Gedragscode voor de wethouders van de gemeente Velsen

Inleiding

Een groot deel van de artikelen in een gedragscode voor politici heeft als bedoeling de zuiverheid van de besluitvorming op een zichtbare wijze zeker te stellen. Dat wekt geen verbazing aangezien het nemen van besluiten over de inzet van overheidsmacht en gemeenschapsgeld de kerntaak van de politiek is. De zuiverheid van de besluitvorming moet daarbij worden gezien als minimale voorwaarde voor de zorgvuldigheid van de besluitvorming.

Naast regels die betrekking hebben op de zuiverheid van de besluitvorming is het gebruikelijk dat gedragscodes voor politici ook artikelen bevatten die betrekking hebben op een drietal andere onderwerpen: de omgang met vergoedingen en middelen, de omgang met informatie en de onderlinge omgang. Deze code volgt dit gebruik.

Besluitvorming en onwenselijke beïnvloeding

Het politieke besluitvormingsproces kent verschillende fases. Voor het bestuursbesluit zijn dat het ambtelijk advies, het voorstel van de portefeuillehouder aan het bestuur, het beraad in het bestuur, het besluit door het bestuur. Voor de raad zijn dat onder andere het overleg in de sessie, de positiebepaling door de fractie, het debat in de raad, de stemming in de raad. De regels van deze code hebben betrekking op alle fases van de besluitvorming.

De zuiverheid van de besluitvorming kan op twee manieren worden aangetast. Allereerst door belangenverstrengeling en ten tweede door corruptie. In het geval van belangenverstrengeling heeft een politicus zijn invloed op het besluitvormingsproces en/of zijn stem gebruikt om een persoonlijk belang veilig te stellen of het belang van een ander(e organisaties) bij wie hij een persoonlijke betrokkenheid heeft. In het geval van corruptie heeft een politicus zijn invloed op het besluitvormingsproces en/of zijn stem laten kopen of beïnvloeden door geld, goederen of diensten die hem door anderen zijn gegeven of in het vooruitzicht zijn gesteld.

Vertrouwen in de politiek

De ‘regels rondom de zuiverheid van de besluitvorming’ zijn opgesteld om alle politici te ondersteunen bij het zuiver houden van de gehele besluitvorming. Of dat nu in het college plaatsvindt dan wel in de raad.

De zuiverheid van de besluitvorming zeker stellen houdt in dat politici niet alleen corruptie en belangenverstrengeling dienen te voorkomen, maar ook dat zij hun uiterste best doen ook de schijn ervan te vermijden. Op die manier behouden zij het vertrouwen van de burgers. Dit vertrouwen is een belangrijke voorwaarde voor het functioneren van de democratie, de rechtstaat en de gehele overheid.

Voor wie zijn deze regels geschreven?

De regels van deze code gelden voor de wethouders van het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Velsen.

Waarop zijn deze regels gebaseerd?

Een aantal bronnen is leidend geweest: de wet, in het bijzonder de Gemeentewet, de Eed voor raadsleden en bestuurders, de Kieswet, de modelgedragscode van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de gedragscodes van de burgemeester en de gedragscode van wethouders van de gemeente Amsterdam. Deze laatste zijn als voorbeeld gebruikt voor de voorliggende gedragscode. In bijlage 3 van deze code treft u per artikel van deze code de onderliggende wetsartikelen aan. Het kan zijn dat de wetsartikelen waarnaar in deze code wordt verwezen in de loop van de tijd worden aangepast. In dat geval geldt de aangepaste wettekst. Ook als er wetsartikelen op het gebied van bestuurlijke en politieke integriteit worden toegevoegd aan de Gemeentewet dan zijn deze onverkort van toepassing.

1. Over de zuiverheid van de besluitvorming

2. Regels rondom belangenverstrengeling

Toelichting:

De wetgever heeft bestuurders (lees wethouders) op vier manieren extra bescherming geboden tegen de verleiding van belangenverstrengeling en tegen de schijn ervan.

• (1)

  De wetgever verbiedt bestuurders te stemmen over kwesties waar belangenverstrengeling dreigt. Dat zijn kwesties waar de bestuurder zelf een belang bij heeft of kwesties waarbij het gaat om een belang van een persoon of organisatie waarbij de bestuurder persoonlijk betrokken is.

• (2)

  In een aantal gevallen vindt de wetgever dat die bescherming door het verbod te stemmen niet ver genoeg gaat. In die gevallen verbiedt de wetgever bestuurders expliciet bepaalde

• welomschreven

  functies te bekleden, rollen te vervullen en (rechts)handelingen uit te voeren. In de artikelen 2.4. en 2.5. van deze gedragscode wordt naar die verboden verwezen. In bijlagen treft u een opsomming aan van deze verboden combinaties.

• (3)

  De wetgever eist van bestuurders dat zij al hun functies en al hun substantiële financiële belangen bij ondernemingen die zaken doen met de gemeente bekendmaken. Op die manier wordt het voor andere raadsleden, bestuurders, voor fractievoorzitters en partijbestuurders, voor de griffier en de gemeentesecretaris mogelijk een bestuurder te waarschuwen voor de kwesties waarin belangenverstrengeling dreigt.

• (4)

  De wetgever verbiedt bestuurders gedurende een bepaalde periode na hun zittingstermijn buiten een dienstverband om betaalde werkzaamheden voor de gemeente te verrichten. In Velsen is die periode bepaald op 1 jaar (zie artikel 2.10)

3. Regels rondom het voorkomen van corruptie

Toelichting:

Overdreven geschenken kunnen gebruikt worden om de besluitvorming te beïnvloeden. Ze kunnen corrumperen of de aanloop daartoe vormen. Ze kunnen in ieder geval de schijn wekken dat dit het geval is. Het is echter zo dat het weigeren van kleine geschenken

(tot € 50,-) als erg onbeleefd en kwetsend kan worden ervaren door de gever. Vandaar dat er als ondergrens een waarde van € 50,- wordt gehanteerd. Geschenken onder € 50,- worden gezien als incidentele bagatelgeschenken. Dit betekent dat de wethouder deze zelf mag houden. In geval van twijfel bespreekt de wethouder het ontvangen van het geschenk in het college.

Ingeval aan de wethouder een geschenk wordt aangeboden dat specifiek voor de gemeente bedoeld is wordt dit geaccepteerd en besproken in het college. In het college wordt definitief besloten of het geschenk wordt geaccepteerd of teruggestuurd. Als het geschenk wordt geaccepteerd wordt er een gemeentelijke bestemming voor gezocht. Registratie van giften en hun bestemming wordt verzorgd door de gemeentesecretaris.

Toelichting:

Het accepteren van faciliteiten of diensten van derden kan een afhankelijkheid creëren, of een dankbaarheid, die de zuiverheid van het besluitvormingsproces kan aantasten. In ieder geval ontstaat er de schijn van beïnvloeding.

Toelichting:

De aard van het werk van de wethouder brengt met zich mee dat er regelmatig de verplichting bestaat om lunches, diners en recepties bij te wonen. Alleen indien er sprake is van twijfel over de intentie van de uitnodiging voor de lunch, het diner of de receptie (dat wil zeggen dat er het idee bestaat dat de uitnodigende partij de intentie heeft misbruik te maken van de aanwezigheid van de wethouder) dan dient de uitnodiging als zodanig besproken te worden in het college.

Toelichting:

De verplichting actief het ontstaan van schijn tegen te gaan, betekent dat het accepteren van reizen, verblijven en werkbezoeken op kosten van derden waar mogelijk moet worden vermeden. Het is zuiverder om deze kosten door de gemeente te laten dragen.

4 Regels rondom het gebruik van gemeentelijke faciliteiten en middelen

Toelichting:

Wethouders krijgen voor hun bestuurswerk de beschikking over een aantal middelen en voorzieningen van de gemeente. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat deze privé, voor werk elders, of voor de partij worden ingezet.

5 Regels rondom informatie

Toelichting:

Het handelen van de overheid, wetten, verordeningen en beleid hebben grote invloed op het leven van burgers. Daaruit volgt dat de burger er recht op heeft over het overheidshandelen goed geïnformeerd te worden. De burger is daarenboven de soeverein. Dat betekent dat hij er ook recht op heeft de onderliggende redeneringen en afwegingen te kennen en te weten wie welke positie heeft ingenomen. Dat schept bij elkaar opgeteld de verplichting voor ambtenarij, college en raad de burger nauwkeurig en op tijd op de hoogte te brengen van wat er wordt besproken, besloten en uitgevoerd.

Dat neemt niet weg dat het ook voorkomt dat er informatie rond overheidshandelen niet bekend en verspreid mag worden. Het gaat dan altijd om gevallen waarin het openbaar maken zou leiden tot het schenden van rechten van burgers, tot het onterecht toebrengen van schade aan burger, of schade aan collectieve belangen. Tenslotte speelt ook rond informatie het risico op belangenverstrengeling of corruptie.

Artikel 5

Het college van burgemeester en wethouders en de afzonderlijke leden geven de raad alle inlichtingen die de raad voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft, tenzij het verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang.

Artikel 5.1

Een wethouder betracht maximale openheid als het gaat om beleid en beslissingen en om de beweegredenen daarvoor. Hij handelt in overeenstemming met de Wet openbaarheid van bestuur.

Artikel 5.2

Een wethouder die de beschikking krijgt over gegevens waarvan hij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden, is verplicht tot geheimhouding van die gegevens. Behalve als de wet hem tot mededeling verplicht of uit zijn taak de noodzaak tot mededeling voortvloeit.

Artikel 5.3

Een wethouder maakt niet ten eigen bate of ten bate van derden gebruik van in de uitoefening van het ambt verkregen informatie.

6 Regels rondom de onderlinge omgang en de gang van zaken tijdens de bestuursvergadering

Toelichting:

Onderlinge omgang, ook wel omgangsvormen genoemd, vormen een belangrijk onderdeel van de geldende bestuurscultuur. De bestuurscultuur betreft de opvattingen, waarden en normen van bestuurders die vorm, stijl en inhoud van het handelen bepalen.

De omgangsvormen betreffen die van bestuurders onderling, maar ook die met de raadsleden, met het ambtelijk apparaat en met medebestuurders van andere overheden. Elk raadslid en elke bestuurder is een medemens, medeburger en mede gekozen volksvertegenwoordiger. Op basis daarvan verdient ieder raadslid en iedere bestuurder respect.

Een respectvolle omgang met elkaar maakt het daarnaast beter mogelijk met elkaar tot een werkelijke beraadslaging te komen. Dat is wezenlijk voor een zorgvuldige besluitvorming. Bovendien is de manier waarop men met elkaar omgaat van invloed op de geloofwaardigheid van raadsleden en bestuurders.

7 Regels rondom de gedragscode zelf

Toelichting:

De raad is het hoogste bestuursorgaan van de gemeente. Derhalve stelt de raad de gedragscode voor de wethouders vast. De bepalingen in de Kieswet, de Gemeentewet en de Algemene wet bestuursrecht blijven geldig. Het college van burgemeester en wethouders waakt over het naleven van de code door de wethouders.