Beleidsnota recreatie en toerisme Bernheze 2008-2012

Geldend van 01-04-2008 t/m heden

Intitulé

Beleidsnota recreatie en toerisme Bernheze 2008-2012

Samenvatting

Deze nota Recreatie en Toerisme is ons kader voor nieuwe initiatieven van de gemeente én vanuit het veld voor de periode 2008 - 2012. Bij de nota hoort een actieprogramma met gemeentelijke projecten.

Basis voor deze nota vormde de startnotitie die de Commissie Maatschappelijke Zaken op 1 mei 2007 heeft vastgesteld. Bij de totstandkoming van deze nota is dankbaar gebruik gemaakt van de inbreng en ideeën van organisaties, ondernemers en inwoners uit Bernheze. Via een gesprekkenronde en een drukbezochte workshop is de analyse van het aanbod aangevuld en aangescherpt en zijn projectideeën geïnventariseerd.

In de nota schetsen we een beeld van het toeristisch-recreatief aanbod in Bernheze en plaatsen we de gemeente vervolgens in perspectief: we geven een beeld van de ontwikkeling van de vakantiemarkt in Noord-Brabant, samenwerking binnen de regio en meer algemene trends en ontwikkelingen op het gebied van toerisme en recreatie die voor Bernheze kansen of bedreigingen met zich mee kunnen brengen. Op basis van deze analyse formuleren we speerpunten voor ons gemeentelijk beleid en – daarbinnen – een aantal projecten.

SWOT

De conclusies van het analysedeel van deze nota zijn samengevat in een SWOT-tabel: een overzicht van de sterke en zwakke punten (Strengths en Weaknesses) en kansen en bedreigingen (Opportunities en Threats – zie tabel op pagina 8). De sterke en zwakke punten betreffen het huidige toeristisch-recreatieve aanbod, bij de kansen en bedreigingen gaat het om ‘externe’ ontwikkelingen: activiteiten op andere beleidsvelden van de gemeente, in de regio, of algemene, meer nationale trends en ontwikkelingen.

Uit het overzicht van het aanbod blijkt dat onze gemeente over een behoorlijk aanbod voor toeristen en recreanten beschikt. De belangrijkste aantrekkingskracht ligt in het aanbod van groen, cultuurhistorie en kunst. Het aanbod bestaat echter nog te veel uit losse elementen die nauwelijks met elkaar zijn verbonden. Bezoekmogelijkheden, zichtbaarheid en promotie van het aanbod kan in veel gevallen beter. De komende jaren willen we samen met onze partners op een aantal strategische punten gaan werken om dit te verbeteren.

Speerpunten

De gemeente Bernheze wil de komende jaren kansen op het gebied van toerisme en recreatie verzilveren. De gemeente streeft hierbij naar een goede balans tussen het benutten van de economische potenties van de sector en het behoud van de gebiedskwaliteiten. Over het algemeen leent de gemeente zich vooral voor wat extensievere vormen van recreatie en toerisme – zeker in de ecologisch kwetsbare gebieden zoals het Aa-dal.

Op basis van de SWOT-analyse zijn de volgende speerpunten geformuleerd:

  • A.

    Het duurzaam onderhouden en versterken van de basis van ons toeristisch-recreatief product: natuur, landschap en erfgoed en het recreatieve routenetwerk

  • B.

    Het verbreden van de mogelijkheden voor recreatieve voorzieningen

  • C.

    Verbanden leggen en samenwerken om nieuwe toeristisch-recreatieve producten te ontwikkelen, bijvoorbeeld op basis van het routenetwerk en rond verschillende thema’s (kunst en cultuur, educatie, duurzaamheid)

  • D.

    Het bekendmaken en verbeteren van de zichtbaarheid van het recreatieve aanbod

Tabel Overzicht SWOT-analyse

Sterk

Kans

1.Enkele zones met veel potentie vanuit recreatief oogpunt: rond Heeswijk (kasteel, Aa-dal, Heeswijkse bossen), Maashorst

2.Goed en bekend fietsknooppuntennetwerk

3.Toekomstig wandelknooppuntennetwerk

4.Natuurtheater De Kersouwe

5.NC Slabroek (en informatieve/educatieve functie daarvan): druk bezocht en bekend en geliefd in de regio.

6.Organisatie lokale activiteiten en evenementen door TRV

ADigitale mogelijkheden ontsluiten toeristisch-recreatief aanbod: digitale info-zuilen, GPS, TomTom, interactieve routeplanner

BVeel enthousiasme en activiteiten op het gebied van kunst en cultuur in de gemeente

CVeel activiteiten op het gebied van educatie en ‘infotainment’ met daaraan verbonden een positief imago in de regio.

DMaas(horst) en Meierij als Leader-gebied, gezamenlijke profilering en toeristisch-recreatieve ontwikkeling.

EBelangstelling voor streekeigen aspecten en verhalen, authenticiteit en beleving.

FBelangstelling voor en activiteiten rond het thema ‘duurzaamheid’

GGroei zakelijke markt, interesse vergader-, trainings- en verblijfsaccommodatie in het landelijk gebied.

HBelangstelling voor kleinschalige verblijfsaccommodatie, onderscheidende logies- en kampeervormen, groei aantal kampeerauto’s.

Zwak

Bedreiging

7.Weinig echte (dagrecreatieve) trekkers

8.Weinig onderscheidend aanbod op het gebied van verblijfsrecreatie, weinig Bed and Breakfasts

9.Nog weinig economische spin-off van groene en agrarische kwaliteiten

10.Recreatieve producten en informatie zijn nog niet of nauwelijks gelinkt aan knooppuntennetwerk

11.Zichtbaarheid aanbod Bernheze (o.a. door ligging en beperkte openingstijden VVV-winkels en bewegwijzering) en ontbreken van een eenduidig overzicht ervan voor bezoekers

12.Beperkte openstelling van een aantal bezienswaardigheden en voorzieningen (alleen op afspraak, alleen voor groepen, of alleen in het weekend)

13.Weinig coördinatie en samenhang met betrekking tot evenementen

IRegelgeving / vergunningenbeleid als potentiële belemmering voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling

JIn de toekomst mogelijk ‘botsen’ van verschillende bezoekersgroepen op bepaalde locaties (bijvoorbeeld zakelijke bijeenkomsten en dagjesmensen) en tijdens evenementen.

KMatige bereikbaarheid en onvoldoende parkeervoorzieningen natuurgebied De Maashorst op drukke dagen en bij toenemende bezoekersaantallen.

LDaling belangstelling ‘traditioneel’ kamperen

MRisico op onvoldoende aandacht voor lange termijn-investering in de ‘basis’, duurzaam onderhoud natuur en landschap. Blijven investeren, aandacht voor beheer is cruciaal!

Het toeristisch-recreatief product is een samengesteld product: er is geen sprake van één producent, maar van een complex geheel van ondernemers, profit- en non—profitorganisaties, overheden en lokale verenigingen die elk een deelbijdrage leveren. De speerpunten zijn dan ook niet alleen bedoeld voor de gemeentelijke organisatie, maar voor het gehele recreatieve veld. Bij de uitwerking van de speerpunten kunnen verschillende producten worden ingezet, waarvan een groot aantal door het recreatieve veld – met eventuele ondersteuning van de gemeente of met de gemeente als partner– zal moeten worden ontwikkeld.

Hieronder beschrijven we de speerpunten en geven we aan welke producten en projecten de gemeente per speerpunt wil ontwikkelen en uitvoeren. Het actieprogramma bijlage 2 geeft een overzicht van deze producten en projecten.

A Duurzaam onderhouden en versterken van de basis

Natuurschoon en de groene gebiedskwaliteiten vormen een belangrijk element van ons toeristisch-recreatieve product. Samen met de recreatieve route-infrastructuur (de knooppuntennetwerken) vormen ze in feite de basis voor alle andere ontwikkelingen op toeristisch-recreatief gebied. Ook een aantrekkelijk klimaat voor kunst en cultuur horen bij deze basis.

De gemeente heeft ook de komende jaren een belangrijke rol in het instandhouden van die basis. Niet alleen via het beleidsveld toerisme en recreatie (onderhoud en verbetering van de routenetwerken). Ook via langetermijninvesteringen in, en zorgvuldig onderhoud van, natuur en landschap, en via het kunst en cultuurbeleid (in het bijzonder de projecten uit de beleidsnota ‘Prikkelende cultuur en kunst in Bernheze’). Onze activiteiten op deze fronten zijn uitgewerkt in andere beleidsnota’s en actieprogramma’s. Naast lopende projecten op het gebied van routes willen we de komende jaren als gemeente binnen het kader van deze nota toerisme en recreatie specifiek tijd en geld reserveren voor het oplossen van kleine knelpunten in het wandelknooppuntennetwerk dat in ontwikkeling is.

Gemeentelijk project Speerpunt A

·Het oplossen van knelpunten in het wandelknooppuntennetwerk

B Nieuwe logiesvormen en het verbreden van de mogelijkheden voor recreatieve voorzieningen in het buitengebied

Wij zien goede mogelijkheden voor nieuwe –kleinschalige- toeristisch-recreatieve ontwikkelingen in het buitengebied. In eerste instantie denken we dan aan kleinschalige, bed- and breakfast-achtige logiesvormen, kleinschalige horeca en boerderijwinkels. Dit zijn vormen van toerisme en recreatie die passen bij onze gebiedskwaliteiten. Het nieuwe bestemmingsplan buitengebied biedt hiervoor het ruimtelijk kader.

C Verbanden leggen en samenwerken

De gemeente wil zich de komende jaren gaan inspannen om samenwerking te stimuleren en de output daarvan te verhogen. De gemeente wil ondernemers hierin faciliteren door het organiseren van een jaarlijkse netwerkbijeenkomst en excursies. De gemeente verwacht van het toeristisch-recreatieve veld dat dit vervolgens de bal overneemt en contacten en ideeën omzet in gezamenlijke evenementen en arrangementen. Voor projecten die door samenwerkingsverbanden van ondernemers en/of organisaties tot stand worden gebracht en die passen binnen onze visie kan ondersteuning worden geboden (een financiële bijdrage en/of personele ondersteuning).

Naast evenementen en arrangementen noemen we de kansen die bestaan voor samenwerking in en rond het Aa-dal. Deze zone rond Kasteel Heeswijk, de Aa en de Kilsdonkse molen heeft op recreatief gebied veel potentie. Er zijn verschillende goede ideeën, maar terughoudendheid in verband met deze randvoorwaarden en de veelheid aan betrokken partijen maakt dat het tot nu toe weinig resultaat is geboekt. De gemeente wil zich in het kader van het actieprogramma inspannen om samenwerking tot stand te brengen om de recreatieve potenties beter te benutten.

Organisaties en ondernemers geven aan dat het hen vaak aan personele capaciteit ontbreekt om goede ideeën voor arrangementen uit te werken en ‘in de markt te zetten’. Wij denken dat onderwijsinstellingen en studenten daarin een belangrijke functie zouden kunnen vervullen. Wij dit graag faciliteren. Concreet kan dit neerkomen op het onderhouden van contacten met de stagebureaus van een aantal onderwijsinstellingen en het formuleren van afstudeeropdrachten bij de gemeente, organisaties en/of ondernemers.

Gemeentelijke projecten Speerpunt C

  • ·

    Jaarlijkse netwerkbijeenkomst

  • ·

    Jaarlijkse excursie

  • ·

    Gebiedsgerichte ontwikkeling recreatieve zone Aa-dal

  • ·

    Pilot arrangementontwikkeling in samenwerking met onderwijsinstellingen

D Het bekendmaken en verbeteren van de zichtbaarheid van het aanbod

De gemeente en het recreatieve veld zijn van mening dat er veel winst valt te behalen met het verbreden en promoten van het aanbod voor de huidige bezoekersgroepen en eigen inwoners. Het gaat daarbij zowel om het aantrekken van bezoekers naar onze gemeente als om het beter informeren en faciliteren van bezoekers die al in onze gemeente zijn.

Voor wat betreft promotie gaat het ons er niet om Bernheze als gemeente onder de aandacht te brengen. Wij hechten juist aan een promotie die zijn basis heeft in coherente product-marktcombinaties. Promotie voor Brabant en Noordoost-Brabant verloopt via de provinciale en regionale VVV. De Regio VVV vervult voor Bernheze een spectrum aan kerntaken en ontvangt daarvoor een structurele toelage van de gemeente. Een aantal van die taken wordt in de ogen van de gemeente, lokale organisaties en ondernemers steeds minder relevant. Op andere fronten is inspanning van de Regio VVV wél wenselijk en wordt ook resultaat geboekt. Het ‘Bijzonder dagje uit in Bernheze’ en de knooppuntennetwerken zijn daar voorbeelden van. We zullen daarom bezien of we in overleg tot een herformulering van de kerntaken kunnen komen. Ook het maken van prestatieafspraken behoort tot de mogelijkheden.

De gemeente vervult een loketfunctie voor bewoners, bedrijven en bezoekers. De gemeentelijke website wordt ook als informatiebron gebruikt door (potentiële) recreanten en toeristen. Wij gaan een communicatieplan opstellen waarin onder meer de taakverdeling tussen gemeente, VVV, TRV en individuele ondernemers goed wordt afgebakend. Daarnaast gaan wij in ieder geval de informatie op de gemeentelijke website aanpassen en actualiseren.

Bewegwijzering vormt een ander gemeentelijk aandachtspunt. Daarbij gaat het zowel om objectbewegwijzering als om informatieborden. Er zijn verschillende invullingen denkbaar: traditionele informatiebordenpunten of digitale informatiezuilen. In overleg met lokale organisaties en ondernemers en in afstemming met gemeentes in de regio (onder meer het project recreatieve entrees voor de Maashorst) gaan we hier invulling aan geven.

Gemeentelijke projecten Speerpunt D

  • ·

    Gemeentelijke informatievoorziening en bewegwijzering

  • ·

    Gemeentelijk communicatieplan voor bezoekers

Inleiding

Een nieuwe nota toerisme en recreatie...

Voor u ligt de beleidsnota toerisme en recreatie van de gemeente Bernheze. In deze nota geven we onze visie op de toeristisch-recreatieve ontwikkeling in onze gemeente. De nota vormt het kader voor nieuwe initiatieven van de gemeente én vanuit het veld. Bij de nota hoort een actieprogramma met concrete projecten.

… die voortbouwt op wat we hebben …

Bij de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van onze gemeente hoeven we gelukkig niet van voren af aan te beginnen. We beschikken over een prachtige groene omgeving, een netwerk van fiets- en wandelroutes, en ondernemers en organisaties die een breed palet aan producten aanbieden voor toeristen en recreanten.

Toch is er veel meer mogelijk. Er zijn tal van kansen, bijvoorbeeld om de zichtbaarheid en vindbaarheid van ons aanbod te verbeteren. Of het maken van combinaties van producten, en het leggen van verbanden met andere thema’s en terreinen zoals kunst en cultuur en educatie.

Bij de totstandkoming van deze nota is dankbaar gebruik gemaakt van de inbreng en ideeën van organisaties, ondernemers en inwoners uit Bernheze. Via een gesprekkenronde en een drukbezochte workshop is de analyse van het aanbod aangevuld en aangescherpt en zijn projectideeën geïnventariseerd. Basis voor deze nota vormde de startnotitie die de Commissie Maatschappelijke Zaken op 1 mei 2007 heeft vastgesteld.

… die we samen met u willen realiseren

Toeristisch-recreatieve ontwikkeling is geen taak voor de gemeente alleen. We verwachten ook initiatief en medewerking van organisaties en ondernemers in Bernheze. We weten dat er veel enthousiasme aanwezig is, maar dat tijd en middelen vaak nog ontbreken.

Ondernemers en organisaties hebben duidelijke verwachtingen ten aanzien van de gemeente: de gemeente moet niet alleen initiatieven faciliteren, maar kan ook een rol spelen in het bij elkaar brengen van partijen. In deze nota krijgt de rol van de gemeente en de ‘taakverdeling’ binnen het recreatieve veld dan ook expliciet de aandacht.

Wij willen ons de komende jaren inspannen om partijen bij elkaar te brengen zodat de goede ideeën die in ruime mate aanwezig zijn, omgezet worden in concrete projecten.

Leeswijzer

In het volgende hoofdstuk geven we een beeld van het toeristisch-recreatieve aanbod in Bernheze. In hoofdstuk 3 plaatsen we onze gemeente in perspectief: we geven een beeld van de ontwikkeling van de vakantiemarkt in Noord-Brabant, samenwerking binnen de regio en meer algemene trends en ontwikkelingen op het gebied van toerisme en recreatie die voor Bernheze kansen of bedreigingen met zich mee kunnen brengen. Hoofdstuk 4 bevat de gemeentelijke speerpunten die op basis van de analyse zijn geformuleerd. In de bijlage is het actieprogramma opgenomen, met projecten die de gemeente zelf of als trekker zal gaan uitvoeren.

Toerisme en recreatie in Bernheze anno 2008

In dit hoofdstuk geven we een beeld van het toeristisch-recreatieve aanbod in onze gemeente. We gaan in op het gehele product: niet alleen specifiek toeristisch-recreatieve voorzieningen, maar ook cultuurhistorische bezienswaardigheden, natuur en landschap en evenementen komen aan de orde. Verder schetsen we het toeristisch-recreatieve veld en relevant gemeentelijk beleid. We sluiten het hoofdstuk af met een analyse van de bevindingen.

Toeristisch-recreatief aanbod

Natuur en landschap

Bernheze is een groene gemeente. Vooral natuurgebied De Maashorst, dat voor een deel in de gemeente ligt en vanuit de gemeente goed toegankelijk is, kent een hoge natuur- en recreatiewaarde. Ook het landgoed rond Kasteel Heeswijk, het Aa-dal en de Heeswijkse Bossen, waar zich een cluster aan recreatieve voorzieningen bevindt, vormen een belangrijk onderdeel van de landschappelijke structuur. Een uniek verschijnsel zijn de wijstgronden op de Peelrandbreuk in het oostelijk deel van de gemeente Bernheze. Daar is een duidelijk hoogteverschil waarneembaar en komt op verschillende plaatsen ijzerrijk kwelwater uit de ondergrond naar boven.

In Bernheze is door de ruilverkaveling veel natuur verloren gegaan, maar er is sinds een aantal jaren ook weer veel natuur in ontwikkeling, onder andere door de natuurcompensatie als gevolg van de aanleg van de A50. Eén van die compensatiegebieden ligt op de Peelrandbreuk. Verder worden diverse ecologische verbindingszones aangelegd, bijvoorbeeld langs de Aa, Leijgraaf en De Grote Wetering. De zone van de Heeswijkse Bossen naar de Maashorst, via Hommelse Hoeven, de wijstgronden en de Bedafse Bergen, kan zich ontwikkelen tot de ‘langste tuin van Brabant’.

Cultuurhistorie, kunst en cultuur

Bernheze is rijk aan cultuurhistorische bezienswaardigheden, met een concentratie rond en in Heeswijk-Dinther. De bekendste bezienswaardigheid is Kasteel Heeswijk. Het kasteel is een cultuurhistorisch museum en daarnaast in gebruik als trouwlocatie en voor feesten en zakelijke bijeenkomsten. Individuele bezoekers kunnen het kasteel bezoeken op vastgestelde tijden. Tijdens de reguliere openingstijden is een koffiesalon geopend. De uitgebreide horeca- en zakelijke ontvangstfaciliteiten in de keldergewelven en het Koetshuis zijn op afspraak toegankelijk. In Heeswijk-Dinther bevindt zich ook de Abdij van Berne, de oudste kloostergemeenschap van Nederland. Bezoekers zijn welkom, maar de kloostergemeenschap kiest niet voor een sterke profilering naar toeristen en recreanten. De Kilsdonkse Molen bij Dinther is een bijzondere combinatie van een watervlucht-korenmolen en een watergedreven oliemolen. De molen wordt gerestaureerd en zal vanaf 2009 weer volledig functioneren. Ook de molens van Nistelrode en Vorstenbosch zijn cultuurhistorisch interessant, evenals een aantal boerderijen in de gemeente, kasteeltje De Berkt in Heesch, huize Zwanenburg te Dinther en de oude raadhuizen van Heesch en Nistelrode. De kern van Nistelrode wordt geroemd als ‘oer-Brabantse pleisterplaats’ en heeft een historische brink.

Onze gemeente kent enkele beeldentuinen en galeries, waarvan er één landelijke uitstraling heeft (beeldentuin Interart). Fazanterie De Rooie Hoeve biedt niet alleen een opmerkelijke collectie fazanten, maar daarnaast ook een kunstcollectie en een beeldentuin. Een bijzondere voorziening op het gebied van kunst en cultuur is natuurtheater De Kersouwe, het grootste openluchttheater van Nederland dat geheel door vrijwilligers wordt gerund. De concerten en theatervoorstellingen trekken jaarlijks duizenden bezoekers.

Routes en route-infrastructuur

Sinds 2004 beschikt Bernheze over een fietsknooppuntennetwerk, dat inmiddels Brabantbreed is ingevoerd. Het knooppuntennetwerk stelt bezoekers in staat om op eenvoudige wijze zelf een route samen te stellen. De eenvoudige toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid van het systeem maken het tot een groot succes. Het netwerk heeft geleidelijk de andere beschreven en bewegwijzerde routes in de gemeente vervangen.

Inmiddels wordt in de gemeente onder leiding van de Regionale VVV – evenals in een aantal buurgemeentes – ook een wandelknooppuntennetwerk ontwikkeld, volgens een soortgelijk concept als het fietsknooppuntennetwerk. Vanaf 2009 zal het netwerk naar verwachting functioneel zijn.

Lange afstand routes

Lange afstand wandel- en fietsroutes zijn voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling interessant omdat er in Nederland een aanzienlijke groep recreanten van deze routes gebruik maakt. Daarbij wordt vaak in kleinschalige accommodatie overnacht: een interessante doelgroep voor verblijfsrecreatieve ondernemers in het buitengebied. Er is één Lange Afstand Wandeling die door Bernheze voert: het Peellandpad (LAW 701). De route voert vanuit Den Bosch via het Aadal en de Maashorst richting Uden. Er zijn geen Landelijke Fietsroutes die over het grondgebied van Bernheze leiden. Ook NS-wandelingen zijn niet aanwezig.

Recreatieve entrees

Een nieuw element binnen de route-infrastructuur worden de recreatieve entrees voor natuurgebied De Maashorst, die in regionaal verband worden ontwikkeld. Deze entrees, waarvan er naar verwachting ook een aantal in Bernheze wordt ingericht, worden transferpunten waar bezoekers kunnen overgaan van het vervoer per auto naar wandelen, fietsen of paardrijden. De entrees vormen het startpunt van routes en bezoekers kunnen er informatie verkrijgen over de Maashorst en de activiteiten die er kunnen worden ondernomen.

Kano-route

Op de Aa is door waterschap Aa en Maas in samenwerking met o.a. de gemeente Bernheze een kanovaarroute gerealiseerd. De route loopt van Keldonk tot in Den Bosch en is voorzien van bebording en in- en uitstapvoorzieningen. De route is o.a. opgenomen in de Waterkansenkaart die is uitgegeven door de Regio VVV.

Musea en informatiecentra

Onze gemeente kent een aantal voorzieningen met een recreatief-informatieve functie. Het museum bij Kasteel Heeswijk is zojuist al genoemd. De grootste trekker is Natuurcentrum Slabroek. Dit bezoekerscentrum wordt jaarlijks door ruim 50.000 mensen bezocht. Een belangrijk onderdeel van de activiteiten van Slabroek zijn de educatieve programma’s voor schoolklassen. Vrijwel alle inwoners van de regio hebben Slabroek tijdens hun schooltijd meerdere malen bezocht. Mede daardoor heeft Slabroek een grote bekendheid en een positief imago in de wijde regio. Het Natuurcentrum is ook voor individuele bezoekers toegankelijk en is onlangs vernieuwd. Naast informatie en routes worden op beperkte schaal ook activiteiten aangeboden aan bezoekers.

Sterrenwacht Halley in Heesch heeft een brede regionale functie en trekt jaarlijks duizenden bezoekers. Recentelijk is flink geïnvesteerd in ruimere en publieksvriendelijkere ontvangst- en informatiemogelijkheden. Men ervaart een groeiende interesse voor de aangeboden producten en men richt zich naast de eigen leden steeds nadrukkelijker op de meer (educatief) recreatieve bezoekers.

We noemen tot slot nog een aantal andere musea en informatief-recreatieve voorzieningen: het Poppenhuismuseum in Heesch, Arboretum De Hooge Vorssel in Heesch en de Meierijsche Museumboerderij in Heeswijk. Deze boerderij, met daarbij een educatief centrum, wordt volledig gerund door vrijwilligers en is derhalve beperkt geopend. De Museumboerderij trok in 2007 ruim 4000 betalende bezoekers, waaronder ruim 700 kinderen.

Plattelandsrecreatie

Een groeiend aantal agrarische bedrijven biedt activiteiten voor bezoekers. De activiteiten bestaan nog voornamelijk uit rondleidingen, al zijn er steeds meer initiatieven tot het ontwikkelen van arrangementen waarbij rondleidingen worden gecombineerd met bijvoorbeeld een wandeling, een sportieve activiteit, een picknick of een route langs meerdere bedrijven. Arrangementontwikkeling vindt voornamelijk plaats door en bij de Maashorstboeren, een samenwerkingsverband van agrariërs uit meerdere gemeentes rond het natuurgebied. Boerderijwinkels, ook interessant voor recreanten als tussenstop op een tocht door de omgeving, zijn in onze gemeente (nog) niet aanwezig, al vindt op een aantal bedrijven wel verkoop aan huis plaats.

Bernheze heeft verder een vijftal maneges, een golfbaan, enkele (kleine) zwembaden en een bowlingcentrum. Naast een aantal groepsaccommodaties van waaruit sportieve arrangementen worden aangeboden, is er één bedrijf dat zich specifiek op outdoor-activiteiten en –arrangementen richt. Tot de mogelijkheden behoren onder andere kanotochten, verschillende survival-parcoursen en oriëntatietochten.

Verblijfsrecreatie

Bernheze telt twee bungalowparken, drie hotels en één reguliere camping. Het aanbod bestaat daarnaast uit twaalf minicampings en zes groepsaccommodaties (waarvan er twee zich met name richten op de zakelijke markt en enkele tevens minicamping zijn) en drie Bed and Breakfasts. De hotels zijn klein en beschikken elk slechts over acht kamers. Bernheze heeft geen specifieke locatie voor kampeerauto’s.

Horeca

Elke kern in de gemeente Bernheze kent meerdere horecavoorzieningen, vaak met terras. Meestal zijn dit café-restaurants. In het buitengebied is nauwelijks horeca aanwezig, tot dusverre zijn er maar enkele agrariërs die als nevenactiviteit kleinschalige horeca (bijvoorbeeld een theetuin) hebben ontwikkeld. Dat heeft wellicht ook te maken met de huidige planologische mogelijkheden, die vrij beperkt zijn.

De gemeente kent een viertal horecagelegenheden met een capaciteit van meer dan 500 personen. De grootste horecavoorziening is Uitgaanscentrum Lunenburg te Loosbroek, dat bezoekers uit de wijde omgeving trekt. Lunenburg biedt grote gezelschappen en bedrijven ook complete dagarrangementen waarbij tevens activiteiten in de omgeving worden ondernomen.

Evenementen

De gemeente kent een scala aan evenementen. Eén van de grotere evenementen is het Nazomerfestival ‘Niet te missen’ in Heesch (6000 bezoekers in 2007). Dit cultureel festival bestaat uit een mix van muziekoptredens, theatervoorstellingen en workshops. Een ander bijzonder evenement zijn de openluchttentoonstellingen ‘dertien hectare – het weiland dat beroemd wilde worden’ (voorheen georganiseerd onder de naam Kunstcamping’). Dertien hectare is een tweejaarlijkse openluchttentoonstelling met spraakmakende kunstwerken van landelijk en internationaal bekende – overwegend jonge kunstenaars. Het omringende landschap vormt als decor een belangrijk element van de tentoonstelling. Aan de tentoonstelling is een educatief programma voor scholen gekoppeld.

Voorbeelden van andere evenementen zijn de Pinksterfeesten in Nistelrode, het springconcours Jumping Heeswijk, het Rondje Bernheze (tweedaags wandelevenement ter voorbereiding op de Nijmeegse Vierdaagse) en de Bernhezeloop. Kasteel Heeswijk organiseert jaarlijks diverse evenementen (in 2007 werd het Kasteel door ruim 50.000 gasten bezocht). Ook de Kersouwe is in gebruik als evenementenlocatie. Op de website van de gemeente is een overzicht van evenementen beschikbaar, daarnaast geeft de gemeente Bernheze jaarlijks een kalender uit waarop verenigingen hun activiteiten kunnen aangeven. Verder wordt er jaarlijks een commerciële evenementengids uitgegeven (door een uitgeverij) met evenementen uit de gemeente, inclusief achtergrondinformatie en foto’s. In de Uit en Thuis-krant van de Regio VVV is een regionale evenementenkalender opgenomen. Deze krant wordt vier maal per jaar via een aantal punten (o.a. VVV’s, gemeentehuis, bibliotheek, recreatie-ondernemers) verspreid.

Het recreatieve veld

Organisaties en verenigingen

Niet alleen ondernemers maken deel uit van het ‘recreatieve veld’ in onze gemeente, er zijn ook verschillende organisaties en verenigingen die een belangrijke rol spelen bij de toeristisch-recreatieve ontwikkeling. Voorbeelden zijn de Stichting Kilsdonkse Molen, de drie heemkundekringen en het IVN. Vrijwilligers van het IVN verzorgen op verzoek rondleidingen op verschillende locaties in de gemeente. Met name de rondleidingen bij kasteel Heeswijk en de Peelrandbreuk genieten een grote populariteit.

TRV Bernheze

De Toeristisch-recreatieve Vereniging Bernheze is voortgekomen uit de lokale VVV Bernheze. De TRV telt ruim 100 leden. Dit zijn niet alleen ondernemers uit de toeristisch-recreatieve sector, maar ook detaillisten en particulieren. De TRV doet aan productontwikkeling en uitvoering van evenementen (bijvoorbeeld de multiculti-route, de jaarlijkse aspergeroute en het Rondje Bernheze), verzorgt de bijbehorende promotie en beheert een gezamenlijke website.

Regio VVV Meierij en Noordoost-Brabant

De Regio VVV Meierij en Noordoost-Brabant verzorgt promotionele activiteiten voor de gemeente Bernheze. De Regio VVV richt zicht daarbij met name op informatieve promotie: het bieden van informatie over het recreatieve aanbod aan (potentiële) bezoekers. Daarnaast vindt op contractbasis ook productontwikkeling plaats. De ontwikkeling van het wandelknooppuntennetwerk in Bernheze wordt bijvoorbeeld door de Regio VVV gecoördineerd. De VVV beheert twee lokale winkels in de gemeente: bij de Abdij in Heeswijk en in De Pas in Heesch. Eetcafé ’t Pumpke in Nistelrode fungeert daarnaast als VVV-agentschap.

Ook op het gebied van kunst en cultuur zijn er in Bernheze verschillende organisaties die een rol spelen bij de ontwikkeling van toerisme en recreatie, bijvoorbeeld de Bernhezer Kunstkring en de stichting Bridges Bernheze.

De gemeente en het gemeentelijk beleidskader

De gemeente zorgt voor een belangrijke basis voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling, via ontwikkeling en onderhoud van natuur en landschap en beheer van de route-infrastructuur. Verder is er ondersteuning en financiering beschikbaar voor initiatieven die kunnen bijdragen aan de toeristisch-recreatieve ontwikkeling, zowel op lokaal als regionaal niveau.

Daarnaast stelt de gemeente het planologisch kader voor ruimtelijke toeristisch-recreatieve ontwikkelingen en hanteert zij het vergunningenstelsel. Met name het bestemmingsplan buitengebied is van belang, dat aangeeft waar en onder welke voorwaarden (kleinschalige) verblijfsrecreatie, dagrecreatieve voorzieningen en horeca in het landelijk gebied mogen worden ontwikkeld. In het nieuwe bestemmingsplan buitengebied van de gemeente (2009) wordt een aantal recreatie-ontwikkelingsgebieden aangewezen waarin de gemeente goede mogelijkheden ziet voor uitbreiding van de recreatieve functies.

Kunst en cultuur

Het beleidsveld toerisme en recreatie heeft uiteraard sterke raakvlakken met andere beleidsterreinen. Naast groen en landschap en ruimtelijke ordening is dat in de eerste plaats kunst en cultuur. De beleidsnota ‘prikkelende cultuur en kunst in Bernheze’ vormt hierbij het gemeentelijk kader. Een belangrijke troef binnen het gemeentelijk cultuurbeleid is Cube (Cultuureducatie Bernheze), een ‘marktplaats’ waar vraag (vanuit het primair en voortgezet onderwijs) en aanbod (van de lokale amateur- en professionele wereld) op het terrein van kunst, cultuur en erfgoed bij elkaar worden gebracht. Het kunst en cultuurbeleid richt zich in eerste instantie op de inwoners van Bernheze, maar het mag duidelijk zijn dat culturele activiteiten (zoals de al eerder genoemde evenementen 13 hectare en Niet te missen) en kunstuitingen (zoals die in het Openluchttheater De Kersouwe, Kasteel Heeswijk en door de BKK) kunnen bijdragen aan de recreatiemogelijkheden in de gemeente, ook voor bezoekers van buiten de gemeente. Ook het thema erfgoededucatie kan sterke raakvlakken hebben met recreatie. Zo nemen de groepen 5 van een 25-tal basisscholen uit Bernheze en de regio op de Meierijsche Museumboerderij deel aan het erfgoed educatieproject ‘Jet en Jan – jong in 1910’. Via doe-activiteiten leren kinderen spelenderwijs de historie van hun streek kennen.

Conclusies over het toeristisch-recreatief aanbod anno 2008

In het algemeen kunnen we constateren dat onze gemeente over een behoorlijk aanbod voor toeristen en recreanten beschikt. De belangrijkste aantrekkingskracht ligt in het aanbod van groen, cultuurhistorie en kunst. Het aanbod bestaat echter nog te veel uit losse elementen die nauwelijks met elkaar zijn verbonden, een constatering die wordt onderschreven door ondernemers en organisaties in de gemeente. Het aanbod is bovendien vaak niet goed zichtbaar, en de openingstijden en bezoekmogelijkheden van bezienswaardigheden zijn vaak beperkt.

Recreatie en (natuur)educatie: vaak nog gescheiden werelden

Natuureducatie en recreatie zijn vaak nog enigszins ‘gescheiden werelden’. De informatie over natuur en landschap blijft in onze gemeente beperkt tot een aantal punten (Slabroek en de rondleidingen van het IVN), waardoor de informatie niet voor alle bezoekers even goed zichtbaar is. Verder zijn de aanwezige routegebonden informatiefolders nog niet gelinkt aan het fietsknooppuntennetwerk en is er weinig informatie zichtbaar ‘in het veld’. De Peelrandbreuk, om een voorbeeld te noemen, wordt wellicht door het overgrote deel van de bezoekers niet opgemerkt.

Kunst en cultuur: twee typen aanbod

Voor kunst en cultuur is in Bernheze sprake van twee typen aanbod. Allereerst de activiteiten voor de inwoners, vaak met tot doel kunst en cultuur laagdrempeliger te maken. Deze activiteiten, die de gemeente actief stimuleert, vinden vooral plaats door de Bernhezer Kunstkring. Ook Natuurtheater Kersouwe en Kasteel Heeswijk hebben een belangrijke rol. Verder is er een aanbod voor ‘liefhebbers’, bijvoorbeeld beeldentuin Interart, waarvan de uitstraling veel verder reikt dan de gemeente. Dit soort voorzieningen richt zich op een nichemarkt en heeft daarbinnen een landelijk bereik.

Wandelknooppuntennetwerk als kans

Het gemeentelijk wandelknooppuntennetwerk is in ontwikkeling. Naast het creëren van een routestructuur die de bezoekers door de aantrekkelijke gebieden van de gemeente leidt (en tegelijk de meest kwetsbare gebieden ontziet) is het van belang dat het netwerk goed begaanbaar is. Het is belangrijk dat er in de uitvoeringsfase ook aandacht en budget is voor het oplossen van fysieke knelpunten (met name oversteekpunten van waterlopen) en het waar nodig verbeteren van de begaanbaarheid en het onderhoud van paden. Het wandelknooppuntennetwerk biedt – net als de fietsknooppunten - straks ook goede mogelijkheden om meer samenhang in het aanbod te creëren, via bijvoorbeeld themaroutes.

‘Zichtbaarheid’ van het aanbod en profilering

Objectbewegwijzering

De zichtbaarheid van het toeristisch-recreatieve aanbod naar bezoekers toe laat op punten nog te wensen over. We hebben het dan allereerst over de fysieke zichtbaarheid: de bewegwijzering van voorzieningen in (met name) het buitengebied. Een eenduidig bewegwijzeringssysteem voor toeristisch-recreatieve voorzieningen zou een belangrijke verbetering zijn. Ook het fietsknooppuntennetwerk biedt mogelijkheden voor bewegwijzering van horeca en (de zogenaamde fietscafés) en andere recreatieve voorzieningen. Hier wordt momenteel in de gemeente Bernheze nog geen gebruik van gemaakt.

Fysieke informatiepunten in de gemeente

Naast de al genoemde objectbewegwijzering is ook de informatieve bewegwijzering een aandachtspunt. Het ontbreekt aan informatiepunten op strategische locaties die de zichtbaarheid van het aanbod verbeteren. Dergelijke informatiepunten kunnen bovendien bijdragen aan de profilering van de gemeente.

Hoewel sommige individuele ondernemers hun bezoekers informatiemateriaal bieden over recreatie-mogelijkheden in de gemeente, is het voor bezoekers lastig om zich een beeld te vormen van de activiteiten die in Bernheze ondernomen kunnen worden. De lokale VVV’s zijn maar beperkt geopend en bovendien vaak niet gunstig gelegen. De VVV-winkel in Heeswijk ligt bij de abdij, wat gezien de beperkte toeristisch-recreatieve functie van de abdij en de decentrale ligging niet de meest optimale locatie is. De VVV in De Pas in Heesch ligt weliswaar centraal, maar is nauwelijks zichtbaar.

Overige informatiebronnen

Op de websites van TRV Bernheze en de Regio VVV is informatie te vinden over het toeristisch-recreatief aanbod. De TRV profileert Bernheze via haar website (en ook via advertenties) als ‘groene, culturele, gastvrije gemeente. Daarnaast ontwikkelt de TRV momenteel een herdruk van haar Toeristische Kaart. Ook de websites van ondernemers, organisaties en samenwerkingsverbanden als de Maashorstboeren bieden informatie.

Hoewel toeristisch-recreatieve promotie niet tot de core-business van de gemeentelijke organisatie mag worden gerekend, is het een feit dat ook de gemeentelijke website als informatiebron gebruikt wordt door (potentiële) recreanten en toeristen. Het onderdeel toerisme op www.berheze.org beperkt zich nu tot een aantal verwijzingen (naar o.a. plaatselijke en regionale VVV’s, en de TRV Bernheze). Enige aanvullende wervende teksten voor bezoekers zijn wenselijk.

Zichtbaarheid op bovenlokaal niveau

De gemeente Bernheze participeert in de Regio VVV Noordoost-Brabant, wat de ‘zichtbaarheid’ van het aanbod in de ogen van veel ondernemers en organisaties niet bevordert. De rol en toegevoegde waarde van de Regio VVV is voor veel partijen niet duidelijk. De Regio VVV voert in opdracht van de gemeente een aantal zogenaamde ‘kerntaken’ uit en ontvangt daarvoor jaarlijks een budget. Het palet aan kerntaken is breed (o.a. de winkelfunctie, regio-marketing, loketfunctie voor het bedrijfsleven, productontwikkeling, belangenbehartiging) en sommige kerntaken worden, mede vanwege allerlei maatschappelijke en technologische ontwikkelingen, steeds minder relevant. Een concreet voorbeeld is het toenemend gebruik van internet en de daarmee gepaard gaande afnemende belangstelling voor de VVV als traditioneel boekingspunt. Ondernemers uit Bernheze maken op dat vlak niet of nauwelijks gebruik van de diensten van de VVV, ook omdat ze daarvoor een aanzienlijke aanvullende bijdrage moeten betalen.

De Regio VVV ontwikkelt momenteel een aantal goede initiatieven. Zo wordt binnenkort voor de gemeente Bernheze de brochure ‘Een bijzonder dagje uit in Bernheze’ uitgebracht. Daarin vinden bezoekers informatie over bezienswaardigheden in de gemeente, een overzicht van het toeristisch-recreatief aanbod, uitleg over de knooppuntennetwerken met een ‘voorgenummerde’ route door de gemeente en enkele arrangementen. De regio VVV ontwikkelt daarnaast een aantal themaroutes, gebaseerd op het fietsroutenetwerk, die door de gemeente voeren (o.a. een kinderroute en een route langs religieus erfgoed). Een andere ontwikkeling is de digitale fietsrouteplanner, die voor de gebruiker een route samenstelt op basis van zijn of haar eigen wensen (lengte, thema, een natuurtype, of bepaalde voorzieningen onderweg). Natuurlijk is het van groot belang dat in die routeplanner het volledige aanbod van Bernheze wordt opgenomen.

Bernheze in perspectief

In dit hoofdstuk plaatsen we het toeristisch-recreatieve aanbod van Bernheze in perspectief. We kijken naar ontwikkelingen in de regio (paragraaf 3.1) en gaan in op trends en ontwikkelingen aan zowel vraag- als aanbodzijde die relevant kunnen zijn voor de toeristisch-recreatieve ontwikkeling van onze gemeente (paragraaf 3.2). In paragraaf 3.3 beschrijven we de consequenties en kansen die uit deze ontwikkelingen voortvloeien. In paragraaf 3.4 vatten we de analyse van ons eigen toeristisch-recreatief aanbod (hoofdstuk 2) en ontwikkelingen in de ‘omgeving’ (hoofdstuk 3) samen in een SWOT tabel. Op basis van de SWOT formuleren we tenslotte de uitgangspunten voor onze visie.

Ontwikkelingen in toerisme en recreatie en betekenis voor Bernheze

Toerisme en recreatie in Brabant: enkele cijfers

Vaak wordt aangegeven dat toerisme en recreatie een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de economische ontwikkeling in een gebied. Maar hoe groot is de toeristisch-recreatieve sector? En hoe groot is de economische betekenis van toerisme en recreatie in het algemeen? Om daar een goed inzicht in te krijgen is vrij diepgaand onderzoek nodig, waarbij we moeten beschikken over bezoekersaantallen en informatie over de activiteiten van bezoekers en hun bestedingen. Op het niveau van de gemeente Bernheze zijn deze cijfers helaas niet voorhanden. Het Brabants Bureau voor Toerisme beschikt wel over enige gegevens op provinciaal niveau, daarnaast is er informatie op landelijk niveau beschikbaar. We geven hiervan een kort beeld.

Vakantiegedrag van Nederlanders

  • ·

    Iets meer dan de helft (53%) van de Nederlanders gaat minimaal één keer per jaar in eigen land op vakantie.

  • ·

    Bijna driekwart (74%) van alle korte vakanties (minder dan drie nachten) vindt plaats in eigen land.

  • ·

    De groep 55+ -ers neemt toe. Binnen nu en 10 jaar komen er in Nederland 1 miljoen 50+ ers bij. 80% daarvan zal vaker dan drie keer per jaar op vakantie gaan. Voor deze groep is kwaliteit (niet primair luxe) belangrijk en men is bereid daarvoor te betalen.

  • ·

    Internet wordt steeds belangrijker bij het zoeken van informatie en boeken van vakanties: werd in 2003 nog 25% van de vooraf geregelde vakanties via internet geboekt, in 2006 was dit al 48%.

Verblijfsrecreatie in Noord-Brabant

  • ·

    42% van de toeristische overnachtingen in Brabant vond in 2006 plaats in een vakantiewoning, 32% op een toeristische kampeerplaats, 11% in een hotel.

  • ·

    De regio Meierij en Noordoost-Brabant heeft minder verblijfsmogelijkheden dan op basis van de oppervlakte verwacht zou worden: 17% van het aantal kamers in hotels/bed and breakfasts en pensions in Brabant bevindt zich in deze regio (aandeel in de oppervlakte van de regio is 27%). Als het gaat om toeristische kampeerplaatsen en bedden in groepsaccommodaties zijn deze aandelen resp. 21% en 20%.

  • ·

    Het toeristisch kamperen staat in Brabant onder druk: in een periode van 5 jaar is het aantal toeristische kampeerovernachtingen met ruim 20% afgenomen. De daling treedt ook landelijk op maar is daar minder groot (14%).

  • ·

    Het toeristisch gebruik van hotels en pensions, waartoe ook bed & breakfasts en appartementen worden gerekend, groeit in Brabant zeer sterk: de afgelopen vier jaar is het aantal overnachtingen met maar liefst 118 % gegroeid. Landelijk is die groei een stuk lager: 23%.

  • ·

    Niet alleen het toeristisch gebruik van hotels neemt toe, ook het zakelijk gebruik stijgt. In 2006 werd er tijdens 500.000 zakenreizen van Nederlanders in een Brabants hotel overnacht: 70% meer dan in 2004.

  • ·

    Het aantal buitenlandse gasten in Brabant is de laatste vijf jaar met 20% gestegen. De belangrijkste herkomstlanden zijn Duitsland en België. Het aandeel Duitse gasten in het totaal buitenlandse gasten in Brabant was in 2006 ongeveer 24 %, dat van Belgische gasten 16%. Duitsers hebben overigens vaak een zakelijk motief. Duitse gasten kiezen vooral voor een hotelverblijf, van de Belgische gasten verblijft ongeveer de helft in een hotel, en de andere helft in een bungalow.

Bestedingen van vakantiegangers in Brabant

  • ·

    In 2006 besteedde de gemiddelde toerist in Brabant € 26 per dag. Hiermee hoort Brabant tot de middenmoot: de bestedingen in andere provincies variëren van € 24 (Zeeland) tot € 30 (Noord-Holland en Limburg).

  • ·

    Bij korte binnenlandse vakanties zijn de bestedingen per dag overigens een stuk hoger dan bij lange binnenlandse vakanties: tijdens een korte vakantie in Nederland wordt gemiddeld € 34 per persoon per dag uitgegeven, tijdens een lange vakantie € 18,90.

  • ·

    Hotelgasten besteden in Brabant € 42 per dag, het landelijk gemiddelde is € 49. De bestedingen van kampeerders liggen aanzienlijk lager: € 14 in Brabant tegen € 16 landelijk.

Ontwikkelingen in de regio en regionale samenwerking

Vooral rond natuurgebied De Maashorst zijn de laatste jaren belangrijke stappen gezet als het gaat om regionale samenwerking. De Maashorst ligt op het grondgebied van Bernheze, Landerd, Oss en Uden. De Stuurgroep De Maashorst is opgericht om plannen te maken voor en projecten uit te voeren in en rond De Maashorst. In dit samenwerkingsverband werken publieke en private partijen samen aan de ontwikkeling van het platteland waarbij natuur, recreatie, landbouw en cultuurhistorie centraal staan. Enkele resultaten tot dusverre: Streekfair De Maashorst, de toezegging voor de natuurbrug over de A50, een gezamenlijke gebiedsvisie, versterking van natuurwaarden en recreatieve initiatieven van onder meer de Maashorstboeren.

De samenwerking krijgt binnenkort een meer formele status: de Maas(horst) en Meierij is voor de periode 2007-2013 aangewezen als LEADER-gebied. LEADER is een Europees subsidie-programma dat inwoners, groeperingen en organisaties in plattelandsgebieden de mogelijkheid geeft mee te denken over de toekomst van hun gebied en daarvoor projecten te ontwikkelen. Voor de regio Maas(horst) en Meierij komt voor de periode 2007-2013 1,6 miljoen euro beschikbaar. De Plaatselijke Groep, die de uitvoering coördineert, heeft in het ontwikkelingsplan toerisme en recreatie als één van de speerpunten benoemd. Vanuit het LEADER-programma kunnen onder meer initiatieven worden ondersteund ter verbetering van de recreatieve infrastructuur, projecten gericht op promotie van de regio en educatie en voorlichting.

De zone rond het Aa-dal is niet alleen op het niveau van de gemeente Bernheze, maar ook gemeentegrensoverstijgend (Wijbosch Broek in Schijndel, de Aa-Broeken in Veghel en het Aa-dal bij Middelrode en Berlicum in de gemeente Sint-Michielsgestel) een gebied met veel potenties. Via het project ‘Dynamisch Beekdal’ wordt de zone rond de Aa landschappelijk herontwikkeld. Dit project wordt uitgevoerd door Waterschap Aa en Maas, met verschillende gemeentes. Tot dusverre is de afstemming tussen de verschillende deelprojecten beperkt. De intentie tot verdere regionale samenwerking is wel aanwezig, en noodzakelijk om de recreatieve potenties van het gebied ten volle te benutten en te communiceren.

Trends en ontwikkelingen

In deze paragraaf gaan we in op een aantal meer algemene, kwalitatieve trends en ontwikkelingen die naar verwachting van invloed zullen zijn op de aard en omvang van recreatie en toerisme in de gemeente Bernheze.

  • ·

    Als tegenwicht voor de globalisering oriënteren mensen zich steeds op de eigen, vertrouwde regio en het eigen land. In samenhang daarmee is er steeds meer belangstelling voor ons verleden: nostalgie als manier om te vluchten in een tijd die duidelijk, helder en overzichtelijker is. Ouderwets wordt weer nieuwerwets.

  • ·

    In een reactie op de steeds sneller wordende economie zijn steeds meer mensen op zoek naar traagheid en onthaasting.

  • ·

    De onthaasting ten spijt, consumenten zijn snel uitgekeken op bestemmingen en verwachten elke keer weer iets nieuws, iets anders, iets beters. Plaatselijke en tijdelijke gebeurtenissen zijn populair: reizende tentoonstelling, stadsstranden, tijdelijke restaurants. Op die manier kunnen bijzondere herinneringen worden gecreëerd.

  • ·

    Er is een groeiende aandacht voor gezondheid. Daarbij worden sporten als wandelen, hardlopen en fietsen steeds populairder. Het gaat niet om het kweken van spierbundels, maar om het verbeteren van de gezondheid en het herstellen van de balans tussen lichaam en geest: er is steeds meer belangstelling voor ‘wellness’.

  • ·

    Zorgtoerisme is in opkomst. De zorgvrager is bereid meer te betalen voor specifieke voorzieningen, maar verblijft liever niet in specifieke zorghotels. De zorgvrager gaat namelijk meestal samen met anderen op vakantie en wil meestal geen speciale behandeling. Er is met name vraag naar verblijfsaccommodatie waar naast gewone kamers enkele aangepaste kamers worden geboden.

  • ·

    Toeristisch-recreatief gedrag wordt ‘socialer’: er vinden steeds meer uitjes en korte vakanties in groepsverband plaats. In antwoord op de ‘verzakelijking’ van de samenleving willen mensen meer vrije tijd doorbrengen met familie, vrienden en gelijkgestemden. Die contacten moeten vanwege druk op de vrije tijd planmatig worden onderhouden. Dagjes uit en weekendjes weg zijn middelen daartoe.

  • ·

    Er bestaat een groeiende vraag naar complete ervaringen waarbij alles wordt geregeld: eten, slapen en vermaak.

  • ·

    De belangstelling voor kamperen in het algemeen daalt, maar er zijn twee groeimarkten: er is een groeiende groep mensen die luxe wil kamperen, en anderzijds zijn er steeds meer mensen die de natuurcamping willen opzoeken. Ook de groep mensen met een kampeerauto groeit.

  • ·

    Alles moet ‘mooi’ zijn. Consumenten stellen steeds meer waarde aan een mooie vormgeving en inrichting van interieurs.

  • ·

    Er is steeds meer belangstelling voor duurzaamheid en meer hang naar duurzame producten, ook op het gebied van toerisme en recreatie. Milieubewustzijn als ‘business’ wordt steeds belangrijker.

Wat betekenen deze trends en ontwikkelingen voor Bernheze?

Op basis van deze gegevens kunnen we een aantal aandachtspunten en kansen benoemen voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling in Bernheze.

Hoe cliché ook, voor wat betreft de zoektocht naar rust, onthaasting en een gezonde levensstijl kunnen de natuur en het ‘platteland’ in Bernheze in een belangrijke behoefte voorzien. De hotelmarkt (waartoe ook bed and breakfasts, appartementen en pensions worden gerekend) ontwikkelt zich in Brabant erg gunstig. In de gemeente Bernheze zien we met name kansen voor bijzondere, kleinschalige logiesvormen op het platteland. Bed and breakfast-ondernemingen kunnen invulling geven aan de groeiende behoefte aan authenticiteit, comfort en gastvrijheid. Daarbij is het belangrijk om zorg te besteden aan vormgeving, inrichting en serviceniveau. Een ‘gewone’ slaapplek is voor veel mensen niet meer voldoende, men wil het gevoel hebben en anderen kunnen vertellen op een bijzondere plek te hebben overnacht. Ook het bieden van enkele aangepaste kamers - zonder dat om specifieke zorghotels moet gaan – voorziet in een behoefte.

Voor traditioneel kamperen zijn er minder kansen, al groeit de belangstelling voor natuurkamperen. Voor campings kan het aantrekkelijk zijn om zich te oriënteren op alternatieve kampeervormen, bijzondere ‘kant en klare’ tenten bijvoorbeeld.

Naast het verblijfstoerisme mogen de bezoekers uit de regio niet worden vergeten. Recreëren dichtbij huis wint weer aan populariteit, evenals – in lijn met de groeiende behoefte om actief en gezond bezig te zijn - de ‘traditionele’ recreatievormen wandelen en fietsen. Ook authentieke en gezonde streekproducten zijn gewild, niet alleen door toeristen maar ook juist door mensen uit de regio. Naast verkoop aan huis is ook het aanbieden van deze producten in de regionale horeca een kans. De gehechtheid aan en belangstelling voor de eigen regio, natuur en cultuurhistorie biedt ook kansen om recreanten te informeren over de natuur en cultuurhistorie in onze gemeente en die informatie te verknopen aan recreatieve activiteiten.

‘Afwisseling’ en regelmatig iets nieuws aanbieden zijn andere aandachtpunten. Het kan daarbij gaan om evenementen, zoals een landschapskunst-tentoonstelling of een evenement gekoppeld aan een route, maar ook om arrangementen of ‘speciale’ acties van samenwerkende ondernemers. Gemak speelt daarbij voor de consument een belangrijke rol: bied een aantal kant en klare arrangementen aan waarin alles voor de bezoeker wordt geregeld.

SWOT

In onderstaande SWOT-tabel worden de sterke en zwakke punten (Strengths en Weaknesses) en kansen en bedreigingen (Opportunities en Threats) samengevat. De sterke en zwakke hebben daarbij direct betrekking op het huidige toeristisch-recreatieve aanbod (hoofdstuk 2), bij de kansen en bedreigingen gaat het om ‘externe’ ontwikkelingen: activiteiten op andere beleidsvelden van de gemeente, in de regio, of algemene, meer nationale trends en ontwikkelingen (paragraaf 3.2 en 3.3).

Sterk

Kans

1Enkele zones met veel potentie vanuit recreatief oogpunt: rond Heeswijk (kasteel, Aa-dal, Heeswijkse bossen), Maashorst

2Goed en bekend fietsknooppuntennetwerk

3Toekomstig wandelknooppuntennetwerk

4Natuurtheater De Kersouwe

5NC Slabroek (en informatieve/educatieve functie daarvan): druk bezocht en bekend en geliefd in de regio.

6Organisatie lokale activiteiten en evenementen door TRV

A.Digitale mogelijkheden ontsluiten toeristisch-recreatief aanbod: digitale info-zuilen, GPS, TomTom, interactieve routeplanner

B.Veel enthousiasme en activiteiten op het gebied van kunst en cultuur in de gemeente

C.Veel activiteiten op het gebied van educatie en ‘infotainment’ met daaraan verbonden een positief imago in de regio.

D.Maas(horst) en Meierij als Leader-gebied, gezamenlijke profilering en toeristisch-recreatieve ontwikkeling.

E.Belangstelling voor streekeigen aspecten en verhalen, authenticiteit en beleving.

F.Belangstelling voor en activiteiten rond het thema ‘duurzaamheid’

G.Groei zakelijke markt, interesse vergader-, trainings en verblijfsaccommodatie in het landelijk gebied.

H.Belangstelling voor kleinschalige verblijfsaccommodatie, onderscheidende logies- en kampeervormen, groei aantal kampeerauto’s.

Zwak

Bedreiging

7Weinig echte (dagrecreatieve) trekkers

8Weinig onderscheidend aanbod op het gebied van verblijfsrecreatie, weinig Bed and Breakfasts

9Nog weinig economische spin-off van groene en agrarische kwaliteiten

10Recreatieve producten en informatie zijn nog niet of nauwelijks gelinkt aan knooppuntennetwerk

11Zichtbaarheid aanbod Bernheze (o.a. door ligging en beperkte openingstijden VVV-winkels en bewegwijzering) en ontbreken van een eenduidig overzicht ervan voor bezoekers

12Beperkte openstelling van een aantal bezienswaardigheden en voorzieningen (alleen op afspraak, alleen voor groepen, of alleen in het weekend)

13Weinig coördinatie en samenhang met betrekking tot evenementen

I.Regelgeving / vergunningenbeleid als potentiële belemmering voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling

J.In de toekomst mogelijk ‘botsen’ van verschillende bezoekersgroepen op bepaalde locaties (bijvoorbeeld zakelijke bijeenkomsten en dagjesmensen) en tijdens evenementen.

K.Matige bereikbaarheid en onvoldoende parkeervoorzieningen natuurgebied De Maashorst op drukke dagen en bij toenemende bezoekersaantallen.

L.Daling belangstelling ‘traditioneel’ kamperen

M.Risico op onvoldoende aandacht voor lange termijn-investering in de ‘basis’, duurzaam onderhoud natuur en landschap. Blijven investeren, aandacht voor beheer is cruciaal!

Aandachtspunten op basis van de SWOT

Door sterke en zwakke punten te combineren met de kansen en bedreigingen en na te gaan waar ze elkaar versterken, kunnen we aandachtspunten formuleren. De belangrijkste aandachtspunten geven we hieronder weer, en vormen de basis voor onze visie en speerpunten van beleid. Bij het formuleren van deze aandachtspunten hebben we ons mede laten leiden door het ‘gewicht’ dat tijdens de workshop aan de verschillende elementen in de SWOT werd gegeven en het aantal keren dat die aspecten door deelnemers naar voren zijn gebracht.

We formuleren op basis van de SWOT de volgende vier hoofd-aandachtspunten:

  • ·

    Het duurzaam onderhouden en versterken van de basis van het toeristisch-recreatief product: natuur, landschap, erfgoedelementen en het routenetwerk (1, 2, 3, 11, D, E, M).

  • ·

    Mogelijkheden voor toeristisch-recreatief ondernemerschap in het buitengebied (1, 8, 9, G, H, I, L)

  • ·

    Verbanden leggen en samenwerken (1, 2, 3, 4, 5, 6, 9, 10, 13, B, C, D, E, F).

  • ·

    Zichtbaarheid van het recreatieve aanbod in Bernheze (11, A, D, K)

Speerpunten

In dit hoofdstuk presenteren we onze speerpunten voor de komende vijf jaar. Bij elk speerpunt formuleren we een aantal projecten waarmee de gemeente zelf aan de slag gaat of waarbij de gemeente als trekker zal fungeren. De projecten worden nader toegelicht in het actieprogramma (bijlage 2). Paragraaf 4.2 geeft een beeld van de financieringsmogelijkheden die voor projecten van de gemeente en van derden beschikbaar zijn.

Speerpunten voor de komende vijf jaar

De gemeente Bernheze wil de komende jaren kansen op het gebied van toerisme en recreatie verzilveren. De gemeente streeft hierbij naar een goede balans tussen het benutten van de economische potenties van de sector en het behoud van de gebiedskwaliteiten: natuurschoon en het groene karakter van de gemeente. Over het algemeen leent de gemeente zich vooral voor wat extensievere vormen van recreatie en toerisme – zeker in de ecologisch kwetsbare gebieden zoals het Aa-dal.

Ontwikkeling van toerisme en recreatie draagt bij aan een aantrekkelijke leefomgeving: een goed recreatief voorzieningenniveau is niet alleen van belang voor bezoekers, maar ook voor de eigen inwoners van onze gemeente. Voor het platteland worden toerisme en recreatie steeds belangrijker als economische drager en bieden ze nieuwe werkgelegenheid. Toeristisch-recreatieve impulsen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit van ons buitengebied, zolang ze binnen bepaalde randvoorwaarden worden ontwikkeld.

Vanuit de analyse van ons huidige aanbod, de kansen en bedreigingen formuleren we vier speerpunten die de basis vormen voor ons actieprogramma voor de komende vijf jaar:

  • A.

    Het duurzaam onderhouden en versterken van de basis van ons toeristisch-recreatief product: natuur, landschap en erfgoed en het recreatieve routenetwerk

  • B.

    Het verbreden van de mogelijkheden voor recreatieve voorzieningen

  • C.

    Verbanden leggen en samenwerken om nieuwe toeristisch-recreatieve producten te ontwikkelen, bijvoorbeeld op basis van het routenetwerk en rond verschillende thema’s (kunst en cultuur, educatie, duurzaamheid)

  • D.

    Het bekendmaken en verbeteren van de zichtbaarheid van het recreatieve aanbod in Bernheze

Wie doet wat?

Het toeristisch-recreatief product is een samengesteld product: er is geen sprake van één producent, maar van een complex geheel van ondernemers, profit- en non—profitorganisaties, overheden en lokale verenigingen die elk een deelbijdrage leveren aan datgene waar een bezoeker op af komt: een mooi gebied met een variëteit aan voorzieningen. Dat vereist een zekere regie. Die regie kan alleen ontstaan uit een gezamenlijke visie op de gewenste toekomstige ontwikkeling. De gemeente heeft hierin wel een bijzondere positie, omdat ze beschikt over een aantal strategische instrumenten, bijvoorbeeld het bestemmingplan, vergunningen en financiële instrumenten zoals subsidies en belastingen.

De speerpunten die we zodadelijk toelichten, zijn dan ook niet alleen bedoeld voor de gemeentelijke organisaties, maar voor het gehele recreatieve veld. Bij de uitwerking van de speerpunten kunnen verschillende producten worden ingezet, waarvan een groot aantal door het recreatieve veld – met eventuele ondersteuning van de gemeente of met de gemeente als partner– zal moeten worden ontwikkeld. De samenhang tussen speerpunten en (mogelijke) producten wordt weergegeven in figuur 4.1. Het actieprogramma bevat vervolgens een aantal producten en projecten die specifiek door de gemeente worden ontwikkeld en uitgevoerd.

Figuur 4.1 Samenhang tussen producten en speerpunten

Invulling per speerpunt

A Duurzaam onderhouden en versterken van de basis

Natuurschoon en de groene gebiedskwaliteiten vormen een belangrijk element van ons toeristisch-recreatieve product. Samen met de recreatieve route-infrastructuur (de knooppuntennetwerken) vormen ze in feite de basis voor alle andere ontwikkelingen op toeristisch-recreatief gebied. Ook een aantrekkelijk klimaat voor kunst en cultuur mag in onze gemeente tot de basis worden gerekend.

De gemeente heeft ook de komende jaren een belangrijke rol in het in stand houden van die basis. Niet alleen via het beleidsveld toerisme en recreatie (onderhoud en verbetering van de routenetwerken), maar ook via lange termijn-investeringen in en zorgvuldig onderhoud van natuur en landschap, en via het kunst en cultuurbeleid (in het bijzonder de projecten uit de beleidsnota ‘Prikkelende cultuur en kunst in Bernheze’). Op deze beleidsvelden en onze activiteiten daarin voor de toekomst gaan we hier niet uitgebreid in, maar we willen benadrukken dat de betekenis ervan voor recreatie en toerisme essentieel is. De gemeente Bernheze zal dan ook zorg dragen voor een goede afstemming en samenwerking met de voor recreatie en toerisme relevante beleidsvelden.

Met betrekking tot de route-infrastructuur zal de gemeente de komende jaren uiteraard een aantal activiteiten continueren: het onderhoud en beheer van het nieuwe routenetwerk en de ontwikkeling van recreatieve entrees voor natuurgebied de Maashorst (in regionaal verband). Daarnaast moet ook het wandelknooppuntennetwerk, dat nog in ontwikkeling is, verder vorm krijgen. Het is uiteraard van belang dat knelpunten die daarbij in beeld komen, worden opgelost.

Gemeentelijk project Speerpunt A

·Het oplossen van knelpunten in het wandelknooppuntennetwerk

B Nieuwe logiesvormen en het verbreden van de mogelijkheden voor recreatieve voorzieningen in het buitengebied

Wij zien goede mogelijkheden voor nieuwe –kleinschalige- toeristisch-recreatieve ontwikkelingen in het buitengebied. In eerste instantie denken we dan aan kleinschalige, bed and breakfast-achtige logiesvormen, kleinschalige horeca en boerderijwinkels. Dit zijn vormen van toerisme en recreatie die passen bij onze gebiedskwaliteiten. Met logiesaccommodatie kunnen – ook indien kleinschalig - aanzienlijke bestedings- en werkgelegenheidseffecten gepaard gaan. Ook het vergroten van de bestedingsmogelijkheden voor dagrecreanten in het buitengebied met relatief kleinschalige voorzieningen brengt een spin-off met zich mee die zeer de moeite waard kan zijn.

Het nieuwe bestemmingsplan buitengebied biedt hiervoor het ruimtelijk kader. In het nieuwe Bestemmingsplan Buitengebied (2008) worden ruimere mogelijkheden geboden voor verblijfsrecreatie, kleinschalige dagrecreatie, horeca en verkoop aan huis in specifieke zones in het buitengebied.

C Verbanden leggen en samenwerken

We hebben het al meerdere malen onder de aandacht gebracht: het toeristisch-recreatief product is een samengesteld product. Dat betekent dat er moet worden samengewerkt om ons product nog aantrekkelijker te maken: tussen gemeentes en toeristisch-recreatieve ondernemers, tussen ondernemers onderling, maar ook met ondernemers en organisaties uit andere sectoren.

De toeristisch-recreatieve vereniging Bernheze (TRV) kent ongeveer 100 leden. Daarnaast zijn er ook binnen de kunst- en cultuursector samenwerkingsverbanden. Er ligt dus een redelijke basis, maar uit de gesprekken en de workshop werd duidelijk dat er behoefte is aan meer en deels ook andersoortige samenwerking. Het ontbreekt tot op heden bij veel ondernemers en organisaties aan personele capaciteit en middelen om ideeën om te zetten in concrete projecten. Men ziet op dit vlak een duidelijke rol voor de gemeente. De gemeente wil die rol graag op zich nemen door samenwerking te faciliteren en financieringsmogelijkheden te bieden.

De gemeente wil zich de komende jaren gaan inspannen om samenwerking tussen ondernemers en organisaties te stimuleren en de output daarvan te verhogen. Een mogelijk middel daarbij is een jaarlijkse netwerkbijeenkomst: een mogelijkheid tot netwerken waarbij wij als gemeente bovendien van het toeristisch-recreatieve veld hun ideeën willen horen over de toeristisch-recreatieve agenda voor het komende jaar. Het bieden van inspiratie (via het uitnodigen van sprekers) kan een derde doel zijn van zo’n bijeenkomst. In aanvulling kan jaarlijks aan de hand van een specifiek thema, een excursie worden georganiseerd naar een succesvol project dat wellicht navolging zou kunnen krijgen in Bernheze.

Het mag duidelijk zijn dat de gemeente ook het een en ander van ondernemers en organisaties verwacht. Nadat inspiratie is opgedaan en contacten zijn gelegd, is het daadwerkelijk ontwikkelen van evenementen en arrangementen een zaak van het recreatieve veld. Voor projecten die door samenwerkingsverbanden van ondernemers en/of organisaties tot stand worden gebracht en die passen binnen onze visie, kan ondersteuning worden geboden. Deze ondersteuning kan bestaan uit een financiële bijdrage en/of uit personele ondersteuning.

Arrangementen

Wij zien kansen in het ontwikkelen van arrangementen rond Slabroek en het verbreden van de focus van educatieve activiteiten van ‘natuur en landschap’ naar ‘platteland’ in het algemeen. Andere interessante en kansrijke thema’s voor onze gemeente zijn kunst en cultuur, erfgoed (bijvoorbeeld rond de molens in onze gemeente), en wellicht ook het thema duurzaamheid. Bij een aantal ondernemers bestaan goede ideeën op dit vlak. Een uitwerking daarvan kan ons inziens positief bijdragen aan de profilering van onze gemeente.

Evenementen

Ook in de ontwikkeling en uitbreiding van evenementen zien wij goede mogelijkheden. Vanwege de economische effecten die de bestedingen van bezoekers tijdens het evenement en in de omgeving genereren, maar ook omdat goede evenementen bijdragen aan de uitstraling en bekendheid van (het aanbod in) Bernheze. Wij zouden het toejuichen als er routegebonden evenementen worden ontwikkeld die gebruik maken van ons fiets- en wandelknooppuntennetwerk.

Samenwerken rond het Aa-dal

De zone rond Kasteel Heeswijk, de Aa en de Kilsdonkse molen heeft op recreatief gebied veel potentie. Tegelijk moet er rekening worden gehouden met randvoorwaarden rond natuur en landschap. Er zijn verschillende goede ideeën, maar terughoudendheid in verband met deze randvoorwaarden en de veelheid aan betrokken partijen maakt dat tot nu toe weinig resultaat is geboekt. De gemeente wil zich in het kader van het actieprogramma inspannen om samenwerking tot stand te brengen en de recreatieve potenties ervan beter te benutten.

Personele ondersteuning en de samenhang met onderwijs

Organisaties en ondernemers geven aan dat het hun vaak aan personele capaciteit ontbreekt om goede ideeën voor arrangementen uit te werken en ‘in de markt te zetten’. Wij denken dat onderwijsinstellingen en studenten daarin een belangrijke functie zouden kunnen vervullen, via een afstudeeropdracht, leeronderzoek of stageplaats. Feit is, dat ook het formuleren van een opdracht en het begeleiden van studenten de nodige (tijds)investering vraagt. Als gemeente willen wij hier, vanuit maatschappelijke overwegingen en de te verwachten betekenis voor de toeristisch-recreatieve sector, graag een rol in spelen. Concreet kan dit neerkomen op het onderhouden van contacten met de stagebureaus van een aantal onderwijsinstellingen (de NHTV te Breda en de HAS te ’s-Hertogenbosch) en het formuleren van afstudeeropdrachten bij de gemeente, organisaties en/of ondernemers.

Gemeentelijke projecten Speerpunt C

  • ·

    Jaarlijkse netwerkbijeenkomst

  • ·

    Jaarlijkse excursie

  • ·

    Gebiedsgerichte ontwikkeling recreatieve zone Aa-dal

  • ·

    Pilot arrangementontwikkeling door student

D Het bekendmaken en verbeteren van de zichtbaarheid van het aanbod

De gemeente en het recreatieve veld zijn van mening dat er veel winst valt te behalen met het verbreden en promoten van het aanbod voor de huidige bezoekersgroepen en eigen inwoners. Het gaat daarbij zowel om het aantrekken van bezoekers naar onze gemeente als om het beter informeren en faciliteren van bezoekers die al in onze gemeente zijn.

Voor wat betreft promotie gaat het ons er niet om Bernheze als gemeente onder de aandacht te brengen. Wij hechten juist aan een promotie die zijn basis heeft in coherente product-marktcombinaties. Promotie voor Brabant en Noordoost Brabant verloopt via de provinciale en regionale VVV. De Regio VVV vervult voor Bernheze een spectrum aan kerntaken en ontvangt daarvoor een structurele toelage van de gemeente. Een aantal van die taken wordt in de ogen van de gemeente, lokale organisaties en ondernemers steeds minder relevant. Op andere fronten is inspanning van de Regio VVV wél wenselijk en wordt ook resultaat geboekt. Het ‘Bijzonder dagje uit in Bernheze’ en de knooppuntennetwerken zijn daar voorbeelden van. We zullen daarom bezien of we in overleg tot een herformulering van de kerntaken kunnen komen. Ook het maken van prestatieafspraken behoort tot de mogelijkheden. Bij haar afweging over de toekomstige inzet van marketing- en promotiemiddelen wil de gemeente Bernheze ook de resultaten van interessante regionale initiatieven op marketing-gebied (bijvoorbeeld aanstelling van publiek-privaat gefinancierde marketingmedewerkers met een specifieke taakomschrijving) nauw betrekken.

De gemeente vervult een loketfunctie voor bewoners, bedrijven en bezoekers. Toeristisch-recreatieve promotie behoort niet tot de core-business van de gemeentelijke organisatie, maar feit is dat de gemeentelijke website en andere communicatiemiddelen ook als informatiebron gebruikt worden door (potentiële) recreanten en toeristen. De gemeentelijke informatie moet dus goed, actueel en consistent zijn. Wij gaan een communicatieplan opstellen waarin onder meer de taakverdeling tussen gemeente, VVV, TRV en individuele ondernemers goed wordt afgebakend. Daarnaast gaan wij in ieder geval de informatie op de gemeentelijke website aanpassen en actualiseren.

Bewegwijzering vormt een ander gemeentelijk aandachtspunt. Daarbij gaat het zowel om objectbewegwijzering (verwijsbordjes naar recreatieve voorzieningen in met name het buitengebied en bewegwijzering vanaf het fietsknooppuntennetwerk) als om informatieborden. Er zijn verschillende invullingen denkbaar: traditionele fysieke informatiepunten of digitale punten met interactieve mogelijkheden. In overleg met lokale organisaties en ondernemers en in afstemming met gemeentes in de regio (onder meer het project recreatieve entrees voor de Maashorst) willen we hier invulling aan gaan geven.

Gemeentelijke projecten Speerpunt D

  • ·

    Gemeentelijke informatievoorziening en bewegwijzering

  • ·

    Gemeentelijk communicatieplan ten aanzien van bezoekers

Financiering

Voor projecten en producten die passen binnen deze visie is financiële ondersteuning mogelijk. De gemeente heeft een budget beschikbaar voor toeristische ontwikkeling, waarmee lokale initiatieven tot het ontwikkelen van activiteiten kunnen worden ondersteund. Daarnaast heeft de gemeente de mogelijkheid om (eenmalige) projectsubsidies te verstrekken voor projecten, evenementen en ‘leuke initiatieven’. Ook uit dit budget kunnen activiteiten op recreatief gebied worden gefinancierd, voor zover zij zich richten op inwoners van de gemeente, met een voorkeur voor activiteiten die zich richten op jeugd, ouderen of andere aandachtsgroepen (minderheden, minder-validen).

Een ander gemeentelijk financieel instrument dat samenhangt met toerisme en recreatie is de toeristenbelasting. Het budget dat via de toeristenbelasting beschikbaar komt, behoort momenteel tot de algemene middelen.Belangenverenigingen als Koninklijk Horeca Nederland en Recron zijn tegenstander van de toeristenbelasting. Als redenen hiervoor worden onder meer genoemd het feit dat alleen het verblijfstoerisme wordt belast en dat de administratieve lasten niet in verhouding staan tot de opbrengst. In de toekomst willen we bekijken of het voor Bernheze wenselijk is om deze belasting te wijzigen.

De gemeente Bernheze heeft enige financiële middelen beschikbaar, maar daarnaast zal medefinanciering van andere partijen vaak noodzakelijk en wenselijk zijn. We gaan kort in op andere publieke financieringsmogelijkheden en de prioriteiten die daarbij door de relevante overheidsorganisaties worden gesteld. Voor alle lokale projecten en initiatieven op toeristisch-recreatief gebied geldt overigens dat de gemeente graag als eerste contactpunt wil fungeren. Niet alleen kan zo een goede afweging worden gemaakt tussen de verschillende programma’s, ook biedt het de mogelijkheden om verschillende kleinere aanvragen te bundelen, wat niet alleen efficiënter is maar ook de kansen kan vergroten.

Achtergrond: Investeringsbudget Landelijk Gebied en Europese financiering

Sinds 1 januari 2007 zijn de financiële middelen die op Rijksniveau beschikbaar zijn voor plattelandsontwikkeling gebundeld in één Investeringsbudget Landelijk Gebied (het ILG). De provincies hebben de regie gekregen over de ontwikkelingen in het landelijk gebied. In Provinciale Meerjarenprogramma’s Landelijk Gebied combineren ze de rijksdoelen voor plattelandsontwikkeling met eigen doelen en ambities.

Het Nederlandse Plattelands Ontwikkelings Programma (POP) geeft het Nederlands kader voor financiering van plattelandsontwikkeling vanuit het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Met name as 3 (leefkwaliteit op het platteland en diversificatie plattelandseconomie) en as 4 (de leaderbenadering, het oude programma Leader+) zijn relevant. Voor projecten ter ontwikkeling van recreatieve infrastructuur is daarbinnen een behoorlijke plaats ingeruimd, met name via maatregelfiche 313 – ondersteuning toeristisch-recreatieve activiteiten). De uitvoering van As 3 en 4 wordt gecoördineerd door de provincies. In de Provinciale MeerjarenProgramma’s voor het platteland (PMJP’s) worden door de provincies eigen accenten gelegd.

Provinciaal MeerjarenProgramma Landelijk Gebied Noord-Brabant en Leader

Het Provinciaal MeerjarenProgramma Landelijk Gebied (PMJP) van de provincie Noord-Brabant is dan ook een belangrijk financieringskader voor projecten in Bernheze. Het PMJP bevat inhoudelijke doelen, prestaties en de daarvoor benodigde budgetten (van Rijk, provincie en derden) voor de periode 2007 – 2013. Bij het PMJP hoort een ambitiedocument, waarin de provincie haar specifieke doelen heeft geformuleerd.

De provincie bepaalt enerzijds welke maatregelfiches van het POP in Noord-Brabant worden ‘opengesteld’, en anderzijds voor welk soort projecten provinciale co-financiering beschikbaar is. Leidend voor dat laatste is het bij het PMJP behorende ambitiedocument, waarin de provincie haar specifieke doelen heeft geformuleerd. Het is dus ook denkbaar dat een project wel via het POP kan worden gefinancierd en dat Europese financiering kan worden verkregen, zonder dat de provincie een publieke bijdrage levert. In dat geval moet de gemeente of een andere publieke organisatie voor aanvullende cofinanciering zorgen. Bij de provincie zijn de gebiedsmakelaars het contactpunt voor subsidie-aanvragen. Zoals gezegd wil de gemeente Bernheze voor organisaties in de gemeente graag als eerste aanspreekpunt fungeren.

Voor de financiering vanuit het programma Leader voor het gebied Maas(horst) en Meierij geldt een iets ander traject. Het idee achter Leader is, dat regio’s zelf bepalen hoe zij de beschikbare middelen willen inzetten om hun gebied te verbeteren. Er is veel ruimte voor initiatieven ‘van onderop’. In Maas(horst) en Meierij zal een plaatselijke groep, met vertegenwoordigers van gemeentes en andere organisaties in de regio, subsidie-aanvragen gaan beoordelen. Het accent ligt op netwerkvorming en het ontwikkelen van nieuwe samenwerkingsverbanden. Het Leader budget voor de regio is relatief beperkt (1,6 miljoen euro voor de periode tot 2013), wat met zich meebrengt dat de voorkeur wordt gegeven aan relatief kleinschalige projecten. De gebiedsmakelaar bij de provincie vervult hierin overigens ook een loketfunctie.

Provinciale aandachtspunten en randvoorwaarden voor financiering

De ontwikkeling van toerisme en recreatie wordt door de provincie Noord-Brabant gezien als een belangrijke nieuwe economische drager voor het landelijk gebied. Dat brengt met zich mee dat er in onze provincie goede medefinancieringsmogelijkheden zijn voor toeristisch-recreatieve projecten.

In de provincie Noord-Brabant zijn (onder andere) de maatregelfiches voor toeristisch-recreatieve activiteiten en landelijk erfgoed opengesteld, wat betekent dat voor activiteiten op dit gebied Europese financiering kan worden aangevraagd. De ambities en doelstellingen van de provincie (waarvoor provinciale cofinanciering beschikbaar is) zijn tamelijk ruim geformuleerd. Het accent ligt op het verbeteren van routestructuren in het landelijk gebied, en daarnaast is er ruimte voor projecten die bijdragen aan het ‘verbeteren van het toeristisch-recreatief aanbod.’ De volgende aandachtspunten zijn van belang voor Bernheze als het gaat om provinciale co-financiering:

  • ·

    Waar dit leidt tot grotere efficiency en een meerwaarde voor toeristisch-recreatieve ontwikkeling, heeft het de grote voorkeur om projecten in regionaal verband te ontwikkelen en uit te voeren. Een concreet voorbeeld is toeristische bewegwijzering: hiervoor zal naar verwachting alleen cofinanciering beschikbaar zijn als dit in regiobreed (bijvoorbeeld op het niveau van de Maashorst) wordt opgepakt.

  • ·

    Voor het wandelknooppunten netwerk en de Kilsdonkse molen is reeds een aanzienlijk bedrag aan provinciale financiering beschikbaar gesteld. Het is de bedoeling dat beide projecten binnen de beschikbare budgetten volledig worden uitgevoerd, dus inclusief het oplossen van eventuele knelpunten.

  • ·

    Het leggen van nieuwe verbanden en het ontwikkelen van arrangementen wordt ook door de provincie aangemoedigd. Voor financiële ondersteuning daarvan is met name Leader in beeld.

  • ·

    Naast de hierboven genoemde financieringsregelingen heeft de provincie vanuit de Revitalisering Landelijk Gebied (de ‘reconstructie’) ook een autonoom projectenbudget beschikbaar. Voor vernieuwende initiatieven die niet direct binnen de bestaande kaders passen, kan wellicht via deze weg toch financiering worden verkregen. Deze initiatieven worden voorgelegd aan een speciaal ‘adviesteam projecten’.

Bijlagen

Bijlage 1 Geïnterviewde personen en deelnemers workshop

Deelnemers workshop Toerisme en Recreatie, 14 november 2007

Naam

Organisatie

Dhr. W. van der Steijn

Stichting De Kilsdonkse Molen

Dhr. P. Potters

Stichting De Kilsdonkse Molen

Dhr. H. Voets

Stichting Natuurtheater De Kersouwe

Dhr. H. van Sleuwen

Stichting Meierijsche Museumboerderij

Mw. J. van Liempd

Stichting Meierijsche Museumboerderij

Mw. J. Kerkhoff

Stichting Kasteel Heeswijk

Dhr. H. van Boxmeer

TRV Bernheze

Dhr. J. Van den Broek

IVN Bernheze en Innovatieplatform De Aa

Dhr. M. Bosch

Bernhezer Kunstkring

Dhr. T. Linders

SO Bernheze

Dhr. P. Verkuijlen

Stuurgroep De Maashorst

Dhr. R. van Boekel

Stuurgroep De Maashorst

Dhr. A. van der Aalsvoort

ANV Maashorstboeren

Mw. Timmers

ANV Maashorstboeren

Dhr. en mw. Van den Heuvel

ANV Maashorstboeren

Dhr. D. Hurkmans

De Heische Hoeve

Dhr. T. van Bakel

Vakantiepark Zevenbergen

Dhr. H. van Haandel

Nederlandse Kampeerauto Club

Fam. Mikkers

Kampeerboerderij 't Zand

Dhr. W. van de Wijgert

Hoeve Weltevreden

Fam. Wijdeven

Camping D'n Heische Wal

Dhr. J. Willems

Stichting Bridges Bernheze

Mw. D. van den Brenk

De uitstapjesspecialist

Dhr. G. de Vink

NHTV

Dhr. J. Bongers

HAS Den Bosch

Dhr. R. de Laat

Regio-VVV Meierij en Noordoost-Brabant

Scouting Mira Ceti

Mw. M. Ruijs

Inwoonster Heeswijk-Dinther

Mw. A. Wouters

Inwoonster Nistelrode

Dhr. H. van den Hoogen

Inwoner Heesch

Dhr. A. Donkers

Wethouder Recreatie en Toerisme

Dhr. F. Pater

Gemeente, Recreatie en Toerisme

Mw. J. Kasteleijn

Gemeente, Economische Zaken

Mw. L. van Herpen

Gemeente, Communicatie

Dhr. J. van der Dussen

Raadslid

Dhr. H. Bronts

Raadslid

Dhr. C. van Erp

Raadslid

Geïnterviewde personen

Naam

Organisatie

Gemeente, CCT

Dhr. Lambert van Beusekom

Gemeente, VROG

Mw. Meisje Meijer

Gemeente, W&O

Dhr. Frank Pater

Gemeente, College van B&W

Dhr. Ad Donkers (wethouder)

Regio-VVV Meierij en Noordoost-Brabant

Mw. Janneke van Summeren

TRV-Bernheze

Mw. Sabine Sleddens

IVN Bernheze

Dhr. Harry v.d. Pas

Beeldentuin Interart, Innovatieplatform De Aa

Dhr. D. Rakhorst

Bernhezer Kunstkring

Dhr. Mathieu Bos

ANV Maashorstboeren

Dhr. Adrie van der Aalsvoort

De Heische Hoeve

Dhr. Dennis Hurkmans

Bijlage 2 Projecten actieprogramma

Project

Omschrijving

Trekker

Andere partijen

Totale begroting (€) (gemeente & partners)

Financierings-mogelijkheden door/uit

Uren-indicatie gemeente

Budgetperiode

Oplossen knelpunten wandelknooppuntennetwerk

Oplossen van een aantal kleine knelpunten n.a.v. ontwikkeling wandelknooppuntennetwerk.

Gemeente / VVV i.o.v. gemeente

Gemeente, VVV, IVN, Waterschap, Werkgroepen wandelknoop-puntennetwerk

Nog onbekend

Uit beschikbaar (subsidie)budget wandelknooppuntennetwerk en evt. aanvullend gemeentelijke bijdrage.

60

2008/2009

Jaarlijkse netwerkbijeenkomst

Jaarlijkse bijeenkomst

·Gelegenheid tot netwerken en brainstormen voor het recreatieve veld

·Inventarisatie van ideeën van het recreatieve veld en reflectie op beleid en rol gemeente

·Inspiratie via uitnodigen van sprekers uit andere regio’s.

Gemeente Bernheze

‘Recreatieve veld’ gemeente Bernheze

2000 / jaar

Leader +

Gemeente, ondernemers (bijv. sponsoring in natura, beschikbaar stellen locatie)

60

2008-2012

Jaarlijkse excursie

Jaarlijkse excursie naar succesvol project (binnen Nederland) dat interessant kan zijn voor Bernheze.

·Aan de hand van thema. Thema kan in overleg, op basis van netwerkbijeenkomst worden bepaald. Bijvoorbeeld: kunst en cultuur, duurzaamheid, (plattelands)recreatie en educatie.

·Voor select gezelschap

·Aanjagen plaatselijke ‘follow-up’, formuleren plan van aanpak.

·Organisatie mogelijk invullen via een stage-opdracht.

Gemeente Bernheze

Ondernemers en organisaties gemeente

2500 / jaar

Gemeente

80

2008-2012

Project

Omschrijving

Trekker

Andere partijen

Totale begroting (€) (gemeente & partners)

Financierings-mogelijkheden door/uit

Uren-indicatie gemeente

Budgetperiode

Pilot arrangement-ontwikkeling door student: educatief arrangement rond Maashorst en agrariërs

Formuleren afstudeeropdracht voor ontwikkelen educatief getint arrangement rond het thema ‘dag op de boerderij’.

·Begeleiden student en afstemming met NHTV en/of HAS

·Interessante referentie: www.boerderijindekijker.nl

Gemeente Bernheze

NHTV en/of HAS, Slabroek, Maashorstboeren

1000 / jaar

50

2008 – bij succes continuering met jaarlijks afstudeerproject

Gebieds-gerichte ontwikkeling recreatieve zone Aa-dal

Integreren en aanjagen van initiatieven, ideeën en ontwikkelingen rond het Aa-dal, o.a:

·Bekijken mogelijkheden tot gebruik kanoroute door (en verhuur aan) zelfstandige bezoekers.

·Onderzoeken mogelijkheden publiekstoegankelijke horeca in nabijheid van kasteel

·Landschapsontwikkeling, terugbrengen historisch lanenontwerp rond kasteel.

·Onderzoeken en benutten recreatieve mogelijkheden (bijvoorbeeld informatiepunt en/of publiekstoegankelijke horeca) Kilsdonkse molen (binnen ecologische randvoorwaarden)

·Aandachtspunt: zorgvuldig visitor-management, ‘sturen’ van verschillende typen bezoekers en voorkomen botsen bezoekersgroepen (groepen sportieve dagrecreanten met zakelijke bezoekers kasteel bijvoorbeeld)

·In eerste instantie binnen gemeente, mogelijk later opschaling.

Gemeente Bernheze (met mogelijk externe projectleider, bijv. RMB)

Stichting Kasteel Heeswijk, RMB, lokale ondernemers, Stichting Kilsdonkse molen, IVN, Brabants Landschap, Waterschap, Innovatieplatform De Aa, mogelijk ook zorginstellingen.

Nog onbekend.

PMJP, Subsidieregeling lanenbeheer, reconstructie, private financiering

50 / jaar

2008-2010

Project

Omschrijving

Trekker

Andere partijen

Totale begroting (€) (gemeente & partners)

Financierings-mogelijkheden door/uit

Uren-indicatie gemeente

Budgetperiode

Gemeentelijke informatie-voorziening en bewegwijzering

Onderzoeken behoefte aan objectbewegwijzering bij lokale ondernemers en invulling geven aan project.

·Ontwikkeling lokale informatiepunten op strategische locaties. Invulling (foldermolens, informatieborden en/of digitale punten) in overleg met recreatieve veld en in afstemming met regionale initiatieven.

Gemeente Bernheze

TRV, Maashorst-gemeenten, Slabroek, IVN, Maashorstboeren, Ondernemers

30.000 – 100.000

(afhankelijk van gekozen invulling)

PMJP Provincie (alleen indien in regionaal verband), Leader,

Gemeentelijke bijdrage, sponsoring

·Onderzoek: 50 – 100

·Start uitvoering (2008/9): 50-100

·Vervolg uitv: PM

2009

Gemeentelijke communicatie ten aanzien van bezoekers

·Opstellen van een communicatieplan met o.a. taakverdeling tussen gemeente, VVV en TRV en overige partijen (bijv. BBT). Toelichting: de gemeente vervult een loketfunctie voor bewoners, bedrijven en bezoekers. Toeristisch-recreatieve promotie behoort niet tot de core-business van de gemeente, maar feit is dat de gemeentelijke website en andere communicatiemiddelen ook als informatiebron gebruikt worden door (potentiële) recreanten en toeristen. De gemeentelijke informatie moet dus goed, actueel en consistent zijn. Wij gaan een communicatieplan opstellen waarin de taakverdeling tussen gemeente, VVV, TRV en individuele ondernemers wordt afgebakend.

·Aanpassen en continu actualiseren gemeentelijke communicatiemiddelen m.b.t. toerisme en recreatie (gemeentelijke website, en –o.b.v. communicatieplan- andere middelen, waaronder bijv. evenementenkalender.

Gemeente Bernheze

TRV Bernheze, VVV en overige partijen

120 in 2008, daarna 80 / jaar

2008-2012

Literatuurlijst

  • ·

    BBT, Toeristische Trendrapportage Brabant 2006/07

  • ·

    Gemeente Bernheze, ‘Blik op Bernheze’ - Ontwikkelingskader Bestemmingsplan Buiteng e bied (concept), 2007

  • ·

    Gemeente Bernheze, ‘Communiceren doe je nooit alleen – Communicatiebeleidsplan 2007 – 2010’, 2007

  • ·

    Gemeente Bernheze, Economische beleidsnota (2005-2010)

  • ·

    Gemeente Bernheze, Kamperen in de gemeente Bernheze, 2003

  • ·

    Gemeente Bernheze, Landschapsplan, 1998

  • ·

    Gemeente Bernheze, Legesverordening, 2007

  • ·

    Gemeente Bernheze, Nota ‘Prikkelende Cultuur en Kunst, 2005

  • ·

    Gemeente Bernheze, Nota Kamperen in Bernheze, 2003

  • ·

    Gemeente Bernheze, Nota Monumentenzorg ‘Een vitaal verleden, kwaliteit voor de to e komst (2005-2009)

  • ·

    Gemeenten Maashorst, Natuurtoeristische visie Maashorst, 2003

  • ·

    Kamer van Koophandel, Inventarisatie toeristisch-recreatieve activiteiten Noordoost-Brabant, 2005

  • ·

    NRIT, Trendrapport toerisme, recreatie en vrije tijd, 2007

  • ·

    Provincie Noord-Brabant, Ambitiedocument provinciaal Meerjarenprogramma Landelijk G e bied 2007 – 2013

  • ·

    Provincie Noord-Brabant, Reconstructieplan Maas en Meierij, 2004

  • ·

    Stuurgroep De Maashorst, Ontwikkelingsplan Leader Maas(horst) en Meijerij, 2007

  • ·

    TOP Brabant, Recreatie en Toerisme en bestemmingsplannen Buitengebied in Noord-Brabant, 2007

  • ·

    Van Nuland Advies, Projectbeschrijving Recreatieve Entrees De Maashorst, 2007

  • ·

    VROMraad, Advies 055 ‘Groeten uit Holland’ - Advies over vrije tijd, toerisme en rui m telijke kwaliteit, 2006

  • ·

    VROMraad, Advies 062 ‘Stuur op mooi Nederland’, 2007

  • ·

    VROMraad, Vrije tijd, toerisme en ruimtelijke kwaliteit – een wereld te verdienen, 2007

  • ·

    Waterschap Aa en Maas, Beleidsnota recreatie en scheepvaartverkeer, 2006

  • ·

    Waterschap Aa en Maas, Inrichtingsplan Dynamisch Beekdal, 2005

Websites

  • ·

    www.bernheze.org

  • ·

    www.maashorstboeren.nl

  • ·

    www.trv-bernheze.nl

  • ·

    www.regio-vvv.nl