Beleidsnotitie Harmonisatie Lozingseisen RWZI’s

Ondertekening

Bijlage 1: Wettelijk kader

B1.1Het Activiteitenbesluit/ de immissietoets

Op 1 maart 2014 is een wetswijziging doorgevoerd, waardoor de effluentlozingen van RWZI’s onder de algemene regels van het Activiteitenbesluit zijn komen te vallen.

In het Activiteitenbesluit staan algemene lozingseisen, die in beginsel voor alle RWZI's in Nederland gelden.

Grenswaarde in mg/l; ie: ontwerpcapaciteit RWZI in inwonerequivalenten à 54 g BZV

Bij toepassing van het Activiteitenbesluit blijft maatwerk per rwzi mogelijk. Bijvoorbeeld in de vorm van strengere grenswaarden, als de bescherming van de kwaliteit van het ontvangende oppervlaktewater dat vereist. Ook kunnen in dat geval voor andere parameters grenswaarden worden vastgesteld.

Daarnaast zijn in het geval van “bestaande RWZI’s” ruimere grenswaarden voor stikstof en fosfaat mogelijk, mits gebiedsbreed tenminste een verwijderingsrendement van 75 % wordt gehaald en dit vanuit waterkwaliteitsoogpunt toelaatbaar is.

Zie voor een nadere uitwerking, hoofdstuk 2 van het bijbehorende werkdocument, onderdeel a. Activiteitenbesluit.

De immissietoets wordt ingezet om te beoordelen of kan worden volstaan met de standaard set lozingseisen uit het Activiteitenbesluit, resp. of deze eisen moeten worden aangescherpt, dan wel of met ruimere eisen kan worden volstaan. Daarbij wordt met name gefocust op de parameters totaal-stikstof en totaal-fosfaat.

De immissietoets kan zowel op de beoogde set lozingseisen worden uitgevoerd, als op een representatieve set gemeten effluentwaarden, waar het gemiddelde van is bepaald. In het laatste geval wordt, bij de vertaling naar lozingseisen gecorrigeerd voor de ruimte die er veiligheidshalve bestaat tussen de lozingseisen en de gemiddeld in de praktijk haalbare effluentgehaltes. In een bestaande situatie wordt doorgaans uitgegaan van een representatieve set gemiddelde effluentgehaltes en in een nieuwe situatie (aangepaste inrichting met verbeterde zuiveringsprestaties) van een beoogde set effluenteisen.

De Immissietoets verloopt van “grof naar fijn” langs de volgende stappen:

Stap 1 t/m 4

De eerste vier stappen van de immissietoets hebben tot doel, vast te stellen of de te toetsen effluentwaarden/ beoogde lozingseisen sporen met de gewenste waterkwaliteitsnorm. Daarbij wordt rekening gehouden met de te bereiken verdunning en met het achtergrondgehalte bovenstrooms.

Wanneer voor de RWZI’s van waterschap Vechtstromen wordt getoetst aan de gewenste waterkwaliteit, zal, met name voor fosfor en ammonium, blijken dat de uitkomst van de eerste vier stappen van de Immissietoets vaak negatief is: “Voldoet niet”. Dat komt enerzijds door het relatief grote verschil tussen de betreffende milieukwaliteitsnorm en de gangbare effluentgehaltes. Anderzijds zijn veel effluent ontvangende watersystemen in het verzorgingsgebied van waterschap Vechtstromen beperkt van omvang, waarbij sprake is van een geringe verdunning.

Stap 5 (plantoets)

Als de mogelijkheden om binnen de criteria van de milieukwaliteitsnorm te komen in de eerste vier stappen zijn opgebruikt, kan via de plantoets tot een bijgesteld oordeel worden gekomen.

Zie voor een nadere uitwerking, hoofdstuk 2 van het bijbehorende werkdocument, onderdeel b. en c. Immissietoets.

B1.2De Kaderrichtlijn Water

Op 22 december 2000 is de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht geworden. Deze richtlijn beoogt dat in 2015 een goede kwaliteit van grond- en oppervlaktewater is bereikt. Er is echter – onder voorwaarden – een mogelijkheid om deze termijn uit te breiden tot 2027 en in Nederland wordt hier gebruik van gemaakt. In de praktijk betekent dit dat er drie planperiodes onderscheiden worden: 2009-2015, 2016-2021 en 2022-2027. De doelen en maatregelen voor de eerste planperiode (met een doorkijk naar 2027) staan verwoord in het eerste Stroomgebiedbeheerplan Rijndelta (SGBP1).

Net als in de eerste planperiode ligt ook in de tweede planperiode de focus op inrichtingsmaatregelen. Dat betekent niet dat er geen kwaliteitsproblemen zijn. Stoffen als fosfaat, stikstof en ammonium overschrijden op veel plaatsen de norm. Hoewel er al het nodige bekend is over herkomst van deze stoffen, is er nog geen duidelijk antwoord op de vraag aan welke ‘emissieknoppen’ gedraaid moet worden om de waterkwaliteit in de afzonderlijke waterlichamen op de meest efficiënte manier te verbeteren. Ook is er nog onvoldoende inzicht in de kosteneffectiviteit van potentiële kwaliteitsmaatregelen (welke inzet is het meest effectief om een substantiële verbetering van de ecologie te bewerkstelligen?). Onderzoek op dit gebied maakt daarom deel uit van het KRW-maatregelenpakket voor de komende planperiodes.

In de tweede planperiode zijn (nog) scherpere keuzes gemaakt waar maatregelen het meest effectief uitgevoerd kunnen worden. Dat is in de waterlichamen die, vanwege type, huidige kwaliteit of aanwezige beleidsruimte, optimaal kunnen bijdragen aan de ecologische diversiteit van het watersysteem. Voorbeelden daarvan zijn de Overijsselse Vecht, de Dinkel en een aantal kleinere, maar kansrijke beeksystemen, zowel in Drenthe als in Overijssel. Omgekeerd betekent dit dat niet meer het onderste uit de kan wordt gehaald bij waterlichamen die níet tot deze categorie behoren. In deze wateren wordt gestreefd naar een soort ‘basiskwaliteit’, waarbij ook gezocht is naar maatregelen die vanuit andere beleidsdoelen (bv. beheer en onderhoud) gewenst zijn.

Bijlage 2: RWZI’s van waterschap Vechtstromen

Waterschap Vechtstromen beheert en exploiteert 24 rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s), verspreid over het beheersgebied. De grotere RWZI’s, met een capaciteit van meer dan 100.000 inwonerequivalenten à 54 g BZV(ie), zijn in of nabij de grote steden, Enschede, Hengelo en Emmen, gevestigd. Het merendeel van de RWZI’s heeft een capaciteit tussen de 25.000 en 100.000 ie. De kleinste RWZI is de RWZI Schoonoord, met een capaciteit van 6.000 ie. Deze RWZI wordt opgeheven zodra de RWZI Sleen is gereviseerd en deze het rioolwater van Schoonoord kan meeverwerken.

In onderstaande tabel zijn de vergunningeisen voor de RWZI’s van Vechtstromen samengevat, zoals die golden op 1 maart 2014, de datum waarop het Activiteitenbesluit van kracht werd.

1): Etmaalwaarde 3): Voortschrijdend jaargemiddelde 4): Gemidd. zomer-/winterperiode

2): VSG-10 (voortschrijdend gemiddelde over tien achtereenvolgende bem. etmalen)

Voor de RWZI’s uit het voormalig V&V-gebied geldt een jaargemiddelde voor N-tot. over het kalenderjaar, in plaats van een voortschrijdend jaargemiddelde.

Hieronder wordt een doorkijk/ indruk gepresenteerd van de lozingseisen, zoals die op basis van dit beleidstraject indicatief, resp. bij benadering te verwachten zijn.

1): Etmaalwaarde 3): Voortschrijdend jaargemiddelde 4): Gemidd. zomer-/winterperiode

Hierbij gelden de volgende kanttekeningen:

• •

  De Almelose RWZI’s worden nu, resp. de komende jaren aangepast. De indicatieve jaargemiddelde P-eis van 3 zou gedurende een overgangsperiode van 4 – 5 jaren kunnen gelden. Intussen anticiperen op de standaard-eis van 2.

• •

  Den Ham is/wordt niet aangepast volgens BBT. Kleine RWZI met beperkte impact (belasting < 10.000 ie). Jaargemiddelde P-eis van 4. Uitzondering bevestigt regel.

• •

  Tijdens de ombouw van de sliblijn op de RWZI’s Hengelo en Enschede (overgangsperiode van 4 – 5 jaren) zou een jaargemiddelde P-eis van 2 kunnen gelden. Intussen anticiperen op de standaard-eis van 1.

• •

  Voor Enschede en Hengelo geldt een aanvullende ammonium-eis als gevolg van de impact van de betreffende effluentlozingen op de kwaliteit van de Bornse Beek, die voor ammonium een forse normoverschrijding kent.

• •

  De overige aanvullende ammonium-eisen gelden voor lozing op de Dinkel (1-2) en op andere watersystemen met een beperkte verdunning, resp. een hogere kwaliteitsdoelstelling/ hoog ambitieniveau (2-4, resp. 1,5-3).

• •

  De inrichting van de RWZI Glanerbrug is aangepast. De indicatieve jaargemiddelde ammonium-eis van 1,5 - 3 zou gedurende een overgangsperiode van 4 – 5 jaren kunnen gelden (eis gelijk aan die uit laatste vergunning). Intussen anticiperen op eis van 1 – 2.

• •

  Uitsluitend voor de RWZI’s die op het stroomgebied van de Dinkel (KRW-ambitie Hoog en beperkte verdunning) lozen, zou een aangescherpte eis voor onopgeloste bestanddelen kunnen worden opgenomen.

• •

  Voor Nijverdal geldt een aanvullende jaargemiddelde ortho-P-eis van 1 mg/l.

• •

  Voor Tubbergen en Vriezenveen zijn indicatieve P- en N-eisen genoemd die vóór, resp. na aanpassing van de inrichting zouden kunnen gelden.

Bijlage 3: Effluent ontvangende watersystemen Vechtstromen

In de tabel in bijlage 2 zijn voor de RWZI’s van waterschap Vechtstromen de namen (en nummers) van de effluentontvangende watersystemen weergegeven.

B3.1Aard en omvang effluentontvangende watersystemen

In het Twentse deel van het beheersgebied komen overwegend stromende effluentontvangende watersystemen voor, die beperkt van omvang zijn. Daarbij kan onderscheid worden gemaakt tussen de stedelijke en de landelijke stroom. De stedelijke stroom begint bij de Elsbeek, waar de RWZI Enschede op loost, en loopt via het Kristalbad, de Berflobeek, de Bornsebeek, het Lateraalkanaal, de Veeneleiding en de Linderbeek naar de Benedenregge bij Nijverdal. Alle grote RWZI’s lozen het effluent op de stedelijke stroom. De landelijke stroom bestaat uit de watergangen, waarvoor in het algemeen een hogere kwaliteitsdoelstelling is geformuleerd. Daartoe behoort in de eerste plaats (het stroomgebied van) de Dinkel. Daarnaast kan worden gedacht aan de Gammelkerbeek, de Markgraven en de Boven- en Middenregge. De Rwzi Denekamp is de enige RWZI in Twente die loost op een kanaal. In het Drentse gedeelte van het beheersgebied lozen de RWZI’s doorgaans op kanalen. Alleen de RWZI Hardenberg loost op de Vecht.

De effluentontvangende watersystemen in het Twentse deel van het beheersgebied zijn beperkt van omvang, waardoor in het algemeen sprake is van een geringe verdunning. Bij kanalen spreek je niet van boven- en benedenstrooms van het lozingspunt, zodat verdunning een relatief begrip is.

B3.2Watersysteemdoelen

De kwaliteit van het watersysteem wordt beoordeeld op basis van de biologie (soorten) en van stoffen (chemie). Het ‘eindoordeel’ bestaat uit twee onderdelen, te weten de ‘chemische toestand’ en de ‘ecologische toestand’. De chemische toestand wordt bepaald aan de hand van 33 stoffen die vanuit Europees perspectief met voorrang moeten worden aangepakt (de zgn. prioritaire stoffen). De beoordeling van de ‘ecologische toestand’ vindt plaats op basis van de biologie (flora en fauna), de algemene fysisch-chemische parameters (biologie-ondersteunende stoffen als nutriënten, zuurstof, etc.) en de ‘specifiek verontreinigende stoffen’ (zie onderstaande figuur). Deze laatste categorie bestaat uit stoffen die regionaal of lokaal voor problemen (normoverschrijding) zorgen. Een voorbeeld hiervan is ammonium. RWZI effluenten vormen in watersystemen met een geringe verdunning een ammonium-bron van betekenis.

De doelen voor de biologie zijn sterk afhankelijk van het ambitieniveau van het waterlichaam. Voor de algemene fysisch-chemische parameters is er vanuit gegaan dat ze het ecologisch functioneren niet in de weg mogen staan en zijn daarom vooralsnog vastgesteld op het niveau van de goede toestand van het betreffende watertype. Het is onduidelijk in hoeverre de ecologische kwaliteit negatief wordt beïnvloed door de chemische kwaliteit. Dit is onderwerp van onderzoek voor de komende planperiode voor de KRW (2016-2021) en speelt een belangrijke rol bij de afweging van maatregelen voor de 3e planperiode voor de KRW (2022-2027).

Bijlage 4: BBT RWZI’s

“de stand van de techniek anno 2015”

B4.1 Definitie BBT art. 1.1 lid 1 Wabo

Voor het bereiken van een hoog niveau van bescherming van het milieu meest doeltreffende technieken om de emissies en andere nadelige gevolgen voor het milieu, die een inrichting kan veroorzaken, te voorkomen of, indien dat niet mogelijk is, zoveel mogelijk te beperken, die - kosten en baten in aanmerking genomen - economisch en technisch haalbaar in de bedrijfstak waartoe de inrichting behoort, kunnen worden toegepast, en die voor degene die de inrichting drijft, redelijkerwijs in Nederland of daarbuiten te verkrijgen zijn; daarbij wordt onder technieken mede begrepen het ontwerp van de inrichting, de wijze waarop zij wordt gebouwd en onderhouden, alsmede de wijze van bedrijfsvoering en de wijze waarop de inrichting buiten gebruik wordt gesteld

B4.2 Nadere uitwerking

In het jaar 2007 is een STOWA-rapport verschenen met als titel: “Het Actiefslibproces, mogelijkheden en grenzen”.

STOWA-onderzoek

Het (laagbelaste) actiefslibproces is in Nederland het alom geaccepteerde en toegepaste zuiveringsconcept voor de reiniging van stedelijk afvalwater. De hydraulische en biologische flexibiliteit van het proces, het vermogen zonder (al te veel) chemicaliën nutriënten als fosfaat en stikstof tot betrekkelijk lage concentraties te verwijderen en de kosteneffectiviteit maken dat het actief-slibproces in Nederland breed wordt toegepast. Naar verwachting zullen rwzi’s bij de implementatie van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verder moeten gaan bijdragen aan de verbetering van kwaliteit van het oppervlaktewater door een schoner effluent te leveren. In dit kader heeft de STOWA ingezet op het onderzoeksproject “Zuiveringsgrenzen van het actief-slibproces” waarmee de mogelijkheden van actief-slibprocessen om de effluentkwaliteit te verbeteren zijn verkend.

Resultaat van het onderzoekstraject was, dat het actief-slibproces zoals het is uitgevoerd op veel rwzi’s in Nederland de potentie heeft om beter te presteren dan de huidige standaardeffuenteisen (10 mg N /l en 1 mg P/l). Effluentgehalten < 5 mg N /l en < 0,3 mg P /l zijn in veel gevallen mogelijk zonder aanzienlijke aanpassingen. Voorwaarde is dat de actuele slibbelasting lager is dan 0,06 kg BZV/kg ds.d, de recirculatiefactor hoger is dan 20 voor omloopsystemen en de BZV/N-verhouding in het influent groter is dan 3.

De volgende zuiveringsconfiguraties komen het meest voor bij de best presterende installaties:

• •

  omloopsystemen (PhoSim);

• •

  omloopsystemen met een voordenitrificatietank (PhoRedox);

• •

  de Hoogvliet-variant;

• •

  het gemodificeerde UCT-proces (mUCT), c.q. het BCFS-principe.

Er is uitgegaan van jaargemiddelde waarden, waarbij sprake is van optimale procescondities en een adequaat meet- en regelsysteem. Niet duidelijk is geworden, in hoeverre chemische P-verwijdering een rol heeft gespeeld bij het behalen van de geschetste resultaten.

Praktijkervaring Vechtstromen-rwzi’s

Genoemde effluentgehalten zijn als jaargemiddelde mogelijk, mits sprake is van een min of meer stabiele effluentkwaliteit. Bij de Vechtstromen-rwzi’s die het meest recent op de huidige stand van de techniek zijn gebracht, worden genoemde gehaltes wel gehaald, maar wordt het jaargemiddelde nog te veel beïnvloed door uitschieters en dus een flinke spreiding in de bereikte effluentkwaliteit. Het is zaak deze spreiding te beperken door procesregeling en procescondities te optimaliseren. Dat kan niet zonder een adequate personele inzet op de rwzi’s.

Uiteindelijk is op de Vechstromen-rwzi’s die volgens de stand van de techniek zijn uitgerust, een jaargemiddelde effluentkwaliteit mogelijk < 6 mg Ntot/l , < 0,5 NH4-N/l en < 0,5 mg Ptot/l. Dan moet echter wel aan alle bovengenoemde randvoorwaarden worden voldaan.

Om een redelijke marge in te bouwen in de lozingsvergunningen, kunnen jaargemiddelde vergunningvoorwaarden worden toegepast van < 10 mg Ntot/l , 1 mg NH4-N/l en < 1 mg Ptot/l.

Relatie met Activiteitenbesluit.

De standaardeis voor Ptot is een jaargemiddelde van 1 mg/l voor RWZI’s met een capaciteit, groter dan 100.000 inwonerequivalenten (i.e.). Voor RWZI’s met een capaciteit, kleiner dan 100.000 i.e. geldt een jaargemiddelde P-eis van 2 mg/l. P-maatregelen op kleinere RWZI’s zijn relatief duur, terwijl de impact van de effluent lozing op het watersysteem geringer is.

De standaard-set lozingseisen uit het Activiteitenbesluit kent geen eis voor ammonium-stikstof. Daar waar sprake is van een geringe verdunning, vaak in combinatie met hogere KRW/WBP-kwaliteitsdoelen/ een hoger ambitieniveau, wijst de immissietoets echter doorgaans uit dat een aanvullende ammonium-eis gewenst is. Mede in het verlengde van de standaard-ammoniumeis in de vergunningen voor de RWZI’s in het gebied van het voormalige waterschap Regge en Dinkel, worden in de nieuwe situatie een gradatie in ammoniumeisen verwacht. Althans daar, waar, al dan niet in combinatie met andere maatregelen, concreet invulling kan worden gegeven aan KRW/WBP-doelen. Voor de RWZI’s die op het Dinkelsysteem (natuurlijke waterhuishouding) lozen wordt een ammonium-eis verwacht van 1 in de zomer en 2 in de winter. Voor de overige watersystemen met een geringe verdunning, resp. hogere KRW-/WBP-kwaliteitsdoelen/ een hoger ambitieniveau wordt indicatief een eis van 1,5 – 3, resp. 2 – 4 in zomer - winter verwacht. Conform de huidige vergunningeisen. Voor de watersystemen waar ammonium niet tot problemen leidt of zal leiden (benedenstroomse systemen en/of systemen met relatief veel verdunning), worden geen ammoniumeisen opgenomen, resp. komen deze te vervallen.

Onopgeloste bestanddelen en prioritaire stoffen

De stand van de techniek is inmiddels zo ver ontwikkeld, dat het vergaand tegenhouden van onopgeloste bestanddelen op rwzi’s met behulp van filtratietechnieken als bewezen techniek kan worden aangemerkt (zie bijvoorbeeld de hybride-MBR Ootmarsum, waar meerdere filtratietechnieken worden gecombineerd). Om filtratietechnieken (voluit) als stand van de techniek te kunnen bestempelen, moeten deze technieken echter ook als doorgaans kosteneffectief kunnen worden bestempeld. En dat is helaas (nog) niet het geval. In plaats daarvan rijst voortdurend de vraag, in hoeverre deze filtratietechnieken nodig zijn voor het bereiken van concrete chemische en/of ecologische systeemdoelen. En zo ja, of er budget voor kan worden gevonden.

Het ontwikkelen van technieken om prioritaire stoffen op rwzi’s te elimineren, staat nog in de kinderschoenen. Er zijn inmiddels diverse STOWA-onderzoeken aan gewijd. Uitsluitend op de rwzi Horstermeer is tot nu toe zo’n techniek geïnstalleerd, het one-step filter. Het is mogelijk een kwestie van tijd voordat ook deze technieken als bewezen techniek kunnen worden aangemerkt. Dit staat los van de vraag of end-of-pipe technieken voor prioritaire stoffen uiteindelijk wel de geëigende technieken zijn en of deze technieken ooit als kosteneffectief kunnen worden aangemerkt. Voorlopig kan in dit verband (nog) niet worden gesproken over stand van de techniek.

Beperken calamiteitenrisico’s

Bij het aanscherpen van de normen voor de zuiveringsprestaties zijn potentiële calamiteiten in de afvalwaterketen in toenemende mate een bedreiging voor de te bereiken resultaten. Eén calamiteit kan het resultaat van jaren intensief zuiveren teniet doen. Het beperken van calamiteitenrisico’s kan niet via de Waterwet/ het Activiteitrenbesluit worden afgedwongen. Hier dient via het WBP en via zuiverings-/ketenplannen een separaat traject voor te worden doorlopen/ ontwikkeld.

Bijlage 5: Achtergronden totstandkoming lozingseisen RWZI’s

B4.1Aansluiting bij de bestuurlijke doelen

In onderstaande tabel zijn de bestuurlijke doelen uit het Bestuursakkoord en de Meerjarenverkenning samengevat. Althans, voor zover relevant voor dit beleidsthema. De bestuurlijke doelen zijn onderverdeeld naar de programma’s Watersysteem, Afvalwaterketen en Besturen en organiseren.

Door een integrale afweging in het doorlopen beleidstraject, is een optimale balans gevonden tussen het invulling geven aan de kwaliteitsdoelen voor de effluentontvangende watersystemen, de mogelijkheden die de “stand van de techniek “ voor RWZI’s daarvoor biedt en een focus op kosten. Daarmee wordt expliciet invulling gegeven aan de relevante bestuurlijke doelen van het Bestuursakkoord en de Meerjarenverkenning..

B4.2KRW/WBP-beleidskader lozingseisen RWZI’s

In het ontwerp-waterbeheerplan 2016 – 2021 wordt voor het jaar 2017 een “beleidskader lozingseisen RWZI’s” aangekondigd. Hierbij staat centraal, dat het effluent van RWZI’s:

• •

  aan de lozingseisen uit het Activiteitenbesluit voldoet en

• •

  het behalen van de gewenste kwaliteit van het ontvangende oppervlaktewater niet in de weg staat.

Er wordt nagegaan welke eisen haalbaar zijn met de stand der techniek en tegen acceptabele kosten. Bij die afweging wordt ook de belasting van het oppervlaktewater door andere (diffuse) bronnen meegenomen.

In afwachting van het “beleidskader lozingseisen RWZI’s” (KRW/WBP, zie boven) is een systematiek op hoofdlijnen ontwikkeld, waarmee aan de hand van de criteria urgentie, effectiviteit en haalbaarheid vooralsnog een alternatief beleidskader is gecreëerd. Zie hoofdstuk 2, onderdeel c (Plantoets, stap 5 van de Immissietoets) van het bijbehorende werkdocument.

B4.3Hanteren principes “relatief belang ten opzichte van overige bronnen”, “effectiviteit”, “haalbaarheid en betaalbaarheid”

In de Decembernota 2006, uitgebracht om sturing te geven aan de implementatie van de KRW, is een vierstappenplan opgenomen om de effectiviteit van (aanvullende) RWZI-maatregelen vast te stellen. Dit, in relatie met de relatieve bijdrage van effluenten ten opzichte van overige emissies.

Dit vierstappenplan luidt als volgt:

Stap 1 .de ecologische kwaliteit van het ontvangende (of stroomafwaarts gelegen) waterlichaam inclusief het mariene milieu voldoet niet.

Stap 2 . dit komt door stikstof en/of fosfaat, of een prioritaire of overige stof waarvan ter plekke is vastgesteld dat die effect heeft op de ecologie.

Stap 3 . de rwzi /afvalwaterketen levert een belangrijke bijdrage (vergeleken met andere bronnen)

Stap 4 . aanvullende maatregelen in de rwzi /afvalwaterketen leiden, al dan niet in combinatie met andere maatregelen, tot het bereiken van doelen.

Dit stappenplan past in de transitie van een norm-gestuurde naar een effect-gestuurde aanpak, en is ook voor deze notitie als uitgangspunt gehanteerd om de effectiviteit van (aanvullende) RWZI-maatregelen vast te stellen. De relatieve bijdrage van effluenten ten opzichte van overige emissiebronnen kan worden vastgesteld aan de hand van de Emissie-registratie systematiek.

Om vast te stellen of (aanvullende) RWZI-maatregelen “haalbaar en betaalbaar” zijn, is het programmamanagement als instrumentarium gekozen. De zogenaamde programmatafel toetst of, en zo ja wanneer, er ruimte is om geprioriteerde (aanvullende) RWZI-maatregelen te honoreren met opname in het meerjareninvesteringsprogramma.