  Dit artikel behoeft geen toelichting.

  - 9 -

  Artikel 18. Inwerkingtreding

  Dit artikel behoeft geen toelichting.

  Artikel 19. Citeertitel

  Dit artikel behoeft geen toelichting.